Odpowiedzialność prawna w postępowaniu z odpadami komunalnymi

Transkrypt

1 1

2 Wrocław XI.2013 Odpowiedzialność prawna w postępowaniu z odpadami komunalnymi prof. dr hab. Marek Górski Katedra Prawa Ochrony Środowiska Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Szczeciński Uniwersytet Łódzki

3 Odpady komunalne odpady powstające w gospodarstwach domowych (z wyłączeniem wraków samochodowych ) odpady pochodzące od innych wytwórców podobne do domowych nie zawierają odpadów niebezpiecznych (definicja z ustawy o odpadach art. 3 ust. 1 pkt. 7) 3

4 główne założenia analizy Podstawy prawne Pojęcie odpowiedzialność prawna Podmioty uczestniczące i ich obowiązki Pozycja i zadania gminy Sankcje 4

5 Podstawy prawne ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku i czystości w gminach - Dz.U.2012 poz.391 późn.zm. (ustawa u.p.cz.) art. 1a - W sprawach dotyczących postępowania z odpadami komunalnymi w zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie stosuje się <przepisy ustawy o odpadach> ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach Dz. U poz. 21 5

6 Pojęcie odpowiedzialność Prawem stwierdzona konieczność rozliczenia się z obowiązków obciążających określony podmiot Rozliczenie stwierdzenie (zdanie sprawy z tego), co się wykonało, czego nie Konsekwencje - z tytułu niewykonania lub niewłaściwego wykonania obowiązków sankcje PYTANIA w oparciu o jakie przepisy, kto, za co i w jaki sposób odpowiada? 6

7 Odpowiedzialność za odpady według zasad ogólnych ustawy o odpadach MAREK GÓRSKI 7

8 Podmioty uczestniczące w gospodarce odpadami Adresaci przepisów ustawy (podmiotowy zakres obowiązywania ustawy) Wytwórcy odpadów Posiadacze odpadów Sprzedawcy odpadów Pośrednicy w obrocie odpadami Organy państwa nadzorujące działalność adresatów przepisów ustawy i organizujące gospodarkę odpadami MAREK GÓRSKI 8

9 Odpowiedzialność posiadacza (1) Art Wytwórca odpadów jest obowiązany do gospodarowania wytworzonymi przez siebie odpadami. (czy ustawa u.p.cz. konstruuje tu zasady szczególne na kim ciąży obowiązek zagospodarowania odpadów komunalnych?) MAREK GÓRSKI 9

10 Odpowiedzialność posiadacza (2) Obowiązek przekazania odpadów LEGALNEMU POSIADACZOWI ODPADÓW Art Wytwórca odpadów lub inny posiadacz odpadów może zlecić wykonanie obowiązku gospodarowania odpadami wyłącznie podmiotom, które posiadają: ( wymaganą zgodę ) MAREK GÓRSKI 10

11 Przeniesienie odpowiedzialności za zagospodarowanie odpadów Art Jeżeli wytwórca odpadów lub inny posiadacz odpadów przekazuje odpady następnemu posiadaczowi odpadów, który posiada (wymaganą zgodę), odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami, z chwilą ich przekazania, przechodzi na tego następnego posiadacza odpadów Wyjątki - transportujący odpady - sprzedawca odpadów oraz pośrednik - MAREK GÓRSKI 11

12 Przeniesienie odpowiedzialności - transportujący odpady Art Posiadacza odpadów, który przekazał odpady transportującemu odpady, nie zwalnia się z odpowiedzialności za zbieranie lub przetwarzanie odpadów, do czasu przejęcia odpowiedzialności przez następnego posiadacza odpadów (legalnego) Art Zlecający usługę transportu odpadów jest obowiązany wskazać transportującemu odpady wykonującemu usługę transportu odpadów miejsce przeznaczenia odpadów oraz posiadacza odpadów, do którego należy dostarczyć odpady. 4. Transportujący odpady jest obowiązany dostarczyć odpady do miejsca przeznaczenia odpadów MAREK GÓRSKI 12

