Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Kształtowanie postaw etycznych u dziecka Beata Szynalska-Skarżyńska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 11 maja 2015 r.
CZYM JEST ETYKA? Etyka, zgodnie z europejską tradycją, jest dziedziną filozofii. Niemal każdy filozof, który budował pewną wizję świata i sposobów jego poznawania, odnosił się do kwestii tego jak być powinno, do kwestii wartości, norm lub po prostu dawał współczesnym wskazówki jak żyć, by życie miało sens, było szczęśliwe, udane, owocne etc
Niezależnie od tego z jak dużą ilością etycznych systemów, rad i kodeksów będziemy mieli do czynienia, decyzję podejmujemy zawsze sami i to zawsze my jesteśmy za nią moralnie odpowiedzialni. Dzieci uczą się od najwcześniejszych lat postępowania etycznego od swoich rodziców
Postawy etyczne (moralne) dzieci kształtowane są w wyniku oddziaływań wychowawczych. Wychowanie moralne to proces polegający na kształtowaniu w jednostce takich postaw, zachowań, wartości i norm, które są uznawane i uważane za słuszne w danym środowisku społecznym. Przedmiotem wychowania moralnego są wszelkie przekazywane zasady i normy zachowań, które w sposób względnie trwały wpływają na moralne zachowania człowieka w różnych sytuacjach społecznych.
ETYKA OPISOWA MORALNOŚĆ ETYKA W PRAKTYCE
Piętrowa budowa mózgu wg Paula MacLean a Mózg: ssaków pierwotnych ludzki gadzi
Mózg w stanie agresji, stresu, zdenerwowania
Na jakim poziomie funkcjonuję? Poziomy i stadia rozwoju moralnego według L. Kohlberga
Prekonwencjonalny Pierwszy, najniższy poziom. Na tym poziomie ludzie reagują na pojęcie dobra i zła tylko wtedy, gdy te pojęcia wiążą się z osobistymi konsekwencjami, takimi jak kara fizyczna i nagroda.
Konwencjonalny Na tym poziomie wartość moralna polega na utrzymaniu konwencjonalnego porządku i spełnianiu oczekiwań osób, z których opinią muszę się liczyć (w przypadku dzieci rodzice czy nauczyciele).
Pryncypialny Charakteryzuje się tym, że dana osoba postępuje zgodnie z uznanymi przez siebie zasadami moralnymi, niezależnie od interesu innych, (rodziców, szkoły). Znajdująca się na tym szczeblu osoba stara się dobrze wykonać swoje obowiązki wobec organizacji, ale także obowiązki obywatelskie, kwestionować rozwiązania, które uważa za etyczne wątpliwie lub nieetyczne, kierując się etyką przekonań i etyką odpowiedzialności.
Postawa, która tworzy się na pryncypialnym poziomie rozwoju moralnego jest dziś bardzo pożądana i powinna być kreowana przez rodziców i nauczycieli. Jest ona konieczna, jeśli nie chcemy dopuścić do tego, by etyka straciła zupełnie swe właściwości regulacyjne.
Poważne zagrożenie właściwego rozwoju moralnego.
ANOMIA Anomia nie polega na braku wartości i normatywnych przekonań o tym, co słuszne i wartościowe, lecz na istnieniu obok nich innych przekonań (usprawiedliwień), które neutralizują oddziaływanie tych pierwszych na zachowanie ludzi. anomia = demoralizacja
Anomia osobista ( psychologiczna ) ma źródło w przekonaniach, poglądach, postawach zwanych usprawiedliwieniami a) uogólnionymi b) sytuacyjnymi
Czy nie lepiej byłoby, zamiast tępić zło, szerzyć dobro? Antoine de Saint-Exupery
Jak stworzyć dziecku sytuacje stymulujące rozwój zdolności osądu, oceny, decyzji Samodzielne mierzenie się z codziennymi dylematami etycznymi (bez wyręczania, natrętnego pouczania, paternalizmu i maternalizmu ja wiem, co dla ciebie najlepsze... Poczucie, że jest problem/dylemat Zrozumienie, na czym on polega? Przemyślenie ZA i PRZECIW aż do wyczerpania argumentów Samodzielne rozumowanie
Obserwacja i doświadczenie tego, jak rozumują inni Odpowiedzialność za własne osądy i ich zmianę Rezygnacja z karania za samodzielne budowanie sądów, ocen i decyzji, by dziecko nie bało się samodzielności, nie nauczyło udawać dla świętego spokoju pod presją! Rozmawiać bez presji, wymuszania i perswazji jak równy z równym o przykładowych dylematach (rozmowa o bardzo osobistych dylematach wymaga taktu, zaufania, szacunku dla uczuć dziecka)
Reasumując: Dziecko stawia przed rodzicami i nauczycielami wysokie wymagania, przekazanie wiedzy stanowi tylko jedno z ogniw łańcucha edukacyjnego. Prawdziwe wyzwanie to kształtowanie osobowości młodych ludzi. Zaszczepienie w nich szacunku dla drugiego człowieka, akceptowania i przestrzegania uznawanych wartości, prawidłowego wartościowania, rozróżniania dobra i zła.
I na koniec refleksja Jest pewna odmiana chińskiego bambusa, którego nasionka sadzi się do ziemi i przez pierwszy rok podlewa, nawozi ale nic nie wyrasta. W drugim roku trzeba podlewać, nawozić i dalej nic W trzecim i czwartym roku dalej podlewa się i nawozi, ale nic nie wyrasta. W piątym roku dalej nic się nie dzieje, mimo, że nawozi się ją i podlewa jak w poprzednich latach. I nagle, w szóstym roku w przeciągu dwóch tygodni roślina osiąga wielkość kilkunastu metrów. Wręcz rośnie w oczach. Możnaby się zastanowić, co nasiona robią tak długo w ziemi? Otóż przez te sześć lat bambus buduje olbrzymi system korzeni, sięgający kilkudziesięciu metrów w głąb!