1) W jakim słowniku możemy odszukać potrzebne informacje? a. 1. Cele lekcji i. a) Wiadomości 1. Uczeń utrwala zdobyte wcześniej informacje dotyczące różnych typów słowników. 2. Uczeń poznaje (przypomina sobie) typy błędów językowych: słownikowe, frazeologiczne, ortograficzne, stylistyczne, składniowe, fleksyjne. 3. Uczeń wie, jak posługiwać się słownikiem i jakich informacji może poszukiwać w każdym z nich. ii. b) Umiejętności 1. Uczeń potrafi: - wskazywać i nazywać konkretne typy błędów językowych (słownikowe, frazeologiczne itp.), - odszukiwać konkretne hasła w danym słowniku, potrafi krótko scharakteryzować jego budowę (układ i sposób budowania haseł słownikowych) i użyteczność, - przygotować i wygłosić krótką prezentację. 2. Uczeń doskonali język i naukę o języku. b. 2. Metoda i forma pracy Praca w grupach. Klasa zostaje podzielona na trzy grupy. Każdy zespół ma rozwiązać i umieć wyjaśnić ćwiczenia, które dostanie na kartkach od nauczyciela oraz krótko zaprezentować słowniki, które zostaną wcześniej przydzielone każdej z grup (podać autora i tytuł słownika, budowę hasła słownikowego, wyjaśnić, jakich informacji można szukać w konkretnym słowniku i jak to robić). Prezentacji ma dokonać, po uprzednim przygotowaniu przez cały zespół, jeden z przedstawicieli konkretnej grupy. Uczniowie mają pamiętać o kilku zasadach prezentacji (ten, kto coś prezentuje raczej mówi, a nie czyta, posługuje się starannym, zrozumiałym językiem, przybiera odpowiednią postawę ciała (np. nie garbi się) i angażuje się w to, o czym opowiada). c. 3. Środki dydaktyczne słowniki, ksero z ćwiczeniami d. 4. Przebieg lekcji i. a) Faza przygotowawcza Nauczyciel dzieli klasę na trzy zespoły i wyjaśnia, w jaki sposób będzie przebiegać praca. ii. b) Faza realizacyjna Ćwiczenia w grupach: I. ćwiczenia z załącznika a) + Słownik poprawnej polszczyzny + Słownik języka polskiego 1
II. III. ćwiczenia z załącznika b) + Słownik synonimów + Słownik frazeologiczny ćwiczenia z załącznika c) + Słownik wyrazów obcych + Słownik ortograficzny iii. c) Faza podsumowująca Każda z grup prezentuje wyniki swojej pracy (przedstawiciel zespołu podaje imię i nazwisko autora, tytuł słownika, budowę hasła słownikowego, wyjaśnia, jakich informacji można szukać w danym słowniku oraz na czym to polega). Wszelkie wątpliwości uczniowie wyjaśniają wspólnie z nauczycielem i resztą klasy. e. 5. Bibliografia 1. Białkowska A., Rajska G., Jak zdać egzamin do szkoły średniej z języka polskiego, Kram, Warszawa 1999. 2. Słownik frazeologiczny, red. S. Skorupka., Wiedza Powszechna, Warszawa 1985. 3. Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, PWN, Warszawa 1995. 4. Słownik ortograficzny, red. E. Polański, PWN, Warszawa 2002. 5. Słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, PWN, Warszawa 2000. 6. Słownik synonimów, red. A. Dąbrówka, E. Geller, R. Turczyn, Świat Książki, Warszawa 1995. 7. Słownik wyrazów obcych, red. J. Kopaliński, Wiedza Powszechna, Warszawa 1983. f. 6. Załączniki i. a) Karta pracy ucznia dla pierwszej grupy 1. Popraw błędy i nazwij je. W razie trudności posłuż się Słownikiem poprawnej polszczyzny. a) Czekaliśmy na autobus godzinę czasu... b) Dokuczał nam taki gorąc, że ciągle kąpaliśmy się w jeziorze... c) Hugo Kołłątaja zaliczamy do znakomitych polityków doby oświecenia. d) Moja siostra nie lubi owadów, a najbardziej boi się ćmów. e) Na deser babcia ugotowała kiślu wiśniowego. f) Wuj zaproponował, żebyśmy przyjechali do Białej Podlaski na wakacje.... 2
g) Oni niczego nie rozumią... 2. Wyjaśnij skróty. MON -... SOK -... UW -... TOPR -... JW -... 3. Wyjaśnij znaczenie słów: pierwszorzędny -... pierwszoplanowy-... klasyczny -... pozytywny -... pozytywistyczny -... optymalny -... ii. Z jakiego słownika korzystałeś?... iii. b) Karta pracy ucznia dla drugiej grupy 1. Znajdź po kilka synonimów do podanych wyrazów. artysta -... grób -... organizować -... przyjaciel -... pięknie -... obraz -... 2. Odszukaj wyrazy lub zwroty, które nie pasują stylistycznie do reszty zdania. Zastąp je właściwymi synonimami. Wyekspediowaliśmy nasze dzieci na obóz. Spieszyłem się na trening, wiec szybko skonsumowałem obiad. Przypadkowo słyszałem, o czym konwersowaliście po lekcjach. Jutro znajdziemy się w zasięgu głębokiego niżu, z którym nadciągnie wilgotne powietrze znad Atlantyku i można się spodziewać, że będzie lało jak z cebra. 3
3. Wyjaśnij związki frazeologiczne: dolewać oliwy do ognia -... gruba ryba -... pchać się drzwiami i oknami -... nie wylewać za kołnierz -... iv. c) Karta pracy ucznia dla trzeciej grupy 1. W języku polskim często posługujemy się zwrotami obcojęzycznymi. Ważne jest, abyśmy zawsze rozumieli ich znaczenie. Wytłumacz niektóre z nich. fair play -... attache -... a capella-... ad hoc -... grand prix -... postscriptum -... make-up -... 2. W niektórych wyrazach są błędy. Popraw je. Możesz korzystać ze słownika. harem hohlik przedewszystkim chuligan wizerunek rzeńszeń 3. W jakich słownikach znajdziesz informacje: jak napisać wyraz wahadełko -... która forma jest poprawna: nienawidzić czy nienawidzieć -... jakiego wyrazu użyć zamiast słowa posiłek -... czy jakiś skrót piszemy z kropką czy bez kropki -... v. d) Zadanie domowe W Słowniku języka polskiego oraz w Słowniku mitów i tradycji kultury znajdź hasła: księga, niebo, ruta. Czym różnią się informacje zawarte w słownikach? (zadanie pisemne) g. 7. Czas trwania lekcji 2 x 45 minut 4
h. 8. Uwagi do scenariusza Scenariusz został przewidziany dla VI klasy szkoły podstawowej lub I klasy gimnazjum. 5