ANALIZA FINANSOWA M ł o d z i e ż o w y O ś r o d e k S o c j o t e r a p i i w U s t c e Program MOS-t I z b a R z e m i o s ł a i P r z e d s i ę b i o r c z o ś c i P o m o r z a Ś r o d k o w e g o w S ł u p s k u MOS-t w przyszłość. Wypracowanie nowych form aktywizacji zawodowej dla wychowanków Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii. U S T K A 2 0 1 3
Copyright by Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii w Ustce, ul. Wróblewskiego 5 76 270 Ustka tel. 59 814 40 49, fax 59 814 74 61 www.mos.ustka.pl Analiza finansowa opracowana została w ramach projektu MOS-T w przyszłość. Wypracowanie nowych form aktywizacji zawodowej dla wychowanków Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013, Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie realizowanego przez Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii w Ustce 2
1.1. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA DO ANALIZY FINANSOWEJ Analiza finansowa wykonana dla programu pn. MOS-t ma za zadanie wykazanie, czy jest on zasadny z finansowego punktu widzenia. Dzięki przeprowadzeniu analizy finansowej oszacowane zostaną wskaźniki określające rentowność przedsięwzięcia. Jednocześnie na jej podstawie uzyskane zostaną informacje mówiące o tym, czy wybrane najlepsze pod względem technicznym rozwiązanie, jest realne do wykonania pod względem finansowym w aktualnym otoczeniu społeczno gospodarczym. Analiza finansowa została sporządzona zgodnie z metodologią wskazaną w obowiązujących Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Podstawą do opracowania analiz finansowo-ekonomicznych były założenia i informacje otrzymane od Pomysłodawcy programu. W celu sporządzenia analizy przyjęto następujące założenia: 1. Za rok bazowy przedsięwzięcia uznano rok 2013. 2. Analiza została sporządzona w cenach nominalnych, przy zastosowaniu metody różnicowego modelu finansowego. 3. Analiza została sporządzona w cenach brutto. 4. Analiza obejmuje okres 10 lat, to jest okres 2013-2022 rok. 5. Stopa dyskontowa stosowana przy dyskontowaniu strumieni pieniężnych dla obliczenia wskaźników rentowności programu w niniejszym opracowaniu będzie wynosiła 5%. Wielkość ta jest zgodna z wytycznymi do studiów wykonalności. 6. Analiza finansowa została sporządzona w PLN. 7. Program nie jest programem generującym dodatkowe przychody dla MOS. 8. W analizie uwzględniono jedynie przepływy pieniężne w ramach Programu MOS-t. 9. Analiza zakłada wprowadzenie Programu MOS-t we wszystkich placówkach MOS na poziomie gimnazjalnym w Polsce. Podczas sporządzania analizy finansowej dla omawianego programu, korzystano z założeń makroekonomicznych, które zamieszczono w podrozdziale 7.4 Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód Warianty rozwoju gospodarczego Polski. Dla pozostałych lat okresu referencyjnego przyjęto szacunkowe wartości ekonomiczne. Poniższa tabela przedstawia pełen zakres założeń makroekonomicznych, które wykorzystano w poniższej analizie. 3
Tabela 1 Założenia makroekonomiczne Źródło: Opracowanie własne 4
1.2. KOSZTY PROGRAMU Analiza zawiera obliczenie zapotrzebowania na środki finansowe w okresie realizacji programu, dla celów ustalenia trwałości programu. Przeprowadzony pilotaż Programu MOS-t przez Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii w Ustce wykazał, że średni koszt programu na jednego uczestnika w skali roku kształtuje się na poziomie 8 574,83 PLN. Jednak zdaniem koordynatora programu koszty te można ograniczyć do niezbędnego minimum, tj. do kwoty 8 560,00 zł na osobę. Niezbędne wydatki przewiduje się przede wszystkim na: pomoce dydaktyczne, koszt praktyk, kieszonkowe dla wychowanków, badania lekarskie oraz koszty egzaminów zawodowych. Podatek VAT jest kosztem w ramach programu, jako że Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii nie mają możliwości odzyskania podatku