Drewno i łyko wtórne drzew iglastych na przykładzie sosny pospolitej Elementy i struktura drewna wtórnego sosny pospolitej Przekrój poprzeczny przez drewno wtórne (wtórna tkanka waskularna=przewodzącą) sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Preparat barwiony na obecność celulozy i ligniny w ścianach komórkowych. Dokończ schemat i wprowadź objaśnienia: elementy systemu podłużnego drewna: cewka podłużna, jamka lejkowata, podłużny przewód żywiczny, komórka kanałowa (epitelu), komórka miękiszu drzewnego przy przewodzie żywicznym; elementy systemu poprzecznego drewna: promień łykodrzewny jednorzędowy (część drzewna i łykowa), komórka miękiszowa promienia, cewka poprzeczna (syn. promieniowa), jamka lejkowata, jamka okienkowa (półprosta); promień łykodrzewny wrzecionowaty (wielorzędowy, zawierający poprzeczny przewód żywiczny). Zwróć uwagę na ułożenie pochodnych kambium w rzędach promieniowych, zaobserwuj, na których ścianach najliczniej występują połączenia w postaci jamek lejkowatych. łyko wtórne kambium roczny przyrost drewna wtórnego drewno wczesne drewno późne granica rocznego przyrostu drewna wtórnego 40
Przekrój podłużny, promieniowy przez drewno wtórne sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Preparat barwiony na obecność celulozy i ligniny w ścianach komórkowych. Wprowadź objaśnienia: cewki podłużne drewna wczesnego i późnego, promień drzewny niejednorodny: cewki promieniowe i komórki miękiszowe.wskaż na rysunku jamki lejkowate; między dwiema cewkami podłużnymi, między cewką podłużną i poprzeczną, między dwiema cewkami poprzecznymi; jamkę półprostą (tu okienkową) między komórką miękiszową promienia i cewką podłużną. Dorysuj jamki proste między komórkami miękiszowymi promienia. Na schemacie nie uwzględniono podłużnych i poprzecznych przewodów żywicznych. Przekrój podłużny, styczny przez drewno wtórne sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Preparat barwiony na obecność celulozy i ligniny w ścianach komórkowych. Wprowadź objaśnienia: promień drzewny jednorzędowy i wielorzędowy (syn. wrzecionowaty, zawierający poprzeczny przewodów żywiczny), komórka kanałowa (k. epitelu), komórka miękiszowa promienia drzewnego, cewka promieniowa, cewka podłużna, jamka lejkowata, jamka półprosta (tu okienkowa). Promień drzewny (powiększenie) 41
Elementy strukturalne w zmacerowanym drewnie sosny. Wymień typy jamek występujących w ścianie cewki podłużnej w drewnie sosny. Napisz z jakimi elementami drewna umożliwiają one kontakt. (sosnowate - Pinaceae). Budowa jamki lejkowatej w cewce podłużnej drewna wtórnego sosny pospolitej - Pinus sylvestris Widok na przekrojach podłużnych - stycznym i promieniowym. Na rysunku wprowadź objaśnienia. Po prawej stronie narysuj jamkę lejkowatą na przekroju stycznym, jeśli płaszczyzna przekroju nie przechodzi przez środek jamki. A Na następne zajęcia przygotuj przestrzenny model drewna sosny zwyczajnej, uwzględniając przekrój poprzeczny, podłużny styczny i podłużny promieniowy zachowując ciągłość przebiegu elementów drewna na przejściu z jednego przekroju na drugi. Minimalne wymiary pola przekroju 10 x 10 cm. Podstawą zaliczenia jest poprawne wykonanie modelu i wykazanie się umiejętnością wyczerpującego objaśnienia jego elementów. 42
Łyko iglastych Elementy i struktura łyka E wtórnego sosny pospolitej Przekrój poprzeczny przez kambium i wtórne tkanki waskularne (przewodzące) sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Obserwacja łyka wtórnego. Preparat traktowany safraniną, która barwi ściany zlignifikowane na czerwono oraz zielenią świetlistą, która barwi ściany celulozowe na zielono. Połącz podane objaśnienia z elementami strukturalnymi. rzędach promieniowych. Zwróć uwagę na ułożenie pochodnych kambium w niefunkcjonujące promień łykowy komórka miękiszowa promienia Łyko wtórne: komórka sitowa pole sitowe funkcjonujące komórka miękiszu łykowego (podłużnego) Kambium inicjał wrzecionowaty inicjał promieniowy Drewno wtórne cewka podłużna promień drzewny cewka promieniowa (poprzeczna) komórka miękiszowa promienia 43
Przekrój podłużny, promieniowy przez kambium i wtórne tkanki waskularne (przewodzące) sosny pospolitej Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Obserwacja łyka wtórnego. Preparat traktowany safraniną, która barwi ściany zlignifikowane na czerwono, oraz zielenią świetlistą, która barwi ściany celulozowe na zielono. Wprowadź objaśnienia: elementy systemu podłużnego łyka: komórka sitowa z polem sitowym, komórka miękiszu podłużnego; elementy systemu poprzecznego łyka: promień łykodrzewny - część łykowa, komórka białkowa (syn. albuminowa, Strasburgera), zwykła komórka miękiszu promieniowego. łyko wtórne kambium drewno wtórne cewka podłużna Promień łykodrzewny, część... Promień łykodrzewny, część drzewna komórka miękiszu promieniowego cewka poprzeczna Przekrój podłużny promieniowy przez kambium i wtórne tkanki waskularne sosny pospolitej. Obserwacja łyka wtórnego. Preparat barwiony błękitem anilinowym na obecność kalozy w polach sitowych. Podaj przeciętne wymiary pola sitowego i jego porów. Objaśnij terminy: kaloza spoczynkowa i kaloza ostateczna. Literatura podstawowa: Gorczyński T. (red.) - Ćwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN. Braune W., Leman A., Taubert H. - Praktikum z anatomii roślin. 1975. PWN, Warszawa. Tomanek J. - Botanika leśna. 2008. PWRiL, Warszawa. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika. Tom 1: Morfologia. 2004 i późniejsze wydania. PWN, Warszawa. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. 2002. PWN. Kokociński W. - Anatomia drewna. Poznań 2002. Nakładem autora. Literatura uzupełniająca: Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN, Warszawa. Esau K. - Anatomia roślin. 1973. PWRiL, Warszawa. Malinowski E. - Anatomia roślin. 1981. PWN, Warszawa. Zimmermann M.H., Brown C.L. - Drzewa, struktura i funkcje. 1981. PWN, Warszawa. 44