Metody analizy technicznej akcji Wprowadzenie Sedno analizy technicznej można sprowadzić do kilku kluczowych pojęć, a mianowicie: - cena -wykres -trend -formacja - wolumen - powtarzalność zdarzeń Jużż ponad sto lat temu, kiedy zaczęto tworzyćć podstawy metody analizowania rynku papierów wartościowych, jej zwolennicy uznali, że nie ma większego sensu drobiazgowe rozpatrywanie wszystkich okoliczności ś i mogących mieć ć wpływ na cenę akcji, indeksów czy kontraktów terminowych.
Wprowadzenie Istota analizy technicznej Analiza techniczna jest znana inwestorom od około stu lat. W zasadzie stosuje się ją przy inwestycjach krótkoterminowych, np. kilkumiesięcznych, a czasem nawet kilkudniowych. W analizie technicznej wychodzi się z założenia, że o cenie akcji decyduje popyt i podaż, a inwestor poprzez umiejętne dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży może osiągnąć ponadprzeciętny dochód, który wynika z różnicy cen akcji. Przy takich transakcjach nie ma znaczenia, czy spółka emitująca dane akcje jest dobra, czy rokuje dobre perspektywy rozwoju. Chodzi tylko o wygenerowanie sygnału wskazującego, czy daną akcję należy kupić lub sprzedać. Podstawowe informacje wykorzystywane w analizie technicznej to kursy papierów wartościowych w przeszłości oraz wielkości obrotów tymi papierami w przeszłości. DLACZEGO??? Wprowadzenie Ponieważ jest ich za dużo -począwszy od kondycji finansowej i perspektyw firm, branży czy całej gospodarki, poprzez decyzje polityków, ażż po nastawienie i psychiczne inwestorów i konsumentów, a w dodatku te elementy często mają przeciwstawny wpływ na rynek i utrudniają prognozowanie jego ewolucji. Przyjęto założenie, że wszystkie aspekty rzeczywistości gospodarczej, politycznej i społecznej znajdują pełne, syntetyczne odzwierciedlenie w cenie danego instrumentu finansowego. I wystarczy śledzić jej ruchy, kreśląc różnego typu wykresy i wykorzystując rozmaite narzędzia analizy technicznej, aby z dużym prawdopodobieństwem przewidzieć to, co się zdarzy w krótszej bądź dłuższej perspektywie.
Analiza techniczna a analiza fundamentalna 1. Analiza fundamentalna 2. Analiza techniczna Rodzaje analiz: Analiza techniczna podobnie jak analiza fundamentalna służy do określania właściwego momentu kupna i sprzedażyakcji. Aby inwestycja była jak najbardziej dochodowa, stosuje się różnorodne narzędzia służące do badania zjawisk zachodzących na rynku papierów wartościowych. Jednak w odróżnieniu od analizy fundamentalnej, cały proces oceny wysokości osiągniętych w przyszłości zysków z inwestycji w analizie technicznej przebiega w nieco odmienny sposób. Zasady analizy technicznej ujmują w nieco inny sposób zjawiska zachodzące na rynkach papierów wartościowych, niż to ma miejsce w analizie fundamentalnej. Zwolennicy analizy technicznej odwołują się w praktyce do danych historycznych, które nie mają bezpośredniego związku z daną spółką, lecz ujmują zjawiska w sposób ogólny, za pomocą którego wszystkie zdarzenia można podporządkować pewnym utartym zasadom. W analizie technicznej dużą rolę odgrywa również psychologiczny aspekt inwestowania oraz podejście do rynku w sposób całościowy, jako do złożonej struktury ludzkiej, gdzie sukces jest wnikliwą analizą ludzkiej psychiki i zachowania w określonych sytuacjach. Założenia analizy technicznej Analiza techniczna służy do określenia prawdopodobieństwa zmiany kursów na podstawie ich zmiany z przeszłości. Uwzględnienia wszystkie czynniki które miały, mają oraz mogą mieć wpływ na kształtowanie się podaży i popytu na akcje. W analizie technicznej inwestorzy kierują się głównie danymi historycznymi, nie mającymi swoich korzeni w raportach, w bilansach, czy też w zestawieniach zysków i strat. Ich dane pochodzą z bezpośredniego otoczenia ekonomicznego danej spółki oraz tego co dzieje się bezpośrednio na rynku kapitałowym. Dane te służą inwestorom do konstruowania wskaźników giełdowych, pomocnych przy ocenie atrakcyjności akcji. Pierwsze wskaźniki giełdowe zostały stworzone pod koniec XIX wieku, lecz za ich pełny rozkwit można uznać dopiero okres wielkiej hossy w USA z lat dwudziestych XX wieku. Od tego czasu ich popularność została ugruntowana i trwa do dnia dzisiejszego.
