IV. Przedsiębiorczość a zatrudnienie
Tematy Zatrudnienie, praca - wymiar ekonomiczny i społeczny. Kluczowe pojęcia. Miejsce pracy - dawniej i dziś. Struktura zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw. Kto generuje nowe miejsca pracy? Ilość a jakość miejsc pracy. 2
Zatrudnienie, praca - dlaczego istotne? (Nie)wykorzystany potencjał ludzki a stadia rozwoju gospodarczego. Bezrobocie a stan koniunktury gospodarczej. Ekonomiczny wymiar pracy i jej braku. Praca a poczucie dobrobytu i szczęścia. 3
Kto tworzy nowe miejsca pracy - ewolucja poglądów od 1979 r. F. Fazy przyspieszonego wzrostu na wszystkich etapach rozwoju firmy Duże korporacje A. Małe firmy D. Gazele B. Młode firmy E. Firmy wysokiego wpływu = wzrost obrotów + wzrost zatrudnienia C. Młode firmy startujące z wysokiego pułapu zatrudnienia 4
Jakie grupy MŚP generują nowe miejsca pracy? Małe - D. Birch 66% przyrostu netto firmy < 20 pracowników. Małe tak, ale dlatego, że młode: przyrost zatrudnienia wyraźny w pierwszej fazie, później większość firm wyhamowuje, po kilku latach efekt przyrostu marginalny a nawet negatywny. Młode startujące z wyższego pułapu. 5
Firmy dynamiczne - gazele Rodzą się małe ale z myślą o większych rozmiarach. Szybko przechodzą od mikro do małych, średnich a nawet dużych. Standard: przeciętny roczny wzrost 20% przy minimum bazowego poziomu zatrudnienia i/lub obrotów. Gazele - czy muszą być młode? Jak wspierać gazele? 6
Firmy wysokiego wpływu (high impact) Łączą szybki wzrost obrotów i zatrudnienia. W gałęziach zaawansowanych technologii wysoka dynamika obrotów - niski poziom zatrudnienia. Kogo wspierać: gazele czy firmy innowacyjne? Kluczowa rola firm wysokiego wpływu - podzbioru gazel. 7
Najnowsze wyniki badań Firmy wydatnie zwiększające zatrudnienie nie są bardzo młode. Występują w różnych gałęziach gospodarki. Firmy mają fazy przyspieszonego wzrostu zatrudnienia, po których wracają do średniej swojej branży. Ergo (poza wyjątkami) nie występują firmy o trwałej ponadprzeciętnej dynamice wzrostu. 8
Kto tworzy NOWE miejsca pracy - podsumowanie Przełomowe badania D. Bircha w USA od końca roku 1970. Ponad 30 lat badań - wyniki niejednoznaczne. Konsensus - raczej wskazanie na MŚP niż na wielkie korporacje. MŚP ale jakie? Mikro (0-9), Małe (10-49), Średnie (50-249). Znaczenie przyjętej metody pomiaru i alokacji przyrostu zatrudnienia. 9
Kto tworzy NOWE miejsca pracy - znaczenie przyjętych metod pomiaru Różnice w stosowanych metodach - różnice wyników. Podział na klasy przedsiębiorstw - tradycja amerykańska i europejska. USA - small business do 500 osób - duże. EU - mikro, małe, średnie i duże. Jak potraktować firmy, które w procesie rozwoju zmieniają kategorie zaszeregowania? 10
Przykład: Firma X zatrudniała w 2009 r. 5 osób, a w 2012 r. już 265 osób. Pytanie: Jak przypisać przyrost 260 nowych zatrudnionych do klas wielkości przedsiębiorstw? Metoda/klasa wielkości firmy Mikro (0-9) Małe (10-49) Średnie (50-249) Duże (250+) Razem Zatrudnienie w roku bazowym 260 Zatrudnienie w roku końcowym 260 Zatrudnienie przeciętne 260 Dynamiczna alokacja 260 11
Przykład: Firma X zatrudniała w 2009 r. 5 osób, a w 2012 r. już 265 osób. Pytanie: Jak przypisać przyrost 260 nowych zatrudnionych do klas wielkości przedsiębiorstw? Metoda/klasa wielkości firmy Mikro (0-9) Małe (10-49) Średnie (50-249) Duże (250+) Razem Zatrudnienie w roku bazowym 260 260 Zatrudnienie w roku końcowym 260 260 Zatrudnienie przeciętne 260 260 Dynamiczna alokacja 4 40 200 16 260 12
Przyrost zatrudnienia według klas wielkości przy zastosowaniu czterech metod - Baza INC 2007-2010 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 Rok bazowy Rok końcowy Średnia arytmetyczna Dynamiczna alokacja 60 000 40 000 20 000 0 Mikro Małe Średnie Duże 13
Udział klas przedsiębiorstw w przyroście liczby pracujących w %: Polska 2004-2010 i UE 2002-2010 14
Obiegowe rozumienie a kategorie statystyczne Employment, self-employment, employees, persons employed, staff headcount. Problemy z polskimi odpowiednikami: zatrudnienie, samozatrudnieni, pracujący na własny rachunek, zatrudnieni, pracodawcy, osoby zatrudnione. 15
Dylematy pomiaru i analizy - cd. Obiegowe rozumienie a kategorie statystyczne. Kluczowa rola pracodawców. Czy solo to quasi przedsiębiorcy? Co jest ważne: miejsce pracy czy zaangażowanie zawodowe? Przedsiębiorczość zależna: zagrożenie czy szansa? Jak traktować hybrydowców? 16
Rodzaje firm i form zatrudnienia w statystyce 17
Wewnętrzna struktura MŚP - kryterium zatrudnienia MŚP DUŻE MIKRO MAŁE ŚREDNIE SOLO DODATKOWA SOLO GŁÓWNA MIKRO PRACODAWCY ZALEŻNA 18
Pracownicy najemni, przedsiębiorcy, strefa pośrednia w Polsce w 2013 r. 19
Wewnętrzne zróżnicowanie sektora mikroprzedsiębiorstw 20
Jakość miejsc pracy: MŚP czy duże korporacje? Warunki pracy - kryteria Warunki BHP oświetlenie, czystość, wypadkowość. Samodzielność w realizacji zadań. Klimat, atmosfera w pracy, stosunki międzyludzkie. Warunki zatrudnienia - kryteria Wynagrodzenie. Rodzaj kontraktu. Dodatkowe świadczenia. Elastyczność czasu pracy. Możliwość podnoszenia kwalifikacji. Możliwość awansu. Reprezentacja interesów pracowniczych. 21
Warunki zatrudnienia przewaga korporacji Wyższe płace. Systemy płacowe wiążące wynagrodzenie z wynikami. Dodatkowe świadczenia. Zatrudnienie etatowe. Sformalizowany systemy szkolenia - nie tylko prawo ale i obowiązek pracowników. 22
Percepcja warunków pracy - wyniki badań? Generalnie duże firmy postrzegane jako lepsi pracodawcy. Ale ogólna satysfakcja z pracy wyższa w małych firmach. MŚP - przewaga w atmosferze i elastyczności pracy. MŚP lepiej przygotowują do własnego biznesu. Dylematy firm rodzinnych (zdecydowana większość MŚP): Rodzinna atmosfera, Niejasne kryteria awansu, nepotyzm, Nieprzestrzeganie standardów CSR. 23