13 Podmioty uczestniczące w gospodarce odpadami komunalnymi MAREK GÓRSKI 13

14 Podmioty uczestniczące (1) (wg pojęć ustawy o odpadach) Wytwórcy odpadów właściciele nieruchomości (?) Właściciele nieruchomości zamieszkałych faktyczni wytwórcy osoby fizyczne wytwarzające odpady w związku z zaspokajaniem potrzeb bytowych w ramach gospodarstwa domowego Właściciele nieruchomości niezamieszkałych faktyczni wytwórcy osoby fizyczne wytwarzające odpady w związku z zaspokajaniem potrzeb bytowych poza gospodarstwem domowym, ale w związku z działalnością właściciela nieruchomości z p.widz. definicji odpadów komunalnych wytwórcą jest podmiot prowadzący działalność 14

15 Odpowiedzialność wytwórców Konstrukcja szczególna z ustawy u.p.cz. rozdz. 3 Obowiązki właścicieli nieruchomości obowiązki adresowane do właścicieli nieruchomości, a nie faktycznych wytwórców Obowiązki dotyczą (generalnie) zgodnego z prawem pozbywania się odpadów z nieruchomości (przekazania ich do przetworzenia) Ustawa u.p.cz. (domyślnie) wyklucza obowiązek bezpośredniego zagospodarowania Faktyczni wytwórcy obowiązki określane w regulaminie 15

16 Podmioty uczestniczące (2) (wg pojęć ustawy o odpadach) Posiadacze odpadów właściciele nieruchomości, gmina, podmioty gospodarujące odpadami Właściciel nieruchomości niezamieszkałej jest posiadaczem jako wytwórca odpadów Właściciel nieruchomości zamieszkałej albo gmina są posiadaczami w zależności od tego, czy dostarczają pojemniki Podmiot odbierający odpady (transportujący) jest posiadaczem od momentu przejęcia odpadów do transportu bądź umieszczenia w pojemniku (o ile on go dostarczył) Podmiot przetwarzający - jest posiadaczem od momentu przejęcia odpadów do przetworzenia 16

17 Odpowiedzialność posiadaczy (a) Odpowiedzialność właściciela nieruchomości jako posiadacza = odpowiedzialność jako wytwórcy ( brak możliwości samodzielnego zagospodarowania, obowiązek przekazania do zagospodarowania, ale tylko w systemach ustanowionych ustawą) Odpowiedzialność podmiotów przetwarzających w zależności od ich statusu (z p.widz. ustawy o odpadach) obowiązki ogólne wynikające z ustawy o odpadach i posiada-nej zgody na przetwarzanie szczególne dodatkowe obowiązki z ustawy u.p.cz. (prowadzący r.i.p.o.k.) 17

18 Odpowiedzialność posiadaczy (b) Odpowiedzialność podmiotów odbierających w zależności od ich statusu (w tym z p.widz. ustawy o odpadach) i systemu organizacyjnego : Podmioty zajmujące się wyłącznie odbieraniem (transportem), w tym jednostki organizacyjne gminy obowiązek przewiezienia do wskazanego miejsca przetwo-rzenia (ogólne przepisy ustawy o odpadach), możliwe dookreślenie przez gminę (wykonuje obowiązki zlecającego transport) spełnianie wymagań ustawy o odpadach oraz ustawy u.p.cz. (dotyczących wyposażenia) 18

19 Odpowiedzialność posiadaczy (c) Podmioty mające zgodę na transport i przetwarzanie odpowiednio obowiązki transportującego i przetwarzającego Podmioty w systemie umownym dodatkowo obowiązek osiągania poziomów recyklingu i ograniczania składowania 19

20 GMINA 20

21 Podmioty uczestniczące pozycja gminy (1) Szczególna pozycja gminy i jej organów Gmina jako adresat obowiązków organizatorskich (wykonywanych przez organy gminy w granicach określonych ustawą organ stanowiący - kształtowanie obowiązków innych podmiotów organ wykonawczy - organizowanie elementów systemu Organ wykonawczy gminy jako adresat administracyjnych obowiązków reglamentacyjnych i kontrolno-nadzorczych 21