w ramach swojej działalności operacyjnej. Planuje się rozpoczęcie funkcjonowania programu od września 2013 roku. Program MOS-t będzie trwał 10 miesięcy, zgodnie z rokiem szkolnym. Koszty dotyczące realizacji programu: ponoszone są w okresie realizacji i przygotowania na poszczególnych jego etapach; są niezbędne do realizacji programu, a więc mają z nim bezpośredni związek; obejmują wydatki ponoszone w związku z realizacją programu; są dozwolone na mocy obowiązujących przepisów. Poniższa tabela przedstawia zestawienie wszystkich kosztów Programu MOS-t, które niezbędne są do prawidłowego przeprowadzenia programu. Przedstawiono całkowite koszty wraz z informacją o stopniu konieczności ponoszenia poszczególnych wydatków. 5
Tabela 2 Zestawienie kosztów pilotażowego Programu MOS-t Okres I (styczeń - marzec 2012) Rodzaj kosztu Kwota brutto Czy konieczny Trener TAŻ umowa-zlecenie (+ koszty pracodawcy); za 33 godziny zajęć (styczeń - marzec 2012) 18 635,32 Pozostałe wydatki (np.. odtwarzacz CD, Lustra na ścianę, Kamera, Kurtyna, Płyty z muzyką relaksacyjną na TAŻ) 4 606,51 Ubrania robocze 2 453,57 Badania lekarskie (partner) 950,00 Catering (na praktyki) 2 914,50 Przeprowadzenie teoretycznego i praktycznego szkolenia w zawodzie styczeń - luty 2012 20 400,00 Transport młodzieży (15 kursów) 5 400,00 Kieszonkowe dla młodzieży - za styczeń - luty 2012 11 655,00 Ubezpieczenie OC młodzieży 403,00 Pomoce dydaktyczne (partner) - do zawodu 1 000,00 Materiały do przeprowadzenia TAŻ 2 951,43 TAK/NIE - w ramach MOS NIE TAK TAK NIE/w ramach MOS TAK/mniejsza kwota TAK/NIE TAK/mniejsza kwota TAK/NIE TAK TAK/mniejsza kwota 6
Okres II (kwiecień - czerwiec 2012) Rodzaj kosztu Kwota brutto Czy konieczny Trener TAŻ umowa-zlecenie (+ koszty pracodawcy); za 39 godziny zajęć (kwiecień - czerwiec 2012) 22 021,48 TAK/NIE - w ramach MOS Szkolenia teoretyczne w szkole 5 405,64 TAK Pozostałe wydatki 1 403,32 NIE Ubrania robocze 8 486,34 TAK Badania lekarskie (partner) 100,00 TAK Catering (na praktyki) 1 200,00 NIE/w ramach MOS Przeprowadzenie teoretycznego i praktycznego szkolenia w zawodzie marzec - maj 2012 42 050,00 TAK/mniejsza kwota Transport młodzieży (15 kursów) 5 400,00 TAK/NIE Kieszonkowe dla młodzieży - za marzec-czerwiec 2012 23 342,00 TAK/mniejsza kwota Egzaminy zawodowe (partner) 973,60 TAK Pomoce dydaktyczne (partner) - do zawodu 2 500,00 TAK Materiały do przeprowadzenia TAŻ 12 969,49 TAK/mniejsza kwota Źródło: Opracowanie własne 7
Tabela 3 Obliczenie jednostkowe kosztu udziału w Programie MOS-t Kosz jednostkowy Całkowity koszt programu pilotażowego 197 221,20 Liczba uczestników 23 Jednostkowy koszt (PLN/os) 8 574,83 Źródło: Opracowanie własne 8
1.3. PROGNOZA PRZYCHODÓW I KOSZTÓW OPERACYJNYCH PRZEDSIĘWZIĘCIA Efekty realizacji programu nie będą charakteryzować się powstaniem dodatkowych przychodów dla Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii. Należy pamiętać, że MOS są instytucjami użytku publicznego, a więc tym samym ich działalność nie jest nastawiona na generowanie zysku. Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii spełniają szereg istotnych dla społeczeństwa zadań, takich jak: eliminowanie przyczyn i przejawów zaburzeń zachowania oraz przygotowanie wychowanków do życia zgodnego z obowiązującymi normami społecznymi i prawnymi. Program MOS-t w swej specyfice charakteryzować się będzie jedynie korzyściami dla społeczeństwa, co zostanie przeanalizowane w części ekonomicznej analizy. Na potrzeby analizy koszty eksploatacyjne programu zostały sporządzone zgodnie z metodą modelu różnicowego. W wariancie W0-W1 występują koszty związane z realizacją Programu MOS-t we wszystkich placówkach MOS w Polsce na poziomie gimnazjalnym, tj. przy założeniu, że program będzie obejmował corocznie grupę 617 wychowanków 1. 1 http://www.ore.edu.pl/stronaore/index.php?option=com_phocadownload&view=category&download=905:raport-nt.-zapotrzebowania-namiejsca-w-placwkach-resocjalizacyjnych-i-socjoterapeutycznych-resortu-edukacji-w-roku-szkolnym-2012-2013&id=30:analizy-i-raporty&itemid=1165 9
