Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata

Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 ZA 2011 ROK czerwiec 2012 r. Departament Polityki Regionalnej 0 Urząd Marszałkowski w Łodzi

Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013 za 2011 rok 1

Spis treści WYKAZ SKRÓTÓW UŻYWANYCH W SPRAWOZDANIU... 15 1. IDENTYFIKACJA/INFORMACJE WSTĘPNE... 17 2. PRZEGLĄD REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO... 18 2.1 REALIZACJA I ANALIZA POSTĘPÓW... 18 2.1.1 INFORMACJE NA TEMAT POSTĘPÓW RZECZOWYCH PROGRAMU OPERACYJNEGO... 18 2.1.2 INFORMACJE FINANSOWE... 19 2.1.3 INFORMACJA NT. PODZIAŁU WYKORZYSTANIA FUNDUSZY WG KATEGORII... 20 2.1.3.1 WYKORZYSTANIE EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU REGIONALNEGO (EFRR) W RAMACH RPO WŁ WG KRYTERIUM: OBSZAR TEMATYCZNY... 20 2.1.3.2 WYKORZYSTANIE EFRR W RAMACH RPO WŁ WG KRYTERIUM: OBSZAR REALIZACJI... 22 2.1.3.3 WYKORZYSTANIE EFRR W RAMACH RPO WŁ WG KRYTERIUM: FORMA FINANSOWANIA... 22 2.1.3.4 WYKORZYSTANIE EFRR W RAMACH RPO WŁ WG KRYTERIUM: DZIAŁ GOSPODARKI... 22 2.1.4 POMOC W PODZIALE NA GRUPY DOCELOWE... 23 2.1.5 POMOC ZWRÓCONA LUB PONOWNIE WYKORZYSTANA... 25 2.1.6 ANALIZA JAKOŚCIOWA (POZIOM PROGRAMU)... 26 2.1.6.1 SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU... 26 2.1.6.2 ANALIZA POSTĘPU FINANSOWEGO I RZECZOWEGO... 29 2.1.6.2.1 ANALIZA POSTĘPU FINANSOWEGO... 29 2.1.6.2.2 KONKURSY... 36 2.1.6.2.3 INDYKATYWNY WYKAZ INDYWIDUALNYCH PROJEKTÓW KLUCZOWYCH RPO WŁ... 37 2.1.6.2.4 ROZKŁAD PROJEKTÓW... 38 2.1.6.2.5 POSTĘP REALIZACJI CELÓW PROGRAMU W OPARCIU O OSIĄGNIĘTE WSKAŹNIKI RZECZOWE I FINANSOWE (I POWIĄZANIA MIĘDZY NIMI)... 47 2.1.6.2.6 WNIOSKI DOTYCZĄCE DALSZEJ REALIZACJI RPO WŁ... 54 2.1.6.2.7 ANALIZA DOTYCZĄCA PROJEKTÓW REALIZOWANYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO WEDŁUG KATEGORII INTERWENCJI W RAMACH EFRR I FUNDUSZU SPÓJNOŚCI (FS)... 55 2.1.6.2.8 ANALIZA DOTYCZĄCA PROJEKTÓW REALIZOWANYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W RAMACH PO RYBY I PROW... 56 2.1.6.3 REKOMENDACJE KOMISJI EUROPEJSKIEJ... 59 2.1.6.4 REKOMENDACJE IZ RPO WŁ I INNYCH INSTYTUCJI... 61 2.1.6.5 INSTRUMENTY INŻYNIERII FINANSOWEJ... 62 2.1.6.6 REALIZACJA ZAŁOŻEŃ STRATEGII EU 2020... 67 2.1.6.6.1 STRATEGIA EUROPA 2020 W KONTEKŚCIE REALIZACJI PROGRAMU... 67 2.1.6.6.2 KRAJOWY PROGRAM REFORM NA RZECZ REALIZACJI STRATEGII EUROPA 2020... 70 2

2.1.6.6.3 REALIZACJA W RAMACH RPO WŁ ZALECEŃ RADY Z DNIA 12 LIPCA 2011 R. W ZAKRESIE KRAJOWEGO PROGRAMU REFORM POLSKI Z 2011 R. ORAZ ZAWIERAJĄCE OPINIĘ RADY NA TEMAT PRZEDSTAWIONEGO PRZEZ POLSKĘ ZAKTUALIZOWANEGO PROGRAMU KONWERGENCJI NA LATA 2011-2014... 71 2.1.6.7 STRATEGIA UE DLA REGIONU MORZA BAŁTYCKIEGO (SUE RMB)... 72 2.2 INFORMACJA NA TEMAT ZGODNOŚCI Z PRZEPISAMI WSPÓLNOTOWYMI... 88 2.2.1 ZASADA RÓWNOŚCI SZANS... 99 2.2.2 ZASADA PARTNERSTWA...102 2.3 NAPOTKANE ZNACZĄCE PROBLEMY ORAZ PODJĘTE ŚRODKI ZARADCZE...105 2.4 ZMIANY W KONTEKŚCIE REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO (W STOSOWNYCH WYPADKACH)...108 2.5 ZASADNICZE MODYFIKACJE W ROZUMIENIU ART. 57 ROZPORZĄDZENIA NR 1083/2006 (W STOSOWNYCH WYPADKACH)...114 2.6 KOMPLEMNTARNOŚĆ POMOCY Z INNYMI INSTRUMENTAMI WSPARCIA...115 2.6.1 WPŁYW DZIAŁALNOŚCI KM / PKM, INSTYTUCJI I GRUP NA ZAPEWNIENIE KOORDYNACJI I KOMPLEMENTARNOŚCI WSPARCIA...115 2.6.2 INFORMACJE NA TEMAT STOSOWANYCH MECHANIZMÓW I NARZĘDZI SŁUŻĄCYCH ZAPEWNIENIU KOORDYNACJI I KOMPLEMENTARNOŚCI WSPARCIA ORAZ ICH OCENY...119 2.6.3 CROSS FINANCING...121 2.6.4 KOORDYNACJA I KOMPLEMENTARNOŚĆ JAKO PRZEDMIOT BADAŃ EWALUACYJNYCH...124 2.6.5 PRZYKŁADY PROJEKTÓW KOMPLEMENTARNYCH...126 2.6.6 MECHANIZMY UNIKANIA PODWÓJNEGO FIANSOWANIA DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH POLITYKI SPÓJNOŚCI Z DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI W RAMACH WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ ORAZ POLITYKI RYBACKIEJ...130 2.6.7 KONTROLE KRZYŻOWE W ZAKRESIE ODPOWIEDZIALNOŚCI INSTYTUCJI ZARZĄDZAJACEJ...132 2.7 MONITOROWANIE I OCENA...135 2.7.1 DZIAŁANIA INSTYTUCJI ZARZADZAJĄCEJ ORAZ POŚREDNICZĄCEJ II STOPNIA CENTRUM OBSŁUGI PRZEDSIĘBIORCY W ZAKRESIE MONITORINGU, SPRAWOZDAWCZOŚCI I EWALUACJI...135 2.7.2 KOMITET MONITORUJĄCY REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2007-2013...135 2.7.3 SYSTEM EWALUACJI REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2007-2013...136 2.8 KRAJOWA REZERWA WYKONANIA POMOCY...144 3. REALIZACJA W PODZIALE NA PRIORYTETY, POSTĘP WDRAŻANIA PROGRAMU WG OSI PRIORYTETOWYCH...149 I OŚ PRIORYTETOWA: INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA...150 3.1.1 OSIĄGNIĘCIE CELÓW I ANALIZA POSTĘPÓW...150 DZIAŁANIE I.1: DROGI...176 DZIAŁANIE: I.2 KOLEJ...180 3

DZIAŁANIE I.3 PORTY LOTNICZE...185 DZIAŁANIE I.4 MIEJSKI TRANSPORT PUBLICZNY...187 DZIAŁANIE I.5 INTELIGENTNE SYSTEMY TRANSPORTU...190 II OŚ PRIORYTETOWA: OCHRONA ŚRODOWISKA, ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM I ENERGETYKA...194 3.1.1 OSIĄGNIĘCIE CELÓW I ANALIZA POSTĘPÓW...194 DZIAŁANIE II.1 GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA...223 DZIAŁANIE II.2 GOSPODARKA ODPADAMI...227 DZIAŁANIE II.3 OCHRONA PRZYRODY...230 DZIAŁANIE II.4 GOSPODARKA WODNA...233 DZIAŁANIE II.5 ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA...236 DZIAŁANIE II.6 OCHRONA POWIETRZA...239 DZIAŁANIE II.7 ELEKTROENERGETYKA...243 DZIAŁANIE II.8 GAZOWNICTWO...247 DZIAŁANIE II.9 ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII...249 DZIAŁANIE II.10 SIECI CIEPŁOWNICZE...253 III OŚ PRIORYTETOWA: GOSPODARKA, INNOWACYJNOŚĆ, PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ...256 3.1.1 OSIĄGNIĘCIE CELÓW I ANALIZA POSTĘPÓW...256 DZIAŁANIE III.1 WSPARCIE JEDNOSTEK B+R...288 DZIAŁANIE III.2 PODNOSZENIE INNOWACYJNOŚCI I KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW....291 DZIAŁANIE III.3 ROZWÓJ B+R...297 DZIAŁANIE III.4 ROZWÓJ OTOCZENIA BIZNESU...302 DZIAŁANIE III.5 INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNO REKREACYJNA...307 DZIAŁANIE III.6. ROZWÓJ MIKRO I MAŁYCH PRZEDSIĘBIORSTW...311 IV OŚ PRIORYTETOWA: SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE...316 3.1.1 OSIĄGNIĘCIE CELÓW I ANALIZA POSTĘPÓW...316 DZIAŁANIE IV.1 INFRASTRUKTURA SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO...336 DZIAŁANIE IV.2 E-USŁUGI PUBLICZNE...340 DZIAŁANIE IV.3 E-TECHNOLOGIE DLA PRZEDSIĘBIORSTW...344 V OŚ PRIORYTETOWA: INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA...349 3.1.1 OSIĄGNIĘCIE CELÓW I ANALIZA POSTĘPÓW...349 DZIAŁANIE V.1 INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA...375 DZIAŁANIE V.2 INFRASTRUKTURA POMOCY SPOŁECZNEJ...379 DZIAŁANIE V.3 INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA...382 DZIAŁANIE V.4 INFRASTRUKTURA KULTURY...385 VI OŚ PRIORYTETOWA: ODNOWA OBSZARÓW MIEJSKICH...390 3.1.1 OSIĄGNIĘCIE CELÓW I ANALIZA POSTĘPÓW...390 DZIAŁANIE VI.1: REWITALIZACJA OBSZARÓW PROBLEMOWYCH...406 4

DZIAŁANIE VI.2: RENOWACJA SUBSTANCJI MIESZKANIOWEJ...410 VII OŚ PRIORYTETOWA: POMOC TECHNICZNA...414 3.1.1 OSIĄGNIĘCIE CELÓW I ANALIZA POSTĘPÓW...414 3.1.2 OPIS ISTOTNYCH PROBLEMÓW WE WDRAŻANIU WRAZ Z PODJĘTYMI ŚRODKAMI ZARADCZYMI...418 4. PROGRAMY EFS: SPÓJNOŚĆ I KONCENTRACJA...419 5. PROGRAMY EFRR/FUNDUSZU SPÓJNOŚCI: DUŻE PROJEKTY...419 6. POMOC TECHNICZNA...424 7. INFORMACJA I PROMOCJA...427 8. OŚWIADCZENIE INSTYTUCJI ZARZĄDZAJĄCEJ...428 LISTA ZAŁĄCZNIKÓW DO SPRAWOZDANIA ROCZNEGO Z WDRAŻANIA RPO WŁ ZA 2011 R....429 5

Spis tabel, wykresów i map Spis tabel Tabela 1: Realizacja wskaźników na poziomie programu w ramach RPO WŁ... 18 Tabela 2: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: obszar tematyczny... 20 Tabela 3: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: obszar realizacji... 22 Tabela 4: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: forma finansowania... 22 Tabela 5: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: dział gospodarki... 23 Tabela 6: Dokumenty składające się na system realizacji RPO WŁ, które podlegały aktualizacji w okresie sprawozdawczym... 27 Tabela 7: Deklaracje skierowane do IC od początku realizacji Programu... 35 Tabela 8: Podział projektów RPO WŁ wg działów gospodarki... 41 Tabela 9: Liczba projektów oraz wartość dofinansowania UE (w mln EUR) dla działów inne niewyszczególnione usługi oraz nieokreślony przemysł wytwórczy wg klasyfikacji PKD 2007... 43 Tabela 10: Postęp realizacji celów Programu w oparciu o osiągnięte wskaźniki rzeczowe i finansowe... 47 Tabela 11: Produkt Krajowy Brutto ogółem w województwie łódzkim według danych GUS... 48 Tabela 12: Współczynnik aktywności zawodowej w województwie łódzkim według BAEL... 50 Tabela 13: Wskaźnik zatrudnienia w województwie łódzkim według BAEL... 50 Tabela 14: Stopa bezrobocia w województwie łódzkim według BAEL... 50 Tabela 15: Słabe strony województwa łódzkiego wskazane w analizie SWOT Programu, które w ocenie IZ RPO WŁ zostały zniwelowane w wyniku realizacji RPO WŁ.... 53 Tabela 16: Wartość dofinansowania UE (w mln EUR) dla projektów realizowanych w województwie łódzkim w ramach polityki spójności... 55 Tabela 17: Lista projektów realizowanych w ramach PO RYBY w województwie łódzkim... 57 Tabela 18: Stan wdrażania PROW w województwie łódzkim... 58 Tabela 19: Informacja o stanie środków zgromadzonych na rachunku bankowym... 65 Tabela 20: Informacja o zaangażowaniu bezpośredniego wkładu finansowego Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego w realizację Projektu*... 65 Tabela 21: Realizacja obszarów/celów oraz inicjatyw flagowych Strategii EU 2020 w ramach RPO WŁ... 68 Tabela 22: Realizacja celów Strategii Europa 2020 w ramach RPO WŁ... 69 Tabela 23: Obszary i priorytety Krajowego Programu Reform (KPR) na rzecz realizacji Strategii Europa 2020 wpisujące się w przedsięwzięcia realizowane w ramach RPO WŁ... 70 Tabela 24: Liczba projektów w ramach RPO WŁ realizująca poszczególne priorytety i obszary priorytetowe SUE RMB... 74 Tabela 25: Wartość dofinansowania UE ( w mln EUR) w ramach RPO WŁ dla projektów realizujących poszczególne priorytety i obszary priorytetowe SUE RMB... 74 Tabela 26: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 2 SUE RMB... 75 Tabela 27: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 3 SUE RMB... 76 Tabela 28: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 7 SUE RMB... 78 Tabela 29: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 8 SUE RMB... 80 Tabela 30: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 10 SUE RMB... 81 Tabela 31: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 11... 83 Tabela 32: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 12 SUE RMB... 85 Tabela 33: Bezrobocie w województwie łódzkim... 110 Tabela 34: Zestawienie poruszanych zagadnień podczas Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności... 117 Tabela 35: Liczba umów w ramach poszczególnych działań RPO WŁ z finansowaniem krzyżowym cross - financing realizowanych w 2011 r.... 123 6

