Warszawa, 24 sierpnia 2016 r. KL/ 357/176/MSK/2016. Uwagi szczegółowe

Transkrypt

1 Warszawa, 24 sierpnia 2016 r. KL/ 357/176/MSK/2016 Uwagi szczegółowe (A) Minimalne wynagrodzenie a przeciętne przedsiębiorstwach wg klas wielkości firm 1. Przeciętne mikroprzedsiębiorstwach, czyli firmach zatrudniających do 9 pracowników) są dużo niższe niż w firmach małych, średnich i dużych. Analiza lat wskazuje, że nigdy w tym okresie nie przekroczyły one 50 firmach dużych i 2/3 przeciętnego firmach małych. Wynagrodzenia w firmach małych (zatrudnienie pracowników) było w całym analizowanym okresie wyższe o ponad 50% od przeciętnego firmach mikro. Oznacza to, że podnoszenie minimalnego pływa w najsilniejszy sposób na przedsiębiorstwa mikro, bowiem tam przeciętne wynagrodzenia są niewiele wyższe od wynagrodzenia minimalnego i jego wzrost wymusza podniesienie nie tylko płacy osobom zarabiającym minimalne wynagrodzenie, ale także większości pozostałych pracowników aby utrzymać dotychczasowe proporcje wynagrodzeń między pracownikami. 2. Propozycja rządu podniesienia wynagrodzenia minimalnego do 2000 zł oznacza, że będzie ono wynosiło 47 gospodarce narodowej. Ponieważ GUS przedstawił dane dotyczące wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw w podziale wg klas wielkości na razie tylko do 2014 r., przeanalizowaliśmy jakie byłyby konsekwencje dla mikro-, małych średnich i dużych firm podniesienia w 2014 r. minimalnego wynagrodzenia do poziomu 47 gospodarce narodowej w 2014 r. (tabela 1.)

2 Analiza wyraźnie potwierdza, że minimalne wynagrodzenie na poziomie 47% przeciętnego gospodarce narodowej stanowiłoby w 2014 r. 77% przeciętnego mikroprzedsiębiorstwach. Należy zakładać, że podobnie będzie w 2017 r. Tab. 1. Przeciętne wynagrodzenie w przedsiębiorstwach wg klas wielkości firm (zł) rok ogółem mikro dynamika (%) małe */ dużych firmach dynamika (%) dużych firmach średnie dynamika (%) dużych firmach duże dynamika( %) x 46, x 72, x 84, x ,9 48, ,2 75, ,6 84, , ,8 50, ,9 75, ,7 83, , ,6 48, ,5 75, ,1 83, , ,5 49, ,2 74, ,9 83, , ,7 48, ,0 75, ,9 84, , ,8 48, ,9 74, ,3 84, ,7 przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej' gospodarce narodowej' udział 47 gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzeniu w mikro firmie 76,8 */ obliczenia własne na podstawie łacznych danych dla mikro- i małych przedsiębiorstw udział 47 gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzeniu w małej firmie 50,7 udział 47 gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzeniu w średniej firmie Źródło: 44,3 udział 47 gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzeniu w dużej firmie 37,6 3. Podniesienie w 2017 r. minimalnego wynagrodzenia do poziomu 2000 zł, czyli 47% przeciętnego gospodarce narodowej wpłynie negatywnie na zdolność do zatrudniania w mikroprzedsiębiorstwach. Efektem mogą być zwolnienia części pracowników z oficjalnego zatrudnienia. (B) Minimalne wynagrodzenie a przeciętne przedsiębiorstwach wg sektorów gospodarki i klas wielkości firm 1. Przeciętne wynagrodzenia są silnie zróżnicowane między sektorami gospodarki, a także wewnątrz sektorów między różnymi branżami. W 2014 r. (ale podobnie wyglądała sytuacja w latach poprzednich) najwyższy poziom przeciętnego wynagrodzenia występował w sektorze informacja i komunikacja (6,9 tys. zł). Tymczasem przedsiębiorstwa działające w sektorze pozostała działalność usługowa płaciły w 2014 r