Tabela 4 Koszty eksploatacyjne (W1-W0) Źródło: Opracowanie własne 10
1.4. PROGNOZA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT PROGRAMU Na podstawie zebranych i oszacowanych informacji sporządzono rachunek zysków i strat dla Programu MOS-t, obejmujący różnicowe zmiany poszczególnych pozycji kosztowych i przychodowych. W tabeli rachunku zysków i strat można zauważyć, że nie występują przychody netto ze sprzedaży. 11
Tabela 5 Rachunek zysków i strat Źródło: Opracowanie własne 12
1.5. PROGNOZA RACHUNKU PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROGRAMU Zestawienie przepływów pieniężnych dla programu sporządzono metodą pośrednią, zgodnie z ustawą o rachunkowości. Za punkt wyjścia przyjęto wynik finansowy programu określony w rachunku zysków i strat, obejmujący wyłącznie zmiany poszczególnych wartości kosztów i przychodów pomiędzy wariantem realizacji zadania (W1), a wariantem jego zaniechania (W0). Ujęta w ten sposób różnicowa wielkość wyniku finansowego poddana została korektom tak, aby wynik finansowy w ujęciu memoriałowym przekształcić na ujęcie kasowe. 13
Tabela 6 Zestawienie przepływów pieniężnych Źródło: Opracowanie własne 14
1.6. SYTUACJA FINANSOWA MOS Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty w skład systemu oświaty wchodzą m.in. MOS-y przeznaczone dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania. Przy czym przez naukę można również tutaj rozumieć m.in. kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, czy przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia (art. 1 pkt 13a i 14 ustawy). Zakładanie i prowadzenie MOS należy do zadań własnych powiatu, a zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej w tej placówce jest zadaniem oświatowym powiatu. Zadaniem oświatowym powiatu jest także zapewnienie warunków prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych w szkołach i placówkach prowadzonych przez powiat, tj. również w MOS (art. 5 ust 5a i art. 5a ust. 2 i 2b ustawy). Przy czym przez kwalifikacyjny kurs zawodowy należy rozumieć kurs, którego program nauczania uwzględnia podstawę programową kształcenia w zawodach, w zakresie jednej kwalifikacji, którego ukończenie umożliwia przystąpienie do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w zakresie tej kwalifikacji. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy środki niezbędne na realizację powyższych zadań oświatowych zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Przytoczenie powyższych rozwiązań prawnych obowiązujących na gruncie ustawy o systemie oświaty pozwala na stwierdzenie, że w ramach istniejących przepisów są podstawy prawne do pewnych modyfikacji zadań dotychczas realizowanych przez MOS, których źródło finansowania ustawa już określa. Tym samym wdrożenie Programu MOS-t nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla jednostek samorządu terytorialnego, a jedynie pewne przesunięcia wydatków w ramach posiadanego budżetu. 1.7. PODSUMOWANIE ANALIZY TRWAŁOŚCI FINANSOWEJ PROGRAMU Całkowity roczny koszt Programu MOS-t we wszystkich placówkach MOS na poziomie gimnazjalnym w Polsce szacuje się na 5,4 mln PLN w 2014 roku. Analiza trwałości finansowej programu wykazuje we wszystkich latach jej realizacji brak ujemnych przepływów pieniężnych. W związku z tym realizacja programu i utrzymanie nie są zagrożone utratą wymaganej płynności finansowej. Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii są w stanie zagwarantować trwałość wprowadzonego programu. Przedstawiona poniżej tabela potwierdza, że w całym okresie funkcjonowania program nie jest zagrożony. 15
Tabela 7 Trwałość finansowa programu Źródło: Opracowanie własne 16