Zasady analizy technicznej O kursie akcji decyduje wzajemna relacja pomiędzy podażą i popytem. Kursy akcji zmieniają się w trendzie, który zawsze trwa pewien czas, więc trendu należy się trzymać. Ceny akcji w trendzie zmieniają się pod wpływem popytu i podaży. Zmiany wykazują tendencje do powtarzalności, co należy wykorzystywać do przewidywania zmian w przyszłości. Wykresy zmian kursów wyraźnie przedstawiają okresy, w których można było uzyskać zyski kapitałowe ze sprzedaży akcji. Analizując wykres kursu i wolumenu (akcjogram) można przewidzieć zmiany w popycie i podaży. Zasady analizy technicznej Obserwować należy intensywnie całe otoczenie giełdy, gdyż nawet całkowicie irracjonalne czynniki mogą mieć wpływ na załamanie się giełdy lub niespodziewaną hossę. Zmiany w trendzie na ogół obejmują wszystkie notowane spółki, jednak występują często ę wyjątki od tej reguły, spowodowane np. wynikami finansowymi. Rynek nigdy nie znajduje j się ę w stanie stagnacji. Jeżeli uzna kurs akcji za niski, to inwestorzy natychmiast przystępują do zakupów akcji, a właściciele akcji reagują podniesieniem ich ceny. Wyższa cena powoduje spadek zainteresowania ze strony inwestorów, a to z kolei wyhamowuje tempo wzrostu cen akcji. Wzrost cen akcji kończy się, gdy inwestorzy uznają, że osiągnęli zadawalający zysk i rozpoczynają sprzedaż nabytych akcji. Początek sprzedaży akcji powoduje odwrócenie się trendu, czyli spadek ich cen.
Zalety analizy technicznej Zalety analizy technicznej 1. Analiza techniczna w swoim założeniu określa zasady, za pomocą których można w przybliżeniu wyrazić wszystkie czynniki oddziaływujące na ceny akcji, a zjawiska giełdowe (według jej zwolenników) zawsze wyprzedzają zjawiska ekonomiczne. Rynki kapitałowe z wyprzedzeniem dyskontują więc przyszłość. 2. Według zwolenników analizy technicznej ceny akcji są ustalane na podstawie dt relacji między id kupującymi a sprzedającymi, czyli między popytem a podażą (bykami a niedźwiedziami). 3. W dłuższym okresie kursy są podporządkowane trendom i związanym z nimi prawidłowościom. 4. Rynek charakteryzuje się również cyklicznością (falowaniu według teorii Elliotta), czyli występowaniem okresowych zmian w kierunku ruchu cen. Po każdej bessie nadejdzie hossa, a zwrot na rynku następuje zazwyczaj wówczas, gdy już nikt w hossę nie wierzy. Po każdej hossie musi też nadejść bessa, chociaż wszyscy naokoło są już tylko optymistami. WYKRESY Rodzaje wykresów Wykres cenowy - to sekwencja cen nałożonych na określonej linii czasu. Na wykresie oś Y (pionowa) reprezentuje skalę cenową, a oś X (pozioma) skalę czasu. Ceny ułożone są od prawej do lewej zgodnie z biegiem czasu. Technicy, analitycy techniczni, czartyści używają wykresów do analizy inwestycji i przewidywania przyszłych ruchów cen. Można przedstawić wykres dowolnego instrumentu finansowego, którym można handlować, bądź policzalnego indeksu (akcje, obligacje, towary, futures czy indeksy giełdowe). Cztery najpopularniejsze rodzaje wykresów to: 1. Wykresy liniowe 2. Wykresy ysłupkowe 3. Wykresy świecowe 4. Wykresy punktowo-symboliczne (Point&Figure)
Wykres liniowy jest jednym z najprostszych, ale jednocześnie najczęściej stosowanych typów wykresów. Jego konstrukcja polega na połączeniu linią prostą cen z poszczególnych okresów np. dni, tygodni iitp. Oś rzędnych (pionowa) przedstawia poziom ceny, zaś oś odciętych (pozioma) horyzont czasowy. WYKRES LINIOWY Do sporządzenia wystarcza znajomość praktycznie jednego rodzaju ceny. Na ogół wykresy liniowe sporządza się w oparciu o ceny zamknięcia, co jednak nie wyklucza możliwości stosowania innych kategorii, jak chociażby otwarcie, czy cenę średnią. Wykresy liniowe i pozwalają na łatwą i przejrzystą ocenę stanu rynku, a jednocześnie na stosowanie wielu narzędzi, jak chociażby linie trendu, średnie, czy formacje. WYKRESY SŁUPKOWE Popularną metodą budowania wykresów są wykresy słupkowe. Do uformowania takiego wykresu potrzebne są informacje o cenach zamknięcia, oraz minimum i maksimum dla każdego słupka, czyli dla każdego pojedynczego okresu. Mki Maksimum i minimum ii są przedstawione dt jako jk góra idół pionowego słupka, a zamknięcie to krótka pozioma kreska w poprzek pionowego słupka. Na wykresie dziennym każdy słupek przedstawia maksimum, minimum i zamknięcie dla poszczególnych dni.
