WPŁYW ROKU ZBIORU NASION SOI (GLYCINE MAX L. MERRILL) NA AKUMULACJĘ ŻELAZA Z ROZTWORÓW FeSO 4

Fragm. Agron. 29(4) 2012, 183 193 WPŁYW ROKU ZBIORU NASION SOI (GLYCINE MAX L. MERRILL) NA AKUMULACJĘ ŻELAZA Z ROZTWORÓW FeSO 4 * Magdalena Zielińska-Dawidziak 1, Jerzy Nawraała 2, Dorota Piaseka-Kwiatkowska 1, Ewelina Król 3, Halina Staniek 3, Zigniew Krejpio 3 1 Katedra Biohemii i Analizy Żywnośi, 2 Katedra Genetyki i Hodowli Roślin, 3 Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Uniwersytet Przyrodnizy w Poznaniu mzd@up.poznan.pl Synopsis. Prezentowane doświadzenia prowadzono na dwóh polskih odmianah nasion soi Nawiko i Auguśie. Nasiona uzyskano z trzeh kolejnyh lat ziorów (2009 2011). Celem adań yła analiza wpływu warunków pogodowyh, tj. temperatury i opadów, na zawartość iałka w nasionah oraz wynikająą z tego odporność nasion na stres aiotyzny i ih zdolność do akumulaji jonów żelaza z medium hodowlanego. Soja yła uprawiana na tym samym polu z zastosowaniem o roku tego samego nawożenia. W zeranyh nasionah oznazono zawartość iałka ogólnego i ekstrahowalnego. Następnie nasiona poddano 7-dniowemu proesowi kiełkowania w roztworah 20 i 25 mm FeSO 4. Po wysuszeniu analizowano ałkowitą zawartość żelaza. Stwierdzono, że zdolność do akumulaji żelaza przez kiełkująą soję zależy od roku zioru, odmiany i jest skorelowana z zawartośią iałka ekstrahowalnego. Maksymalna ilość żelaza związana yła przez kiełkująe nasiona soi odmiany Augusta, zerane w roku z największymi opadami w lipu i sierpniu. Wyniki wskazują, że do przygotowywania preparatu kiełków sojowyh wzogaanyh w żelazo metodą iofortyfikaji korzystne jest wykorzystywanie nasion soi odmiany Augusta zieranyh z oszarów, w któryh w lipu i sierpniu nie wystąpiły okresy suszy. Słowa kluzowe key words: soja soyean, żelazo iron, warunki pogodowe weather onditions WSTĘP Skiełkowane nasiona soi stanowią źródło wielu prozdrowotnyh składników żywieniowyh. Ilość i jakość tyh składników można modyfikować poprzez zmianę warunków kiełkowania, takih jak ekspozyja na światło, skład pożywki, temperatura i zas kiełkowania [Shah i in. 2011, Zieliński i in. 2007]. Wzrost roślin na podłożah zawierająyh podwyższone stężenie żelaza jest znaną metodą ih iofortyfikaji w ten enny z żywieniowego punktu widzenia jon metalu. W prezentowanyh doświadzeniah w tym elu wykorzystano nasiona sojowe, ponieważ stwierdzono intensywne wiązanie żelaza przez kiełkująą soję z roztworów zawierająyh jony Fe 2+ [Zielińska- Dawidziak i in. 2009]. Zdolność roślin strązkowyh do silnej akumulaji żelaza z roztworów wynika z ih dorej toleranji na stężenie metali w podłożu wzrostowym i jest konsekwenją syntezy odpowiednih iałek udująyh system odpornośiowy rośliny. Podzas wzrostu w takih warunkah na komórki roślinne działa niekorzystny zynnik aiotyzny. Działanie zynników aiotyznyh, takih jak defiyt wody, stres osmotyzny, niekorzystna temperatura, stosowanie niektóryh heriydów, defiyt soli mineralnyh zy wspomnianego nadmiaru jonów metali wywołuje odpowiedź tkanek nazywaną stresem oksyda- * Badania sfinansowano z projektu POIG 01.01.02-00-061/09