2. ANALIZA EKONOMICZNA Zadaniem analizy ekonomicznej jest przedstawienie sensowności i racjonalności programu z punktu widzenia korzyści dla społeczeństwa. Poniższa analiza przedstawia wpływ społeczny programu za pomocą powstałych w wyniku realizacji programu efektów zewnętrznych. Analiza ekonomiczna uwzględnia następujące założenia: analiza odzwierciedla zmianę wartości pieniądza w czasie opierając się na współczynniku dyskontowym. Zgodnie z wytycznymi poziom stopy dyskonta określony jest na poziomie 5,5%, analiza sporządzona jest przy użyciu różnicowego modelu finansowego, analiza obejmuje okres 10 lat, to jest okres 2013-2022 rok, analiza ekonomiczna została sporządzona w PLN. 2.1. CHARAKTERYSTYKA KOSZTÓW I KORZYŚCI ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ PROGRAMU Przeprowadzenie rachunku kosztów i korzyści ekonomicznych dla programu ma na celu określenie efektów społecznych w postaci liczbowej. Wprowadzenie Programu MOS-t przyczyni się do powstania szeregu korzyści społecznych. Jedną z najważniejszych korzyści będzie wzrost konkurencyjności wychowanków MOS na rynku pracy. Z dotychczasowych obserwacji pracowników MOS wynika, że duża część wychowanków MOS po ukończeniu gimnazjum rezygnuje z dalszej kontynuacji nauki. Brak przygotowania zawodowego oraz stosunkowo niski poziom wiedzy ogólnej stawiają wychowanków MOS w bardzo trudnej sytuacji na rynku pracy i skazują na pozostanie w grupie wysokiego ryzyka, tj. osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Z przeprowadzonego badania wśród byłych wychowanków MOS (na poziomie gimnazjalnym) wynika, że aż 56% osób opuszczających ośrodek ma problemy ze znalezieniem pracy. Natomiast wyniki innego badania (raport Manpower Niedobór talentów 2010 2 ) wskazują, iż pracodawcy zgłaszają zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników fizycznych, o najniższym poziomie kwalifikacji zawodowych. Według respondentów tego badania wykwalifikowani pracownicy fizyczni zajmują pierwsze miejsce na liście zawodów najtrudniejszych do obsadzenia. Biorąc pod uwagę zgłaszane zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników fizycznych zakłada się, że wprowadzenie Programu MOS-t pozwoli wychowankom MOS uzyskać niezbędne kwalifikacje do aplikowania na tego typu stanowiska (wykwalifikowanych pracowników fizycznych). Główną korzyścią społeczną realizowanego programu będzie podjęcie pracy przez wychowanków MOS. W celu zachowania ostrożnych rachunków założono wynagrodzenia na poziomie płacy minimalnej, tj. 1600,00 brutto oraz odsetek podejmujących pracę na poziomie 45% spośród pozostających bezrobotnych wychowanków MOS. 2 Wyniki badania Manpower, Niedobór talentów 2010, www.https://candidate.manpower.com/ 17
Ponadto zaniechanie realizacji Programu MOS-t będzie skutkowało koniecznością utrzymania wychowanków przez Państwo jako osoby bezrobotne. Szacuje się, że średnie roczne wydatki na jednego bezrobotnego w Polsce wynoszą 8 800,00 zł 3 (733,33 zł miesięcznie). W skład tych wydatków wchodzą między innymi: ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, zasiłki dla bezrobotnych, stypendia, staże, dotacje oraz koszty pozostałych form pomocy i aktywizacji osób bezrobotnych. Poniższe tabele przedstawiają kolejne kroki wyliczenia korzyści społecznych wynikających z wprowadzenia Programu MOS-t we wszystkich MOS w Polsce na poziomie gimnazjalnym. 3 http://pkpplewiatan.pl/opinie/stosunki_pracy/1/elastyczny_czas_pracy_ulatwi_walke_z_bezrobociem 18
Tabela 8 Korzyść społeczna z tytułu zatrudnienia wychowanków MOS - wynagrodzenia Wartość kolumny Korzyść społeczna z tytułu wzrostu zatrudnienia : Liczba wychowanków MOS znajdujących zatrudnienie w wyniku realizacji Programu MOS-t razy Wynagrodzenie pomnożone przez liczbę miesięcy. Dla 2014 roku jest to 6 miesięcy, ponieważ pierwsi wychowankowie ukończą program w czerwcu 2014 r. Natomiast dla 2015 roku formuła oblicza wartość jako pełny rok dla wychowanków z 2014 roku i pół roku dla wychowanków z 2015 roku. Analogiczne jest to dla pozostałych lat Źródło: Opracowanie własne 19