22 Podmioty uczestniczące pozycja gminy (2) Gmina jako adresat obowiązków organizatorskich Gmina realizuje obowiązki (z ustawy o odpadach) kierowane do wytwórców (posiadaczy) odpadów zorganizowanie systemów odbioru odpadów zorganizowanie zagospodarowania odpadów wymagania dotyczące efektywności obu systemów Brak wyraźnego określenia podstawy do obciążenia gminy obowiązkami gmina nie jest bezpośrednio wytwórcą, posiadaczem, właścicielem odpadów 22

23 Podmioty uczestniczące pozycja gminy (3) Organ wykonawczy gminy jako wykonawca administracyjnych działań reglamentacyjnych i kontrolno-nadzorczych Prowadzenie rejestru przedsiębiorców i nadzór nad zgodnością ich działań z prawem Nadzór nad wykonywaniem przez przedsiębiorców obowiązków sprawozdawczych Kontrola wykonywania umów przetargowych Nadzór nad wykonywaniem obowiązków przez właścicieli nieruchomości i faktycznych wytwórców 23

24 Podmioty uczestniczące pozycja gminy (4) WŁADZTWO GMINY nad odpadami komunalnymi Podstawa teoretyczna art. 86 Konstytucji (powszechny obowiązek ochrony środowiska w powiązaniu ze statusem prawnym gminy (wspólnota samorządowa gmina to mieszkańcy danego terenu) W konsekwencji gmina jest zbiorowym wytwórcą odpadów Dla wykonania obowiązków ustawa u.p.cz. wyposaża gminę także w uprawnienia władcze 24

25 Podmioty uczestniczące pozycja gminy (5) WŁADZTWO GMINY nad odpadami komunalnymi Uprawnienia władcze organów gminy Uprawnienia prawotwórcze organu stanowiącego Uprawnienia nadzorcze organu wykonawczego 25

26 sankcje 26

27 Rodzaje sankcji (ustawa u.p.cz.) Zakaz prowadzenia działalności wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru zakaz prowadzenia działalności przez gminną jednostkę organizacyjną Administracyjne kary pieniężne nakładane przez wójta na przedsiębiorcę nakładane przez wioś na gminę albo gminną jednostkę organizacyjną Sankcje karne (wykroczenia) 27

28 Zakazy wobec g.j.o. art.9k W przypadku gdy stwierdzono, że gminna jednostka organizacyjna odbierająca odpady komunalne od właścicieli nieruchomości: 1) nie spełnia wymagań określonych dla podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, 2) po raz drugi przekazuje zmieszane odpady komunalne, odpady zielone lub pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do instalacji innych niż regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych, 28

29 3) nie osiągnęła w kolejnym roku kalendarzowym poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 3b ust. 2 i art. 3c ust. 2 - wojewódzki inspektor ochrony środowiska zakazuje, w drodze decyzji, wykonywania przez tę jednostkę działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na okres 3 lat. 29

30 Administracyjne kary pieniężne 30

31 NAKŁADANE NA PRZEDSIĘBIORCĘ ODBIERAJĄCEGO ODPADY Kompetencja wójta, w drodze decyzji art. 9x ust. 1 i 2 - przyczyny: odbieranie odpadów komunalnych bez wymaganego wpisu do rejestru działalności regulowanej mieszanie selektywnie zebranych odpadów komunalnych ze zmieszanymi odpadami komunalnymi nieprzekazanie odebranych od właścicieli nieruchomości zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych 31

32 przedłożenie sprawozdania nierzetelnego bądź spóźnionego wobec przedsiębiorcy działającego w systemie wolnego wyboru - nieosiągnięcie wymaganego poziomu: 1) recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami; 2) ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. 32