184 M. Zielińska-Dawidziak i in. yjnym [Kaperska i in. 2002]. Wzrost roślin w warunkah stresu oksydayjnego wywołanego jonami żelaza, związany jest z uruhamianiem mehanizmów, które pozwalają na neutralizowanie ih negatywnego, toksyznego oddziaływania na struktury komórkowe [Woźny i Goździka-Józefiak 2010]. Wyróżnia się trzy podstawowe mehanizmy samoorony roślin przed toksyznym działaniem metali: unikanie (np. wydzielanie śluzów, ligandów do ryzosfery, unieruhamianie w oręie śiany komórkowej), kompleksowanie (przez fityniany, kwasy organizne, niektóre aminokwasy i ih pohodne) i ostateznie unieszkodliwianie przez wudowanie w strukturę peptydów i iałek (fitohelatyny i ferrytyna) [Hossain i in. 2012, Zielińska-Dawidziak i Twardowski 2008]. W ramah orony przed toksyznym działaniem żelaza na rośliny strązkowe zaoserwowano wyjątkowo intensywną iosyntezę iałka wiążąego żelazo, tj. ferrytyny [Smól 2001, Zielińska-Dawidziak i in. 2009]. Ferrytyna odpowiada w roślinah za gospodarowanie żelazem pełni funkję zarówno akeptora, jak i donora tego pierwiastka. W komórkah występuje również w formie syntezowanej w odpowiedzi na stres aiotyzny i iotyzny, nazywanej też formą detoksyfikująą. Reguluje w komórkah stężenie metali przejśiowyh [Rama Kumar i Prasad. 1999], łagodzi skutki ataku patogenów [Mata i in. 2001] i powstawania reaktywnyh form tlenu [Deak i in. 1999], pełnią jednoześnie rolę zynnika hroniąego genom [Surguladze i in. 2005]. Oenie fitoferrytyna uważana jest za jedną z najardziej oieująyh form suplementaji diety złowieka w żelazo [Theil i in. 2012]. Kompleksowe działanie systemu odpornośiowego kiełkująyh nasion związane jest warunkami, jakie panowały w okresie wzrostu rośliny. Szzególnie opady i temperatura w okresie zawiązywania i nalewania nasion wpływają na ih skład. Stres wywołany przez niekorzystne warunki pogodowe może zakłóać syntezę iałek, które odpowiadają za odporność nasion na działanie zynników stresowyh podzas ih kiełkowania i dalszego wzrostu rośliny, osłaiają ih naturalną zdolność do ohrony przed niekorzystnymi zynnikami. Nasiona soi w zależnośi od odmiany i warunków uprawy mogą zawierać 35 47% iałka. Nasilone opady w okresie wypełniania nasion przy niedostateznym zaopatrzeniu roślin w azot mogą zmniejszyć zawartość iałka nawet do 26,5 34,7% [Vollmann i in. 2000]. Istotnym jest przy tym fakt, że przeieg warunków pogodowyh może mieć wpływ nie tylko na zawartość iałka ale i na jego skład. Proteomizna analiza wykonana przez Ren i in. [2008] potwierdziła, że wysokie temperatury zmieniają również profil ekspresji iałek. Celem prezentowanyh adań yło sprawdzenie, zy zróżniowane warunki pogodowe panująe w trzeh kolejnyh latah (2009 2011) w okresie wegetaji soi wpłynęły na zawartość iałek w zawiązywanyh nasionah i w konsekwenji na zdolność do wiązania żelaza przez kiełkująe nasiona soi, które wykorzystane mają yć jako materiał do suplementaji żywnośi w żelazo. MATERIAŁ I METODY W ramah prezentowanego eksperymentu porównywano dwie odmiany soi, które rosły na polu Katedry Genetyki i Hodowli Roślin w Rolnizym Gospodarstwie Doświadzalnym (RGD) Dłoń należąym do Uniwersytetu Przyrodnizego w Poznaniu. Siew soi przeprowadzono w latah 2009 2011 odpowiednio 24, 26 i 25 kwietnia, na gleie płowej, III i IV klasy onitayjnej. Norma wysiewu przy rozstawie 12,5 m wynosiła dla odmiany Nawiko 120 kg ha -1 a dla odmiany Augusta 150 kg ha -1. Po siewie zastosowano oprysk mieszanką heriydów: Senor 0,5 kg ha -1 oraz Afalon 1,0 l ha -1. Zastosowano nawożenie: 60 kg ha -1 N w dawe dzielonej 30 kg przedsiewnie i 30 kg przed kwitnieniem, 80 kg ha -1 P oraz 120 kg ha -1 K. Ziory następowały w pełnej dojrzałośi roślin 2 września w roku 2009 i 2010 a 9 września w 2011 r.