Tabela 9 Oszczędność społeczna z tytułu zatrudnienia wychowanków MOS zmniejszenie bezrobocia Wartość kolumny Korzyść społeczna z tytułu zmniejszenia bezrobocia : Liczba wychowanków MOS znajdujących zatrudnienie w wyniku realizacji Programu MOS-t razy Średni miesięczny koszt utrzymania bezrobotnego pomnożone przez liczbę miesięcy. Dla 2014 roku jest to 6 miesięcy, ponieważ pierwsi wychowankowie ukończą program w czerwcu 2014 r. Natomiast dla 2015 roku formuła oblicza wartość jako pełny rok dla wychowanków z 2014 roku i pół roku dla wychowanków z 2015 roku. Analogiczne jest to dla pozostałych lat Źródło: Opracowanie własne 20
Ponadto wprowadzenie Programu MOS-t przyniesie wiele innych pozytywnych efektów zewnętrznych. Jednak w większości przypadków mają one specyficzny charakter, który trudny jest do skwantyfikowania. Przykładem może być z pewnością: rozwój nowych predyspozycji osobowościowych wychowanków MOS; wykształcenie kompetencji społecznych umożliwiających efektywne funkcjonowanie w społeczeństwie; rozszerzenie doświadczenia społecznego wychowanków MOS; wzrost poczucia własnej wartości wśród uczestników programu; poprawa wizerunku wychowanków MOS. Przedmiotowy program nie będzie generował kosztów zewnętrznych. 2.2. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI SPOŁECZNYCH W wyniku kwantyfikacji korzyści społecznych (przedstawionych w punkcie 2.1) możliwe staje się oszacowanie wskaźników efektywności ekonomicznej programu. Poniższa tabela ukazuje kolejne kroki dochodzenia do wyliczenia wskaźników: ENPV, ERR i BC. Ekonomiczna wartość bieżąca netto (economic net present value ENPV) informuje o realnych korzyściach ekonomicznych (oszacowanych w pieniądzu) jakie przyniesie nam realizacja programu. Metoda ta bierze pod uwagę nie tylko zmianę wartości pieniądza w czasie, inflację i amortyzację, ale również rentowność kapitału inwestycyjnego. Zatem z dość dużym przybliżeniem odzwierciedla ona sytuację rzeczywistą. Wskaźnik ENPV jest różnicą zdyskontowanych korzyści i kosztów (tj. strumieni finansowych skorygowanych o efekty zewnętrzne i fiskalne oraz poddanych przekształceniu z cen rynkowych na rozrachunkowe) związanych z programem. ENPV gdzie: n i 1 1 S i r i S i saldo strumieni ekonomicznych generowanych przez program w roku i; n liczba lat okresu analizy (okresu odniesienia); r przyjęta stopa dyskontowa. Ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu (economic rate of return ERR) określa ekonomiczny zwrot z programu. W przypadku, gdy wartość ENPV wynosi zero, tzn. bieżąca wartość przyszłych korzyści ekonomicznych jest równa bieżącej wartości kosztów ekonomicznych programu to ERR jest równe przyjętej stopie dyskontowej. W przypadku, gdy ERR jest wyższe od przyjętej stopy dyskontowej to ENPV jest dodatnie, co oznacza że bieżąca wartość przyszłych korzyści ekonomicznych jest wyższa niż bieżąca wartość kosztów ekonomicznych programu. ERR oblicza się na podstawie następującego wzoru: ; 21
gdzie: SE salda strumieni ekonomicznych kosztów i korzyści generowanych w wyniku realizacji programu w poszczególnych latach przyjętego okresu odniesienia analizy; n okres odniesienia (liczb lat). Wskaźnik korzyści/koszty (Benefits to Costs ratio B/C) ustala się jako stosunek zdyskontowanych korzyści do sumy zdyskontowanych kosztów generowanych w okresie odniesienia. Uznaje się, że inwestycja jest efektywna, jeżeli wskaźnik B/C jest większy lub równy jedności, co oznacza że wartość korzyści przekracza wartość kosztów inwestycji. Wskaźnik ten oblicza się na podstawie następującego wzoru: gdzie: B E strumienie korzyści ekonomicznych generowanych w wyniku realizacji programu w poszczególnych latach