33 NAKŁADANE NA G.J.O. Kompetencja wioś, w drodze decyzji art. 9y ust. 1 i 2 - przyczyny: odbieranie odpadów komunalnych pomimo zakazu wykonywania działalności, o którym mowa w art. 9k pozostałe przyczyny takie, jak wobec przedsiębiorcy także nieosiąganie wymaganych poziomów 33

34 NAKŁADANE NA PRZEDSIĘBIORCĘ PROWADZĄCEGO INSTALACJĘ Kompetencja wioś, w drodze decyzji art. 9za ( prowadzący instalację wskazaną w uchwale w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami ); przyczyny odbieranie zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych lub pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, spoza regionu gospodarki odpadami komunalnymi niezawarcie umowy na zagospodarowywanie odpadów z podmiotem odbierającym w ramach regionu nieodbieranie odpadów w sytuacji awarii 34

35 NAKŁADANE NA GMINY (ZWIĄZKI MIĘDZYGMINNE) Kompetencja wioś, w drodze decyzji art. 9z ust. 1, 2, 4 - przyczyny: opóźnienie złożenia sprawozdania (niezłożenie art.9q ust.4; (sprawozdanie nierzetelne-?) niewykonanie obowiązku z art. 3b lub art. 3c (nieosiągnięcie poziomów) niewykonanie obowiązku z art. 6d ust.1 (niezorganizowanie przetargu) 35

36 USTALENIE WYSOKOŚCI KARY DLA KAR ZWIĄZANYCH Z NIEOSIĄGNIĘCIEM WYMAGANYCH POZIOMÓW ODZYSKU, RECYKLINGU, OGRANICZENIA SKŁADOWANIAArt. 9x ust.3 - Karę pieniężną, o której mowa w ust. 2, oblicza się jako iloczyn stawki opłaty za zmieszane odpady komunalne, określonej w przepisach wydanych na podstawie art. 290 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, i brakującej masy odpadów komunalnych, wyrażonej w Mg, wymaganej do osiągnięcia odpowiedniego poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami lub ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.

37 NAKŁADANE NA GMINY (zawieszanie kar i umarzanie) Kompetencja wioś, w drodze decyzji art. 9zb ust.3 - wojewódzki inspektor ochrony środowiska, w drodze decyzji, może zawiesić zapłatę kar, o których mowa w art. 9z ust. 1, 2 i 4, lub je umorzyć. art.9ze 1. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może złożyć wniosek o zawieszenie zapłaty kary pieniężnej, o której mowa w art. 9z ust. 1, 2 i 4. 37

38 2. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska może zawiesić zapłatę kary pieniężnej na okres konieczny do podjęcia działań naprawczych, nie dłuższy jednak niż 5 lat, w przypadku przedstawienia przez gminę udokumentowanego wniosku dotyczącego podjętych działań naprawczych zmierzających do usunięcia przyczyny nałożenia tej kary. 3. Po usunięciu przyczyn nałożenia kary pieniężnej kara ta podlega umorzeniu; w przypadku nieusunięcia przyczyn kara ta podlega ściągnięciu. 38

39 Uiszczanie kar art.9zd 1. Podmiot, na który nałożono karę pieniężną, jest obowiązany uiścić tę karę w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna. 2. Środki finansowe uzyskane z tytułu kar pieniężnych, o których mowa w art. 9x ust. 1 i 2, stanowią dochód gminy. Środki z pozostałych kar przychód WFOŚiGW (art.408 P.o.ś.) art.9zf Do kar pieniężnych stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa 39

40 WYKROCZENIA 40

41 Z USTAWY U.P.CZ. art Kto prowadzi działalność określoną w art. 7 bez wymaganego zezwolenia - podlega karze aresztu lub karze grzywny. 2. Kto nie wykonuje obowiązków wymienionych w art. 5 ust. 1 - podlega karze grzywny. 2a. Karze określonej w ust. 2 podlega także ten, kto nie wykonuje obowiązków określonych w regulaminie. 41

42 42