Wpływ roku nasion soi (Glyine max L. Merrill) na akumulaję żelaza z roztworów FeSO 4 185 Odmianę Nawiko (1991) wyhodowano w Katedrze Genetyki i Hodowli Roślin Uniwersytetu Przyrodnizego w Poznaniu poprzez skrzyżowanie fotoneutralnej szwedzkiej odmiany FISKE- BY V z linią z kolekji amerykańskiej PI 180 502. Nawiko harakteryzuje się małą masą tysiąa nasion (134 g) oraz potenjałem plonowania średnio 20 30 dt ha -1. Przeiętne zawartośi iałka oraz tłuszzu surowego w nasionah soi tej odmiany wynoszą odpowiednio około 35 i 20%. Odmianę Augusta (2002) otrzymano po skrzyżowaniu międzygatunkowym pomiędzy linią 104 (Glyine max) i linią 11 (Glyine soja) w Katedrze Genetyki i Hodowli Roślin Uniwersytetu Przyrodnizego w Poznaniu. Augusta posiada małą masę tysiąa nasion średnio 125 g, a w latah 2006 2009 w doświadzeniah COBORU odmiana ta plonowała od 22,7 do 29,5 dt ha -1. Średnia zawartość iałka w nasionah Augusty to około 36%, a tłuszzu 19%. Kiełkowanie nasion prowadzono w 20 i 25 mm roztworah siarzanu żelaza (II) w komorah klimatyznyh Adaptis (Conviron) przez 7 dni w warunkah zaprezentowanyh w ta. 1. Jak Taela 1. Tale 1. Warunki hodowli podzas kiełkowania nasion soi ( - rak oświetlania, + oświetlanie 300 luxów) The ulture onditions during germination of soyean seeds ( - ( - no illuminated, + illuminated 300 lux) Dzień hodowli Culture day 1-6 7 Godziny Hours 00.00-06.00 06.00-23.00 23.00-24.00 00.00-06.00 06.00-23.00 23.00-24.00 Temperatura Temperature 22 o C 24 o C 23 o C 21 o C 23 o C 22 o C Wilgotność Humidity 90% 90% Oświetlenie Illumination - - + - + - ustalono wześniej, takie stężenia żelaza w pożywe pozwalają na maksymalną jego kumulaję przez kiełkująe nasiona przy wydajnym odzysku iomasy [Zielińska-Dawidziak i in. 2009]. W pierwszym dniu nasiona odkażano przez zalanie 70-proentowym etanolem. Po odkażeniu nasiona zalewano odpowiednimi roztworami Fe 2+ i pozostawiano do spęznienia na kilka godzin. Po przeniesieniu adanego materiału do kiełkowni, w kolejnyh dniah podlewano próy odpowiednimi roztworami. Po siedmiu dniah skiełkowane nasiona suszono owiewowo, w temp. 35 45 o C do uzyskania wilgotnośi ok. 8 9%, mielono i przehowywano w szzelnie zamkniętyh pojemnikah, w temperaturze 18 o C do zasu wykonywania odpowiednih analiz. Kiełkowanie przeprowadzono w 9 12 niezależnyh powtórzeniah. Materiał przed wykonaniem analiz łązono, a analizy składu hemiznego wykonywano w 4 powtórzeniah. Oznazenie proentowej zawartośi iałka ogólnego w suhej masie ziarna wykonano metodą Kjeldahla (PN-EN ISO 5983-1, 2006), wykorzystują aparat KjelFlex K-360. Rezultaty przedstawiano jako zawartość proentową w adanym materiale, po wykorzystaniu przeliznika azotu ogólnego na iałko sojowe N=5,71 [Kunahowiz i in. 2005]. Ekstrakty z otrzymanyh nasion wykonano metodą jednostopniową, w proporji 1:10 w/v, za pomoą uforu 50 mm Tris-HCl (ph 8,0) zawierająego 20 mm NaCl. Ekstrakję wykonywano przez 1h w 3 powtórzeniah. Stężenia iałka w otrzymanyh ekstraktah wyznazano