Tabela 36: Przykłady projektów komplementarnych... 126 Tabela 37: Podział środków Krajowej Rezerwy Wykonania oraz Dostosowania Technicznego... 145 Tabela 38: Wskaźniki w ramach RPO WŁ, dla których zmieniono nazwy... 147 Tabela 39: Wskaźniki w ramach RPO WŁ, dla których zmieniono zakładane wartości... 147 Tabela 40: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa pod względem obszaru realizacji... 155 Tabela 41: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa... 157 Tabela 42: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach... 166 Tabela 43: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach Osi priorytetowej II: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka pod względem obszaru realizacji... 201 Tabela 44: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka... 203 Tabela 45: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach... 214 Tabela 46: Informacja nt. projektów realizowanych w obszarze środowisko i energetyka w ramach POIiŚ... 217 Tabela 47: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość pod względem obszaru realizacji... 266 Tabela 48: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość... 268 Tabela 49: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach... 277 Tabela 50: DziałanieIII.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi oraz 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy.... 301 Tabela 51: Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi.... 310 Tabela 52: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba projektów wg działu gospodarki... 321 Tabela 53: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne... 322 Tabela 54: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne... 324 Tabela 55: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach... 330 Tabela 56: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi oraz 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy.... 347 Tabela 57: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna pod względem obszaru realizacji... 354 Tabela 58: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna... 356 Tabela 59: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach... 362 Tabela 60: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi... 389 Tabela 61: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Liczba umów w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi... 393 Tabela 62: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi... 393 Tabela 63: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich... 395 Tabela 64: Liczba i wartość wszystkich projektów / planów działań w ramach programu dofinansowanych ze środków pomocy technicznej według głównych typów (projekty objęte decyzjami/ umowami o dofinansowanie)... 426 7

Spis wykresów Wykres 1: Wartość dofinansowania dla wniosków o dofinansowanie pozytywnych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi... 30 Wykres 2: Liczba wniosków o dofinasowanie pozytywnych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi... 30 Wykres 3: Liczba wniosków zatwierdzonych do dofinansowania... 30 Wykres 4: Wartość dofinansowania dla wniosków zatwierdzonych do dofinansowania (w mln EUR). 30 Wykres 5: Liczba podpisanych umów... 31 Wykres 6: Wartość dofinansowania UE dla podpisanych umów (w mln EUR)... 31 Wykres 7: % zakontraktowanej alokacji... 32 Wykres 8: Wartość dofinansowania UE dla zatwierdzonych wniosków o płatność (w mln EUR)... 33 Wykres 9: Liczba zatwierdzonych wniosków o płatność... 33 Wykres 10: % rozliczenia kontraktacji... 34 Wykres 11: Wnioskowana kwota środków w zatwierdzonych deklaracjach skierowanych do IC (w mln EUR)... 36 Wykres 12: Liczba zatwierdzonych deklaracji skierowanych do IC... 36 Wykres 13: Liczba ogłoszonych konkursów... 37 Wykres 14: Wartość alokacji przeznaczonej na ogłoszone konkursy (w mln EUR)... 37 Wykres 15: Wartość dofinansowania UE w ramach poszczególnych obszarów (w mln EUR)... 38 Wykres 16: Liczba projektów w ramach poszczególnych obszarów... 38 Wykres 17: Struktura podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON według rodzaju działalności w województwie łódzkim według stanu na dzień 31.12.2011 r.... 52 Wykres 18: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 2 SUE RMB... 75 Wykres 19: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 3 SUE RMB... 77 Wykres 20: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 7 SUE RMB... 79 Wykres 21: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 8 SUE RMB... 80 Wykres 22: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 10 SUE RMB... 82 Wykres 23: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 11 SUE RMB... 84 Wykres 24: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 12 SUE RMB... 85 Wykres 25: % udział kobiet i mężczyzn wśród członków Komitetu Monitorującego RPO WŁ uprawnionych do głosowania w 2011 r.... 101 Wykres 26: Porównanie wydatków objętych cross-financingiem do ogółu wydatków dla poszczególnych Osi... 124 Wykres 27: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 152 Wykres 28: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba projektów... 153 Wykres 29: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie w (mln EUR*)... 153 Wykres 30: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba projektów pod względem obszaru realizacji (w %)... 156 Wykres 31: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar (w %)... 156 Wykres 32: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %)... 157 Wykres 33: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %)... 157 8

Wykres 34: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%)... 158 Wykres 35: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba umów pod względem form prawnych w (%)... 158 Wykres 36: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach... 159 Wykres 37: Realizacja rzeczowa. Liczba z zakresu transportu w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa... 160 Wykres 38: Realizacja finansowa. Wartość projektów z zakresu transportu w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa... 160 Wykres 39: Realizacja finansowa. Wartość projektów z zakresu transportu w ramach Działania I.1 Drogi... 161 Wykres 40: Realizacja rzeczowa. Długość nowych dróg lokalnych w ramach Działania I.1 Drogi... 161 Wykres 41: Realizacja finansowa. Wartość projektów z zakresu transportu w ramach Działania I.1 Drogi... 162 Wykres 42: Realizacja rzeczowa. Długość zrekonstruowanych dróg w ramach Działania I.1 Drogi.. 162 Wykres 43: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działań: I.1 Drogi i I.5 Inteligentne systemy transportu... 164 Wykres 44: Realizacja rzeczowa. Oszczędność czasu w euro / na nowych i zrekonstruowanych drogach w przewozach pasażerskich i towarowych... 164 Wykres 45: Działanie I.1 Drogi. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 177 Wykres 46: Działanie I.1 Drogi. Liczba projektów... 178 Wykres 47: Działanie I.1 Drogi. Dofinansowanie w (w mln EUR*)... 178 Wykres 48: Działanie I.2 Kolej. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 181 Wykres 49: Działanie I.2 Kolej. Dofinansowanie w (w mln EUR*)... 183 Wykres 50: Działanie I.2 Kolej. Liczba projektów... 183 Wykres 51: Działanie I.3 Porty lotnicze. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 186 Wykres 52: Działanie I.4 Miejski transport publiczny. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 188 Wykres 53: Działanie I.4 Miejski transport publiczny. Liczba projektów... 189 Wykres 54: Działanie I.4 Miejski transport publiczny. Dofinansowanie w (w mln EUR*)... 189 Wykres 55: Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 191 Wykres 56: Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu Liczba projektów... 192 Wykres 57: Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu.... 192 Wykres 58: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 195 Wykres 59: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie w (mln EUR*)... 196 Wykres 60: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów... 196 Wykres 61: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów w danym dziale gospodarki (w %)... 200 Wykres 62: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE przypadające na dany dział gospodarki (w %)... 200 Wykres 63: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %)... 201 Wykres 64: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów przypadająca na dany obszar realizacji (w %)... 201 Wykres 65: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %)... 202 Wykres 66: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE w danej kategorii interwencji (w %)... 202 Wykres 67: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba umów pod względem form prawnych w (%)... 204 Wykres 68: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%)... 204 Wykres 69: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach... 205 9

Wykres 70: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II. 1 Gospodarka wodnościekowa... 205 Wykres 71: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej w ramach Działania II. 1 Gospodarka wodno-ściekowa... 205 Wykres 72: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami... 206 Wykres 73: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu gospodarki odpadami w ramach Działania II. 2 Gospodarka odpadami... 206 Wykres 74: Realizacja finansowa. Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza w ramach Działania II.6 Ochrona powietrza... 207 Wykres 75: Realizacja rzeczowa. Wartość projektów w ramach Działania II.6 Ochrona powietrza... 207 Wykres 76: Realizacja finansowa. Wartość projektów ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska208 Wykres 77: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu prewencji zagrożeń w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska... 208 Wykres 78: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.1 Gospodarka wodnościekowa... 210 Wykres 79: Realizacja rzeczowa. Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w wyniku realizacji projektów w ramach Działania II.1 Gospodarka wodno-ściekowa... 210 Wykres 80: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami... 211 Wykres 81: Realizacja rzeczowa. Powierzchnia zrekultywowana/odzyskana w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami... 211 Wykres 82: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska... 213 Wykres 83: Realizacja rzeczowa. Liczba ludności objętej ochroną przeciwpożarową i innymi środkami ochrony w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska... 213 Wykres 84: Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 223 Wykres 85: Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa. Liczba projektów... 225 Wykres 86: Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa. Dofinansowanie w (w mln EUR*)... 225 Wykres 87: Działanie II.2 Gospodarka odpadami. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR. 227 Wykres 88: Działanie II.2 Gospodarka odpadami. Liczba projektów... 229 Wykres 89: Działanie II.2 Gospodarka odpadami. Dofinansowanie w (w mln EUR*)... 229 Wykres 90: Działanie II.3 Ochrona przyrody. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 231 Wykres 91: Działanie II.3 Ochrona przyrody Dofinansowanie w (w mln EUR*).... 232 Wykres 92: Działanie II.3 Ochrona przyrody. Liczba projektów... 232 Wykres 93: Działanie II.4 Gospodarka wodna. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 234 Wykres 94: Działanie II.4 Gospodarka wodna. Liczba projektów... 235 Wykres 95: Działanie II.4 Gospodarka wodna. Dofinansowanie w (w mln EUR*)... 235 Wykres 96: Działanie II.5 Zagrożenia środowiska. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR 237 Wykres 97: Działanie II.5 Zagrożenia środowiska. Dofinansowanie w (w mln EUR*)... 238 Wykres 98: Działanie II.5 Zagrożenia środowiska. Liczba projektów... 238 Wykres 99: Działanie II.6 Ochrona powietrza. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 240 Wykres 100: Działanie II.6 Ochrona powietrza. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 241 Wykres 101: Działanie II.6 Ochrona powietrza. Liczba projektów... 241 Wykres 102: Działanie II.7 Elektroenergetyka. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 244 Wykres 103: Działanie II.7 Elektroenergetyka. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 245 Wykres 104: Działanie II.7 Elektroenergetyka. Liczba projektów... 245 Wykres 105: Działanie II.8 Gazownictwo. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 247 Wykres 106: Działanie II.8 Gazownictwo. Dofinasowanie (w mln EUR*)... 248 Wykres 107: Działanie II.8 Gazownictwo. Liczba projektów... 248 Wykres 108: Działanie II.9 Odnawialne źródła energii. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 250 Wykres 109: Działanie II.9 Odnawialne źródła energii. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 251 Wykres 110: Działanie II.9 Odnawialne źródła energii. Liczba projektów... 251 Wykres 111: Działanie II.10 Sieci ciepłownicze. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR... 253 Wykres 112: Działanie II.10 Sieci ciepłownicze. Liczba projektów... 254 Wykres 113: Działanie II.10 Sieci ciepłownicze. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 254 Wykres 114: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 260 10

Wykres 115: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 261 Wykres 116: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba wniosków 261 Wykres 117: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba projektów w danym dziale gospodarki (w %)... 265 Wykres 118: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE przypadające na dany dział gospodarki (w %)... 265 Wykres 119: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %)... 266 Wykres 120: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba projektów przypadająca na dany obszar realizacji (w %)... 266 Wykres 121: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %)... 268 Wykres 122: Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %)... 268 Wykres 123: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba umów pod względem form prawnych w (%)... 269 Wykres 124: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%)... 269 Wykres 125: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach... 270 Wykres 126: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działań III.2 i III.6... 271 Wykres 127: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego dla MŚP w ramach Działań III.2 i III.6... 271 Wykres 128: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach... 273 Wykres 129: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami badawczymi w ramach Działania III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach... 273 Wykres 130: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość... 274 Wykres 131: Realizacja rzeczowa. Liczba utworzonych miejsc pracy (brutto zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin) w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość.. 274 Wykres 132: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działań III.2 i III.6... 275 Wykres 133: Realizacja rzeczowa w ramach Działania III.2 i III.6. Dodatkowe inwestycje wykreowane dzięki wsparciu... 275 Wykres 134: Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 288 Wykres 135: Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R. Liczba wniosków... 289 Wykres 136: Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 289 Wykres 137: Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 292 Wykres 138: Działanie III.2 Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba wniosków... 293 Wykres 139: Działanie III.2 Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 293 Wykres 140: Działanie III.3 Rozwój B+R. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 298 Wykres 141: Działanie III.3 Rozwój B+R. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 299 Wykres 142: Działanie III.3 Rozwój B+R. Liczba wniosków... 299 Wykres 143: Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 303 Wykres 144: Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu. Liczba wniosków... 304 Wykres 145: Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 304 Wykres 146: Działania III.5 Infrastruktura turystyczno- rekreacyjna. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 308 Wykres 147: Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. Liczba wniosków... 308 Wykres 148: Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. Dofinansowanie (w mln EUR*). 308 Wykres 149: Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 311 Wykres 150: Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. Dofinansowanie (w mln EUR*) 312 Wykres 151: Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. Liczba wniosków... 312 11

Wykres 152: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 318 Wykres 153: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba wniosków... 319 Wykres 154: IV Oś Priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 319 Wykres 155: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %)... 322 Wykres 156: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba projektów przypadających na dany obszar realizacji w (%)... 322 Wykres 157: IV Oś Priorytetowa. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %)... 323 Wykres 158: IV Oś Priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %)... 323 Wykres 159: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba umów pod względem form prawnych w (%)... 325 Wykres 160: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%)... 325 Wykres 161: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach... 325 Wykres 162: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeńswo informacyjne... 326 Wykres 163: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu społeczeństwa informacyjnego w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne... 326 Wykres 164: Realizacja rzeczowa. Liczba stworzonych PIAP w ramach Działania IV.1... 327 Wykres 165: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach DziałaniaIV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego... 327 Wykres 166: Realizacja rzeczowa. Liczba korzystających z usług publicznych on-line w ramach Działania IV.2 E-usługi publiczne... 329 Wykres 167: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania IV.2 E-usługi publiczne 329 Wykres 168: Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 337 Wykres 169 Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 338 Wykres 170: Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Liczba wniosków... 338 Wykres 171: Działanie IV.2 E-usługi publiczne. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR). 341 Wykres 172: Działanie IV.2 E-usługi publiczne. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 342 Wykres 173: Działanie IV.2 E-usługi publiczne. Liczba wniosków... 342 Wykres 174: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 345 Wykres 175: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Liczba wniosków... 345 Wykres 176: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 345 Wykres 177: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 350 Wykres 178: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Liczba projektów... 351 Wykres 179: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Dofinasowanie (w mln EUR*)... 351 Wykres 180: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Liczba projektów w danym dziale gospodarki (w %)... 353 Wykres 181: Wykres: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Dofinansowanie UE przypadające na dany dział gospodarki (w %)... 353 Wykres 182: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Liczba projektów UE przypadająca na dany obszar realizacji (w %)... 354 Wykres 183: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %)... 354 Wykres 184: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %)... 355 Wykres 185: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %)... 355 Wykres 186: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Liczba umów pod względem form prawnych w (%)... 357 Wykres 187: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Liczba umów pod względem form prawnych w (%)... 357 12