WYKRESY SŁUPKOWE Wykresy słupkowe mogą być także wyświetlane z wykorzystaniem dodatkowo d ceny otwarcia. Wtedy cena otwarcia jest przedstawiana jako krótka pozioma kreska po lewej stronie słupka, a cena zamknięcia i po prawej. WYKRESY ŚWIECOWE Powstałe w Japonii ponad 300 lat temu wykresy świecowe i stały ł się popularne ostatnimi laty. Aby zbudować taki wykres potrzebne są ceny: - otwarcia, - zamknięcia, - maksimum - minimum. Świeca dzienna bazuje na otwarciu i zamknięciu z danego dnia, a także dziennych maksimum i minimum. Świeca tygodniowa na poniedziałkowym otwarciu, piątkowym zamknięciu oraz wartościach skrajnych z tygodnia.
WYKRESY ŚWIECOWE Wielu inwestorów uważa, że wykresy świecowe są przejrzyste, łatwe do odczytu, szczególnie jeśli chodzi o relację pomiędzy otwarciem i zamknięciem. Białe świece (puste) formuje się jeśli otwarcie było wyżej niż zamknięcie, i natomiast tczarne (wypełnione) kiedy zamknięcie jest poniżej otwarcia. Biała i czarna przestrzeń nazywana jest ciałem świecy, natomiast linie powyżej i poniżej (reprezentujące maksimum i minimum) cieniami. POINT& FIGURE Wykresy punktowo-symboliczne (Point & Figure) Dotychczas opisane metody przedstawiania wykresów zawsze obrazują dane równolegle do przebiegu czasu. Nie ważne jak duży jest ruch cen, każdy dzień, czy tydzień jest reprezentowany przez taką samą jednostkę danych, jeden punkt (słupek, czy świecę). Nawet,,gdy cena pozostaje bez zmian przez tydzień rysuje się ę świecę, czy słupek przedstawiający ten zerowy ruch. W przeciwieństwie do tych metod wykresy punktowo symboliczne bazują na ruchach cenowych i nie biorą pod uwagę czasu. Istnieje oś x-ów, ale nie jest rozłożona równomiernie wzdłuż wykresu.
SKALA WYKRESU Istnieją dwa sposoby przedstawiania skali cenowej na osi y-ów: skala arytmetyczna i logarytmiczna. Skala arytmetyczna pokazuje tą samą odległość między cenami zawsze tak samo, niezależnie od poziomu cen. Każda jednostka jest taka sama wzdłuż całej skali. Ruch np. o 10 zł będzie wyglądał tak samo, niezależnie czy będzie to wzrost z 10 do 20 zł, czy z 70 do 80. Te dwa ruchy są takie same w skali absolutnej, ale nie w Wykres w skali logarytmicznej skali procentowej. Skala logarytmiczna mierzy ruchy cenowe w procentach. Wzrost z 10 do 20 zł to ruch o 100%. Podobnie wzrost z 20 do 40 zł, jakiz40do80 80. Wszystkie te trzy ruchy na wykresie logarytmicznym pojawią się jako taki sam dystans. Większość programów do wykresów wykorzystuje skalę półlogarytmiczną,ponieważ czas jest przedstawiony arytmetycznie. SKALA WYKRESU Najważniejsze korzyści za stosowania skal arytmetycznej i logarytmicznej to: skala arytmetyczna jest użyteczna jeśli zakres ruchów jest mały. Wykres w skali liniowej Skala arytmetyczna okazuje się przydatna do przedstawiania krótkookresowych wykresów. Skala logarytmiczna wykorzystywana jest, gdy ruch cen jest znaczny. Linie trendu wyznacza się łatwiej na skali logarytmicznej. Za pomocą skali logarytmicznej łatwo odczytuje się procentowe wartości wzrostów, czy spadków.