186 M. Zielińska-Dawidziak i in. metodą Bradforda [1976], a następnie przelizano na proentową zawartość iałka ekstrahowalnego w suhej masie nasion. Analizę ałkowitej zawartośi żelaza w materiale wykonywano po zmineralizowaniu próki w spektralnie zystym, stężonym kwasie azotowym, w systemie mikrofalowym MARS-5 (Milistone, USA). Zawartość żelaza w uzyskanym mineralizaie oznazano metodą płomieniowej asorpyjnej spektrometrii atomowej, przy długośi fali 248,3 nm i szerokośi szzeliny 0,15 nm, przy użyiu spektrometru AAS-3 (Zeiss). Analizę statystyzną wykonano wykorzystują program Statistia 10 (StatSoft). In., Tulsa, OK., USA). Wyniki poszzególnyh oznazeń uśredniano i olizano odhylenia standardowe. W analizie wykorzystano analizę regresji oraz jednozynnikową analizę warianji (ANO- VA). W przypadku wykazania istotnyh różni wykonano analizę post-ho przy pomoy testu Tukey a w elu wyznazenia grup jednorodnyh. WYNIKI I DYSKUSJA Soja w RGD Dłoń yła uprawiana na tym samym polu z zastosowaniem o roku tego samego nawożenia. Dlatego też zawartośi i właśiwośi iałek w nasionah mogły yć przede wszystkim modyfikowane przez warunki pogodowe: temperaturę i opady. Temperatura w okresie wegetaji w latah 2009 2011 yła korzystna dla wzrostu i rozwoju soi, wyższa od średniej temperatury z wieloleia 1956 2009 (rys. 1). Szzególnie wysokie tem- temperatura - temperature [ o C] 28 24 20 16 12 8 4 0 2009 2010 2011 1956-2009 IV V VI VII VIII IX miesią - month Rys. 1. Średnie temperatury w miesiąah kwieień wrzesień z lat 2009 2011 oraz 1956 2009 na terenie RGD Dłoń Fig. 1. Average temperatures in the months of April Septemer from the years 2009 2011 and 1956 2009 in the area of RGD Dłoń

Wpływ roku nasion soi (Glyine max L. Merrill) na akumulaję żelaza z roztworów FeSO 4 187 peratury panowały w okresie zawiązywania nasion w lipu 2009 i 2010 roku. We wszystkih trzeh latah doświadzenia, podzas nalewania nasion w sierpniu, zyli w okresie akumulaji iałek, średnie temperatury miesięzne yły wysokie około 20 o C. Już wześniej oserwowano, że wysokie temperatury wpływają na zwiększenie zawartośi iałka w nasionah soi [Bennett i Krishnan 2005]. Warunki pogodowe w RGD Dłoń w latah 2009 2011 yły zróżniowane głównie pod względem opadów (rys. 2). Wpływ ilośi opadów na zawartość iałka w nasionah jest również potwierdzony literaturowo. W warunkah Słowaji odmiana Quito w mokrym roku zawierała 29,6% iałka podzas gdy w roku z niedoorem opadów 38,4% [Feak i in. 2010]. 200 2009 2010 2011 1956-2009 opady - rainfall [mm] 160 120 80 40 0 IV V VI VII VIII IX miesią - month Rys. 2. Ilość opadów w miesiąah kwieień wrzesień z lat 2009 2011 oraz średnia z lat 1956 2009 na terenie RGD Dłoń Fig. 2. Amount of rainfall in the months of April-Septemer from the years 2009 2011 and their average from 1956 2009 in the area of RGD Dłoń Okres nalewania nasion jest najardziej wrażliwy na stres niedooru wody [Brevadan i Egli 2003]. Niewystarzająa ilość wody w tym okresie skutkuje mniejszym plonem nasion ale zwiększa w nih zawartość iałka [Popovi i in. 2012]. Zwiększona zawartość iałka w nasionah jest wynikiem zmniejszenia wielkośi nasion (MTN) [Rotundo i Westgate 2009]. Wyznazoną w ramah prezentowanyh doświadzeń zawartość iałka ogólnego i ekstrahowalnego w adanyh nasionah soi (odmian Nawiko i Augusta) pohodząyh z trzeh kolejnyh lat zioru zaprezentowano na rysunkah 3 i 4. Oserwowany jest istotny wpływ odmiany jak i oenianyh zynników pogodowyh, a wię roku zioru, na zawartość iałka ogólnego i ekstrahowalnego (ta. 2) w nasionah uprawianyh na tym samym oszarze. W przypadku