Wykres 188: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Rozkład projektów w poszczególnych powiatach... 357 Wykres 189: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej... 358 Wykres 190: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów w zakresie infrastruktury pomocy społecznej w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej... 358 Wykres 191 Realizacja rzeczowa. Wartość projektów w ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna... 360 Wykres 192: Realizacja finansowa. Liczba projektów z zakresu edukacji w ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna... 360 Wykres 193: Realizacja rzeczowa. Liczba utworzonych miejsc pracy w sferze pomocy społecznej. 361 Wykres 194: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej... 361 Wykres 195: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR)... 376 Wykres 196: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia. Liczba wniosków... 377 Wykres 197: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 377 Wykres 198: Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społecznej... 379 Wykres 199: Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społecznej. Liczba wniosków... 380 Wykres 200: Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społecznej. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 380 Wykres 201: Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 382 Wykres 202: Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna. Liczba wniosków... 383 Wykres 203: Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 383 Wykres 204: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) 386 Wykres 205: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Dofinansowanie (w mln EUR*)... 387 Wykres 206: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Liczba wniosków... 387 Wykres 207: VI Os priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 391 Wykres 208: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Dofinasowanie (w mln EUR*)... 391 Wykres 209: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Liczba wniosków... 391 Wykres 210: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %)... 394 Wykres 211: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %)... 394 Wykres 212: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Liczba umów pod względem form prawnych w (%)... 396 Wykres 213: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%)... 396 Wykres 214: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach... 396 Wykres 215: Działanie VI.1: Rewitalizacja obszarów problemowych. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 407 Wykres 216: Działanie VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych. Liczba wniosków... 408 Wykres 217: Działanie VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych. Dofinansowanie (w mln EUR*) 408 Wykres 218: Działanie VI.2: Renowacja substancji mieszkaniowej. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR)... 411 Wykres 219: Działanie VI.2 Renowacja substancji mieszkaniowej. Liczba wniosków... 412 Wykres 220: Działanie VI.2 Renowacja substancji mieszkaniowej. Dofinansowanie (w mln EUR*).. 412 Wykres 221: VII Oś priorytetowa: Pomoc techniczna. Dofinansowanie w (mln EUR)... 414 13

Spis map Mapa 1: Liczba projektów realizowanych na terenie gmin województwa łódzkiego... 39 Mapa 2: Wartość dofinansowania UE w mln EUR dla projektów realizowanych na terenie gmin województwa... 40 Mapa 3: Wartość dofinansowania UE w mln EUR dla projektów realizowanych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności w Województwie Łódzkim w latach 2007-2013 stan na dzień 31 grudnia 2011 r.... 56 14

WYKAZ SKRÓTÓW UŻYWANYCH W SPRAWOZDANIU ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; BAEL Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności; BGK Bank Gospodarstwa Krajowego; COP Centrum Obsługi Przedsiębiorcy; DF Departament Finansów; DKS Departament Kontroli i Skarg; DPR Departament Polityki Regionalnej; DRPO Departament ds. Regionalnego Programu Operacyjnego; DT Dostosowanie Techniczne; EBI Europejski Bank Inwestycyjny; EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; EFS Europejski Fundusz Społeczny; EWT Europejska Współpraca Terytorialna; FS Fundusz Spójności; GUS Główny Urząd Statystyczny; IA Instytucja Audytowa; IC Instytucja Certyfikująca; JST Jednostki Samorządu Terytorialnego; IK RPO Instytucja Koordynująca Regionalne Programy Operacyjne; IP II Instytucja Pośrednicząca II Stopnia; IPOC Instytucja Pośrednicząca w Certyfikacji; IWIPK Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektów Kluczowych; IZ RPO WŁ Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013; KE Komisja Europejska; KK NSRO Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia; KM RPO WŁ Komitet Monitorujący Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013; KPR Krajowy Program Reform; KRW Krajowa Rezerwa Wykonania; KSI (SIMIK 07-13) Krajowy System Informatyczny; MF Ministerstwo Finansów; MŁRFP Menadżer Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego; MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego; NIK Najwyższa Izba Kontroli; NSRO Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia; OFSA PROW System wsparcia informatycznego OFSA dla działań pomocowych realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich; 15

OOŚ Ocena oddziaływania na środowisko; OSZiK Opis Systemu Zarządzania i Kontroli; POIG Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka ; POIiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ; POKL Program Operacyjny Kapitał Ludzki ; PO Ryby Program Operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013 ; PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich; PT RPO WŁ Pomoc Techniczna Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013; PZP Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo Zamówień Publicznych (Dz. U. 2010, Nr 113, poz. 759 ze zm.); RPO WŁ Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013; RPRD Roczny Plan Realizacji Działań; SOPZ Szczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia; SUE RMB Strategia Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego; UKS Urząd Kontroli Skarbowej; URPO WŁ Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013; UE Unia Europejska; ZWŁ Zarząd Województwa Łódzkiego; 16

1. IDENTYFIKACJA/INFORMACJE WSTĘPNE PROGRAM OPERACYJNY SPRAWOZDANIE ROCZNE/KOŃCOWE Z WDRAŻANIA PROGRAMU Cel Konwergencja Kwalifikowany obszar Polska/Województwo Łódzkie Okres programowania 2007 2013 Numer programu (CCI) 2007PL161PO009 Nazwa programu Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013 Rok sprawozdawczy 2011 Data zaakceptowania sprawozdania przez Komitet Monitorujący: Uchwała Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 nr 6/12 z dnia 22 czerwca 2012 r. Przeliczeń dotyczących kursu EUR w niniejszym sprawozdaniu dokonano na podstawie kursu z Europejskiego Banku Centralnego z 29 listopada 2011 r., tj. 1 EUR = 4,5270 PLN. 17

2. PRZEGLĄD REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO 2.1 REALIZACJA I ANALIZA POSTĘPÓW 2.1.1 INFORMACJE NA TEMAT POSTĘPÓW RZECZOWYCH PROGRAMU OPERACYJNEGO Tabela 1. Postęp fizyczny programu operacyjnego - wskaźniki oddziaływania - tabela została przedstawiona jako załącznik nr I do Sprawozdania. L.p. Tabela 1: Realizacja wskaźników na poziomie programu w ramach RPO WŁ Nazwa wskaźnika Zakładana wartość w roku 2013 Zrealizowana wartość w roku 2011 Szacowana realizacja na podstawie umów w roku 2015 1 Zmiana poziomu PKB w wyniku realizacji programu 1 2,1 2,52-2 Utworzone miejsca pracy (brutto) z - tego dla kobiet z - tego dla mężczyzn z - tego na obszarach wiejskich 6 000 3 000 3 000 600 1 180,24 0 0 392 3 800,72 0 0 805,22 3 Liczba utworzonych miejsc pracy w województwie łódzkim (netto) 2 15 500 21 000 - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) oraz modelu Hermin Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 (RPO WŁ) ze względu na zaawansowanie wdrażania wykazuje znaczne postępy w zakresie rzeczowej realizacji. Poprzez osiąganie założonych wartości wskaźników określonych na poziomie Programu, realizowany jest cel główny RPO WŁ, czyli integracja regionu łódzkiego z europejską i globalną przestrzenią społeczno-gospodarczą, jako środkowoeuropejskiego centrum rozwoju, sprzyjającego zamieszkaniu i gospodarce oraz dążącego do budowy wewnętrznej spójności przy zachowaniu różnorodności jego miejsc. Oddziaływanie Programu mierzone jest trzema wskaźnikami. Dwa spośród tych wskaźników mierzone są na podstawie modelu ekonometrycznego HERMIN (wskaźniki nr: 1 i 3 w tabeli powyżej). 1 wpływ realizacji programu na zmianę PKB oznacza zmianę w poziomie PKB liczonego w cenach rynkowych stałych (w %) różnica pomiędzy scenariuszami "z RPO" i "bez RPO". Oszacowane na podstawie modelu HERMIN wartości docelowe pokazują skumulowany wpływ RPO w 2013 r. Oszacowania modelu HERMIN bazują na założeniu określonego rozkładu płatności w RPO, według którego największe płatności są realizowane w 2013 r., natomiast w latach 2014-2015 następuje ich znaczący spadek. 2 utworzone miejsca pracy (netto) oznaczają liczbę dodatkowo pracujących ogółem w efekcie wdrożenia RPO różnica pomiędzy scenariuszami z RPO i bez RPO. Oszacowane na podstawie modelu HERMIN wartości docelowe pokazują stan na koniec 2013 r. nie są to wielkości skumulowane. Oszacowania modelu HERMIN bazują na założeniu określonego rozkładu płatności w RPO, według którego największe płatności są realizowane w 2013 r., natomiast w latach 2014-2015 następuje ich znaczący spadek. 18

Dla wskaźnika nr: 2 wartość liczona jest jako suma wskaźników z KSI SIMIK 07-13: Liczba utworzonych nowych etatów badawczych (kat. 1-5, 7) [szt.]; Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) [szt.]; Liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) [szt.]. Z uwagi na brak możliwości zweryfikowania wartości wskaźnika w podziale na kobiety/mężczyźni (KSI SIMIK 07-13 nie generuje takich danych), ich pozyskanie możliwe jest jedynie dzięki bezpośredniemu kontaktowi z beneficjentami, po zakończeniu realizacji poszczególnych projektów. Sprawozdawczość w tym zakresie będzie dokonywana w oparciu o ankietowanie beneficjentów przez IZ RPO WŁ. W okresie sprawozdawczym po raz pierwszy przesłano ankiety do beneficjentów, którzy zakończyli swoje projekty. Cząstkowe wyniki ankiet będą prezentowane począwszy od sprawozdania z wdrażania RPO WŁ za 2012 r. Zbiorcza analiza w tym zakresie, prezentująca dane dla całego Programu zostanie opracowana w sprawozdaniu końcowym z realizacji RPO WŁ. Szczegółowa analiza dotycząca postępu realizacji celów programu w oparciu o osiągnięte wskaźniki rzeczowe i finansowe została zawarta w części 2.1.6.2 Sprawozdania - Postęp finansowy i rzeczowy. 2.1.2 INFORMACJE FINANSOWE Tabela 2. Osie priorytetowe w podziale na źródła finansowania (w EUR) w danym roku oraz narastająco tabela została przedstawiona, jako załącznik nr II do Sprawozdania. Wartość wydatków kwalifikowalnych w ramach RPO WŁ ujętych w deklaracjach do Komisji Europejskiej w okresie sprawozdawczym wyniosła 215 mln EUR, w tym 191 mln EUR stanowiły środki publiczne. Od początku realizacji Programu wartość wydatków kwalifikowalnych ujętych w deklaracjach do Komisji Europejskiej (KE) wyniosła 563 mln EUR, w tym 515 mln EUR stanowiły środki publiczne. W okresie sprawozdawczym ponad 33,5% wydatków ujętych w poświadczeniach stanowiła kwota w ramach Osi priorytetowej I Infrastruktura transportowa, w której w 2011 r. wykorzystano alokację na poziomie 23,7%. Ponad 24,7% wydatków przypada na III Oś priorytetową: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, w której w 2011 r. wykorzystano alokację w 12,1%. Ponad 19,7% wydatków przypadło na II Oś priorytetową: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka, w której w 2011 r. wykorzystano alokację na poziomie 21,1%. Prawie 11% wydatków przypadło na V Oś priorytetową: Infrastruktura społeczna, w której w 2011 r. wykorzystano alokację w 16,4%. Ponad 8,0% wydatków przypadło na IV Oś priorytetową: Społeczeństwo informacyjne, w której w 2011 r. wykorzystano alokację w 18,8%. Nieco ponad 3,1% przypadło na VI Oś priorytetową: Odnowa obszarów miejskich, w której w 2011 r. wykorzystano alokację w 5,7%. W ramach VII Osi priorytetowej: Pomoc techniczna w okresie sprawozdawczym nie wykazano żadnych wydatków. Od początku realizacji Programu niecałe 35,1% wydatków ujętych w poświadczeniach stanowiła kwota wydatków w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, w której wykorzystano alokację w 44,8%. Ponad 27,5% wydatków przypadło na I Oś priorytetową I: Infrastruktura transportowa, w której wykorzystano alokację 19

na poziomie 50,9%. Ponad 16,8% wydatków przypadło na II Oś priorytetową: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka, w której wykorzystano alokację na poziomie 47,0%. 11,4% wydatków przypadło na V Oś priorytetową: Infrastruktura społeczna, w której wykorzystano alokację w 45,1%. Ponad 4,8% wydatków przypadło na IV Oś priorytetową: Społeczeństwo informacyjne, w której wykorzystano alokację w 29,6%. Niecałe 3,2% przypadło na VI Oś priorytetową: Odnowa obszarów miejskich, w której wykorzystano alokację w 15,1%. W ramach VII Osi priorytetowej: Pomoc techniczna przypadło 1,2% wydatków ujętych w poświadczeniach, stanowią one 42,7% alokacji przeznaczonej na realizację Osi. Łączna wartość płatności otrzymanych od KE w okresie sprawozdawczym wyniosła 180 mln EUR. Od początku realizacji RPO WŁ łączna wartość płatności otrzymanych od KE wyniosła 409 mln EUR. W zakresie stosowania mechanizmu cross financingu w projektach, w deklaracjach skierowanych do KE rozliczono wydatki finansowania krzyżowego w ramach trzech osi priorytetowych. W okresie sprawozdawczym najwięcej środków związanych z zakresem interwencji EFS wykazano w poświadczeniach i deklaracjach w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne (105,6 tys. EUR). Ponadto wydatki związane z zakresem interwencji EFS stwierdzono w ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka (21,3 tys. EUR) oraz V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna (6 tys. EUR). 2.1.3 INFORMACJA NT. PODZIAŁU WYKORZYSTANIA FUNDUSZY WG KATEGORII 2.1.3.1 Wykorzystanie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach RPO WŁ wg kryterium: obszar tematyczny W ramach obszarów tematycznych realizowanych przez RPO WŁ zakontraktowano ponad 819 mln EUR. Najwięcej w obszarze drogi regionalne/lokalne, najmniej w ramach infrastruktury opiekuńczo-wychowawczej. Jest to związane z wielkością alokacji przeznaczoną na poszczególne kategorie interwencji. Drogi, ze względu na dużą wartość projektów oraz znaczne zapotrzebowanie na ten typ infrastruktury w regionie, szybko wyczerpały dostępną alokację środków UE. W przypadku infrastruktury opiekuńczowychowawczej już na etapie tworzenia Programu założono niewielkie wsparcie w ramach tej kategorii interwencji. Tabela 2: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: obszar tematyczny Nr 02 03 04 05 06 Nazwa obszaru tematycznego Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MŚP, między MŚP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju instytucjami na poziomie szkolnictwa pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami naukowymi i technologicznymi (parkami naukowymi i technologicznymi, technopoliami itd.) Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP (w tym dostęp do usług związanych z B+RT w ośrodkach badawczych) Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw Wsparcie na rzecz MŚP w zakresie promocji produktów i procesów przyjaznych dla środowiska (wdrożenie efektywnych systemów zarządzania Kontraktacja w EUR 16 698 380,95 604 595,38 500 111,62 30 063 239,30 11 474 546,88 20

