Czas jako wartość ekonomiczna Autor: Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości
Treści nauczania Wartość czasu w realizacji celów i zamierzeń, projektowanie harmonogramu zajęć, efektywne gospodarowanie własnym czasem. Po zakończonych zajęciach uczeń powinien Planować swój czas, dzień zajęć, wykazać wartość czasu w realizacji celów, zamierzeń stawianych sobie każdego dnia, identyfikować pułapki czasowe i wpływać na poprawę efektywności swoich działań, omówić zasady planowania czasu w odniesieniu do stawianych sobie celów. Konsultant i informacje dodatkowe Przedstawiciel lokalnego biznesu, zegarmistrz, planista, logista, sportowiec, trener sportowy. Cele uświadomienie uczniom wartości czasu, wyjaśnienie celowości planowania czasu, efektywnego gospodarowania czasem. Pojęcia: mój czas, planowanie czasu, projektowanie harmonogramu zajęć tabela Gantta. Adresat: uczniowie szkół gimnazjalnych. 2
Oczekiwane rezultaty Po zajęciach uczeń: wie, jak planować swój czas, dzień zajęć, identyfikuje pułapki czasowe, przez co wpływa na poprawę efektywności swoich działań, wie, jak planować czas w odniesieniu do stawianych sobie celów, zadań, zamierzeń. Materiały: materiał pomocniczy nr 1 plakat Czas, materiał pomocniczy nr 2 Dzienny plan zajęć, materiał pomocniczy nr 3 Plan organizacyjny dnia, materiał pomocniczy nr 4 Tabela Gantta, materiał pomocniczy nr 5 Zegar. Proponowany przebieg zajęć 1. Przedstaw uczniom cel zajęć. Poproś, aby zastanowili się i podali skojarzenia, jakie im przychodzą na myśl, dotyczące pojęcia czas, charakteryzujące go. Omawiając je, sporządźcie plakat, na którym zapiszecie wszystkie podane skojarzenia (materiał pomocniczy nr 1). W podsumowaniu odwołaj się do powiedzenia czas to pieniądz. Poproś, aby uczniowie uargumentowali zasadność tego powiedzenia, przytoczyli przy-kłady. Dlaczego mówimy, że czas to wartość ekonomiczna? (praca wykonywana w określonym czasie przeliczana na płacę; wynalazki, badania, nauka tu jest potrzebny czas, aby realizować, wprowadzać, zmieniać rzeczywistość za tym idą wymierne korzyści; metafora: Nie zdążyłeś na pociąg, nie wsiadłeś odjechał bez ciebie, zostałeś, czyli np. nie rozpocząłeś nauki języka obcego jako młody człowiek, później nie dasz rady zrobić tego w tydzień, choćbyś się najbardziej starał itd.). 3
Jaką wartością jest dla każdego z uczniów czas, czy dostrzegają potrzebę planowania go, sporządzania terminarza zajęć czy kontrolują go, czy zastanawiają się nad tym, co im umknęło, itd. 2. Zaproponuj uczniom, aby spróbowali przez określony czas (znany tylko nauczycielowi) pozostać w absolutnej ciszy. Po upływie jednej minuty przerywamy ciszę, pytając: Jak wam się wydaje, jak długo trwała cisza? Podaj właściwą odpowiedź po kilku wypowiedziach uczniów. Czy czas dłużył się wam? Jakie myśli przychodziły wam do głowy? II wariant (zamiast powyższego ćwiczenia): poproś, aby uczniowie spróbowali (indywidualnie) przejść z jednego końca sali na drugi dokładnie podczas jednej minuty ani mniej, ani więcej. Wręcz uczniom stopery, aby mogli to kontrolować. Ważne Podsumuj wypowiedzi, zauważając, że celem tych ćwiczeń było pobudzenie do refleksji nad tym, jaką wartość ma jedna minuta, tak często lekceważona machnięciem ręki i stwierdzeniem: tylko minutka. Podajcie kilka przykładów czynności, które można wykonać przez jedną minutę (wypić herbatę, nakarmić kota, przeczytać kilka stron książki...). Wartość czasu zależy od umiejętności wykorzystania go. W zależności od sytuacji czas mija powoli, np.: gdy czekamy w kolejce do lekarza lub szybko, gdy jesteśmy zaangażowani