188 M. Zielińska-Dawidziak i in. iałko ogólne - total protein [%] 39 38 37 36 35 e Nawiko a Augusta d 34 2009 2010 2011 rok zioru - year of harvest Wartośi oznazone różnymi literami różnią się statystyznie istotnie na poziomie α=0,05 The values designed with various letters differ statistial signifiantly at the level of α=0.05 Rys. 3. Zawartość iałka ogólnego wyznazona w nasionah z lat zioru 2009 2011 Fig. 3. The total protein ontent in seeds harvested in 2009 2011 Taela 2. Tale 2. Jednowymiarowe testy istotnośi dla zawartośi iałka ekstrahowanego i iałka ogólnego Univariate tests of signifiane for extratale protein ontent and total protein ontent Efekt Effet Rok zioru Year of harvest Odmiana Variety Rok zioru i odmiana Year of harvest and variety Błąd Error Stopnie swoody Degrees of freedom Dla zawartośi iałka ekstrahowalnego For extratale protein ontent Dla zawartośi iałka ogólnego For total protein ontent F P F P 2 41,69 0,000004 13,21 0,000928 1 73,27 0,000002 21,57 0,000566 2 9,79 0,003014 29,74 0,000022 12

Wpływ roku nasion soi (Glyine max L. Merrill) na akumulaję żelaza z roztworów FeSO 4 189 12 Nawiko Augusta iałko ekstrahowalne - extratale protein ontent [%] 10 8 6 4 2 a 0 2009 2010 2011 rok zioru - year of harvest Wartośi oznazone różnymi literami różnią się statystyznie istotnie na poziomie α=0,05 The values designed with various letters differ statistial signifiantly at the level of α=0.05 Rys. 4. Zawartość iałka ekstrahowanego w ph 8,0 wyznazona w nasionah z lat zioru 2009 2011 Fig. 4. The ontent of proteins extratale in ph 8.0 in seeds harvested in 2009 2011 iałka ogólnego potwierdzone zostały oserwaje Feaka i in. [2010], gdyż największą jego zawartośią ehowały się nasiona odmiany Augusta zerane w roku o najniższej odnotowanej ilośi opadów, tj. w roku 2009, a zawartość iałka w nasionah Nawiko yła porównywalna w latah 2009 i 2010, które yły zdeydowanie ardziej suhe w lipu i sierpniu niż rok 2011. Białka wyekstrahowane w prezentowanym doświadzeniu należą przede wszystkim do grupy gloulin o punkie izoelektryznym odległym od ph 8,0. Warunki ekstrakji dorano w ten sposó, ay wyizolować z adanego materiału grupę iałek o właśiwośiah podonyh do ferrytyny. W przypadku analizy wpływu roku zioru i odmiany na zawartość tyh iałek w nasionah można stwierdzić, że istotnie większą ih zawartość oserwowano w nasionah odmiany Augusta niż Nawiko (w latah 2009 i 2011) (wyekstrahowano odpowiednio o 1,25 i 1,68% s.m. więej iałka), a jednoześnie najwięej tyh iałek wyekstrahowano w roku 2011 z nasion odmiany Augusta, a najmniej z nasion odmiany Nawiko w roku 2009 (rys. 4). Zestawiają otrzymane dane z warunkami pogodowymi stwierdzono, że zwiększona kumulaja tej grupy iałek jest dodatnio skorelowana z sumą opadów w okresie zawiązywania i nalewania nasion (lipu i sierpniu), która wynosiła odpowiednio 141,5 mm w roku 2009, 179 mm w roku 2010 i 225,3 mm w roku 2011. Niedoór ądź nadmiar pierwiastków, w tym stężenie jonów Fe 2+, w gleie lu pożywe wzrostowej przyzynia się wyraźnie do zmiany składu iałkowego wzrastająyh roślin i nasion, zwiększają ekspresję iałek stresowyh [Gayler i Sykes 1985, Smól i Twardowski 1999].