07 środowiskiem, wdrożenie i stosowanie/użytkowanie technologii zapobiegania zanieczyszczeniom, wdrożenie czystych technologii do działalności produkcyjnej przedsiębiorstw) Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa itp.) 946 101,16 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa 64 580 683,56 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP 3 597 957,48 10 Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe) 20 244 906,06 11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.) 16 193 892,08 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-edukacja, e- integracja itp.) 14 152 482,23 14 Usługi i aplikacje dla MŚP (e-handel, kształcenie i szkolenie, tworzenie sieci itp.) 12 782 101,14 15 Inne działania mające na celu poprawę dostępu MŚP do TIK i ich wydajne użytkowanie 389 678,84 16 Kolej 17 902 653,04 18 Tabor kolejowy 9 141 677,82 23 Drogi regionalne/lokalne 162 277 536,78 25 Transport miejski 4 164 302,01 28 Inteligentne systemy transportu 2 446 783,60 29 Porty lotnicze 21 960 111,44 33 Energia elektryczna 9 285 146,90 35 Gaz ziemny 1 976 409,53 39 Energia odnawialna: wiatrowa 12 006 801,32 40 Energia odnawialna: słoneczna 10 763 538,16 41 Energia odnawialna: biomasa 1 250 055,22 42 Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe 2 045 573,18 43 Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią 7 296 155,02 44 Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi 9 143 504,02 45 Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną 5 276 601,92 46 Oczyszczanie ścieków 63 861 833,85 47 Jakość powietrza 20 746 972,58 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) 480 236,59 53 Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnym i 15 422 739,58 technologicznym) 57 Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycznych 41 606 048,38 58 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego 21 256 354,79 59 Rozwój infrastruktury kulturalnej 21 213 453,15 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji obszarów miejskich i wiejskich 75 462 663,16 75 Infrastruktura systemu oświaty 29 012 544,49 76 Infrastruktura ochrony zdrowia 38 097 735,50 77 Infrastruktura opiekuńczo-wychowawcza 122 676,41 78 Infrastruktura mieszkalnictwa 822 107,05 79 Pozostała infrastruktura społeczna 4 848 232,16 85 Przygotowanie, realizacja, monitorowanie i kontrola 17 188 837,47 RAZEM 819 307 961,79 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 21

2.1.3.2 Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: obszar realizacji Analizując podział zakontraktowanych środków ze względu na kryterium obszaru, zauważyć można znaczącą przewagę kontraktacji na obszarach miejskich. Z podziału wg tego kryterium wyłączono projekty realizowane z Pomocy Technicznej RPO WŁ. Taki podział świadczy o znacznie większej aktywności beneficjentów zamieszkujących miasta. Biorąc pod uwagę, iż wg danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) na koniec 2010 r. w województwie łódzkim 64% ludności zamieszkiwało obszary miejskie, a 71,2% kontraktacji dotyczy właśnie tego obszaru, powstała w ten sposób proporcja wydaje się być uzasadniona. Można zatem stwierdzić, iż aktywność mieszkańców obszarów miejskich wynika bezpośrednio z liczby mieszkańców zamieszkujących ten typ terenu. Nr Tabela 3: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: obszar realizacji Nazwa obszaru realizacji Kontraktacja w EUR 00 Nie dotyczy 17 188 837,47 01 Obszar miejski 583 343 440,91 05 Obszar wiejski 218 775 683,42 RAZEM 819 307 961,79 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 2.1.3.3 Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: forma finansowania W ramach RPO WŁ wystąpiły tylko dwie formy finansowania. Większość projektów otrzymała pomoc bezzwrotną, prawie 97%. Jedynie w przypadku jednego projektu pn.: Wsparcie przedsiębiorczości poprzez rozwój instrumentów inżynierii finansowej w ramach inicjatywy JEREMIE w województwie łódzkim, realizowanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK), wystąpiła forma finansowania polegająca na innej formie pomocy (pożyczka, dotacja na spłatę oprocentowania, gwarancje). Nr Tabela 4: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: forma finansowania Nazwa formy finansowania Kontraktacja w EUR 01 Pomoc bezzwrotna 792 223 800,19 02 Pomoc (pożyczka, dotacja na spłatę oprocentowania, gwarancje) 27 084 161,61 RAZEM 819 307 961,79 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 2.1.3.4 Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: dział gospodarki W ramach RPO WŁ najwięcej środków zakontraktowano w ramach działu gospodarki Transport. Na drugim miejscu znalazł się dział nazwany Inne niewyszczególnione usługi. Szersza analiza tego działu została przedstawiona w części 2.1.6.2 Sprawozdania - Postęp finansowy i rzeczowy. 22

Tabela 5: Wykorzystanie EFRR w ramach RPO WŁ wg kryterium: dział gospodarki Nr Nazwa działu gospodarki Kontraktacja w EUR 00 Nie dotyczy 17 188 837,47 03 Produkcja produktów żywnościowych i napojów 3 188 274,94 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych 6 627 868,71 05 Wytwarzanie urządzeń transportowych 733 380,76 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy 25 338 820,85 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła 42 020 601,38 09 Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody 5 276 601,92 10 Poczta i telekomunikacja 12 774 133,99 11 Transport 217 906 318,50 12 Budownictwo 8 772 439,11 13 Handel hurtowy i detaliczny 1 864 819,53 14 Hotele i restauracje 5 308 285,69 15 Pośrednictwo finansowe 27 281 016,31 16 Obsługa nieruchomości, wynajem i prowadzenie działalności gospodarczej 64 609,01 17 Administracja publiczna 55 176 382,99 18 Edukacja 29 586 218,27 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 44 479 841,58 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne 5 037 109,94 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym 120 027 476,24 22 Inne niewyszczególnione usługi 190 654 924,60 RAZEM 819 307 961,79 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wszystkie z zaprezentowanych w powyższych tabelach podziały środków w ramach RPO WŁ mogą występować w różnych konfiguracjach. Szczegóły dotyczące tych powiązań zawiera załącznik nr III do Sprawozdania. 2.1.4 POMOC W PODZIALE NA GRUPY DOCELOWE W ramach RPO WŁ najwięcej projektów realizowanych jest przez przedsiębiorców. Z 1 457 umów jakie podpisano do końca 2011 r. w ramach Programu, ponad 66% dotyczy powyższej grupy beneficjentów. Drugą grupę stanowią jednostki samorządu terytorialnego, które realizują 408 projektów. Pozostałe projekty realizowane są przez organizacje non profit, uczelnie, jednostki naukowe. Ostatnią grupę stanowią podmioty, których nie można było przyporządkować do żadnej z głównych grup określonych w Instrukcji do sprawozdania rocznego z wdrażania programu operacyjnego w 2011 r. (w tym np.: zakłady opieki zdrowotnej, spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe lub podmioty określane jako - bez szczególnej formy prawnej). 23

Wykres 1: Liczba projektów wg rodzajów beneficjentów 1 200 1 000 800 600 400 200 0 408 jst 968 przedsiębiorstwa 14 15 11 41 organizacja non profit uczelnie, jednostki naukowe organ władzy, administracji rządowej inne Miliony EUR Wykres 2: Wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wg rodzajów beneficjentów (w mln EUR) 600 500 400 300 200 100 0 532 jst 154 przedsiębiorstwa 18 organizacje non profit 38 38 39 uczelnie, jednostki naukowe organ władzy, administracji rządowej inne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Najwięcej środków w ramach programu uzyskały jednostki samorządu terytorialnego (jst). Z ogólnej kwoty zakontraktowanych środków UE, jst pozyskały niecałe 65%. Drugą grupę stanowią przedsiębiorcy. Zależność pomiędzy liczbą realizowanych projektów, a wartością dofinansowania UE wynikającą z podpisanych umów w przypadku jst i przedsiębiorców jest odwrotna. Świadczy to o wielkości projektów realizowanych przez poszczególnych beneficjentów. Największe projekty pod względem wartości dofinansowania UE realizowane są przez jst (średnia wartość projektu realizowanego przez jst - 1 303 275,78 EUR), a najmniejsze przez przedsiębiorców (średnia wartość projektu realizowanego przez przedsiębiorców - 159 014,37 EUR). Najmniejszą wartość dofinansowania UE w ramach RPO WŁ uzyskały organizacje non profit. Biorąc pod uwagę zarówno liczbę jak i wartość dofinansowania UE dla realizowanych przez te podmioty projektów można stwierdzić, iż jest to grupa najmniej aktywna w zakresie pozyskiwania środków. Należy podkreślić, iż grupa ta może realizować projekty w ramach każdej (za wyjątkiem VII Osi priorytetowej: Pomoc Techniczna) z osi priorytetowych Programu. Biorąc pod uwagę liczbę organizacji non profit, która w 2011 r. w regionie wynosiła niecałe 7 tys., oraz liczbę jednostek samorządu terytorialnego, która w województwie łódzkim wynosi 199, widać wyraźnie dysproporcję w efektywności pozyskiwania środków. Należy podkreślić, iż znaczącą rolę przy aplikowaniu o środki UE ma tzw. potencjał budżetowy. Małe organizacje non profit często nie mają środków, aby zapewnić wkład własny, co stanowi barierę w aplikowaniu o środki UE. Ponadto czynnikiem warunkującym zainteresowanie odpowiednim funduszem jest działalność danej organizacji. Zazwyczaj funkcjonowanie tej grupy podmiotów opiera się na tzw. działaniach miękkich związanych z doradztwem i szkoleniami. 24

2.1.5 POMOC ZWRÓCONA LUB PONOWNIE WYKORZYSTANA W 2011 r. nie miała miejsca sytuacja naruszenia zapisów art. 57 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie WE nr 1260/1999 dotyczącego konieczności zachowania trwałości operacji. Podczas przeprowadzonych w okresie sprawozdawczym kontroli realizacji projektów IZ RPO WŁ oraz IP II COP wykryła następujące rodzaje nieprawidłowości: naruszanie przepisów ustawy PZP i zasady konkurencyjności; nieprzestrzeganie opracowanego przez IZ RPO WŁ dokumentu pt. Zasady udzielania zamówień dla wnioskodawców / beneficjentów realizujących projekty współfinansowane ze środków RPO WŁ (dokument obowiązuje od 13 września 2011 r.) oraz sporządzonego przez IP II COP dokumentu pt. Zasady udzielania zamówień w stosunku do których beneficjenci nie są zobowiązani do stosowania ustawy PZP, współfinansowanych ze środków III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość RPO WŁ na lata 2007-2013 (dokument obowiązywał do dnia 12 września 2011 r.); dokonywanie zakupów niezgodnie z budżetem projektu; rozliczanie ponoszonych wydatków po finansowym zakończeniu realizacji projektu; niewłaściwe realizowanie umów z wykonawcami; błędne rozliczenie środków otrzymanych w ramach wypłaconych zaliczek; przedstawienie do refundacji wydatków nieprzewidzianych w harmonogramie rzeczowo-finansowym projektu; dokonanie płatności gotówkowej w ramach transakcji, której całkowita wartość przekroczyła 15 000,00 EUR; błędne określenie przez beneficjenta statusu MŚP, czego konsekwencją było pobranie dofinansowania w nadmiernej wysokości; sprzedaż projektu innemu przedsiębiorcy; dokonywanie zakupów w ramach promocji, nieprzewidzianych w budżecie projektu. W okresie sprawozdawczym IZ RPO WŁ przekazała do Ministerstwa Finansów (MF) następujące raporty kwartalne oraz zestawienia nieprawidłowości niepodlegające raportowaniu: za IV kwartał 2010 r. - 2 raporty z DRPO, 2 raporty z IP II - COP oraz zestawienie nieprawidłowości niepodlegających raportowaniu; za I kwartał 2011 r. - 2 raporty z DRPO oraz zestawienie nieprawidłowości niepodlegających raportowaniu. IP II - COP nie wykrył nieprawidłowości podlegających raportowaniu; za II kwartał 2011 r. - 4 raporty z DRPO oraz zestawienie nieprawidłowości niepodlegających raportowaniu. IP II - COP nie wykrył nieprawidłowości podlegających raportowaniu; za III kwartał 2011 r. - 13 raportów z DRPO oraz zestawienie nieprawidłowości niepodlegających raportowaniu. IP II - COP nie wykrył nieprawidłowości podlegających raportowaniu. 25

Ogółem IZ RPO WŁ (DRPO oraz IP II COP) w 2011 r. wykryła łącznie 150 nieprawidłowości (31 nieprawidłowości raportowanych oraz 119 nieraportowanych). Całkowita kwota wykrytych raportowanych nieprawidłowości wynosi 8 760 548,00 EUR 3. Całkowita kwota wykrytych nieraportowanych nieprawidłowości wynosi 3 275 435,21 EUR (14 827 895,19 PLN). Skutkiem wykrytych nieprawidłowości była konieczność dokonania przez beneficjentów RPO WŁ zwrotu środków. W omawianym okresie sprawozdawczym w ramach RPO WŁ, zwrócone zostały przez beneficjentów na rachunek bankowy IZ RPO WŁ lub na rachunek Ministerstwa Finansów (MF) za pośrednictwem BGK, kwoty odzyskane w części odpowiadającej środkom UE w wysokości 711 353,69 EUR. Szczegółowy wykaz kwot odzyskanych w 2011 r. znajduje się w tabeli, stanowiącej załącznik nr IX do Sprawozdania. Zwroty środków finansowych, które pochodziły ze środków przekazanych przez IZ RPO WŁ w 2010 r. i 2011 r. zostały dokonane na rachunek MF za pośrednictwem BGK. W przypadku środków finansowych, które zostały przekazane beneficjentom w 2009 r., zostały one zwrócone przez beneficjentów na rachunek Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi i zgodnie z 3 Aneksu do Kontraktu Wojewódzkiego dla Województwa Łódzkiego z 13 stycznia 2010 r. w związku z art. 8 Aneksu do Kontraktu Wojewódzkiego dla Województwa Łódzkiego z dnia 21 września 2009 roku z późniejszymi zmianami, przekazane następnie na rachunek bankowy Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (MRR). Ponadto w okresie sprawozdawczym wystąpiły kwoty wycofane w części odpowiadającej środkom UE w wysokości 27 517,62 EUR. Szczegółowy wykaz kwot wycofanych w 2011 r. znajduje się w tabeli, stanowiącej załącznik nr X do Sprawozdania. Środki wypłacone beneficjentom i zwrócone przez nich w 2011 r. zostały przeznaczone na dalszą realizację RPO WŁ. Odsetki naliczone od kwot nieprawidłowości zostały ujęte, jako dochód Województwa Łódzkiego. 2.1.6 ANALIZA JAKOŚCIOWA (POZIOM PROGRAMU) 2.1.6.1 System realizacji programu Zmiany w dokumentach programowych, w tym w zakresie szczegółowych wytycznych oraz kryteriów wyboru projektów obowiązujących w ramach RPO WŁ Zmiana Programu W 2011 r. kontynuowane były i zakończone zostały, rozpoczęte w 2010 r, prace zmierzające do wprowadzenia zmian w RPO WŁ. Prace te były prowadzone w ramach procesu przeglądu i renegocjacji z KE programów operacyjnych w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Podstawę prawną przeglądu i renegocjacji PO stanowiło Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 oraz ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Proces przeglądu 3 Suma nieprawidłowości z raportów, przeliczanych wg różnych kursów EUR wg Procedury Informowania KE o nieprawidłowościach w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w latach 2007-2013. 26