3 przeciętnie 2,6 tys., czyli nieco ponad 37 sektorze informacja i komunikacja. Niewiele wyższe było przeciętne wynagrodzenie w sektorze zakwaterowanie i gastronomia (ponad 38 sektorze informacja i komunikacja). Nawet w taki sektorze jak przetwórstwo przemysłowe przeciętne wynagrodzenia były niższe o ponad 45% od wynagrodzeń w informacji i komunikacji. 2. Propozycja rządu podniesienia wynagrodzenia minimalnego do 2000 zł, czyli 47% przeciętnego gospodarce narodowej wpłynie zatem także w bardzo zróżnicowany sposób na przedsiębiorstwa różnej wielkości działające w różnych sektorach gospodarki. Tu także dysponujemy danymi GUS dotyczącymi wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw w podziale na branże do 2014 r. GUS prezentuje te dane także w podziale każdego sektora na firmy mikro, małe, średnie i duże. Tab. 2. Przeciętne wynagrodzenie w przedsiębiorstwach wg sektorów gospodarki i klas wielkości firm (zł) Uwaga: 47 gospodarce narodowej w 2014 r.: 3784 zł x 47% = sektor gospodarki ogółem mikro udzi ał 47 gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzenia w dużych firmach małe */ udział 47 wynagrodzeni a w gospodarce narodowej w przeci ętnym wynagrodzeniu w małej firmie danej branży wynagrodzeniu w mikro firmie danej branży Przemysł ,2 46, ,8 62, ,3 72, zł wynagrodzenia w dużych firmach średnie udział 47 gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzeni u w średniej firmie danej branży wynagrodzenia w dużych firmach w tym: przetwórstwo przemysłowe ,8 50, ,8 66, ,4 79, Budownictwo ,9 34, ,6 51, ,8 68, Handel i naprawa pojazdów samochodowych ,3 60, ,4 93, ,6 109, Transport i gospodarka magazynowa ,1 49, ,8 67, ,8 82, Zakwaterowanie i gastronomia ,9 56, ,3 78, ,9 98, Informacja i komunikacja ,8 45, ,5 81, ,7 90, Obsługa rynku nieruchomości ,4 68, ,1 102, ,0 102, Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna ,7 42, ,0 82, ,2 107, Administrowanie i działalność wspierająca ,0 73, ,2 122, ,2 111, Edukacja ,8 26, ,8 43, ,6 50, Opieka zdrowotna i pomoc społeczna ,8 60, ,7 98, ,9 95, Kultura i rekreacja ,7 56, ,2 117, ,8 91, Pozostała działalność usługowa ,4 36, ,6 57, ,9 63, */ obliczenia własne na podstawie łacznych danych dla mikro- i małych przedsiębiorstw Źródło: duże - 3 -

4 Przeanalizowaliśmy jakie byłyby konsekwencje dla poszczególnych sektorów gospodarki i działających w ich ramach firm mikro-, małych, średnich i dużych podniesienia w 2014 r. minimalnego wynagrodzenia do poziomu 47 gospodarce narodowej w 2014 r. (tabela 2.). Określenie w 2014 r. minimalnego wynagrodzenia na poziomie 47 gospodarce narodowej oznaczałoby, że ten poziom były prawie równy przeciętnemu wynagrodzeniu w mikroprzedsiębiorstwach działających w sektorze pozostała działalność usługowa (99,3%) oraz mikroprzedsiębiorstwach działających w sektorze zakwaterowanie i gastronomia (97,8%). Podniesienie minimalnego wynagrodzenia do 47 gospodarce narodowej stworzyłoby poważne problemy także w mikroprzedsiębiorstwach budowlanych (90,3%) oraz w transporcie i gospodarce magazynowej (89,6%). W tych branżach mogłaby mieć problemy ze sprostaniem obowiązkowi podniesienia minimalnego wynagrodzenia także część małych przedsiębiorstw. Należy zakładać, że podobnie będzie w 2017 r. część mikro i małych przedsiębiorstw działających w sektorze pozostała działalność usługowa, zakwaterowanie i gastronomia, budownictwo oraz transport i gospodarka magazynowa może stanąć przed koniecznością radzenia sobie przez zwolnienie części zatrudnionych pracowników, współpracując z nimi w szarej strefie. (C) Minimalne wynagrodzenie a przeciętne przedsiębiorstwach wg regionów i klas wielkości firm 1. Przeciętne wynagrodzenia jest również zróżnicowane regionalnie. Najwyższe przeciętne wynagrodzenie otrzymywali w 2014 r. (i zawsze) pracownicy na Mazowszu. Przeciętne wynagrodzenie na Warmii i Mazurach, w regionie lubuskim, świętokrzyskim, podlaskim, podkarpackim i lubelskim to wynagrodzenia na Mazowszu. Nawet w regionach najlepiej rozwiniętych (po Mazowszu) pomorskim, dolnośląskim, - 4 -

