I. Wartościowość pierwiastków chemicznych oznacza się cyfrą rzymską tlenek żelaza (III) C IV II 2 oznacza liczbę wiązań za pomocą, których atomy łączą się ze sobą H wodór jest I wartościowy od atomu wodoru odchodzi 1 wiązanie tlen jest II wartościowy od atomu tlenu odchodzą 2 wiązania S siarka jest VI wartościowa od atomu siarki odchodzi 6 wiązań wartościowość pierwiastków chemicznych Nazwa i symbol pierwiastka wodór H tlen metale z grupy 1 metale z grupy 2 glin Al cynk Zn fluor we fluorkach NaF, MgF 2 chlor w chlorkach NaCl, MgCl 2 brom w bromkach NaBr, MgBr 2 jod w jodkach NaI, MgI 2 siarka w siarczkach Na 2 S, MgS Wartościowość I II I II III II I II! występują również pierwiastki chemiczne, które mogą mieć kilka różnych wartościowości np. azot I, II, III, IV, V wówczas tę wartościowość należy podać w nazwie związku chemicznego tlenek azotu (I) N I 2 tlenek azotu (II) N II tlenek azotu (III) N III 2 3 tlenek azotu (IV) N IV 2 tlenek azotu (V) N V 2 5 Nie podano wartościowości tlenu w nazwie, ponieważ tlen jest zawsze II wartościowy błąd tlenek (II) azotu (I) tlenek (II) azotu (II) tlenek (II) azotu (III) tlenek (II) azotu (IV) tlenek (II) azotu (V)
II. Zapisywanie wzorów sumarycznych, strukturalnych i modeli cząsteczek Przykład 1 tlenek wodoru 1 etap symbole pierwiastków zapisujemy na krzyż tlenek wodoru H 2 etap ustalamy wartościowość pierwiastków chemicznych H I II 3 etap wartościowość pierwiastków zapisujemy na krzyż H I 2 II wzór sumaryczny 4 etap zapisujemy wzór strukturalny H I 2 II 2 atomy wodoru H H 1 atom tlenu wzór strukturalny 5 etap rysujemy model cząsteczki
Przykład 2 tlenek wapnia 1 etap symbole pierwiastków zapisujemy na krzyż tlenek wapnia Ca 2 etap ustalamy wartościowość pierwiastków chemicznych Ca II II 3 etap wartościowość pierwiastków zapisujemy na krzyż Ca II 2 II 2 Ca wzór sumaryczny zapisujemy jak najmniejsze liczby na dole, skracamy przez 2 4 etap zapisujemy wzór strukturalny Ca II II 1 atom wapnia Ca 1 atom tlenu wzór strukturalny 5 etap rysujemy model cząsteczki
Przykład 3 tlenek siarki (VI) 1 etap symbole pierwiastków zapisujemy na krzyż tlenek siarki (VI) S 2 etap ustalamy wartościowość pierwiastków chemicznych S VI II 3 etap wartościowość pierwiastków zapisujemy na krzyż S VI 2 II 6 S 3 wzór sumaryczny zapisujemy jak najmniejsze liczby na dole, skracamy 2 i 6 przez 2 4 etap zapisujemy wzór strukturalny S VI II 3 1 atom siarki 3 atomy tlenu S wzór strukturalny 5 etap rysujemy model cząsteczki
Przykład 4 chlorek cyny (IV) 1 etap symbole pierwiastków zapisujemy na krzyż chlorek cyny (IV) Sn Cl 2 etap ustalamy wartościowość pierwiastków chemicznych Sn IV Cl I 3 etap wartościowość pierwiastków zapisujemy na krzyż Sn IV Cl I 4 wzór sumaryczny 4 etap zapisujemy wzór strukturalny Sn IV Cl I 4 1 atom cyny 4 atomy chloru Sn Cl Cl Cl Cl wzór strukturalny 5 etap rysujemy model cząsteczki