190 M. Zielińska-Dawidziak i in. Dlatego ważne jest stwierdzenie, zy na zdolność do ekspresji ferrytyny podzas kiełkowania wpływa zawartość iałka w nasionah. Ekspresję ferrytyny oeniano poprzez zdolność do wiązania jonów żelaza z roztworów FeSO 4. Po wykonaniu analizy zawartośi żelaza w otrzymanym preparaie zauważono istotnie większą zdolność do wiązania żelaza przez kiełkująe nasiona odmiany Augusta (rys. 5). zawartość żelaza - iron ontent [mg/g s.s.] 800 700 600 500 400 300 200 100 0 20 mm FeSO4 4 Nawiko 20 mm FeSO4 4 Augusta 25 mm FeSO4 4 Nawiko 25 mm FeSO4 4 Augusta d d, d,, Potwierdzono również istotny wpływ panująyh warunków pogodowyh w adanyh latah zioru na zawartość żelaza w adanym materiale. Ogranizenie opadów w miesiąah zawiązywania i nalewania strąków, odnotowane w roku 2009, widoznie wpływało na oniżenie zdolnośi do kumulaji żelaza podzas prowadzonego po ziorze kiełkowania (rys. 5). Jednoześnie największe ilośi żelaza kumulowały nasiona ou odmian zerane w 2011 r., w którym odnotowano największe opady w miesiąah lipu i sierpniu. Zaoserwowano różną wrażliwość odmianową w aspekie wiązania żelaza na ogranizenie opadów. W roku 2009 kiełkująa Augusta wiązała o 62,5% żelaza więej z roztworów 20 mm i o 69,6% z roztworów 25 mm. Różnie te yły natomiast znaznie mniejsze w roku 2011 Augusta wiązała odpowiednio tylko o 5,3 i o 2,6% żelaza więej. Może to sugerować, że ogranizenie opadów w sierpniu 2009 r., silniej wpłynęło na odporność nasion Nawiko na stres związany z oenośią jonów Fe 2+. Natoa a 20 mm 25mM 2009 20 mm 25mM 2010 20 mm 25mM 2011 rok zioru - year of harvest Wartośi oznazone różnymi literami różnią się statystyznie istotnie na poziomie α=0,05 The values designed with various letters differ statistial signifiantly at the level of α=0.05 Rys. 5. Zawartość ałkowitego żelaza w soi po 7 dniah kiełkowania w roztworah 20 i 25 mm FeSO 4 Fig. 5. The total iron ontent in soyean after 7 days of germination in 20 and 25 mm solutions of FeSO 4

Wpływ roku nasion soi (Glyine max L. Merrill) na akumulaję żelaza z roztworów FeSO 4 191 miast zdeydowanie mniejsze różnie odmianowe w roku 2011 mogą wynikać z faktu, że suma opadów w omawianyh miesiąah znaznie przewyższała sumę w wieloleiu 1956 2009. W adanyh latah nie stwierdzono wpływu temperatury na zdolność wiązania żelaza przez kiełkująe nasiona, o prawdopodonie jest konsekwenją tego, że temperatura w adanyh latah w okresie wegetaji soi przekrazała średnią temperaturę oserwowaną w wieloleiu 1956 2009. Podwyższona temperatura z ałą pewnośią wpływa pozytywnie na ogólny stan uprawianej soi, w tym również na odporność kiełkująyh nasion na stres aiotyzny. Na zdolność wiązania żelaza przez