CENA Cena jest oprócz wolumenu jedną z najważniejszych kategorii w analizie technicznej. Cena reprezentuje więc stan równowagi pomiędzy popytem, a podażą, o jej poziomie decydują oczekiwania stron rynku co do przyszłych tendencji. Analiza techniczna posługuje się kilkoma kategoriami cen, z których najczęściej wymienia się: 1) Cena otwarcia (otwarcie) - jest to cena, po której zostaje zawarta pierwsza transakcja w danym okresie (np. danego dnia). 2) Cena najwyższa (maksimum) - jest to najwyższa cena osiągnięta przez papier w ciągu analizowanego okresu. Wyznacza ona maksimum jakie kupujący są skłonni zaakceptować nabywając w danym momencie walor. 3) Cena najniższa (minimum) i - jest to najniższa cena osiągnięta i przez papier w danym okresie. Wielkość ta reprezentuje minimum jakie gotowi są zaakceptować potencjalni sprzedający pozbywając się papieru. 4) Cena zamknięcia (zamknięcie) - jest to cena, po której została zawarta ostatnia transakcja w danym okresie. Dzięki swej dostępności cena zamknięcia to najczęściej wykorzystywana cena w analizie technicznej. WOLUMEN Wolumen jest miarą zaangażowania uczestników w danym okresie. O ile zmiany cen odzwierciedlają charakter nastrojów dominujących na rynku, to wolumen pokazuje ich natężenie. Zachowanie wolumenu może być sygnałem potwierdzającym kierunek trendu, bądź też stanowić ostrzeżenie przed możliwością jego zmiany. Ogólnie biorąc sprowadza się to do zasady, że zachowanie wolumenu powinno być zgodne z kierunkiem aktualnej tendencji cenowej. * W trendzie wzrostowym wolumen powinien zwiększać ę się ę przy zwyżce cen i maleć podczas spadkowych korekt. * W trendzie zniżkowym wolumen powinien rosnąć wraz ze spadkami oraz maleć w miarę wzrostów. W takich przypadkach wolumen potwierdza zwiększone zaangażowanie dominującej na rynku strony (popytu lub podaży), a tym samym kierunek trendu. W przeciwnym razie zmiany wolumenu mogą być jednym z sygnałów ostrzegawczych przed wyczerpywaniem się potencjału dotychczasowego ruchu i możliwym zwrotem rynkowym.
OBRÓT Wartościowy obrót danym instrumentem jest stosowany jako jedna z miar służących ocenie aktywności uczestników na rynku. Wielkości ś i tj tej nie możnaż jd jednak stosować ć jako tożsamejż zwolumenem, gdyż ż brak rozróżnienia może prowadzić do błędnych rezultatów. Wartość obrotu = cena * ilość danego instrumentu Wartość obrotu może nieulegać zmianom, mimo iż zmieniąą sięę cena i liczba walorów będących przedmiotem transakcji. Fakt ten może powodować niezbyt precyzyjne określenie rzeczywistego zaangażowania inwestorów. Ponadto należy mieć na względzie, że różnego rodzaju statystyki (w tym niektóre z programów do analizy technicznej) często prezentują obrót jako wartościową sumę transakcji kupna i sprzedaży, co powoduje, że przy szacowaniu realnego strumienia środków przepływających przez rynek konieczna jest korekta. Powyższa sytuacja nie oznacza wprawdzie, że wartościowe ujęcie aktywności poszczególnych grup inwestorów jest podejściem nieodpowiednim, ale wydaje się, że bardziej obiektywną i prostszą miarą jest jednak ilościowa postać wolumenu. LINIE TRENDU Są to przede wszystkim linie wyznaczające kierunek bieżącej tendencji. Pomimo swej prostoty są one jednymi z najcenniejszych narzędzi w analizie technicznej. Dla trendów wzrostowych linię trendu wyznacza układ coraz wyższych minimów cenowych, które można połączyć prostą. Można ją wówczas określić mianem linii wsparcia, której przebicie może stanowić sygnał spowolnienia trendu lub jego odwrócenia. Niejednokrotnie w ramach głównego g trendu można wyodrębnić oddzielny układ minimów cenowych, wówczas nowo wyznaczoną prostą określa się jako przyśpieszoną linię trendu.