Przykład 5 tlenek glinu 1 etap symbole pierwiastków zapisujemy na krzyż tlenek glinu Al 2 etap ustalamy wartościowość pierwiastków chemicznych Al III II 3 etap wartościowość pierwiastków zapisujemy na krzyż Al III 2 II 3 wzór sumaryczny 4 etap zapisujemy wzór strukturalny Al III 2 II 3 2 atomy glinu 3 atomy tlenu Al Al wzór strukturalny 5 etap rysujemy model cząsteczki
III. Atom, a cząsteczka. Atom podstawowy składnik materii. Zapis Sposób odczytywania Rysunek 3 3 atomy tlenu 1 S 1 atom siarki 4 Cl 4 atomy chloru 2 Ca 2 atomy wapnia
Cząsteczka to połączenia, co najmniej dwóch atomów tych samych lub różnych pierwiastków za pomocą wiązań chemicznych Zapis Sposób odczytywania Rysunek Cl 2 1 cząsteczka chloru 3 2 3 cząsteczki tlenu 2 N 2 2 cząsteczki azotu 2 H 2 4 cząsteczki wody 3 NaH 3 cząsteczki wodorku sodu 2 Ca 2 cząsteczki tlenku wapnia 5 NH 3 5 cząsteczek wodorku azotu (III) S 3 1 cząsteczka tlenku siarki (VI)
IV. Równania reakcji chemicznych! Pierwiastki gazowe (oprócz gazów szlachetnych): tlen, wodór, azot, chlor występują w postaci cząsteczek dwuatomowych: 2, H 2, N 2, Cl 2 przykład 1 1 etap zapisujemy symbole pierwiastków i wzory związków chemicznych wodór + tlen tlenek wodoru H 2 + 2 H 2 2 etap liczymy ilość atomów po lewej i prawej stronie równania H 2 + 2 H 2 2 at. H 2 at. H 1 at. 2 at. H = 2 at. H = 1 at. 3 etap uzupełniamy współczynniki stechiometryczne Powyższe równanie nie jest uzgodnione, dlatego należy uzupełnić współczynniki stechiometryczne tak, aby po lewej i prawej stronie było tyle samo atomów. 2 H 2 + 2 2 H 2 2x2 = 4 at. H, 2x2 = 4 at. H 4 at. H = 4 at. H = 2 at.
przykład 2 1 etap zapisujemy symbole pierwiastków i wzory związków chemicznych tlenek rtęci (II) rtęć + tlen Hg Hg + 2 2 etap liczymy ilość atomów po lewej i prawej stronie równania Hg Hg + 2 1 at. Hg 1 at. Hg 1 at. 1 at. Hg = 1 at. Hg 1 at. = 2 at. 3 etap uzupełniamy współczynniki stechiometryczne Powyższe równanie nie jest uzgodnione, dlatego należy uzupełnić współczynniki stechiometryczne tak, aby po lewej i prawej stronie było tyle samo atomów. 2 Hg 2 Hg + 2 2 at. Hg 2 at. Hg 2 at. Hg = 2 at. Hg = 2 at.
przykład 3 1 etap zapisujemy symbole pierwiastków i wzory związków chemicznych magnez + tlenek węgla (IV) tlenek magnezu + węgiel Mg + C 2 Mg + C 2 etap liczymy ilość atomów po lewej i prawej stronie równania Mg + C 2 Mg + C 1 at. Mg 1 at. Mg 1 at. C 1 at. 1 at. C 1 at. Mg = 1 at. Mg 1 at. C = 1 at.c = 1 at. 3 etap uzupełniamy współczynniki stechiometryczne Powyższe równanie nie jest uzgodnione, dlatego należy uzupełnić współczynniki stechiometryczne tak, aby po lewej i prawej stronie było tyle samo atomów. 2 Mg + C 2 2 Mg + C 2 at. Mg 2 at. Mg 1 at. C 1 at. C 2 at. Mg = 2 at. Mg 1 at. C = 1 at.c = 2 at.
V. Maksymalna wartościowość pierwiastków względem tlenu i wodoru Numer grupy 1 2 13 14 15 16 17 Wzór związku chemicznego z tlenem Największa wartościowość pierwiastka w tlenku Wzór związku chemicznego z wodorem Wartościowość pierwiastka w związku z wodorem Na I 2 II Mg II II Al III 2 3 Si IV II 2 P V 2 II 5 S VI II 3 Cl VII 2 II 7 1 2 3 4 5 6 7 Na I H I Mg II H I 2 Al III H I 3 Si IV H I 4 P III H I 3 H I 2S II H I Cl I 1 2 3 4 3 2 1