Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Geodezyjne Pomiary Szczegółowe Ćwiczenie 3: EWMapa praca z rastrami 2012 Kamil Nieścioruk 1. Utwórzmy w swoim katalogu katalog dla rastrów i skopiujmy tam pliki Konopnica_miasto.evr oraz M_34_34_A_a_3.tif i M_34_34_A_a_4.tif. 2. Otwórzmy bazę Lublin i wyświetlmy działki. 3. Uruchommy narzędzie do zarządzania rastrami. 4. W oknie Rastry wczytajmy plik Konopnica_miasto.evr. Jest to raster programu EWMapa, posiadający georeferencje zostanie wyświetlony we właściwym miejscu naszej bazy (w określonych współrzędnych). 5. Raster ma domyślnie włączoną widoczność (możemy to zmienić korzystając z narzędzia z ikoną żarówki), nie jest jednak widoczny w obszarze wyświetlania. Wyświetlmy go (ikona latarki) i obejrzyjmy. 6. Powiększmy obszar do całości i obejrzyjmy lokalizację rastra względem działek. 7. Aby wczytać do bazy raster w formacie innym niż EVR musimy go przekonwertować, rejestrując w układzie (kalibrując). Jeżeli konwersji ma być poddana mapa w innym układzie niż bieżąca baza (np. skopiowany skan mapy topogra- 1
ficznej w Układzie 1992), możemy tego dokonać w bazie, której układ odpowiada układowi mapy. 8. Zamknijmy bazę i stwórzmy nową (menu Baza > Konfiguracja baz), definiując jedynie układ współrzędnych (Układ 1992). 9. Otwórzmy nową bazę i włączmy narzędzie rastrów. 10. Skan mapy topograficznej jest w formacie TIF, a nie w obsługiwanym przez EWMapę formacie EVR, nie możemy go zatem wczytać bezpośrednio, jak zrobiliśmy to z plikiem w p. 4. 11. Aby skonwertować plik graficzny do formatu EVR, musimy wejść do trybu edycji rastra i skorzystać z opcji Twórz nowy raster. 12. W oknie konwersji wskażmy plik M_34_34_A_a_3.tif. Opcję Wpasuj GeoTIFFa lub CITa moglibyśmy zastosować, gdyby plik miał już referencje w tych formatach. 13. Zatwierdźmy domyślne ustawienia Generalizacji. 2
14. W oknie Modyfikacji opisu możemy dokonać wstępnej rejestracji mapy oraz uzupełnić niektóre dane. Wskażmy Typ rastra oraz wprowadźmy Rozdzielczość skanowania (300 dpi). Współrzędne ustalmy na podstawie godła mapy podajmy je w odpowiednim polu i kliknijmy Ustal współrzędne. 15. Po zatwierdzeniu i zakończeniu procesu raster dodany jest do naszej bazy (nie jest jednak jeszcze zapisany jako EVR). Wyświetlmy go. 16. Tak samo wczytajmy raster M_34_34_A_a_4.tif. 17. W Eksploratorze włączmy widoczność siatki kartograficznej i kilometrowej (w części Podział sekcyjny). 18. Raster nie jest wpasowany dokładnie jego położenie odpowiada mnie więcej poprawnej lokalizacji, ale mapa wymaga skalibrowania. 3
19. Kalibracji dokonać można na kilka sposobów. Najbardziej dokładne, oparte na siatce topograficznej/krzyżach jest wpasowanie precyzyjne, dostępne w oknie Rastry w narzędziu Wpasowanie. 20. W przypadku map, w których ramka jest prostopadła do układu siatki topograficznej, wpasowanie takie jest proste wystarczy podać liczbę krzyży/przecięć siatki oraz współrzędne narożników mapy. Mapa w Układzie 1992 ma ramkę prostopadłą do siatki kartograficznej, w związku z czym musimy podać nie współrzędne narożników mapy, a współrzędne skrajne siatki, z której skorzystamy. Wybrać musimy takie oczka siatki, których współrzędne utworzą pełny prostokąt na arkuszu mapy, gdyż należy podać liczbę punktów przecięcia w pionie i poziomie (pierwszy etap wpasowania precyzyjnego), tworzących siatkę do wpasowania mapy. 21. W przypadku kalibrowanego arkusza M-34-34-A-a-4 liczba punktów przecięcia to (jak widać na rysunku powyżej) 16 (4 na 4). 4