TREND SPADKOWY Odwrotnie sytuacja wygląda dla linii trendu spadkowego. Tworzy ją sekwencja coraz niższych maksimów cenowych, jednocześnie jest to linia oporu. Jej przebicie lub istotne naruszenie stanowi pierwszy sygnał, że trend zaczyna wytracać bieżący impet lub w chwili przebicia następuje jego odwrócenie. Również tutaj w ramach istniejącego trendu możliwe jest wyznaczenie dodatkowych linii przyśpieszonych. W momencie przebicia linii trendu, zarówno dla tendencji wzrostowych jak i spadkowych, nabierają one przeciwnego charakteru (wewnętrzne linie trendu). Oznacza to, że pokonana linia wsparcia trendu wzrostowego staje się oporem i odwrotnie przebita linia trendu spadkowego wyznacza później poziom wsparcia. Warto śledzić zachowanie kursów podczas zbliżania się do linii trendu, gdyż są to najważniejsze momenty dla analityka. Taktyka gry polega na przyjęciu założenia, że kursy odbijają się od tych linii. Jednak na wypadek ich przełamania należy ustawiać zabezpieczające zlecenia polegające na odwróceniu pozycji z np. 2% stratą. DŁUGOTERMINOWY TREND WZROSTOWY WIG Na rysunku - długoterminowy trend wzrostowy indeksu WIG na Warszawskiej Giełdzie i Papierów Wartościowych. tś Trend dkończy ń się w momencie jego przełamania, co dla inwestorów długoterminowych jest zawsze sygnałem sprzedaży. Spekulanci śledzą zachowanie trendów przyśpieszonych, które na WGPW trwają zazwyczaj parę tygodni. Przełamanie linii tych krótszych trendów wzrostowych jest również dobrym sygnałem sprzedaży. Oczywiście odwrotna sytuacja występuje podczas trendu spadkowego. Wówczas podczas przełamywania tych linii trendów powstają sygnały kupna.
REGUŁA 50% Jeżeli mamy 2-4 % przebicia linii oporu i towarzyszy temu znaczący wzrost obrotów można się spodziewać istotnego wzrostu kursów (rzędu 20-40 %). Najważniejsze jednak, ze korygująca fala spadkowa wynosi w takiej sytuacji, ze znaczną regularnością, połowę ę tego wzrostu. Po takim wzniesieniu następuje spadek wynoszący 50 % poprzedzającego go wzrostu. Podobnie dzieje się w przypadku przebicia linii wsparcia formacji w dół. Występujący ywówczas głęboki ę spadek powoduje następnie "odbicie" w górę, wynoszące ok. 50 % poprzedzającej je obniżki. Zjawisko to znalazło powszechne potwierdzenie na GPW. Warto jednak wspomnieć, że nie każde przebicie pociąga za sobą znaczny ruch ceny. Aby nie zadziałać zbyt wcześnie zaleca się sprawdzić, czy wynosi ono co najmniej 3 % ceny (tzw. zasada filtru cenowego) i czy utrzymało się przynajmniej przez dwie sesje (zasada filtru czasowego). KANAŁY TRENDOWE Podobnie jak linie trendu wyznaczają przede wszystkim kierunek bieżącej tendencji. Na tej podstawie dzielą się na trzy grupy: wzrostowe, spadkowe oraz boczne (horyzontalne). Tworzy je układ dwóch równoległych względem siebie linii przebiegających po lokalnych maksimach oraz minimach cenowych. Dominującą zaletą kanałów trendowych są przede wszystkim bardzo wyraźnie pokazane poziomy wsparcia i oporu, które wyznaczają oczywiście punkty zwrotne w granicach kanału. Niejednokrotnie po wybiciu z kanału trendowego zasięg ruchu jest co najmniej równy jego wysokości.
PRZYSPIESZENIE / ZWOLNIENIE LINII TRENDU Linia trendu może przyjąć kształt hiperboli. Dzieje się tak gdy rozmach popytu lub podaży wzrasta coraz bardziej, przy każdym odbiciu od linii trendu. Jeśli taki proces następuje po długotrwałej zwyżce lub zniżce jest on oznaką ą kulminacyjnego momentu trendu (na rys. oznaczony strzałką). Jego potwierdzeniem jest zazwyczaj zwielokrotniony wolumen obrotów. Nie da się przewidzieć jak daleko sięgnie hiperbola, poza tym, że zazwyczaj przekracza najśmielsze oczekiwania. WACHLARZ Trend może również zwolnić. Obserwujemy to w postaci wachlarza. Kolejne fale są coraz mniej dynamiczne i zdecydowane. Obroty maleją. W tej sytuacji każde przekroczenie linii dotychczasowego trendu i jego zwolnienie jest sygnałem ostrzegawczym dla inwestora. Przy znacznym spadku wzrostów wychodzimy z inwestycji.