5 wielkopolskim czy śląskim przeciętne wynagrodzenie to mazowieckiem. 2. Problem polega na tym, że w każdym z województw, a szczególnie na Mazowszu przeciętne miesięczne wynagrodzenia są wewnętrznie (gminy) znacznie silniej zróżnicowane niż między regionami i. Dlatego analiza i wnioskowanie na podstawie różnic między województwami ma mniejsze znaczenie niż na podstawie różnic w przeciętnych wynagrodzeniach między firmami o różnej wielkości i działających w różnych branżach. Zróżnicowanie regionalne, na poziomie gmin, będzie tylko pogłębiało problemy mikrofirm działających w branżach o niskiej produktywności, a tym samym o niskich przeciętnych wynagrodzeniach. 3. Propozycja rządu podniesienia wynagrodzenia minimalnego do 2000 zł, czyli do 47% przeciętnego gospodarce narodowej będzie oczywiście inaczej odczuwana przez firmy działające w regionach o wysokim poziomie rozwoju, a inaczej w firmach działających w Polsce Wschodniej czy lubuskim. A także zdecydowanie inaczej np. w powiecie mławskim i w Warszawie (Mazowsze). Jednak analiza różnic w przeciętnych wynagrodzeniach między powiatami czy gminami w różnych województwach nie jest przedmiotem naszej opinii do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2017 r. 4. Konfederacja Lewiatan chciałaby jednak wskazać także na znaczenie zróżnicowań regionalnych przeciętnego wynagrodzenia, ale z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstw (tabela 3.). W tym przypadku widać, że płaca minimalna na poziomie 47 gospodarce to dla mikroprzedsiębiorstw, szczególnie działających w regionach słabiej rozwiniętych (podkarpackie, świętokrzyskie, podlaskie, warmińskomazurskie, lubelskie, lubuskie, kujawsko-pomorskie, ale także łódzkie tu zapewne ze względu na strukturę branżową) poważny problem. Stanowi ona bowiem 82-88% przeciętnego mikroprzedsiębiorstwach zlokalizowanych w tych - 5 -

6 regionach. Ale także dla mikrofirm działających w najlepiej rozwiniętych regionach minimalne wynagrodzenie na poziomie 47 gospodarce narodowej to 72-78% ich przeciętnych wynagrodzeń. Gdyby taką analizę przeprowadzić w podziale na gminy, skala problemów okazałaby się znacznie większa. Tab. 3. Przeciętne wynagrodzenie w przedsiębiorstwach wg regionów i klas wielkości firm (zł) Uwaga: 47% przeci ętnego gospodarce narodowej w 2014 r.: 3784 zł x 47% = 2014 regiony ogółem mikro udział 47 wynagrodzeni a w gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzeniu w mikro firmie w danym regionie wynagrodzenia w dużych firmach mikro i małe łącznie */ 1778 zł udział 47 gospodarce narodowej w przeciętnym wynagrodzenia wynagrodzeniu w mikro w dużych firmach i małej firmi e w danym regionie średnie udzi ał 47 wynagrodzeni a w gospodarce narodowej w wynagrodzenia przeciętnym w dużych firmach wynagrodzeniu w średniej firmie w danym regionie Dolnośląskie ,6 52, ,3 65, ,7 89, Kujawsko-pomorskie ,3 57, ,1 69, ,7 91, Lubelskie ,5 48, ,7 55, ,6 76, Lubuskie ,2 58, ,8 68, ,0 90, Łódzkie ,0 47, ,6 55, ,9 73, Małopolskie ,6 49, ,9 61, ,5 89, Mazowieckie ,2 51, ,0 70, ,2 104, Opolskie ,3 45, ,1 53, ,6 77, Podkarpackie ,8 50, ,7 59, ,8 77, Podlaskie ,1 53, ,6 61, ,8 89, Pomorskie ,2 49, ,2 63, ,3 85, Śląskie ,7 42, ,5 53, ,9 72, Świętokrzyskie ,6 48, ,5 57, ,1 82, Warmińsko-mazurskie ,9 57, ,8 67, ,1 90, Wielkopolskie ,7 58, ,2 70, ,3 93, Zachodniopomorskie ,8 58, ,9 71, ,2 99, */ brak danych dotyczących zatrudnienia w podziale na mikro i małe firmy, dlatego brak możliwości obliczenia przeciętnego wynagrodzenia odrębnie dla małych firm Źródło: duże WNIOSKI na podstawie pkt. (A), (B) i )C) Poniesienie minimalnego wynagrodzenia do poziomu 2000 zł będzie stanowiło bardzo poważny problem dla działalności (1) mikroprzedsiębiorstw, (2) działających przede wszystkim w sektorach: pozostała działalność usługowa, zakwaterowanie i gastronomia, budownictwo, transport i gospodarka magazynowa, a także działalności w zakresie usług administracyjnych i działalności wspierające (3) szczególnie zlokalizowanych w regionach Polski Wschodniej, a także w lubuskim oraz łódzkim. Rząd wielokrotnie deklarował, że priorytetem dla niego jest wspieranie małych firm i niwelowanie różnic w poziomach rozwoju między regionami. Decyzja o podniesieniu minimalnego wynagrodzenia do poziomu 2000 zł w 2017 r. idzie dokładnie w - 6 -