kiełkująe nasiona soi nie wpływa zawartość iałka ogólnego w wyjśiowym materiale. Natomiast stwierdzono istotny wpływ zawartośi iałka ektrahowalnego w nasionah na tę zdolność. Wyznazony współzynnik korelaji potwierdza, że nie jest to jedyny zynnik determinująy wiązanie żelaza (r 2 =0,46 i p=0,002 dla kiełkowania w roztworah 20 mm oraz r 2 =0,49 i p=0,001 dla 25 mm). WNIOSKI 1. Na zdolność kumulowania żelaza przez kiełkująe nasiona soi istotnie wpływa zarówno rok zioru jak i odmiana nasion. Kumulaja ta zależy również od zawartośi iałka ekstrahowanego w nasionah, a nie zależy od zawartośi iałka ogólnego. 2. Zdolność do wiązania żelaza z pożywek istotnie i dodatnio skorelowana jest z ilośią opadów w miesiąah zawiązywania i nalewania nasion, zego nie zaoserwowano w przypadku temperatury. 3. Na ele przygotowania roślin iofortyfikowanyh w żelazo korzystne jest wykorzystanie nasion soi odmiany Augusta pozyskiwanyh z oszarów, na któryh w okresie zawiązywania i nalewania nasion panowały optymalne dla ih rozwoju warunki. PIŚMIENNICTWO Bennett J.O., Krishnan H.B. 2005. Long-term study of weather on soyean seed omposition. Korean J. Crop Si. 50: 32 38. Bradford M.M.1976. Rapid and sensitive method for the quantitation of mirogram quantities of protein utilizing the priniple of protein-dye inding. Anal. Biohem. 72: 248 254. Brevadan R.E., Egli D.B. 2003. Short period of water stress during seed filling, leaf senesene, and yield of soyean. Crop Si. 43: 2083 2088. Deak M., Horvarth G.V., Davletova S., Török K., Vass I., Barna B., Kiraly, Dudits D. 1999. Plants etopially expressing the iron-inding protein, ferritin, are tolerant to oxidative damage and pathogens. Nat. Biotehnol. 17: 192 196. Feak P., Sarikova D., Cerny I. 2010. Influene of tillage system and starting fertilization on seed yield and quality of soyean Glyine max (L.) Merrill. Plant Soil Environ. 56: 105 110. Hossain M.A., Piyatida P., Teixeira da Silva J.A., Fujita M. 2012. Moleular mehanism of heavy metal toxiity and tolerane in plants: entral role of glutathione in detoxifiation of reative oxygen speies and methylglyoxal and in heavy metal helation. J. Botany 2012: 1 37. Kaperska A., Kopewiz, J., Lewak S., Garyś H. 2002. Reakje roślin na aiotyzne zynniki stresowe. W: Fizjologia roślin. J. Kopewiz, S. Lewak (red.). Wyd. Nauk. PWN Warszawa: 612 678. Kunahowiz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K. 2005. Bazy danyh. Taele wartośi odżywzej produktów spożywzyh i potraw. Wyd. 3, Instytut Żywnośi i Żywienia, Warszawa. Mata C.G., Lamattina L., Cassia R.O. 2001. Involvement of iron and ferritin in the potato-phytophthora infestans interation. Europ. J. Plant Pathol. 107: 557 562.