LUKI CENOWE Czasem cena akcji otwiera się powyżej najwyższej ceny z poprzedniego dnia i kontynuuje wzrost, lub poniżej najniższej i kontynuuje spadek. Takie wydarzenie pozostawia na wykresie (słupki, bądź świece) widoczną lukę. Widoczną dlatego, gdyż zwykle rozpiętość cen podczas sesji pokrywa się częściowo z rozpiętością z poprzedniego dnia. LUKI CENOWE - podział Luka zwykła (a) pojawia się na wykresach mało płynnych akcji, gdzie niekiedy większe zlecenie kupna lub sprzedaży powoduje przewagę jednej ze stron na rynku. Wystąpienie luki na akcjach płynnych papierów jest rezultatem reakcji graczy giełdowych na pewne wydarzenie dotyczące np. kondycji firmy i stanowi sygnał zmiany aktualnego trendu lub skokowego wzmocnienia jego tempa. Luka startująca (b) stanowi silny sygnał początku nowego trendu. Akcje zwyżkują przy wzmożonym obrocie na skutek pozytywnej informacji ogłoszonej dzień wcześniej. Skoncentrowany popyt przewyższa podaż powodując gwałtowną zwyżkę. Rozwój dalszych wydarzeń jest pozytywny np. możliwość fuzji przedsiębiorstw, ę,podpisanie p świetnego g kontraktu. Po wystartowaniu ceny akcji przyśpieszają gwałtownie swój wzrost i ceny walorów stabilizują się.
LUKI CENOWE - podział Luka ucieczkowa (c) zwana również mierzoną - charakteryzuje się gwałtownym wzrostem cen notowanych akcji. Do tej pory kurs walorów pozostawał w trendzie bocznym, aż nagle pojawiła się luka, która może być zwiastunem kolejnej fali hossy. Inwestorzy nie mogą przepuścić tak dużych wzrostów cen, dokupują odsprzedane d akcje kj z nadzieją dij dalszych wzrostów. Luka ucieczkowa zwana jest mierzoną ponieważ istnieje teza, że pojawia się w połowie zwyżki i w związku z tym można spodziewać się dalszego wzrostu kursu w mierzonej ilości ś iii wielkości ś i pierwszej zwyżki. Towarzyszą tjl tej luce zwiększone obroty oraz ruchy w dotychczasowym kanale trendowym. LUKI CENOWE - podział Luka wyczerpania (d) poprzedza poziom ceny przy której większość inwestorów akceptuje zyski. Pojawia się w słabnącym ł ze względu na przewartościowanie walorów trendzie zwyżkującym. Notowania fixingu otwierają się na poziomie wyższym od zamknięcia w dniu poprzednim, towarzyszy temu wzrost obrotów, następnego dnia kurs otwarcia jest wyższy od kursu zamknięcia poprzedniej sesji. Obroty są jeszcze większe. Kolejny dzień charakteryzuje się otwarciem poniżej najniższej wartości ceny danego waloru w dniu poprzednim. Dzień kulminacji wzrostu stoi na wykresie jako tzw. wyspa przed którą dzień diń wcześniej ś ijukształtowała tłt ł się luka wyczerpania.
LUKI CENOWE Wszystkie luki są formacjami, które kształtują się wkrótkimokresiei i w krótkim okresie się zamykają. Ceny akcji powracają do trendu głównego. Wyjątek może stanowić tylko luka wyczerpująca,,pojawiająca ją się ę w ostatniej fali hossy i sygnalizująca zmianę trendu zwyżkowego na spadkowy. Skoki cenowe, które ostatecznie kształtują formację luki na wykresach liniowych wyglądają jak maksymalne wzrosty. Przedstawione przeze mnie luki na powyższych wykresach słupkowych pozwalają na obserwację formowania się ich w oparciu o dodatkową analizę wahań kursu akcji w ciągu dnia tj. od otwarcia do zamknięcia. KOREKTY CENOWE - zasady Korekta to odwrócenie dominującego trendu. Korekty cenowe od początku ą istnienia giełd na świecie nieodłącznieą towarzyszą rynkom papierów wartościowych. Dają one okazje do zwiększenia zaangażowania na rynku i powiększenia indywidualnego portfela inwestycyjnego poprzez zakup nowych walorów lub akumulację (dokupienie) papierów już posiadanych. Jest oczywiste, że każdy inwestor pragnie kupić akcje jak najtaniej. Taką możliwość dają właśnie korekty cenowe. Korekty kształtują się ona na następujących zasadach: zniżkę kursu papieru wartościowego ś lub indeksu można uznać ć za charakterystyczną dla korekt jeżeli kształtuje się ona na poziomie nie większym niż 1,86% poprzedniego ruchu spadkowego. (Wskaźnik ź procentowy obrazuje jedną z proporcji cyklu Fibonacciego). korekty kształtują się w dwukrotnie krótszym czasie niż korekty kształtują się w dwukrotnie krótszym czasie niż poprzedzające je ruchy cenowe (w dół bądź w górę).