i renegocjacji prowadzony był zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi dokonywania przeglądu i renegocjacji z KE programów operacyjnych w ramach NSRO. 4 Zmiany pozostałych dokumentów programowych IZ RPO WŁ w okresie sprawozdawczym wprowadzała zmiany w dokumentach programowych, które podyktowane były dążeniem do usprawnienia procesu wdrażania, osiągnięcia maksymalnego stopnia absorpcji środków EFRR oraz zapewnienia wysokiej jakości systemu realizacji RPO WŁ. Liczbę zmian dokonanych w 2010 r. w poszczególnych dokumentach programowych RPO WŁ przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 6: Dokumenty składające się na system realizacji RPO WŁ, które podlegały aktualizacji w okresie sprawozdawczym L.p. Nazwa dokumentu Liczba zmian 1 Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu 12 Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 (U RPO WŁ) 2 Opis Systemu Zarządzania i Kontroli RPO WŁ (OSZiK) 2 3 Kryteria Wyboru Projektów w ramach RPO WŁ 3 4 Szczegółowy Opis Kryteriów Wyboru Projektów w ramach RPO WŁ 3 5 Podręcznik Procedur wdrażania RPO WŁ 10 6 Zasady kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem w ramach 3 RPO WŁ 7 Zasady wyboru projektów w trybie konkursu zamkniętego w ramach RPO WŁ 1 8 Zasady dotyczące sposobu postępowania w razie wykrycia 1 nieprawidłowości w wykorzystaniu środków RPO WŁ 9 Zasady dotyczące pomocy technicznej w ramach RPO WŁ 1 10 Zasady dotyczące przeprowadzania kontroli w ramach RPO WŁ 2 11 Zasady sprawozdawczości w ramach RPO WŁ 1 12 Zasady przygotowania Indywidualnych Projektów Kluczowych w ramach RPO WŁ 1 Źródło: opracowanie własne Dokonane w 2011 r. modyfikacje w U RPO WŁ wynikały w szczególności: ze zmian w prawodawstwie unijnym i krajowym (w tym nowelizacji rozporządzeń dotyczących pomocy publicznej); ze zmian dokumentów opracowanych na poziomie krajowym (w tym zmian wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego); z bieżącego monitorowania i doświadczeń wynikających z wdrażania RPO WŁ (m. in. zmiany dotyczące kryteriów wyboru projektów, tabel finansowych); z konieczności alokacji dodatkowych środków przyznanych z Krajowej Rezerwy Wykonania (KRW) i z Dostosowania Technicznego (DT). 4 Szczegółowe informacje w zakresie zmian dokonanych w ramach przeglądu śródokresowego zawarte są w części 2.8 Krajowa Rezerwa Wykonania. 27

Zmiany, jakich dokonano w 2011 r. w Podręczniku procedur wdrażania RPO WŁ były wywołane przez: zmianę zapisów Wytycznych w zakresie warunków certyfikacji oraz przygotowania prognoz wniosków o płatność do Komisji Europejskiej w Programach Operacyjnych w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013; przyjęcie przez Zarząd Województwa Łódzkiego (ZWŁ) Zasad udzielania zamówień dla Wnioskodawców/Beneficjentów realizujących projekty współfinansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 ; zmianę treści Zasad przygotowania indywidualnych projektów kluczowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 ; zmianę treści Zasad dotyczących przeprowadzania kontroli w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 ; zmianę zapisów Wytycznych w zakresie sprawozdawczości ; zmianę Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawianych przed podmiot ubiegający się o pomoc inna niż pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie; zmianę Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi oraz Opisu systemu zarządzania i kontroli Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 r.; uwagi Instytucji Pośredniczącej w Certyfikacji (IPOC); zalecenia MRR; zalecenia Najwyższej Izby Kontroli (NIK); zalecenia Urzędu Kontroli Skarbowej (UKS); nabyte doświadczenie we wdrażaniu RPO WŁ. W 2011 r. IZ RPO WŁ wprowadziła dodatkowe szczegółowe wytyczne mające obowiązywać w ramach RPO WŁ. Odpowiadając na potrzeby beneficjentów wynikające z problemów w realizacji projektów odnoszące się głównie do prawidłowego stosowania ustawy Prawo Zamówień Publicznych w dniu 13 września 2011 r. ZWŁ przyjął Uchwałą Nr 1512/11 Zasady udzielania zamówień dla Wnioskodawców/Beneficjentów realizujących projekty współfinansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. Szczegółowy opis zmian w dokumentach programowych, w tym w szczegółowych wytycznych, kryteriach wyboru projektów oraz Podręczniku procedur obowiązujących w ramach RPO WŁ, wraz z wyszczególnieniem czynników warunkujących ich wprowadzenie w poszczególnych dokumentach, został przedstawiony w załączniku nr XI do Sprawozdania. Zmiany systemu instytucjonalnego w ramach RPO WŁ W 2011 r. IZ RPO WŁ nie wprowadzała zmian do porozumień pomiędzy poszczególnymi instytucjami zaangażowanymi w realizację Programu, a w szczególności do: Kontraktu Wojewódzkiego dla Województwa Łódzkiego, który jest umową o dofinansowanie programu operacyjnego środkami pochodzącymi z budżetu państwa, państwowych funduszy celowych lub ze źródeł zagranicznych, zawartą 28

przez Elżbietę Bieńkowską Ministra Rozwoju Regionalnego z ZWŁ w dniu 6 lutego 2008 r., pięciokrotnie aneksowaną, ostatni raz w dniu 11 lutego 2010 r; Porozumienia w sprawie powierzenia zadań związanych z realizacją III Osi priorytetowej w ramach RPO WŁ zawartego pomiędzy Województwem Łódzkim a Centrum Obsługi Przedsiębiorcy w dniu 9 kwietnia 2008 r. dwukrotnie aneksowanym, ostatnio w dniu 23 lutego 2010 r. Weryfikacja Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych (IWIPK) przeprowadzona w ramach RPO WŁ Informacja na temat projektów kluczowych, a w szczególności: zestawienie podjętych w 2011 r. uchwał dotyczących weryfikacji listy IWIPK przewidzianych do realizacji w ramach RPO WŁ i ich przyczyny oraz zmian w dokumentach związanych z IWIPK został przedstawiony w załączniku nr XII do Sprawozdania; omówienie poszczególnych IPI - zostało przedstawione w załączniku nr XIII do Sprawozdania oraz w ramach analizy jakościowej poszczególnych Osi priorytetowych. Prace nad przygotowaniem/zmianą programów pomocowych Zmiany dokumentów na poziomie centralnym, powodują konieczność aktualizowania dokumentów składających się na system realizacji RPO WŁ. Dokonane w 2011 r. modyfikacje programowe wynikały m.in. ze zmian w prawodawstwie unijnym i krajowym, w tym nowelizacji rozporządzeń dotyczących pomocy publicznej. W 2011 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 26 października 2011 r. w sprawie udzielania pomocy ze środków instrumentów inżynierii finansowej w ramach regionalnych programów operacyjnych. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące programów pomocowych zawarto w części 2. 2 Sprawozdania rocznego Informacja na temat zgodności z przepisami wspólnotowymi. 2.1.6.2 ANALIZA POSTĘPU FINANSOWEGO I RZECZOWEGO 2.1.6.2.1 Analiza postępu finansowego a) Wnioski o dofinansowanie Od początku realizacji Programu pod względem zgodności z kryteriami formalnymi pozytywnie oceniono 3 426 wniosków o dofinansowanie. Ponad 50% tej liczby stanowią wnioski ocenione w 2011 r. Tak duża liczba wniosków związana jest z zaangażowaniem przedsiębiorców, szczególnie tych mikro, aplikujących o środki w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. 29

Wykres 2: Liczba wniosków o dofinasowanie pozytywnych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi Wykres 1: Wartość dofinansowania dla wniosków o dofinansowanie pozytywnych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 3 426 1 747 Miliony EUR 1 600 1 400 1 200 1 000 800 1 394,66 1 500 600 1 000 500 400 200 248,19 0 0 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wartość dofinansowania ogółem dla wniosków o dofinansowanie pozytywnych pod względem formalnym przekroczyła 1 394 mln EUR. W okresie sprawozdawczym wartość dofinansowania dla tych wniosków przekroczyła 248 mln EUR. Od początku realizacji Programu do dofinansowania zatwierdzono 2 221 wniosków o dofinansowanie, a w samym 2011 roku ponad 58% tej liczby. Wykres 3: Liczba wniosków zatwierdzonych do dofinansowania Wykres 4: Wartość dofinansowania dla wniosków zatwierdzonych do dofinansowania (w mln EUR) 2 500 2 000 1 500 1 000 500 2 221 1 298 Miliony EUR 1 200 1 000 800 600 400 200 1 030,96 242,94 0 0 2007-2013 2011 2007-2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wartość wsparcia ogółem dla wniosków zatwierdzonych do dofinansowania przekroczyła 1 030 mln EUR. Ponad 23,5% tej kwoty stanowiła wartość dofinansowania ogółem dla projektów zatwierdzonych w 2011 r. Pomimo dużej liczby projektów, które zostały wyłonione 30

do dofinansowania, w 2011 r. ich wartość była stosunkowo niska. Liczbę projektów wyłonionych do dofinansowania zdominowały te, które wybrano w ramach Działania URPO WŁ III.6 Rozwój mikro - i małych przedsiębiorstw. Były to projekty o niewielkiej wartości, niemniej stanowiące najliczniejszą grupę w ramach całego Programu. Na tym etapie zaprezentowanie udziału dofinansowania UE jako % alokacji dla wniosków o dofinansowanie nie jest możliwe. Instrukcja do sprawozdania rocznego z wdrażania programu operacyjnego w 2011 r. wskazuje, iż dane mają być zgodne z systemem KSI SIMIK 07-13. W przypadku wniosków o dofinansowanie system nie przewiduje wyodrębniania środków EFRR, prezentując pełną kwotę dofinansowania. Możliwość ukazania montażu finansowego pojawia się dopiero na etapie podpisanej umowy, co pozwala na zaprezentowanie wkładu środków UE jako % alokacji. b) Umowy Od początku wdrażania RPO WŁ podpisano 1 457 umów, z czego 581 w 2011 roku. Na początku okresu sprawozdawczego (luty 2011 r.) uroczyście podpisano tysięczną umowę. Biorąc pod uwagę liczbę projektów, która została wyłoniona w okresie sprawozdawczym, można spodziewać się przekroczenia w 2012 r. liczby 2 tys. umów w ramach Programu. Wykres 5: Liczba podpisanych umów Wykres 6: Wartość dofinansowania UE dla podpisanych umów (w mln EUR) 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 1 457 581 Miliony EUR 900 800 700 600 500 400 300 200 100 819,31 157,45 0 0 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wartość dofinansowania UE dla podpisanych umów od początku realizacji programu wyniosła ponad 819 mln EUR. Biorąc pod uwagę, iż alokacja wynosi 1 046 mln EUR widać wyraźnie zaawansowanie wdrażania Programu. W okresie sprawozdawczym zakontraktowano 157,45 mln EUR, co stanowi 19,22% zakontraktowanych dotychczas środków UE. Głównym miernikiem, obrazującym zaawansowanie wdrażania Programu jest procent wykorzystania (zakontraktowania) alokacji. Przedstawione wartości prezentują możliwości dalszego kontraktowania środków UE. Stopień wykorzystania środków UE w przypadku RPO 31

WŁ jest zróżnicowany. Należy podkreślić, iż w przypadku wszystkich Osi priorytetowych przekroczono w tym zakresie próg 50%. W przypadku II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka oraz V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna poziom zakontraktowania alokacji środków UE przekroczył 90%. Wykres 7: % zakontraktowanej alokacji 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 84,33% 93,26% 11,13% 23,21% 59,29% 81,64% 94,85% 9,45% 6,49% 10,70% 75,80% 38,76% 56,93% 16,14% I Oś: Infrastruktura transportowa II Oś: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka III Oś: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość IV Oś: Społeczeństwo informacyjne V Oś: Infrastruktura społeczna VI Oś: Odnowa obszarów miejskich VII Oś: Pomoc techniczna 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Najmniejszy poziom kontraktacji występuje w VII Osi priorytetowej: Pomoc techniczna oraz III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. W przypadku VII Osi priorytetowej ze względu na specyfikę wdrażania w oparciu o RPRD, kontraktacja postępuje w cyklu rocznym. Do przeanalizowania sytuacji w ramach III Osi priorytetowej konieczne jest odniesienie się do wcześniejszych etapów związanych z oceną wniosków o dofinansowanie. Duża liczba projektów została wyłoniona do dofinansowania pod koniec okresu sprawozdawczego. Proces podpisywania umów dla tych projektów potrwa mniej więcej do połowy 2012 r. Ponadto w ramach III Osi priorytetowej w dniu 28 grudnia 2011 r. ogłoszono konkurs, w ramach którego ocena wniosków będzie przebiegała w 2012 r. Podjęcie tych działań gwarantuje, iż na obecnym etapie wdrażania Programu w przypadku III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość nie ma zagrożeń związanych z jej realizacją. W przypadku VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich, w ramach której kontraktacja przekroczyła 75% dostępnej alokacji, pozostały jeszcze do podpisania umowy w ramach IWIPK, które pozwolą na uzyskanie pełnej kontraktacji. Ze względu na wysoki kurs EUR jaki zanotowano na koniec okresu sprawozdawczego, wartość alokacji przeliczana na PLN relatywnie zwiększyła się. Spadek wartości EUR w odniesieniu do PLN, jaki wystąpił w I kwartale 2012 r zmniejsza możliwości kontraktowania środków UE (ze względu na wyczerpującą się alokację). 32

Nie występuje zagrożenie dla realizacji osi priorytetowych Programu, a wartość zbliżoną do 100% zakontraktowania alokacji, w przypadku znaczącej większości osi uda się osiągnąć w 2012 r. c) Wnioski o płatność Od początku realizacji RPO WŁ zatwierdzono 3 799 wniosków o płatność. W okresie sprawozdawczym autoryzowano ponad 51% wszystkich autoryzowanych dotychczas wniosków. 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 Wykres 9: Liczba zatwierdzonych wniosków o płatność 0 3 799 2007-2013 2011 1 940 Wykres 8: Wartość dofinansowania UE dla zatwierdzonych wniosków o płatność (w mln EUR) Miliony EUR 400 350 300 250 200 150 100 50 0 379,98 2007-2013 2011 160,15 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Od początku realizacji Programu rozliczono 379,98 mln EUR z dostępnej alokacji środków UE. W okresie sprawozdawczym potwierdzono poprawność rozliczenia dofinansowania UE na kwotę przekraczającą 160 mln EUR. Powyższa kwota stanowi 42% rozliczonych dotychczas środków UE. 33