192 M. Zielińska-Dawidziak i in. PN-EN ISO 5983-1 2006. Pasze Oznazanie zawartośi azotu i olizanie zawartośi iałka ogólnego Cz. 1: Metoda Kjeldahla. Popovi V., Jaksi S., Glamolija D., Grahova N., Djeki V., Mikovski Stefanovi V. 2012. Variaility and orrelation etween soyean yield and quality omponents. Rom. Agr. Res. 29: 131 137. Rama Kumar T., Prasad M.N.V. 1999. Metal inding properties of ferritin in vitro in Vigna mungo (L). Hepper (Blak gram): Possile role in heavy metal detoxifiation. Bull. Environ. Contam. Toxiol. 62: 502 507. Rotundo J.L., Westgate M.E. 2009. Rate and duration of seed omponent aumulation in water-stressed soyean. Crop Si. 50: 676 684. Shah S.A., Ze A., Masood T., Noreen N., Aas S.J., Samiullah M., Alim M.A., Muhamma A. 2011. Effets of sprouting time on iohemial and nutritional qualities of Mungean varietes. Afr. J. Agri. Res. 6: 5091 5098. Smól J. 2001. Właśiwośi molekularne ferrytyny roślinnej warunkująe jej iologizne funkje i praktyzne zastosowanie. Praa doktorska. IChB PAN Poznań. Smól J., Twardowski T. 1999. Properties of lupin ferritin and the regulatory mehanism of its iosynthesis. Biologia 54: 309 313. Surguladze N., Patton S., Cozzi A., Fried M.G., Connor J.R. 2005. Charaterization of nulear ferritin and mehanism of transloation. Biohem. J. 388: 731 740. Theil E.C., Chen H., Miranda C., Janser H., Elsenhans B., Núńez M.T., Pizarro F., Shümann K. 2012. Asorption of iron from ferritin is independent of heme iron and ferrous salts in women and rat intestinal segments. J. Nutr. 142: 478 483. Vollmann J., Fritz C. N., Wagentristl H., Rukenauer P. 2000. Environmental and geneti variation of soyean seed protein ontent under Central European growing onditions. J. Si. Food Agri. 870: 1300 1306. Woźny A., Goździka-Józefiak A. (red.) 2010. Reakje komórek roślin na zynniki stresowe. Wyd. Nauk. UAM Poznań, 2: ss. 334. Zielińska-Dawidziak M., Staniek H., Twardowski T. 2009. Zmiany w zawartośi żelaza w roślinah kiełkująyh w hodowlah hydroponiznyh z FeSO 4. Żywienie złowieka i metaolizm 2: 499 505. Zielińska-Dawidziak M., Twardowski T. 2008. Zmiany w zawartośi wyranyh frakji iałka pod wpływem działania jonów żelaza na kiełkująe nasiona soi, luerny oraz ziarniaki pszeniy. W: Metody fizyzne diagnostyki surowów roślinnyh i produktów spożywzyh. Wyd. Komitet Agrofizyki PAN, FRNA: 107 117. Zieliński H., Piskuła M.K., Mihalska A., Kozłowska H. 2001. Antioxidant apaity and its omponents of ruiferous sprouts. Pol. J. Food Nutr. Si. 57: 315 322. M. Zielińska-Dawidziak, J. Nawraała, D. Piaseka-Kwiatkowska, E. Król, H. Staniek, Z. Krejpio EFFECT OF SOYBEAN SEEDS YEAR HARVEST (GLYCINE MAX L. MERRILL) ON IRON ACCUMULATION FROM FESO 4 SOLUTIONS Summary Presented experiments were onduted on two Polish soyean seeds varieties Nawiko and Augusta. Seeds were otained from the three onseutive harvest years (2009 2011). The aim of the study was to analyze whether the weather onditions, i.e. temperature and rainfall in the year of harvest, influene on protein ontent in the seed, and y this fat, on the seeds immune system and their aility to aumulation of iron ions from the ulture media. The seeds were grown in the same field, using the same fertilization. In the harvested seeds, the ontents of total and extratale protein were determined. Following, the seeds were sujeted to a germination proess in solutions of 20 and 25 mm FeSO 4. 7-day germinated seeds were powdered and then the total iron ontent was analyzed. It was oserved, that aility to iron

Wpływ roku nasion soi (Glyine max L. Merrill) na akumulaję żelaza z roztworów FeSO 4 193 aumulation in sprouted seeds is dependent on year of harvest, variety, and orrelated with the ontent of the extratale protein. The maximum amount of iron ound Augusta seeds, olleted in the year with the largest rainfall in July and August. The results suggest, that for the preparation of iron-enrihed sprouts with the iofortifiation method, soyean seeds varieties Augusta should e used and olleted from the areas where did not our periods of drought in July and August.