KOREKTY CENOWE Istnieje również relacja pomiędzy kątem nachylenia kanału trendowego a korektami cenowymi. Im kąt nachylenia kanału jest wyższy, tym należy spodziewać się bardziej drastycznych korekt cenowych, które ukształtują się w o wiele il kót krótszym czasie niż gdyby to miało ł miejsce ij w trendzie di o niskim iki nachyleniu względem osi. Korekty pozytywnie wpływają na kształtowanie się tendencji rynkowych. Działają one jak swego rodzaju "zimny kompres" na rozgorączkowanych inwestorów, którzy potrzebują czasu na odreagowanie wzrostów lub spadków, zrealizowanie osiągniętych zysków, zmniejszenie poniesionych strat, przebudowanie swoich portfeli inwestycyjnych. KOREKTY CENOWE Korekcyjne ruchy cenowe świadczą również o dojrzałości rynku (inwestorów), o jego sile oraz stopniu zaangażowania kapitałowego uczestników gry giełdowej. Są pozytywnym sygnałem dającym nadzieję na kontynuację wzrostów i umocnienia się kształtowanego trendu. Taka sytuacja dotyczy rynku byka. Nt Natomiast t w trendach spadkowych inwestorzy mają możliwość chociaż minimalnego odreagowania strat poniesionych w wyniku spadku cen akcji. Korekty pozwalają im również właściwie przebudować portfele inwestycyjne, aby straty na rynku niedźwiedzia byłyjak najmniejsze oraz aby po zakończeniu spadków mogli odrobić je w jak najkrótszym czasie.
FORMACJE CENOWE Obserwując przebiegi zmian kursowych można zauważyć wiele rozmaitych konfiguracji. Choć praktycznie jest ich nieskończenie wiele, wykryto powtarzalność pewnych wzorów. Co ciekawe, następujące po nich przebiegi krzywej kursowej wskazują na pewne stałe zależności. Pozwala to, po rozpoznaniu określonej formacji, przewidywać dalsze zmiany cen. Istnieje znaczna ilość formacji, ale praktycznie liczy się tylko kilkanaście wzorów. Ich identyfikacja jest w większości przypadków łatwiejsza od np. analizy fal Elliota, nie trzeba też stosować do nich komputerowych obliczeń. Cieszą się więc znacznym powodzeniem. Wykres zmian cen należy łączyć ze zmianami obrotu (akcjogram). Pomaga to rozpoznać właściwą konfigurację. Przyjmuje j się, tak jak Elliot i Dow, że wielkość obrotu zbieżna jest z kierunkiem zmian cen i często go wyprzedza. Jeśli ceny rosną wraz z obrotem, mamy dobre podstawy sądzić o trendzie zwyżkowym. Jeśli spadają a obroty rosną, trend jest zniżkowy. Jeśli tej zgodności nie ma, istnieje niebezpieczeństwo zmiany tendencji cenowej. FORMACJE CENOWE Na wybranym wycinku krzywej kursowej należy wykreślić tzw. linie wsparcia (na dole) i linie oporu (u góry) - tworzą one proste figury geometryczne, co ułatwia identyfikację formacji. Formacje stanowią jeden z najbardziej rozbudowanych działów tej formy wyceny spółek. Kształtowanie się tendencji można przewidzieć na podstawie danych historycznych. Formacje cenowe mówią o pewnych powtarzających się schematach, które zachodzą na rynku i które można odnieść do przyszłych wydarzeń. Wykresy przedstawiające ruchy cen akcji można podzielić na wykresy liniowe i wykresy słupkowe. Wykresy liniowe stosowane są zazwyczaj, gdy w przyjętym okresie (np. jeden dzień) mamy do czynienia tylko z jedną pojedynczą wartością notowania kursu. Tego rodzaju wykresy stosujemy na rynkach, gdzie cena akcji (lub jednostki funduszu, obligacji itp.) ustalana jest według jednolitego kursu dnia i ulega zmianie tylko z dnia na dzień.
GIEŁDA W ŚWIETLE JAPOŃSKICH ŚWIEC ŚWIECE JAPOŃSKIE Wykres świecowy służy generalnie do odczytywania sygnałów rychłego spadku lub wzrostu cen. Jest to jeden z bardziej popularnych instrumentów analizy rynku akcji i przewidywania zmian trendów notowań.