w to, co lubimy robić, co niesie nam zadowolenie... Podkreśl, że czas składa się z cennych minut, sekund, z których każda mija bezpowrotnie. Odwołajcie się do przykładów ludzi sukcesu, którzy bardzo starannie mają wyliczone wszystkie minuty w swoim rozkładzie dnia. Możecie też krótko porozmawiać o tym, jakie byłyby konsekwencje, gdyby oni nie cenili swojego czasu, nie przestrzegali terminarza zajęć. Chociaż nie każdy z nas jest prezesem, burmistrzem, naukowcem, dla każdego człowieka czas płynie jednakowo, różnimy się jednak sposobem wykorzystania go dla naszego rozwoju, korzyści, zadowolenia. Dlatego warto, aby każdy z nas zrobił dla siebie bilans tego, jak wykorzystuje, wypełnia swój czas. 4
3. Rozdaj uczniom materiał pomocniczy nr 2, poproś, aby wypisali wszystkie czynności, jakie wykonują każdego dnia, podając czas ich trwania. Ważne jest, aby uczniowie uświadomili sobie, że każde działanie trwa w określonym czasie. Ważne Po wykonaniu tego zadania podkreśl, że w naszym życiu są czynności, które należy koniecznie wykonać, np. wizyta u lekarza. Najczęściej jednak to od naszych wyborów zależy, jakie działania czy powinności realizujemy. To my podejmujemy decyzje, jakimi zajęciami wypełniamy nasz czas. Są czynności, których rezultaty mają dla nas duże znaczenie, nie można ich odkładać, np. przygotowanie się do klasówki. Są zajęcia, które przynoszą nam satysfakcję i służą naszemu rozwojowi, np. realizowanie swojego hobby. Są też działania, które wykonujemy w odpowiedzi na oczekiwania innych wbrew swoim planom i potrzebom, np. przedłużamy wizytę u kolegi, bo nas o to prosi. Dlatego też planuj swój czas pod kątem jasno sprecyzowanych celów, np.: do 10 maja przeczytam książkę. W tym miejscu warto z uczniami podjąć rozmowę, dotyczącą spędzania przez nich wolnych od obowiązków godzin, czyli czasu, który należy przeznaczyć na odpoczynek, relaks, regenerację sił. Porozmawiajcie o różnych możliwych sposobach wypoczynku. Zapytaj, czy zgadzają się z tym, że nieróbstwo jest bardzo męczące. Różnym ludziom służą rozmaite formy wypoczynku, ważne jest, aby zadbać o swój organizm zarówno w aspekcie kondycji, jak i zdrowia fizycznego i psychicznego. Rozdaj uczniom materiał pomocniczy nr 3, zaproponuj, żeby spróbowali oni pogrupować wypisane wcześniej czynności, które wykonują, i czas ich trwania, zgodnie z tabelą. Jest to dobry moment do autorefleksji, np. zadowolenie z przeczytanej książki, rozmowy z przyjacielem lub korzyść w postaci napisanego listu, przekopanej grządki w ogródku itd. Niech uczniowie spróbują dokonać bilansu, ile czasu spędzają efektywnie, mając z tego jakieś zyski. Jakiej ilości czasu nie są w stanie przyporządkować żadnych działań (w skali miesiąca, roku, jaki to jest dla nich czas do zagospodarowania?). Zachęć uczniów, aby podzielili się swoimi spostrzeżeniami. Wypiszcie na tablicy tzw. pułapki czasowe, np.: długie rozmowy przez telefon, telewizja, gry komputerowe, 5
brak decyzji co robić, odkładanie wykonywania zadań, przedłużające się spotkania z innymi, złe nawyki,... Omawiając je, poszukajcie sposobów omijania ich, np.: nie oglądaj telewizji bez przerwy, wybierz ten program, film, który ciebie interesuje, i zaplanuj na to czas. Trzeba tu oddzielać realne rozwiązania od fantazji czy żartów uczniów. 