7 odwrotnym kierunku w stosunku do deklaracji rządowych. Konsekwencją tak wysokiego wzrostu minimalnego wynagrodzenia będzie w wielu przypadkach konieczność zmniejszenia zatrudnienia, częściowe przeniesienie się firm do szarej strefy. A w przypadkach, gdy taka ucieczka nie będzie możliwa, a właściciele firm nie będą mogli skorzystać z pracy członków rodziny, mogą pojawić się decyzje o zamykaniu działalności gospodarczej. I w ten sposób w regionach o najniższym poziomie rozwoju sytuacja zamiast się poprawiać ulegnie pogorszeniu. (D) Konsekwencje wzrostu minimalnego 2017 r. dla przedsiębiorstw i pracowników 1. Koszty pracodawców wzrosną w wyniku podniesienia płacy minimalnej do 2000 zł o prawie 3 mld zł. Gdyby minimalne wynagrodzenie wzrosło do ustawowego poziomu 1862 zł zamiast do 2000 zł, wzrost kosztów z tego tytułu wyniósłby 230 mln zł, a nie ok. 3 mld zł. To pokazuje znaczenie decyzji rządu dla działalności przedsiębiorstw. 2. W Polsce jest 1,364 mln ii osób zatrudnionych i wynagradzanych w oparciu o minimalne wynagrodzenie. To 13 proc. wszystkich zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę. Większość z nich, prawie 80 proc., pracuje w przedsiębiorstwach mikro, małych i średnich, z tego połowa u mikropracodawców. Branżowo pracownicy zatrudnieni na minimalnym wynagrodzeniu skoncentrowani są w czterech sektorach gospodarki: budownictwie (30 proc. zatrudnionych w tym sektorze), w zakwaterowaniu i gastronomii oraz w handlu (24 proc.) oraz także 24 proc. w działalności w zakresie usług administracyjnych i działalności wspierającej (m.in. działalność ochroniarska i związana ze sprzątaniem), a także pozostałej działalności usługowej. Te statystyki wskazują, kto w największym stopniu poniesie koszty wzrostu minimalnego wynagrodzenia do poziomu 2000 zł - przede wszystkim mikropracodawcy, szczególnie działający w tych pięciu sektorach gospodarki. Szczególnie ci pracodawcy, na co wskazują dane przedstawione w pkt. (C), którzy działają w najsłabiej rozwiniętych - 7 -

8 regionach Polski. Wzrosną w tych firmach koszty pracy, a tym samym koszty ogółem, zmniejszy się rentowność sprzedaży i zdolność do inwestowania, w tym w zatrudnienie. 3. Większość kosztów wynikających ze wzrostu minimalnego wynagrodzenia poniosą pracodawcy z sektora MŚP (ok. 2,2 mld zł). Dla samych mikropracodawców będzie to wzrost kosztów o ok. 1,2 mld zł. Obniży to ich zysk brutto o ponad 10 proc. A należy pamiętać, że w przypadku ponad 90 proc. mikroprzedsiębiorców zysk brutto stanowi, po zapłaceniu podatku, wynagrodzenie za pracę właścicieli firm i ich rodzin, bo ich wynagrodzenia nie są wliczane w koszty działalności firmy. Obniży to także zdolność najmniejszych pracodawców do inwestowania, bo 1,2 mld zł to ok. 4 proc. wartości ich inwestycji. 4. Koszt pracy dla pracodawcy i wynagrodzenie netto pracownika: a) wzrost minimalnego wynagrodzenia do ustawowego poziomu 1862 zł: - koszt pracy pracodawcy - 2,3 tys. zł (wzrost w stosunku do 2015 r. o 15 zł) - wynagrodzenie netto pracownika 1,3 tys. zł b) wzrost minimalnego wynagrodzenia do proponowanego przez rząd poziomu 2000 zł: - koszt pracy pracodawcy prawie 2,5 tys. zł (wzrost w stosunku do 2015 r. o 185 zł) - wynagrodzenie netto pracownika 1,4 tys. zł Wzrost płacy minimalnej do poziomu 2000 zł zwiększy istotnie koszty pracy pracodawców o ok. 185 zł). A te właśnie koszty pozapłacowe koszty pracy są wg badań przedsiębiorstw z sektora MŚP najpoważniejszą barierą ich rozwoju, w tym w zwiększaniu zatrudnienia. Jednocześnie tylko nieco ponad połowa tej kwoty zwiększy wynagrodzenia netto pracowników. Beneficjentem 1,54 mld zł (wg OSR przygotowanego do projektu rozporządzenia) będzie budżet państwa i fundusze celowe, np. FUS (w największym stopniu, bo 952 mln zł), NFZ, Fundusz Pracy, FGŚP. WNIOSKI Przedsiębiorcy co roku muszą sobie radzić z administracyjnym wzrostem kosztów pracy, ale rzadko z tak dużym, bo ponad 8 procentowym wzrostem. Dla części z nich nie będzie - 8 -