ŚWIECE JAPOŃSKIE Tą japońską technikę konstrukcji i prezentacji wykresów zmian cen - głównie dziennych, choć stosuje się też np. tygodniowe - nazywa się ę świecową, jako że kształt "podstawowej jednostki" układu, a więc zmiany ceny akcji czy indeksu na danej sesji, przypomina świecę. Z mniejszym lub większym korpusem, który określa się również mianem wosku lub ciała, oraz wychodzącymi z niego krótszymi lub dłuższymi liniami, tzw. cieniami, które można porównać do knota świecy. ŚWIECE JAPOŃSKIE Korpus świecy może być jasny lub ciemny. Jasny korpus świecy i powstaje wtedy, gdy zamknięcie notowań, a więc ostatni danego dnia kurs, był wyższy niż pierwsza w trakcie sesji cena (otwarcia). Taki korpus to generalnie dobry sygnał dla rynku, świadczący id o rosnącej przewadze popytu. Wzrost determinacji sprzedających odzwierciedla ciemny korpus świecy - cena zamknięcia jest wówczas niżej niż otwarcia. Natomiast cienie (knoty) to dzienne maksy (u góry) i minima (z dołu), czyli najwyższą ż i najniższą na sesji cenę akcji lub poziom indeksu.
SZPULKA I DOJI Patrząc na wykresy świecowe, od razu rzuca się w oczy, że zarówno korpusy, jak i długość cieni mogą się bardzo różnić. Niewielki płaski korpus -zwłaszcza jeśli towarzyszą mu krótkie "knotki" z góry i z dołu - wskazuje na wyrównane siły popytu i podaży, dość spokojny rynek, a często też na niezdecydowanie kupujących i sprzedających, czego efektem jest niewielka różnica między ceną na początku i na końcu sesji. Świeca z małym korpusem to japońska "SZPULKA". W skrajnym, acz wcale nierzadkim przypadku "ciało" świecy może być zupełnie płaskie,,gdy handel zakończył się ę na tym samym poziomie cenowym, na jakim się zaczął (cena zamknięcia równa cenie otwarcia). Taka świeca to "DOJI". KORPUSY ŚWIEC Długie korpusy, a tym bardziej bardzo długie cienie, to sygnał nierównowagi i emocji na rynku. Takie "sumiaste" świece, gdy cień bywa nawet trzyczterokrotnie dłuższy niż korpus, stają się bardzo często jaskółkami mocnego w krótkim czasie ruchu cen w górę ę lub w dół. Za takie jaskółki uznaje się zazwyczaj taki obraz świecy, gdy jej korpus jest maksymalnie bliski dziennego maksimum ceny, a cień jest nieproporcjonalnie długi. Gdy taka świeca ujawnia się na wykresie po długim okresie przeceny, gdy kurs akcji czy indeks "ubija" przez kilka sesji swój cykliczny dołek, staje się to bardzo prawdopodobnym sygnałem rychłej i mocnej zwyżki notowań. Gorzej, gdy tak długi knot u spodu świecy ujrzymy po okresie hossy, przy kolejnej próbie poprawiania szczytu notowań. Wtedy lepiej pośpieszyć się ze sprzedażą.
KONIUNKTURA ŚWIEC KONIUNKTURA ŚWIEC Kluczową kwestią dla inwestorów korzystających z "analizy świeczkowej", choć większość z nich traktuje ją jako narzędzie wspomagające, a nie jedyną metodę oceny stanu i prawdopodobnych ruchów rynku, jest więc nie tyle sama świeca i jej cienie. Znacznie istotniejsze jest to, w jakim momencie cyklu koniunkturalnego pojawiają się świece z długimi "ogonami", w zasadzie niezależnie już nawet od tego, czy są to świece o białych czy o ciemnych korpusach. Obserwatorzy formacji świecowych, czyli pewnych układów świec w różnych horyzontach czasowych, którym Japończycy nadali nader barwne oraz przemawiające do wyobraźniiemocjinazwyi nazwy, mają więc szerokie pole do popisu. MŁOT & WISIELEC Do najprostszych, choć zarazem bardzo wiarygodnych i pilnie przez graczy wypatrywanych formacji świecowych należą ż MŁOT i WISIELEC. Rozpoznajemy je właśnie po korpusie umiejscowionym tuż w pobliżu dziennego "maksa" ceny, a więc z symbolicznym m górnym cieniem bądź w ogóle bez niego. A równocześnie z dolnym knotem przynajmniej dwa razy dłuższym od korpusu świecy. Kolor samej świecy jest tu prawie nieistotny. Świece japońskie - "młot" Decydujące jest natomiast to, gdzie na wykresie pojawia się taki układ. Jeśli w dołku po dłuższym okresie spadków, na rynku mocno już wyprzedanym, mamy do czynienia z "młotem". Interpretuje się go jako niezwykle silny sygnał kupna, po którym cena skoczy w górę jakby właśnie po uderzeniu młotkiem. Po dłuższym trendzie wzrostowym, przy mocno wykupionym rynku i wciąż przeważającym optymizmie na parkiecie, trzeba natomiast uważać na złowieszczego "wisielca", którego zatrważająco długi dolny cień bez niedomówień wskazuje kierunek ruchu ceny.