4. Wytłumacz uczestnikom, na czym polega ćwiczenie Zegar materiał pomocniczy nr 5. Otóż 12 godzin doby należy przeznaczyć na prawidłowe zadbanie o organizm 8 godzin na sen, 1 godzinę łącznie na higienę osobistą, 1 godzinę na spożywanie posiłków, 1godzinę na ubieranie się, 1 godzinę na dojazdy. Jeżeli w ciągu dnia nie zdążymy zrealizować zadań, najczęściej zabieramy godziny przeznaczone na sen. Jednorazowo to może jest jakiś sposób, jednak na dłuższą metę będzie to szkodliwe. Nie należy więc podbierać czasu z tych 12 godzin. Na niektóre sprawy nie mamy wpływu, np.: czas pobytu w szkole. Powiedz, żeby uczniowie dokładnie przeczytali instrukcję i przystąpili do pracy. Następnie poproś uczniów, żeby po przemyśleniu odpowiedzieli na pytania: Co mogę zrobić na co dzień, co pomogłoby mi efektywniej realizować swoje cele, sprzyjałoby poznawaniu świata, siebie? Jak ja mogę usprawnić, zmienić swoje działania, abym mógł powiedzieć, że wiem, co się działo w moim życiu w określonym czasie, że robiłem to, na czym mi zależy? Przyjrzyjcie się konkretnym osobom ze swojego otoczenia jak to jest, że jedni odrabiają lekcje, chodzą na basen, opiekują się rodzeństwem, biorą lekcje języków, podczas gdy innym nie wystarcza czasu na przeczytanie lektury? Niech uczniowie podzielą się swoimi spostrzeżeniami. W podsumowaniu ćwiczenia zapiszcie wnioski pod hasłem Co zrobić, żeby efektywnie zaplanować czas dla siebie? : ustalić swoje cele, priorytety, zgodnie z nimi dokonywać wyborów, planować, 6
wykonywać czynności szybciej, sprawniej, aby zyskać czas, trzeba wprowadzać zmiany. Należy więc wiedzieć, że: każdy z nas musi planować działania w określonym czasie,, trzeba uczyć się projektowania działań na każdą godzinę, dzień, miesiąc powinniśmy dokonywać wyborów i ustalać priorytety naszych działań, należy stawiać sobie jasne, realne cele, ustalamy ramy czasowe na wykonanie każdego zadania, nie powinno się odkładać ważnych spraw na później, często sprawy pilne wcale takimi nie są, to my nadajemy im atrybut pilności, przy planowaniu trzeba uwzględniać ograniczenia swoje i otoczenia, życie niesie różne niespodzianki i powinniśmy być na nie przygotowani, stosuj system kontroli wobec samego siebie. 5. Przedstaw uczniom tabelę Gantta (materiał pomocniczy nr 4) jest to jeden ze sposobów planowania czasu w odniesieniu do realizacji celu. Rozdaj uczniom materiał pomocniczy nr 4, omówcie wspólnie ten przykład. Zastanówcie się, jakie korzyści niesie takie planowanie czasu. W podsumowaniu zajęć powtórz, jaką wartość ma dla nas czas. Od naszych decyzji zależy, jak będziemy nim gospodarować, jakie korzyści dla nas z tego wynikną. Zachęć uczniów, aby spróbowali przez kilka dni planować starannie swój rozkład dnia, sporządzili dla wyznaczonego zadania lub celu tabelę Gantta. Uwaga! Ćwiczenie to można z uczniami realizować w pracowni komputerowej, gdzie będą oni mieli możliwość projektowania, wypełniania tabel, planów na kilka dni, ty-godni, miesięcy, korzystając z różnych programów. 7
Materiał pomocniczy nr 1 Czas Stracony, "przecieka przez palce". Sekundy, minuty, godziny, tygodnie, miesiące, lata Nie można go cofnąć Przemija bezpowrotnie. Nie można go oszukać Nie można go kupić Tempo, nie można go przyspieszyć, ani spowolnić, ani rozciągnąć CZAS Jest dostępny dla każdego Można go odmierzać Można go przeliczyć na pieniądze Wykorzystanie czasu, planowanie, gospodarowanie Możemy decydować o swoim czasie 8
Materiał pomocniczy nr 2 Tabela 1. Dzienny plan zajęć LP. Czynność Czas w minutach w ciągu dnia Razem w ciągu tygodnia Liczba godzin w ciągu miesiąca 1. Toaleta poranna 10 1 godz. 10 min 35 godz. 2. Ubieranie się 5 35 min 17 godz. 50 min 3. Śniadanie 5 35 min 17 godz. 50 min 4. Słuchanie muzyki 60 1 godz. 30 godz. 5. Nauka w szkole 420 35 godz. 140 godz. 6. Przebieranie się 20 2 godz. 20 min 70 godz. 7. Rozmowy z kolegami 80 9 godz. 20 min 37 godz. 20 min 8. Odrabianie lekcji 120 10 godz. 40 godz. 9. Rozmowy telefoniczne 20 2 godz. 20 min 9 godz. 20 min 10. Prace domowe 50 5 godz. 20 min 23 godz. 20 min 9