9 to problem wpływający na ich zdolność do rozwoju. Większość sobie z tym poradzi, ale kosztem rozwoju, zatrudnienia, a czasami także ucieczki w szarą strefę. Może zatem warto ponieść te ryzyka i te koszty, bo wzrosną wynagrodzenia pracowników o najniższych dochodach, a tym samym dochody najuboższych gospodarstw domowych. Płaca netto osoby pobierającej minimalne wynagrodzenie w wysokości 2000 zł wzrośnie o ok. 100 zł, czyli do poziomu ok. 1,4 tys. zł. Wynagrodzenia netto pracowników zwiększą się w wyniku wzrostu minimalnego 2017 r. do poziomu 2000 zł niewiele, bo z 13, do 1,4 tys. zł. (E) Wpływ wzrostu minimalnego 2017 r. na budżet państwa i wpływy do funduszy celowych Prawie 50% dodatkowych kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwa w wyniku wzrostu minimalnego wynagrodzenia z 1850 zł do 2 tys. zł będzie dochodem sektora finansów publicznych (dodatkowe składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, NFZ, Fundusz Pracy, czy Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, dodatkowe wpływy z PIT). Tylko nieco ponad 50% zwiększy dochody rozporządzalne netto gospodarstw domowych. Czyli koszty pracodawców wzrosną o ok. 3 mld zł, z czego do pracowników trafi niespełna 1,5 mld zł, a do sektora finansów publicznych prawie 1,6 mld zł. I nawet jeżeli uwzględnimy koszty wzrostu minimalnego wynagrodzenia dla finansów publicznych (tzw. podwiązki, czyli m.in. składki na ubezpieczenia społeczne osób duchownych, składki na ubezpieczenia zdrowotne strażaków w służbie kandydackiej, świadczenia pielęgnacyjne, wynagrodzenie za pracę skazanych), które wyniosą nieco ponad 200 tys. zł, to i tak sektor finansów publicznych będzie największym beneficjentem podwyżki minimalnego wynagrodzenia. Rząd szuka ciągle dodatkowych wpływów do sektora finansów publicznych. Wzrostem minimalnego wynagrodzenia zapewni sobie dopływ ok. 1,54 mld zł. W większości z - 9 -

10 kieszeni małych pracodawców. Należy zakładać, że podejmuje tę decyzję z pełną świadomością jej wpływu na MŚP, a szczególnie na mikropracodawców. Konfederacja Lewiatan postuluje, aby minimalne wynagrodzenie wzrosło w 2017 r. do poziomu 1900 zł. Pozwoli to na szybszy niż wynika to z ustawy o minimalnym wynagrodzeniu wzrost wynagrodzeń osób o niskim poziomie płacy, ale jednocześnie nie wpłynie aż tak negatywnie na przedsiębiorstwa z sektora MŚP, szczególnie na mikroprzedsiębiorstwa, w tym działające w sektorach o relatywnie niskiej produktywności oraz te, które zlokalizowały swoją działalność w regionach o najsłabszym wzroście gospodarczym. Konfederacja Lewiatan 24 sierpnia 2016 r. KL/ 357/176/MSK/2016 i W 2013 r. najwyższe przeciętne miesięczne wynagrodzenie odnotowano w Warszawie 5226,05 zł (109,5% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w relacji do średniej wojewódzkiej), a najniższe w powiecie mławskim 2824,25 zł (59,2% w relacji do średniej wojewódzkiej). Między 2007 i 2013 rokiem rozpiętość między skrajnymi powiatami zwiększyła się. Różnica w poziomie wynagrodzeń między stolicą, a powiatem o najniższym wskaźniku wynosiła w 2007 r. 2090,93 zł, w ,80 zł. ii Wybrane zagadnienia rynku pracy, GUS, grudzień 2015 r