Ekonomia rozwoju wykład 7 Rola instytucji w rozwoju ekonomicznym. Prawa własności, ryzyka ekonomiczne, polityczne i prawne. dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er
Efekt Balassy-Samuelsona (1) Poziom cen w krajach wysokorozwiniętych jest stale wyższy Big-Mac index Waluty krajów szybko rozwijających się aprecjonują Efekt ten może przejawiać się dwojako: Waluta kraju rozwijającego się umacnia się wobec walut krajów rozwiniętych W kraju rozwijającym się dochodzi do znacznej inflacji (czyli de facto wzrostu wynagrodzeń)
Efekt Balassy-Samuelsona działanie (1) (1) Wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych T α N ( ) ( ) 1 P = P P (2) Konkurencja światowa wymusza zrównanie cen dóbr wymiennych (3) Płaca realna w sektorze dóbr wymiennych jest w kraju i na świecie równa krańcowemu produktowi W T P T α P = EP T T* W T T* = MPL T* = P MPL T*
Efekt Balassy-Samuelsona działanie (2) Połączenie (2) i (3) daje zależność W P MPL MPL = = T T T T EW EP MPL MPL T T T T * * * * Swobodny przepływ siły roboczej w ramach kraju wymusza zrównanie płac W = W = W W* = W = W T N T* N*
Efekt Balassy-Samuelsona działanie (3) Oczywiście w sektorze dóbr niewymiennych płaca również równa się krańcowej produktywności W = P MPL W = P MPL N N N N* N* N* Dodatkowo można przyjąć, że produktywność pracy w sektorze dóbr niewymiennych jest wszędzie taka sama MPL = MPL N N*
Efekt Balassy-Samuelsona działanie (4) Ostatecznie relacja poziomów cen wynosi α α α α ( T N 1 T N 1 P ) ( P ) P P P = = ( * ) ( * ) 1 T* N* EP * T α N α = E P P EP EP 1 α = 1 N* N T MPL W MPL = N N* T* MPL EW = MPL 1 T W T* EW 1 α
Jak dokonać wielkiego pchnięcia? Do tej pory odpowiadaliśmy na pytanie, co trzeba zrobić, teraz powiemy, jak można to zrobić. North twierdzi, że podstawą jest motywacja: Inwestowanie w nowsze technologie, Zwiększanie umiejętności, Organizowanie sprawnych rynków.
Funkcje instytucji Obniżanie kosztów transakcyjnych szybkie rozwiązywanie sporów i egzekucja należności z tytułu zrealizowanych umów Obniżanie kosztów wchodzenia na rynek preferencyjne warunki wejścia na rynek dla nowego operatora telefonicznego Ułatwianie dostępu do informacji rola Biur Informacji Gospodarczej i Biura Informacji Kredytowej
Warunki konieczne do spełnienia celem osiągnięcia efektywności Przebieg gry popytu i podaży (czyli zdolność do efektywnego ustalenia ceny równowagi) zależy od: Zaufania społecznego, Przejrzystości warunków działania, Zasad moralnych, Mentalności podmiotów gospodarczych.
Podział na instytucje publiczne i prywatne (1) A. Smith widział rolę państwa w następujących czterech obszarach: Bezpieczeństwo wewnętrzne, Bezpieczeństwo zewnętrzne, Administracja, Sądownictwo.
Podział na instytucje publiczne i prywatne (2) Wymiana o ograniczonej efektywności Efektywna wymiana Instytucje publiczne Instytucje prywatne Tworzenie mechanizmów zachęcających do samoregulacji
Podział na instytucje publiczne i prywatne (3) Instytucje publiczne Prawo i systemy sądowe, Prawa własności, Prawa intelektualne, Prawa spadkowe, Prawa regulujące i chroniące konkurencję, Przejrzystość instytucji rządowych i przedsiębiorstw prywatnych.
Podział na instytucje publiczne i prywatne (4) Instytucje prywatne: Izby handlowe, Rejestry kredytów i zobowiązań.
Rodzaje instytucji Instytucje tworzące rynek np. prawa własności, prawa umożliwiające skuteczne egzekwowanie umów Instytucje sfery regulacyjnej np. regulowanie monopoli naturalnych, wspieranie dodatnich efektów zewnętrznych, itp. Instytucje stabilizujące rynek np. polityka pieniężna, polityka fiskalna (podatkowa) Instytucje osłonowe np. ubezpieczenia społeczne, służba zdrowia
Prawa własności i skuteczne egzekwowanie umów Silne instytucje są szczególnie ważne dla firm małych. W ramach kreowania rozwoju szczególną rolę odgrywa kredyt kupiecki Słaba egzekucja długów zdecydowanie zwiększa koszty transakcyjne.
Rola kredytu kupieckiego Przewaga informacyjna dostawców (Burkart i Ellingsen 2004) Komplementarność kredytu kupieckiego i bankowego (Burkart i Ellingsen 2004) Przewaga kosztowa handel i kredyt z jednego źródła mogą być tańsze (Mian i Smith 1992)
Kredyt kupiecki a sprawne instytucje Kiedy kredyt kupiecki ewoluuje do przeterminowanej płatności to: Może doprowadzić do utraty płynności finansowej i niewypłacalności nawet w przypadku firm o dobrej pozycji rynkowej (Bojnec2002) Problemy z płatnościami mogą się rozprzestrzeniać na skutek powstawania zatorów płatniczych w ramach branży, a często całej gospodarki zmniejsza się poziom kapitału społecznego Hamowany jest proces powstawania i rozwoju przedsiębiorstw w gospodarce Problemy z płatnościami mogą w różny sposób dotykać różnych typów przedsiębiorstw i stąd stać się podstawą do zaburzeń rozwoju całej gospodarki.
Brak sprawnych instytucji w wypadku kredytu kupieckiego to Firmy ponoszą znaczące koszty związane z przeterminowanymi płatnościami, które nie są uwzględnione w księgach (Cramer1972). Te koszty uwzględniają: Utrzymywanie struktur wewnątrz firm, które są zorientowane na monitorowanie długów i ich odzyskiwanie utrzymywanie baz danych o płatnościach, Koszty ubezpieczeń i faktoringu, Koszty uzyskiwania informacji z BIGów, Koszty zatrudnienia firm windykacyjnych lub odzyskiwania należności na drodze sądowej.
Koszty związane z nieterminowością w Polsce Przeciętny koszt wyrażony w % kosztów całkowitych Cała gospodarka 10.68 Branża Przemysł przetwórczy 7.54 Budownictwo 13.20 Handel 9.03 Finanse 10.83 Telekomunikacja 11.55 Inne usługi 11.93 Zatrudnienie do 49 10.90 50 249 5.94 powyżej 249 4.44 Źródło: Obliczenia własne oparte na badaniu Portfel należności polskich przedsiębiorstw
Niekorzystne efekty zewnętrzne nieterminowości Odsetek przedsiębiorstw mających problemy z regulowaniem własnych płatności na skutek problemów z należnościami w zależności od branży. 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 30,4% 31,7% 29,7% 7,4% 22,0% 23,7%
Następny wykład 06.12.2010 http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er