Tabela do wypełnienia: Czynności, które wykonuję w ciągu dnia LP. Czynność Czas w minutach w ciągu dnia Razem w ciągu tygodnia Liczba godzin w ciągu miesiąca 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 10
Materiał pomocniczy nr 3 Plan organizacyjny dnia Zastanów się nad czynnościami, które wykonujesz w ciągu dnia. Spróbuj je pogrupować przez wpisanie w odpowiednie rubryki tabeli. Obok zanotuj, ile czasu zajmuje ci ich wykonanie. Tabela do wypełnienia: Plan organizacyjny dnia Czynności ważne, służące twojemu rozwojowi Czynności, z których możesz zrezygnować nie przynoszą ci korzyści, np. przedłużanie rozmowy z kolegą, chociaż nie jest ona interesująca dla ciebie Czynności, które chciałbyś wykonać (realizacja zainteresowań, marzeń) 11
Materiał pomocniczy nr 4 Tabela Gantta Tabela 2. Przygotowanie referatu z biologii poniedziałek wtorek środa czwartek piątek Zadanie do wykonania 14.00-14.30 14.30-15.00 13.00-14.00 14.00-15.00 9.00-9.40 11.20-12.30 15.00-16.30 16.30-17.15 8.00 I. Szukanie literatury Co mi potrzeba? Materiały, ilustracje - rozmowa z bibliotekarką - wybranie i wypożyczenie książek - przegląd swojej biblioteki *** *** II. Analiza materiałów *** III. Sporządzenie notatek *** IV. Wypisanie, czego jeszcze nie mam *** *** V. Uzupełnienie notatek w czytelni, w Internecie *** *** VI. Ewentualnie spotkanie z kolegą, aby uzupełnić informacje *** VII. Opracowanie referatu wg przygotowanych materiałów *** VIII. Przepisanie referatu *** IX. Oddanie pracy nauczycielowi *** Warto też zrobić założenia: co zrobię, jeżeli np. kolegi nie będzie w domu itd. 12
Materiał pomocniczy nr 5 Zegar Ten zegar to 12 godzin twojego dnia (pozostałe 12 godzin doby przeznaczysz na sen, higienę, posiłki). Masz 12 godzin do zagospodarowania. Potnij zegar wg narysowanych linii powstaną swoiste puzzle. Każda część zegara to jedna godzina. Spróbuj zaplanować swój czas. Wybierz dowolny dzień tygodnia (możesz skorzystać z materiału pomocniczego nr 3), zastanów się i zapisz na osobnej kartce to, co w tym dniu: musisz zrobić, np.: iść do szkoły, powinieneś zrobić, np.: dłużej być na spacerze z psem, chciałbyś zrobić, np.: sklejać model. Określ, ile czasu potrzebujesz na wykonanie tych czynności. Weź teraz pojedyncze części puzzli i zgodnie z czasem, jaki planowałeś, po kolei wpisz w każdą godzinę te czynności. Następnie utwórz z nich tarczę zegara. Czy wykonane przez ciebie puzzle wypełnią całą tarczę zegara? Czy został ci jeszcze wolny czas do zagospodarowania? Czy wystarczy ci czasu na wykonanie wszystkich czynności? Jaki jest koszt alternatywny dokonywanych przez ciebie wyborów? (Leżę i patrzę w sufit, więc nie zrobiłem lekcji, a później będę musiał to nadrobić i nie pójdę do kina.) 13
14
Foliogram 1. By efektywnie gospodarować czasem każdy z nas musi planować działania w określonym czasie, trzeba uczyć się projektowania działań na każdą godzinę, dzień, miesiąc..., powinniśmy dokonywać wyborów i ustalać priorytety naszych działań, należy stawiać sobie jasne, realne cele, ustalmy ramy czasowe na wykonanie każdego zadania, nie powinno się odkładać ważnych spraw na później, często sprawy pilne wcale takimi nie są, to my nadajemy im atrybut pilności, przy planowaniu trzeba uwzględniać ograniczenia swoje i otoczenia, życie niesie różne niespodzianki i powinniśmy być na nie przygotowani. stosuj system kontroli wobec samego siebie. 15
www.nbp.pl