przyjętego okresu odniesienia analizy; C E strumienie kosztów ekonomicznych generowanych w wyniku realizacji programu w poszczególnych latach przyjętego okresu odniesienia analizy; n okres odniesienia (liczba lat); a ekonomiczny współczynnik dyskontowy; r przyjęta społeczna stopa dyskontowa. Analiza kosztów i korzyści ekonomicznych opiera się na przeprowadzonej efektywności finansowej programu. Przepływy pieniężne przedsięwzięcia zostały poddane korekcie o podatek VAT oraz transfery publiczne. W poniższej tabeli przedstawiono kolejne kroki do wyliczenia wyżej opisanych wskaźników efektywności ekonomicznej. 22
Tabela 10 Zestawienie liczbowe korzyści ekonomicznych Źródło: Opracowanie własne 2.3. OCENA EFEKTYWNOŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ Oszacowanie ekonomicznej wartości bieżącej netto (ENPV) pozwala na ukazanie realnych korzyści ekonomicznych (oszacowanych w pieniądzu), jakie przyniesie realizacja programu. Efektywność ekonomiczna programu z punktu widzenia interesu społecznego jest opłacalna. Program przynosi znaczne korzyści dla społeczeństwa osiągając ekonomiczną wartość bieżącą rzędu 73 622 340 złotych. Ponadto, rentowność ekonomiczna programu przewyższa społeczną stopę dyskontową osiągając wielkość 91,26%. Natomiast współczynnik B/C jest większy od jedności i wynosi 3,43. Podsumowując, program spełnia kryterium ekonomicznej efektywności, bowiem generowane przez niego korzyści dla społeczności zdecydowanie przewyższają koszty. Tak więc, ze społecznego punktu widzenia, decyzja o realizacji Programu MOS-t wydaje się być w pełni uzasadniona, gdyż wszystkie wskaźniki przyjmują pożądane wielkości. 2.4. ANALIZA RYZYKA Realizacja programu związana jest ściśle z ryzykiem jego niepowodzenia. Konieczna zatem jest identyfikacja grup czynników ryzyka oraz próba określenia ich znaczenia dla realizacji programu. Analiza ta umożliwi rozpoznanie potencjalnych czynników ryzyka oraz przeciwdziałanie im w fazie realizacji przedsięwzięcia. Analizę ryzyka przeprowadzono w formie analizy jakościowej w następujących obszarach: ryzyko formalno-instytucjonalne; ryzyko techniczne i ekologiczne; ryzyko społeczne. Ryzyko formalno-instytucjonalne W przypadku przedmiotowego programu ryzyko instytucjonalne praktycznie nie występuje. Trwałość instytucjonalna programu zapewniona jest przez MOS, które podlegają jednostkom samorządu terytorialnego. 23
Ryzyko techniczne i ekologiczne W analizowanym programie nie zidentyfikowano czynników, które stanowiłyby zagrożenie ekologiczne lub techniczne. Nie przewiduje się, aby przedsięwzięcie powodowało zagrożenia bezpieczeństwa ludzi, a także szkodliwych zmian w środowisku naturalnym. Ryzyko społeczne Nie przewiduje się wystąpienia konfliktów społecznych w wyniku realizacji przedmiotowego programu. Rezultaty Programu MOS-t nie przyniosą żadnych negatywnych skutków dla wszystkich grup społecznych. Podsumowując analizę ryzyk związanych z realizacją Programu MOS-t należy stwierdzić, że zagrożenie powodzenia przedsięwzięcia jest mało prawdopodobne. Doświadczenie MOS oraz społeczna akceptowalność programu wpływa pozytywnie na powodzenie realizacji przedsięwzięcia. Podsumowanie Przeprowadzona analiza wykazała, że szacunkowy koszt wprowadzenia Programu MOS-t we wszystkich placówkach MOS na poziomie gimnazjalnym w Polsce wyniesie około 5,4 mln PLN rocznie. W analizie ekonomicznej skwantyfikowano korzyści wynikające z zatrudnienia wychowanków MOS. W dziesięcioletnim okresie referencyjnym wartość zdyskontowanych korzyści społecznych zdecydowanie przekracza poniesione koszty wprowadzenia Programu MOS-t, a ekonomiczna wartość bieżąca programu osiąga wartość 73,6 mln PLN. Tak więc, ze społecznego punktu widzenia decyzja o realizacji programu wydaje się być w pełni uzasadniona, gdyż wszystkie wskaźniki ekonomicznej efektywności przyjmują pożądane wielkości. 24