Wykres 10: % rozliczenia kontraktacji 50% 45% 40% 44,04% 42,54% 36,59% 41,64% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 21,72% 20,29% 10,27% 24,73% 16,86% 17,03% 12,90% 5,50% 19,40% 1,88% 0% I Oś: Infrastruktura transportowa II Oś: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka III Oś: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość IV Oś: Społeczeństwo informacyjne 2007-2013 2011 V Oś: Infrastruktura społeczna VI Oś: Odnowa obszarów miejskich VII Oś: Pomoc techniczna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W przypadku VII Osi priorytetowej: Pomoc techniczna, wnioski o płatność końcową w 2010 i 2011 r. czekają na weryfikacje potwierdzoną kontrolą. Ich zaakceptowanie pozwoli rozliczyć środki, co planowane jest w 2012 r. Dzięki tym działaniom poziom rozliczenia alokacji w tej osi znacząco się zwiększy. Dla IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne, podobnie jak w przypadku VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich, na tempo rozliczania środków ma wpływ specyfika projektów. Są to zazwyczaj projekty skomplikowane technicznie, obejmujące szerszy horyzont czasowy powodujący konieczność rozliczenia większej części projektu na zakończenie jego realizacji. Proces rozliczania środków w ramach Programu przebiega na zbliżonym poziomie dla większości osi priorytetowych RPO WŁ. Najwolniej rozliczane są środki w ramach VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich. Jest to związane z późnym uruchomieniem środków w ramach tej Osi priorytetowej, co wiązało się z koniecznością zatwierdzenia rozporządzeń dot. pomocy publicznej oraz ze specyfiką projektów realizowanych w ramach tej Osi. Są to projekty duże, związane przede wszystkim z renowacją substancji mieszkaniowej. W przypadku takich projektów rozliczenie następuje po zakończeniu ich rzeczowej realizacji. 34

d) Deklaracje przekazane do IC Tabela 7: Deklaracje skierowane do IC od początku realizacji Programu Deklaracja IC Identyfikator deklaracji skierowanej do IC Za okres do Data zatwierdzenia RPLD.IC.MRRDIC-D01/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D01/09-00 28-lut-2009 24-mar-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D02/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D02/09-00 31-mar-2009 26-maj-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D03/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D03/09-00 30-kwi-2009 11-sie-2009 RPLD.IZ.UMWLD_-D04/09-00 31-maj-2009 11-sie-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D04/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D05/09-00 15-cze-2009 07-wrz-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D05/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D06/09-01 30-cze-2009 24-wrz-2009 RPLD.IZ.UMWLD_-D07/09-00 31-lip-2009 24-wrz-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D05/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D08/09-00 15-sie-2009 25-wrz-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D06/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D09/09-01 30-wrz-2009 30-paź-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D07/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D10/09-00 03-gru-2009 16-gru-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D08/09-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D11/09-00 21-gru-2009 31-gru-2009 RPLD.IC.MRRDIC-D01/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D01/10-00 31-gru-2009 09-mar-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D02/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D02/10-00 31-sty-2010 24-mar-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D03/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D03/10-00 28-lut-2010 30-mar-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D04/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D04/10-00 31-mar-2010 28-maj-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D05/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D05/10-01 30-kwi-2010 25-cze-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D06/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D07/10-00 01-cze-2010 29-cze-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D07/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D08/10-00 30-cze-2010 08-wrz-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D08/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D09/10-00 31-lip-2010 27-wrz-2010 RPLD.IZ.UMWLD_-D10/10-00 31-sie-2010 27-wrz-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D09/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D11/10-00 30-wrz-2010 25-paź-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D10/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D12/10-00 31-paź-2010 08-gru-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D11/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D13/10-00 30-lis-2010 21-gru-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D12/10-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D14/10-00 17-gru-2010 30-gru-2010 RPLD.IC.MRRDIC-D01/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D15/10-00 27-gru-2010 31-sty-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D02/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D01/11-00 31-sty-2011 14-mar-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D03/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D02/11-00 28-lut-2011 22-mar-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D04/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D03/11-00 31-mar-2011 27-maj-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D05/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D04/11-00 30-kwi-2011 13-cze-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D06/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D05/11-00 31-maj-2011 29-cze-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D07/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D06/11-00 30-cze-2011 16-sie-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D08/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D07/11-00 31-lip-2011 15-wrz-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D09/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D08/11-00 31-sie-2011 23-wrz-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D10/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D09/11-00 30-wrz-2011 28-lis-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D11/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D10/11-00 31-paź-2011 06-gru-2011 RPLD.IC.MRRDIC-D12/11-00 RPLD.IZ.UMWLD_-D11/11-00 30-lis-2011 21-gru-2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 35

Od początku wdrażania RPO WŁ zatwierdzono 36 deklaracji, które IZ RPO WŁ skierowała do IC, w tym 12 w okresie sprawozdawczym. Wykres 12: Liczba zatwierdzonych deklaracji skierowanych do IC Wykres 11: Wnioskowana kwota środków w zatwierdzonych deklaracjach skierowanych do IC (w mln EUR) 40 35 30 25 36 Miliony EUR 500 450 400 350 300 438,87 20 15 10 5 12 250 200 150 100 50 172,17 0 0 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Kwota środków w zatwierdzonych deklaracjach od początku realizacji Programu wyniosła 438,87 mln EUR. W 2011 r. kwota środków w zatwierdzonych deklaracjach wyniosła nieco ponad 172 mln EUR. 2.1.6.2.2 Konkursy Od początku wdrażania Programu ogłoszono 71 konkursów z czego 17 w okresie sprawozdawczym. Tylko jeden z ogłoszonych w 2011 r. konkursów nie rozstrzygnął się z końcem okresu sprawozdawczego. 36

Wykres 13: Liczba ogłoszonych konkursów Wykres 14: Wartość alokacji przeznaczonej na ogłoszone konkursy (w mln EUR) 80 70 60 50 71 Miliony EUR 800 700 600 500 713,6 40 400 30 20 10 17 300 200 100 127,2 0 0 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło własne opracowane na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Od początku realizacji RPO WŁ ogłoszono konkursy na kwotę 713,6 mln EUR, z tego na 127,2 mln EUR w okresie sprawozdawczym. Wartość nierozstrzygniętego w 2011 r. konkursu wynosi nieco ponad 22 mln EUR. 2.1.6.2.3 Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektów Kluczowych RPO WŁ W ramach IWIPK dla RPO WŁ realizowanych jest 39 projektów, spośród nich 9 to tzw. projekty zintegrowane składające się z kilku podprojektów realizujących wspólny cel. Wg stanu na 31 grudnia 2011 r. na liście projektów kluczowych na etapie podpisanej pre-umowy pozostawały 2 projekty złożone przez Miasto Łódź ( Budowa Trasy "Górna" na odcinku od Al. Włókniarzy do ul. Rzgowskiej "Etap I - odc. Rzgowska - Paradna" oraz Rewitalizacja śródmiejskiego obszaru Łodzi położonego w obrębie ulic Piotrkowska - Tuwima - Kilińskiego Piłsudskiego - projekt zintegrowany: Działania VI.1 i VI.2) oraz jeden projekt składowy z projektu zintegrowanego złożonego przez Gminę Miasto Sieradz. Realizacja projektów przebiega bez większych zakłóceń. Najczęstszym problemem jaki wystąpił jest konieczność wydłużenia terminu realizacji związana między innymi z przedłużającymi się procedurami przetargowymi oraz koniecznością pozyskania dodatkowej dokumentacji w przypadku wprowadzania niezbędnych zmian w projekcie. Kolejny problem stanowią wydatki niekwalifikowalne identyfikowane na etapie weryfikacji wniosków o płatność. Dotychczas stwierdzono je w przypadku jednego projektu w ramach IWIPK. Wartość ogółem projektów w ramach IWIPK przekracza 640 mln EUR, z tego 325,64 mln EUR stanowi wkład UE. Biorąc pod uwagę całą alokację środków UE w ramach RPO WŁ, wynoszącą 1 046 mln EUR, Indywidualne Projekty Kluczowe obejmują 31,13% tej kwoty. Lista projektów w ramach IWIPK znajduje się w załączniku nr XIII do Sprawozdania. 37

2.1.6.2.4 Rozkład projektów a) Obszar realizacji W ramach RPO WŁ najwięcej projektów realizowanych jest na obszarze miejskim. Projekty te stanowią 76% wszystkich projektów. Podział ten nie dotyczy projektów realizowanych w ramach VII Osi priorytetowej: Pomoc techniczna. Wykres 16: Liczba projektów w ramach poszczególnych obszarów Wykres 15: Wartość dofinansowania UE w ramach poszczególnych obszarów (w mln EUR) 1 200 1 000 800 600 400 1 108 344 Miliony EUR 700 600 500 400 300 200 583,34 218,78 200 0 Obszar miejski Obszar wiejski 5 Nie dotyczy 100 0 Obszar miejski Obszar wiejski 17,19 Nie dotyczy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Pod względem wartości dofinansowania UE również przeważają projekty realizowane na obszarze miejskim. Na obszarach wiejskich realizowane są projekty, dla których wartość dofinansowania UE jest ponad dwukrotnie mniejsza niż dla projektów realizowanych na terenie obszarów miejskich. 38

Mapa 1: Liczba projektów realizowanych na terenie gmin województwa łódzkiego (w przypadku, kiedy projekt realizowany jest na terenie kilku gmin w każdej z nich wykazywany jest jako osobny projekt) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W 2011 r. zmniejszyła się liczba gmin, na terenie których nie są realizowane projekty w ramach RPO WŁ. Problem braku aktywności dotyczy 9 gmin peryferyjnych (Czastary, Siemkowice, Ręczno, Łęki Szlacheckie, Masłowice, Wielgomłyny, Żytno, Regnów i Sadkowice). Najwięcej projektów realizowanych jest w Mieście Łodzi oraz gminach ościennych: Zgierz, Pabianice, Konstantynów Łódzki oraz w Mieście Piotrków Trybunalski i gminie Łask. 39

Mapa 2: Wartość dofinansowania UE w mln EUR dla projektów realizowanych na terenie gmin województwa (wartość dofinansowania UE z zastosowaniem dzielnika w zależności od liczby gmin, na terenie których realizowany jest projekt) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Pod względem wartości dofinansowania UE najwięcej środków otrzymali beneficjenci realizujący projekty na terenie Miasta Łódź. Kolejne miejsca zajmują gmina Uniejów, Miasto Łowicz, gmina Konstantynów Łódzki, Miasto Radomsko, Miasto Bełchatów oraz Miasto Tomaszów Mazowiecki. Dla RPO WŁ nie wskazano obszarów defaworyzowanych, w związku z powyższym IZ RPO WŁ w sprawozdaniu z realizacji Programu za 2011 r. nie odniosła się do tego zagadnienia. 40

b) Sektory gospodarki Tabela 8: Podział projektów RPO WŁ wg działów gospodarki Dział gospodarki Liczba projektów Dofinansowanie UE 00 Nie dotyczy 5 17 188 837,47 03 Produkcja produktów żywnościowych i napojów 24 3 188 274,94 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych 38 6 627 868,71 05 Wytwarzanie urządzeń transportowych 6 733 380,76 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy 191 25 338 820,85 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła 60 42 020 601,38 09 Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody 3 5 276 601,92 10 Poczta i telekomunikacja 6 12 774 133,99 11 Transport 78 217 906 318,50 12 Budownictwo 26 8 772 439,11 13 Handel hurtowy i detaliczny 46 1 864 819,53 14 Hotele i restauracje 14 5 308 285,69 15 Pośrednictwo finansowe 3 27 281 016,31 16 Obsługa nieruchomości, wynajem i prowadzenie działalności gospodarczej 2 64 609,01 17 Administracja publiczna 39 55 176 382,99 18 Edukacja 55 29 586 218,27 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 91 44 479 841,58 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne 11 5 037 109,94 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym 160 120 027 476,24 22 Inne niewyszczególnione usługi 599 190 654 924,60 RAZEM 1 457 819 307 961,79 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 41

Beneficjenci RPO WŁ jako profil swojej działalności najczęściej wskazywali inne niewyszczególnione usługi oraz nieokreślony przemysł wytwórczy. Suma liczby projektów, dla których wskazano powyższe działy stanowi ponad 54% wszystkich projektów. Trzecią grupę beneficjentów stanowią te podmioty, które określiły swój profil jako działalność związaną ze środowiskiem naturalnym. Najmniej podmiotów realizujących projekty w ramach RPO WŁ prowadzi działalność w zakresie obsługi nieruchomości, wynajmu i prowadzeniu działalności gospodarczej, pośrednictwa finansowego oraz poboru, uzdatniania i rozprowadzania wody. W ramach Programu beneficjenci, którzy podpisali umowy prowadzą działalność w ramach wszystkich działów gospodarki. Trudno jest jednak wskazać działy, które zostały jednoznacznie zdefiniowane i wyraźnie dominują. Świadczy to o dużym zróżnicowaniu profilu działalności przedsiębiorców regionu, a co za tym idzie braku wyraźnej specjalizacji. Sytuacja jaka wystąpiła w tym zakresie w ramach RPO WŁ, znalazła także odzwierciedlenie w strukturze podmiotów gospodarczych według rejestru REGON. Rozdrobnienie poszczególnych podmiotów w ramach działów gospodarki świadczy o dużej różnorodności działalności prowadzonej w regionie. Analizując wartość środków UE jaka została przekazana na poszczególne działy gospodarki widać wyraźnie, iż najwięcej środków trafiło do działu transport. Pomimo, iż w ramach tego działu realizowanych jest 78 projektów, ich wartość obejmuje znaczącą część całej alokacji Programu. Jest to kolejne potwierdzenie, iż projekty związane z transportem absorbują najwięcej środków w ramach RPO WŁ, a ich wielkość pod względem dofinansowania środkami UE jest największa. Kolejne grupy stanowią działy: inne niewyszczególnione usługi oraz działalność związana ze środowiskiem naturalnym. Poniżej miliona EUR wsparto projekty w ramach działów: obsługa nieruchomości, wynajem i prowadzenie działalności gospodarczej oraz wytwarzanie urządzeń transportowych. W przypadku pozostałych działów wartość dofinansowania UE podobnie jak liczba projektów jest bardzo rozdrobniona. Trudno jest wskazać takie działy, które poza wymienionymi, wyróżniają się w ramach całego Programu. Wyjaśnienia wymaga dział gospodarki określony jako nie dotyczy. W ramach tej kategorii określono projekty realizowane w ramach VII Osi priorytetowej: Pomoc techniczna. IZ RPO WŁ zgodnie z sugestią KE prowadzi szczegółową analizę w zakresie tych działów, które określono jako inne niewyszczególnione usługi oraz nieokreślony przemysł wytwórczy. Szczegółowe analizy dotyczące projektów w ramach powyższych działów w oparciu o klasyfikację PKD 2007 przedstawiono poniżej. 42