22. Współrzędne narożników do wprowadzenia w kolejnym oknie odczytajmy z arkusza mapy (X1:383000, Y1:749000, X2:386000, Y2:752000). 23. Po zatwierdzeniu kursor zamienia się w krzyż do wskazywania. Program oczekuje wprowadzenia danych. To, co powinniśmy wskazać, jest podawane w lewym dolnym narożniku okna programu. 24. Musimy teraz wskazać punkt przecięcia siatki o współrzędnych równych X1,Y1. Program informuje nas, czy powiększenie obszaru mapy jest na tyle duże, aby wskazanie było precyzyjne ikoną w prawym dolnym rogu zielone kółko oznacza odpowiednie przybliżenie, czerwone zbyt małe. Obok podawane są bieżące współrzędne, przydatne przy wskazywaniu. 25. Wskażmy kolejne narożniki, a następnie program na podstawie ich współrzędnych obliczy położenie pozostałych punktów przecięcia. Zostaną one kolejno wyświetlone, zaznaczone okręgami, a naszym zadaniem jest kliknięcie w miejscu, w którym dane przecięcie siatki występuje na rastrze mapy. 26. Po zatwierdzeniu wszystkich punktów nie obcinajmy rastra do ramki (zostałaby obcięta treść poza narożnymi współrzędnymi, a w naszym przypadku jest tam mapa; obcięcia można dokonać, gdy kalibrujemy mapę zasadniczą z wprowadzonymi narożnymi współrzędnymi będącymi faktycznymi rogami mapy, poza którymi znajduje się ramka) oraz zatwierdźmy wpasowanie. Program podaje średni błąd wpasowania punktów im mniejszy, tym oczywiście lepiej. 27. Odświeżmy raster teraz znajduje się on we właściwej lokalizacji. 28. Drugi z rastrów zostawmy nieskalibrowany i zapiszmy oba w formacie EVR. 5
29. W związku z tym, że nasza baza z działkami prowadzona jest w Układzie 2000, oba rastry musimy przekonwertować do tego układu. Odbywa się to w Eksploratorze z wykorzystaniem narzędzia Transformacja współrzędnych. Wskażmy rastry do konwersji i uruchommy transformację. 30. W oknie transformacji wybierzmy zakładkę Między układami i zdefiniujmy układ źródłowy i docelowy. 31. Po przeprowadzeniu transformacji zapiszmy oba rastry (w oknie Rastry) pod nowymi nazwami, na przykład dodając po nazwie informację u układzie (M_34_34_A_a_3_U2K.evr). 32. Możemy zamknąć bazę założoną do konwersji i otworzyć bazę z Lublinem. 33. Wczytajmy rastry w Układzie 2000. Tym razem w związku z tym, że są one już w formacie EVR możemy skorzystać ze zwykłej opcji odczytu. 34. Włączmy widoczność obu rastrów oraz warstwy tematyczne. Widzimy, że położenie rastra zachodniego nie jest właściwe nie pokrywa się z bazą wektorową. Raster wschodni położony jest prawidłowo, gdyż został skalibrowany metodą wpasowania precyzyjnego jeszcze w bazie w Układzie 1992. 6
35. Raster zachodni musimy skalibrować w bieżącej bazie. Nie możemy tego uczynić wpasowaniem precyzyjnym, gdyż bieżący układ (a więc i siatka topograficzna) różni się od układu (i siatki) mapy zeskanowanej). 36. Transformacji dokonamy narzędziem wpasowania afinicznego z okna Rastry. Wskażmy właściwy plik i wybierzmy narzędzie. 37. W oknie wpasowania wybierzmy opcję Dodaj punkty i wskazuj je na rastrze naprzemiennie, a następnie zaznaczmy kilka wybranych par punktów, które mają poprawne współrzędne i które można zidentyfikować na mapie nieskalibrowanej (zachodnim rastrze). 38. W ten sposób można kalibrować mapy nieposiadające siatki topograficznej, mapy obrębowe itp. Wskażmy punkty charakterystyczne naroża budynków, skrzyżowania, zachodnie narożniki sąsiedniego (skalibrowanego) rastra. Im lepiej wybrany punkt (z mniejszymi wątpliwościami można wskazać jego odpowiednik na skanie), tym większa dokładność kalibracji. 39. Po wybraniu punktów docelowych zakończmy proces prawym przyciskiem myszy i wybierzmy Anuluj. W oknie wpasowania mamy podane błędy jednostkowe dla punktów i błąd ogólny dla całego wpasowania. Transformację wykonujemy klikając Wpasuj. 7
40. Skalibrowany raster zapiszmy i obejrzyjmy efekt transformacji. Widać wyraźnie, że jest ona słabsza niż arkusza sąsiedniego. Dobrze wpasowany jest wschodni brzeg, gorzej okolice bazy wektorowej, najgorzej zachodni kraniec. Wymogiem poprawności kalibracji tego typu jest regularne rozmieszczenie punktów oraz w miarę duża ich liczba (najlepiej ok. 30, zwłaszcza dla mapy gorzej zeskanowej lub o niepewnych podstawach matematycznych). Obszar bazy wektorowej można dokalibrować na dużą liczbę punktów, nie zmieni to jednak jakości wpasowania fragmentów rastra poza wektorem brak tam punktów referencyjnych, które możnaby wskazać jako poprawnie zlokalizowane. 8