Administracja publiczna Pojęcie i funkcje
Administracja publiczna a administracja prywatna Administracja w znaczeniu potocznym to zarządzanie czymś lub zespół zarządzający czymś (wg słownika języka polskiego PWN). Tak rozumiana administracja może być albo prywatna (zarządzanie prywatnym przedsiębiorstwem), albo publiczna (zarządzanie w ramach sprawowania władzy publicznej, w związku z wykonywaniem zadań państwa).
Umiejscowienie administracji publicznej w strukturze władzy państwowej Koncepcja trójpodziału władzy zakłada podział całej władzy w państwie na trzy segmenty: władzę ustawodawczą, władzę wykonawczą oraz władzę sądowniczą. Administracja należy do władzy wykonawczej.
Dawniejsze próby definiowania administracji publicznej Na przestrzeni lat podejmowano próby prostego, hasłowego zdefiniowania administracji publicznej: definicja funkcjonalna: administracja to organizatorska działalność państwa; definicja negatywna: do administracji należy wszystko to, co nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem.
Współczesne definicje administracji publicznej Współcześnie odchodzi się od uproszczonych definicji na rzecz bardziej opisowych, ale za to precyzyjniejszych. Administracja publiczna to zespół różnorodnych działań organizatorskich i wykonawczych, podejmowanych w interesie publicznym przez różnego rodzaju podmioty na podstawie prawa i w granicach przez nie wyznaczonych oraz z wykorzystaniem ustalonych przez prawo form działania (wg H. Izdebskiego i M. Kuleszy).
Administracja publiczna to: zespół różnorodnych działań organizatorskich i wykonawczych, podejmowanych w interesie publicznym przez różnego rodzaju podmioty, na podstawie prawa i w granicach przez nie wyznaczonych oraz z wykorzystaniem ustalonych przez prawo form działania. Znaczenie elementów definicji Wskazanie różnorodności działań administracji publicznej (funkcjonalny aspekt definicji). Określenie pola dopuszczalnej działalności administracji publicznej (przedmiotowy aspekt definicji). Wskazanie różnorodności podmiotów wykonujących administrację publiczną (podmiotowy aspekt definicji). Wskazanie związania administracji prawem i zakazu jej dowolnego działania.
Funkcje administracji publicznej Mówiąc o funkcjach administracji publicznej, mamy na myśli przyczyny, dla których administracja w ogóle istnieje. Są cztery takie podstawowe funkcje: funkcja porządkowo-reglamentacyjna, funkcja świadcząca, funkcja kierująca (organizatorska), funkcja właścicielska i zarządzająca.
Porządkowo-reglamentacyjna funkcja administracji publicznej Jest to najdawniejsza funkcja administracji publicznej, sprowadzająca się do obowiązku zapewnienia szeroko rozumianego porządku i bezpieczeństwa publicznego.
Wykonywanie funkcji porządkoworeglamentacyjnej odbywa się z wykorzystaniem środków władczych i polega przede wszystkim na wydawaniu nakazów, zakazów i zezwoleń (reglamentacja). Naruszenie porządku i bezpieczeństwa publicznego może prowadzić do odpowiedzialności karnej (ponoszonej na zasadzie winy) lub administracyjnej (o charakterze obiektywnym).
Władcze działanie administracji to takie, któremu obywatel jest obowiązany się podporządkować. Podejmując działanie władcze, organ administracji występuje w pozycji władzy, mogącej narzucić swoje rozstrzygnięcie obywatelowi.
Organ administracji Jednostronne, władcze oddziaływanie Obywatel
Funkcja świadcząca Wykonywanie funkcji świadczącej przez administrację polega na świadczeniu społecznie użytecznych usług, z zakresu np. edukacji, ochrony zdrowia, kultury (zadania o charakterze społecznym) czy zaopatrzenia w wodę i inne media, odbierania śmieci i nieczystości, oczyszczania ulic (zadania o charakterze technicznym) itp.
Administracja publiczna może sama świadczyć te usługi, z wykorzystaniem własnych jednostek organizacyjnych (np. publiczne szpitale, przedsiębiorstwa komunalne). Administracja może też ograniczać się do zapewnienia odpowiedniego poziomu świadczenia tych usług przez prywatne podmioty (np. prywatnego przewoźnika realizującego połączenia komunikacji miejskiej na podstawie umowy z miastem).
Realizując funkcję świadczącą, administracja publiczna najczęściej korzysta z niewładczych środków oddziaływania. Niewładcze działania administracji to takie, którym nie trzeba się podporządkować podejmując je, administracja nie występuje w pozycji władzy. Sprawne wykonywanie usług publicznych może być jednak także zagwarantowane przez możliwość stosowania środków władczych np. skreślenie z listy studentów.
Funkcja kierująca (organizatorska) Polega na kierowaniu całymi dziedzinami życia społecznego, gospodarczego czy kulturalnego (inaczej na ich organizowaniu). Przykłady: ustalanie reguł zagospodarowania przestrzennego; wspieranie przedsięwzięć w różnych dziedzinach (np. wsparcie finansowe dla startujących przedsiębiorców). Wykorzystuje się w tym celu środki władcze oraz niewładcze zależnie od potrzeb.
Funkcja właścicielska i zarządzająca Państwo posiada rozbudowany majątek, który można podzielić na: publiczny (służący bezpośrednio wykonywaniu funkcji porządkowo-reglamentacyjnej oraz świadczącej) oraz gospodarczy (nie służący bezpośrednio wykonywaniu innych funkcji administracji, lecz po prostu zapewniający dochody, np. akcje i udziały w spółkach).
Funkcja właścicielsko-zarządzająca polega na utrzymywaniu majątku publicznego i gospodarczego w należytym stanie oraz nabywaniu go i zbywaniu. Działając jako właściciel, administracja nie ma żadnych dodatkowych uprawnień w porównaniu z obywatelami. Ma za to dodatkowe obowiązki, np. związane z przestrzeganiem prawa zamówień publicznych.
Prawo administracyjne Części prawa administracyjnego
Prawo administracyjne składa się z trzech części: Prawa o ustroju administracji publicznej. Prawa materialnego. Prawa proceduralnego (prawa o postępowaniu administracyjnym)
Prawo o ustroju administracji Określa organizację administracji publicznej, a w szczególności: Tworzy podmioty administracji i określa budowę ich systemu. Określa zadania organów administracji i sposoby ich wykonywania. Tworzy podział terytorialny kraju. Prawo ustrojowe odpowiada na pytanie, kto wykonuje administrację publiczną.
Prawo materialne Ustanawia wzajemne prawa i obowiązki organów administracji i jednostek w poszczególnych dziedzinach poddanych prawu administracyjnemu (np. prawo budowlane, prawo ochrony środowiska). Prawo materialne odpowiada na pytanie, co robi administracja publiczna.
Prawo proceduralne Prawo proceduralne opisuje postępowanie przed organami administracji publicznej, w szczególności służące załatwianiu indywidualnych spraw obywateli. Prawo proceduralne odpowiada na pytanie, jak działa administracja publiczna.