Tabela 9: Liczba projektów oraz wartość dofinansowania UE (w mln EUR) dla działów inne niewyszczególnione usługi oraz nieokreślony przemysł wytwórczy wg klasyfikacji PKD 2007 L.p. Rodzaj działalności gospodarczej (w oparciu o klasyfikację PKD 2007) Liczba projektów RAZEM dofinansowanie UE 22 Inne niewyszczególnione usługi Liczba projektów dofinansowanie UE 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy Liczba projektów dofinansowanie UE 1 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (PKD 01-03) 0 0,00 0 0,00 0 0,00 2 Górnictwo i wydobywanie (PKD 05-09) 3 304 212,06 2 24 371,11 1 279 840,95 3 Przetwórstwo przemysłowe (PKD 10-33) 385 43 299 318,20 221 20 876 396,30 164 22 422 921,91 w tym: Przemysł wysokiej technologii (PKD 21, 26, 30.3) [ang. High technology industry] 17 2 009 459,83 7 523 954,11 10 1 485 505,71 Produkcja leków i wyrobów farmaceutycznych (PKD 21) 8 827 346,59 4 274 997,44 4 552 349,15 w tym: Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 26) Produkcja statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn (PKD 30.3) Przemysł średniowysokiej technologii (PKD 20, 25.4, 27-29, 30 [z wyłączeniem 30.3], 32.5) [ang. Medium-high technology industry] 9 1 182 113,24 3 248 956,67 6 933 156,57 0 0,00 0 0,00 0 0,00 75 9 885 496,63 30 3 300 272,51 45 6 585 224,11 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych (PKD 20) 26 4 378 662,89 8 1 784 380,59 18 2 594 282,30 43

Produkcja broni i amunicji (PKD 25.4) 0 0,00 0 0,00 0 0,00 w tym: Produkcja maszyn, urządzeń, pojazdów, sprzętu transportowego (z wyłączeniem statków powietrznych i statków kosmicznych) i urządzeń elektrycznych (PKD 27-30 za wyjątkiem 30.3) Produkcja sprzętu medycznego i dentystycznego (PKD 32.5) Przemysł średnioniskiej i niskiej technologii (PKD 10-19, 22-25 [z wyłączeniem 25.4], 31-33 [z wyłączeniem 32.5]) [ang. Medium-low and low technology industry] 42 4 970 231,12 19 1 029 137,22 23 3 941 093,90 7 536 602,62 3 486 754,71 4 49 847,91 293 31 404 361,75 184 17 052 169,67 109 14 352 192,08 Przemysł spożywczy (PKD 10-12) 7 88 051,41 7 88 051,41 0 0,00 Przemysł tekstylno-odzieżowy i skórzany (PKD 13-15) 83 4 928 527,59 73 3 609 893,61 10 1 318 633,98 Przemysł drzewno-papierniczy (PKD 16-17 i 31) 54 5 989 412,94 30 2 944 403,40 24 3 045 009,54 Przemysł paliwowy (PKD 19) 5 556 999,69 4 360 342,14 1 196 657,55 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 22) 54 7 003 586,82 15 1 933 683,83 39 5 069 903,00 Przemysł mineralny (PKD 23) 15 2 745 319,72 9 892 026,12 6 1 853 293,60 Przemysł metalurgiczny i metalowy (PKD 24-25, z wyłączeniem 25.4) 36 4 550 902,53 14 2 388 665,15 22 2 162 237,39 Inne przetwórstwo przemysłowe (PKD 18, 32-33) 39 5 541 561,04 32 4 835 104,02 7 706 457,02 44

4 Działalność związana z wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz wodę oraz gospodarowanie ściekami i odpadami (PKD 35-39) 6 1 340 173,83 4 318 263,98 2 1 021 909,85 5 Budownictwo (PKD 41-43) 43 1 931 593,89 41 1 492 510,02 2 439 083,87 6 Usługi (PKD 45-99) 353 169 118 447,46 331 167 943 383,19 22 1 175 064,27 w tym: Usługi wysokiej technologii (PKD 59-63, 72) [ang. Hightech knowledge intensive services] Działalność związana z produkcją filmów, nagrań video, programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych oraz nadawanie programów radiowych i telewizyjnych (PKD 59-60) 43 3 700 217,70 43 3 700 217,70 0 0,00 3 457 389,74 3 457 389,74 0 0,00 Telekomunikacja (PKD 61) 1 10 604,74 1 10 604,74 0 0,00 Działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki (PKD 62) 18 1 169 940,08 18 1 169 940,08 0 0,00 Działalność usługowa w zakresie informacji (PKD 63) 20 2 050 389,17 20 2 050 389,17 0 0,00 Badania naukowe i prace rozwojowe (PKD 72) 1 11 893,97 1 11 893,97 0 0,00 w tym: Pozostałe usługi oparte na wiedzy (PKD 50-51, 58, 64-66, 69-71, 73-75, 78, 80, 84-93) [ang. Knowledge intensive services] 179 139 829 164,46 174 139 690 321,81 5 138 842,65 Transport wodny i lotniczy (PKD 50-51) 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Działalność wydawnicza (PKD 58) 11 702 780,29 10 692 574,86 1 10 205,43 45

Finanse i ubezpieczenia (PKD 64-66) 3 34 988,96 3 34 988,96 0 0,00 Działalność profesjonalna i techniczna (PKD 69-71, 73-75) 69 3 457 321,15 65 3 328 683,94 4 128 637,21 Edukacja (PKD 85) 20 41 260 450,05 20 41 260 450,05 0 0,00 Inne usługi oparte na wiedzy (PKD 78, 80, 84, 86-93) 76 94 373 624,00 76 94 373 624,00 0 0,00 w tym: Usługi w mniejszym stopniu oparte na wiedzy (PKD 45-49, 52-56, 68, 77, 79, 81-82, 94-99) [ang. Less knowlegde intensive services] 131 25 589 065,30 114 24 552 843,68 17 1 036 221,62 Handel (PKD 45-47) 98 5 573 206,68 81 4 536 985,06 17 1 036 221,62 Transport, z wyłączeniem wodnego i lotniczego (PKD 49, 52-53) 3 476 583,21 3 476 583,21 0 0,00 Usługi hotelarskie i gastronomiczne (PKD 55-56) 3 47 993,73 3 47 993,73 0 0,00 Obsługa rynku nieruchomości (PKD 68) 4 1 834 819,64 4 1 834 819,64 0 0,00 Pozostała działalność usługowa (PKD 77, 79, 81-82, 94-99) 23 17 656 462,05 23 17 656 462,05 0 0,00 RAZEM 790 215 993 745,45 599 190 654 924,60 191 25 338 820,85 Źródło: opracowanie własne 46

Szczegółowa analiza dla działów: inne niewyszczególnione usługi oraz nieokreślony przemysł wytwórczy - według klasyfikacji PKD 2007 w zakresie liczby realizowanych projektów pokazuje, iż dla powyższych działów w ramach RPO WŁ dominuje przemysł średnioniskiej i niskiej technologii, pozostałe usługi oparte na wiedzy oraz usługi w mniejszym stopniu oparte na wiedzy. Pod względem wartości dofinansowania UE najwięcej środków przekazano na pozostałe usługi oparte na wiedzy. W przypadku pozostałych rodzajów działalności wartość dofinansowania UE jest silnie rozdrobniona. Wyraźnie jednak widać, iż realizacja RPO WŁ w działach 06 i 22 skupiła się w głównej mierze na usługach, które stanowią ponad 78% obecnej kontraktacji w ramach omawianych dwóch działów. Analiza projektów realizowanych w ramach RPO WŁ podobnie jak podmiotów gospodarczych według rejestru REGON potwierdza brak wyraźnej specjalizacji w regionie. Zestawiając strukturę podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie łódzkim, z tendencjami jakie występują w ramach działów określonych jako inne, w ramach RPO WŁ nie potwierdzają się zależności pomiędzy liczbą podmiotów, a ich aktywnością w pozyskiwaniu środków UE. 2.1.6.2.5 Postęp realizacji celów programu w oparciu o osiągnięte wskaźniki rzeczowe i finansowe (i powiązania między nimi) Tabela 10: Postęp realizacji celów Programu w oparciu o osiągnięte wskaźniki rzeczowe i finansowe Lp. Nazwa wskaźnika % realizacji wartości docelowej wskaźnika w 2013 r. Wartość zakontraktowanych środków UE w mln EUR % wykorzystanej alokacji Pozostałe do rozdysponowania środki UE w mln EUR 1 Zmiana poziomu PKB w wyniku realizacji 120,00% programu 2 Utworzone 19,67% miejsca pracy (brutto) z - tego dla kobiet 0,00% z - tego dla mężczyzn z - tego na obszarach wiejskich 3 Liczba utworzonych miejsc pracy w województwie łódzkim (netto) 0,00% 65,33% 135,48% 819 307 961,79 78,33 226 715 956,21 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) oraz modelu Hermin Dla pierwszego wskaźnika - Zmiana poziomu PKB w wyniku realizacji Programu oszacowano wartość w 2013 r. na poziomie 2,1%. Zgodnie ze zaktualizowanym modelem HERMIN wartość ta w 2011 r. wyniosła 2,52%, a więc przekroczyła wartości założone także dla 2015 r. Jest to wartość, która została określona na podstawie modelu ekonometrycznego i należy traktować ją jako szacunek. 47

Tabela 11: Produkt Krajowy Brutto ogółem w województwie łódzkim według danych GUS 2007 2008 2009 mln PLN 73 117 79 195 81 869 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Analizując dane publikowane przez GUS widać wyraźny wzrost PKB w regionie. Niestety ze względu na opóźnienie w publikowaniu danych dotyczących tego wskaźnika nie można odnieść się do sytuacji bieżącej. Bardzo duży wzrost PKB wyraźny jest w 2008 r., czyli okresie kiedy rozpoczęło się faktyczne wdrażanie nowej perspektywy finansowej. Wzrost ten nieznacznie wyhamował w 2009 r., ale biorąc pod uwagę kryzys gospodarczy należy uznać go za bardzo dobry wynik. Dopiero analiza przeprowadzona w kolejnych latach, a w szczególności po zakończeniu wdrażania RPO WŁ, pokaże kształtowanie się poziomu PKB. Zakładając poprawność modelu HERMIN powinniśmy po raz pierwszy odnotować spadek wartości wskaźnika w 2014 r. Niestety ze względu na specyfikę statystyki publicznej dane dotyczące PKB w 2014 r. pojawią się z dwuletnim opóźnieniem. W przypadku drugiego wskaźnika Utworzone miejsca pracy (brutto) przybliżona wartość wskaźnika możliwa do osiągnięcia wg KSI (SIMIK 07-13) na podstawie podpisanych umów oraz po dokonaniu weryfikacji poprawności wprowadzonych danych w systemie wynosi około 3 800 etatów. Aktualny poziom kontraktacji dla całego programu wynosi ok. 78,33%. Spadek popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego wpłynął negatywnie na skłonność przedsiębiorców do zatrudniania nowych pracowników. W sytuacji pogorszenia zewnętrznych warunków gospodarczych, dynamiki produkcji i sprzedaży, pracodawcy nie zwiększali zatrudnienia i w pierwszej kolejności starali się maksymalnie wykorzystać posiadane zasoby. W przypadku wskaźnika dotyczącego utworzonych miejsc pracy, analiza z podziałem na płeć, ze względu na ograniczenia KSI SIMIK 07-13 nie jest obecnie możliwa. IZ RPO WŁ opracowała ankietę dotyczącą wskaźników, której zadaniem jest między innymi określenie stosownych wartości w podziale na kobiety i mężczyzn. Cząstkowe wyniki ankiet będą przedstawiane począwszy od sprawozdania z wdrażania Programu za 2012 r. Dane całościowe będą znane dopiero po zakończeniu realizacji wszystkich projektów. Należy także podkreślić, iż wypełnianie ankiet przez beneficjentów jest dobrowolne i od ich zawartości uzależniona jest kompleksowość informacji uzyskanych przez IZ RPO WŁ. W przypadku trzeciego wskaźnika Liczba utworzonych miejsc pracy w województwie łódzkim (netto) realizacja w 2013 r. powinna wynieść co najmniej 15 500 szt. Zgodnie ze zaktualizowanym modelem HERMIN wartość ta w okresie sprawozdawczym wyniosła 21 000 szt. Tak duża realizacja wskaźnika może cieszyć, gdyż jest to niewątpliwie dowód na pozytywny wpływ RPO WŁ na gospodarkę regionu. Wartość osiągnięta w 2011 r. przekroczyła zakładaną wartość docelową, która również w 2015 r. wynosi 15 500 szt. Cel strategiczny Programu jakim jest Integracja regionu z europejską i globalną przestrzenią społeczno-gospodarczą jako środkowoeuropejskiego centrum rozwoju, sprzyjającego zamieszkaniu i gospodarce oraz dążenie do budowy wewnętrznej spójności przy zachowaniu różnorodności jego miejsca zostanie zrealizowany dzięki celom szczegółowym określonym w RPO WŁ. Dodatkowo, cel główny jest mierzony przez trzy wskaźniki określone na poziomie Programu. Analizując powiązania między wskaźnikami finansowymi 48

oraz rzeczowymi na poziomie Programu wyraźnie widać, iż w przypadku wskaźników 1 oraz 3 ich realizacja przekroczyła 100% zakładanej wartości. Do końca 2011 r. wykorzystano 78,33% dostępnych środków w ramach EFRR pozwalając osiągnąć powyższym wskaźnikom już w 2011 r. zakładane wartości docelowe. Biorąc pod uwagę, iż w ramach RPO WŁ pozostało do rozdysponowania jeszcze ponad 226,72 mln EUR należy wnioskować, iż wartość wspomnianych wskaźników będzie dalej rosła. Problem z realizacją zakładanej wartości wystąpił w przypadku wskaźnika nr 2. Analizując % realizacji wartości docelowej wskaźnika na podstawie podpisanych umów oraz odnosząc go do poziomu wykorzystania alokacji widać, iż trudno będzie osiągnąć dla niego wartości docelowe. Wartość wskaźnika w okresie sprawozdawczym wyniosła 19,67% zakładanej na 2013 r. wartości przy wykorzystaniu 78,33% środków UE. Szacunki określone dla 2015 r. zakładają dla powyższego wskaźnika wynik zbliżony do 3 800 szt. Kwota 226,72 mln EUR, jaka pozostała do rozdysponowania niewątpliwie przyczyni się podniesienia wartości wskaźnika w latach następnych. Należy podkreślić, iż w okresie sprawozdawczym miało miejsce obniżenie osiągniętej wartości wskaźnika, związane z błędną interpretacją jego definicji, co wpłynęło na niepoprawne określenie możliwych do osiągnięcia wartości na etapie aplikowania o środki, przez niektórych beneficjentów. Konieczność dostosowania wartości wskaźników, zgodnie z ogólnie przyjętą metodologią spowodowała konieczność wprowadzenia korekt, a tym samym zmniejszenia rzeczywiście uzyskanych wartości. IZ RPO WŁ, aby uzyskać jak największą wartość wskaźnika zachęca na organizowanych dla beneficjentów szkoleniach do zatrudniania nowych osób. Ponadto w kontekście całego systemu wskaźników IZ RPO WŁ ankietuje beneficjentów, którzy zakończyli realizację projektów, w zakresie dodatkowo stworzonych miejsc pracy lub innych form zatrudnienia. Niektórzy z beneficjentów osiągnęli większe, od zakładanych wyniki również w zakresie zatrudnienia. W 2011 r. IZ RPO WŁ, w celu usprawnienia systemu monitorowania Programu, ściśle współpracowała z Urzędem Statystycznym w Łodzi. Jednym z obszarów tej współpracy było określenie danych, które zobrazują główne trendy w gospodarce regionu oraz sytuację poszczególnych jej sektorów. Ze względu na specyfikę statystyki publicznej oraz duże opóźnienia w publikowaniu danych ustalono dwa główne obszary, których zadaniem ma być najtrafniejsze oraz cykliczne określenie kondycji gospodarczej regionu. Pierwszy z obszarów to rynek pracy dla którego dane pochodzą z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), drugi to Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON. Ocena bezpośredniego wpływu realizacji Programu na zmiany w sytuacji społeczno-gospodarczej wyrażone za pomocą głównych wskaźników statystycznych jest niezwykle trudnym zadaniem. Zarówno w przypadku rynku pracy, jak i podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON można z pewnością doszukiwać się pośrednich związków pomiędzy wartościami wskaźników a realizacją RPO WŁ, jednak bez przeprowadzenia bardzo szczegółowych badań oraz ze względu na dużą liczbę czynników, jakie wpływają na kształtowanie się stanu gospodarki regionu, stawiane tezy stanowią jedynie przypuszczenia wymagające potwierdzenia. 49

a) Postęp realizacji celów programu w kontekście rynku pracy W województwie łódzkim współczynnik aktywności zawodowej w IV kwartale 2011 r. zmniejszył się nieznacznie w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Wartość ta jest jednak wyższa niż w 2009 r. Na wartości wskaźnika wpływ miało wiele czynników, z których najważniejszy przypisać można sytuacji demograficznej w regionie. Nie można zapominać również o wpływie funduszy UE na rynek pracy. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, iż większość projektów rozpoczęła się w 2010 r. i była kontynuowana w 2011 r., może to stanowić potwierdzenie dla wzrostu wartości współczynnika we wspomnianych latach. Ponadto duża liczba realizowanych projektów przyczynia się do zwiększenia aktywności osób poszukujących pracy, co także wpływa na wartości wskaźnika. Tendencja ta będzie możliwa do potwierdzenia w dłuższym okresie po zakończeniu realizacji obecnej perspektywy finansowej. Należy także podkreślić znaczenie działań realizowanych przez ZWŁ w ramach EFS. W przypadku rynku pracy działania te przejawiały się poprzez ogłaszanie w ramach komponentu regionalnego POKL konkursów na realizację szkoleń, przystosowujących aktywnych zawodowo do zmiennych warunków gospodarczych w regionie. Tabela 12: Współczynnik aktywności zawodowej w województwie łódzkim według BAEL Rok 2009 2010 2011 Wartość współczynnika 55,7% 57,8% 57,6% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Tabela 13: Wskaźnik zatrudnienia w województwie łódzkim według BAEL Rok 2009 2010 2011 Wartość wskaźnika 51,4% 52,6% 52,1% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Wartość wskaźnika zatrudnienia w województwie łódzkim w okresie sprawozdawczym nieznacznie obniżyła się w porównaniu do 2010 r i podobnie jak w przypadku współczynnika aktywności zawodowej pozostaje wyższa niż w 2009 r. W 2011 r. zanotowany spadek może być związany z niechęcią pracodawców do zatrudniania nowych osób. Rozpowszechniane przez media informacje na temat kryzysu gospodarczego również mają negatywny wpływ na kształtowanie się wartości dla powyższego wskaźnika. Pracodawcy zachowawczo wolą nie zatrudniać nowych osób czekając na poprawę koniunktury gospodarczej. Tabela 14: Stopa bezrobocia w województwie łódzkim według BAEL Rok 2009 2010 2011 Stopa bezrobocia 7,7% 9,1% 9,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS 50

Stopa bezrobocia z roku na rok rośnie. Jest to zjawisko negatywne, świadczące o pogarszającej się sytuacji na rynku pracy. Dane dotyczące stopy bezrobocia nie znalazły bezpośredniego odzwierciedlenia w wartościach wskaźnika zatrudnienia oraz współczynnika aktywności zawodowej. Obserwując tempo zmian wartości wskaźnika, należy rozważyć przyczyny takiej sytuacji. Jedną z możliwości jest wkroczenie na rynek pracy osób młodych nie posiadających doświadczenia. Pracodawcy nie chcą zatrudniać takich pracowników, którzy stają się w ten sposób wykluczeni na rynku pracy i zasilają szeregi bezrobotnych, pogarszając wartości wskaźników. b) Postęp realizacji celów programu w kontekście struktury podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie łódzkim w 2011 r. W instrukcji do sprawozdania rocznego z wdrażania programu operacyjnego w 2011 r., MRR zasugerowało, aby sytuację gospodarczą odnieść do poszczególnych sektorów gospodarki. W przypadku województwa łódzkiego przedstawienie danych na poziomie tak dużej ogólności, nie zobrazowałoby pewnych tendencji dominujących w gospodarce regionu. IZ RPO WŁ przeanalizowała dane o podmiotach gospodarczych według poszczególnych sekcji. W ramach analiz zobrazowano z jednej strony te sekcje, które dominują, z drugiej natomiast rozdrobnienie pozostałych sekcji świadczące o braku wyraźnej specjalizacji regionu. W okresie sprawozdawczym w rejestrze REGON zarejestrowanych było 228 537 podmiotów. W porównaniu do 2010 r. nastąpił spadek w tym zakresie, szczególnie w odniesieniu do sektora prywatnego. Najwięcej podmiotów w województwie łódzkim to tzw. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, jest ich 180 144 czyli około 78,82%. Z punktu widzenia rodzaju działalności, spośród wszystkich podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na koniec 2011 r., największa grupa prowadziła działalność w ramach sekcji: Handel; Naprawa pojazdów samochodowych. Znaczącą liczbę jednostek zanotowano także w sekcjach: Przetwórstwo przemysłowe oraz Budownictwo. 51

Wykres 17: Struktura podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON według rodzaju działalności w województwie łódzkim według stanu na dzień 31.12.2011 r. 100% 90% 80% 70% ORGANIZACJE I ZESPOŁY EKSTERYTORIALNE POZOSTAŁA DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z KULTURĄ, ROZRYWKĄ I REKREACJĄ OPIEKA ZDROWOTNA I POMOC SPOŁECZNA EDUKACJA ADMINISTRACJA PUBLICZNA I OBRONA NARODOWA; OBOWIĄZKOWE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNE DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE USŁUG ADMINISTROWANIA I DZIAŁALNOŚĆ WSPIERAJĄCA 60% DZIAŁALNOŚĆ PROFESJONALNA, NAUKOWA I TECHNICZNA DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z OBSŁUGĄ RYNKU NIERUCHOMOŚCI 50% DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA I UBEZPIECZENIOWA INFORMACJA I KOMUNIKACJA DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I USŁUGAMI GASTRONOMICZNYMI 40% 30% 20% 10% TRANSPORT I GOSPODARKA MAGAZYNOWA HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC MOTOCYKLE BUDOWNICTWO DOSTAWA WODY; GOSPODAROWANIE ŚCIEKAMI I ODPADAMI ORAZ DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z REKULTYWACJĄ WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, PARĘ WODNĄ, GORĄCĄ WODĘ I POWIETRZE DO UKŁADÓW KLIMATYZACYJNYCH PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE GÓRNICTWO I WYDOBYWANIE ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS W okresie sprawozdawczym, w regionie zarejestrowano 21,1 tys. nowych podmiotów gospodarczych (o 16,1% mniej niż rok wcześniej), w tym 18,9 tys. osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (o 16,3% mniej niż w 2010 r.), 911 spółek handlowych oraz 628 spółek cywilnych. Najwięcej podmiotów podjęło działalność w ramach 52

sekcji Handel, naprawa pojazdów samochodowych, Budownictwo oraz Przetwórstwo przemysłowe. W 2011 r. najwięcej nowych podmiotów zarejestrowano w Łodzi - 7,7 tys., najmniej natomiast w powiecie skierniewickim 164. Na terenie województwa łódzkiego, według stanu na koniec 2011 r. podobnie jak rok wcześniej najwięcej jednostek zarejestrowanych było w Łodzi (86,8 tys. podmiotów, czyli 38% podmiotów ogółem w województwie). Najmniej jednostek w rejestrze widniało w powiecie skierniewickim 2,2 tys. W stosunku do 2010 r. w Łodzi odnotowano spadek liczby podmiotów o 1,2%. Spośród wszystkich powiatów w województwie łódzkim, przyrosty w liczbie podmiotów wpisanych do rejestru REGON odnotowano jedynie w powiatach: łódzkim wschodnim (o 3,1%), sieradzkim (o 1,4%), pajęczańskim (o 0,5%), zgierskim (o 0,3%) oraz piotrkowskim (o 0,2%). W pozostałych powiatach nastąpił spadek liczby zarejestrowanych jednostek. Na podstawie zmian liczby podmiotów w rejestrze REGON można określić tendencje w sytuacji społeczno-gospodarczej regionu. Spadek liczby podmiotów świadczy o negatywnych procesach zachodzących w gospodarce. Jest to niewątpliwie jeden z wyznaczników kryzysu gospodarczego, który wpłynął na opłacalność rozwoju niektórych sekcji. c) Postęp realizacji celów Programu w kontekście analizy SWOT Tabela 15: Słabe strony województwa łódzkiego wskazane w analizie SWOT Programu, które w ocenie IZ RPO WŁ zostały zniwelowane w wyniku realizacji RPO WŁ. INFRASTRUKTURA KOMUNIKACYJNA I OCHRONA ŚRODOWISKA słabo zintegrowany system dróg krajowych z systemem dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych zły stan techniczny infrastruktury drogowej i kolejowej niski poziom wykorzystania linii kolejowych dla połączeń regionalnych, krajowych i międzynarodowych niedostateczna ilość małych zbiorników retencyjnych zanieczyszczenie zbiorników wodnych i rzek niezadowalający stan gospodarki odpadami mały udział energii uzyskiwanej ze źródeł alternatywnych niedostateczny rozwój sieci i stacji wysokiego napięcia 110 kv oraz zły stan infrastruktury elektroenergetycznej średnich i niskich napięć POTENCJAŁ EKONOMICZNY REGIONU mała aktywność ośrodków B+R w kierunku komercjalizacji działalności badawczej i innowacyjnej przewaga branż o niskiej innowacyjności w gospodarce województwa dominacja tradycyjnych gałęzi przemysłu, a także branż o niskim poziomie urynkowienia niskie tempo rozwoju sektora usług niezadowalający poziom rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie 53

niedostateczna baza hotelowa niski poziom zagospodarowania i wykorzystania zbiorników wodnych do celów turystycznych i rekreacyjnych ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH I ASPEKTY PRZESTRZENNE pogłębianie się negatywnych zjawisk ekonomicznych i społecznych na terenach zdegradowanych niskie wykształcenie mieszkańców, szczególnie na obszarach wiejskich zły stan wyposażenia placówek edukacyjnych zróżnicowanie dostępu do specjalistycznych świadczeń zdrowotnych zły stan techniczny i infrastrukturalny obiektów służby zdrowia postępujące niszczenie walorów kulturowo-krajobrazowych województwa zły stan infrastrukturalny placówek kultury słabe infrastrukturalne zagospodarowanie obszarów wiejskich Źródło: opracowanie własne Realizacja RPO WŁ stanowi wyraźną odpowiedź na słabe strony jakie wskazano na etapie tworzenia Programu. Duże zaawansowanie zarówno finansowe jak i rzeczowe RPO WŁ w ramach wszystkich osi powoduje, iż region coraz bardziej zyskuje na atrakcyjności. Postępujące rozliczanie środków powoduje, iż zmniejsza się obciążenie dla budżetów beneficjentów, a tym samym pojawiają się możliwości realizowania nowych inwestycji. Konkursy jakie ogłaszano w 2011 r. głównie w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość w szczególny sposób wpływają na potencjał ekonomiczny regionu. Różnorodność typów projektów na które prowadzono nabory w okresie sprawozdawczym spowodowała duże zainteresowanie aplikowaniem o środki w ramach RPO WŁ. Środki UE pozyskać można było w ramach inwestycji dotyczących transportu multimodalnego, targów i misji zagranicznych, promocji marek i produktów regionalnych, bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego, działalności B+R w przedsiębiorstwach, rozwoju otoczenia biznesu oraz uzbrojenia terenów inwestycyjnych. W przypadku konkursów ogłaszanych w ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka, w okresie sprawozdawczym stanowiły one odpowiedź na niedostateczny rozwój sieci i stacji wysokiego napięcia 110 kv oraz zły stan infrastruktury elektroenergetycznej średnich i niskich napięć. Konkurs ogłoszony w ramach VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich, miał z kolei za zadanie zniwelować pogłębianie się negatywnych zjawisk ekonomicznych i społecznych na terenach zdegradowanych. 2.1.6.2.6 Wnioski dotyczące dalszej realizacji RPO WŁ Dalsza realizacja Programu skupi się w głównej mierze na kontraktowaniu pozostałych jeszcze środków, szczególnie tych, które województwo łódzkie otrzymało w ramach KRW oraz DT. Przewiduje się, iż wszystkie możliwe środki zostaną zakontraktowane do końca 2012 r. W przypadku zwrotów dokonywanych przez beneficjentów, wolne środki będą przekazywane na projekty w ramach list rezerwowych. Ponadto do zakontraktowania pozostała duża pula projektów, które zostały wyłonione do dofinansowania w okresie 54

sprawozdawczym w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność przedsiębiorczość. Kolejnym ważnym zadaniem jakie będzie realizowane przez IZ RPO WŁ i IP II - COP jest rozliczanie projektów. Zakończenie kontraktowania środków w ramach Programu pozwoli w głównej mierze skupić się na weryfikacji wniosków o płatność. Realokacje środków w ramach poszczególnych Działań Osi priorytetowych będą uzależnione w szczególności od kursu EUR. Biorąc pod uwagę, iż nie przewiduje się znaczącego wzrostu kursu EUR, zmiany w alokacjach będą miały charakter porządkujący. 2.1.6.2.7 Analiza dotycząca projektów realizowanych na terenie województwa łódzkiego według kategorii interwencji w ramach EFRR i Funduszu Spójności (FS) Tabela 16: Wartość dofinansowania UE (w mln EUR) dla projektów realizowanych w województwie łódzkim w ramach polityki spójności Kategorie interwencji Wartość dofinansowania UE EFRR+FS 1-9 przedsiębiorczość i B+R 425 452 839,37 10-15 społeczeństwo informacyjne 76 494 745,15 16-32 transport 736 904 053,66 33-43 środowisko 78 143 511,06 44-54 energetyka 207 311 623,67 55-57 turystyka 41 640 359,68 58-60 kultura 42 469 807,94 62-74 kapitał ludzki 69 941,46 75-79 infrastruktura społeczna 107 544 032,75 RAZEM 1 716 030 914,75 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W ramach polityki spójności na terenie województwa łódzkiego realizowane są projekty, dla których wartość dofinansowania UE przekroczyła 1,7 mld EUR. Najwięcej środków rozdysponowano na realizację kategorii interwencji związanych z transportem. Kolejną grupę stanowią projekty związane ze wsparciem przedsiębiorczości oraz B+R. Najmniej środków zakontraktowano na realizację projektów związanych z kapitałem ludzkim, turystyką i kulturą. 55

Mapa 3: Wartość dofinansowania UE w mln EUR dla projektów realizowanych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności w Województwie Łódzkim w latach 2007-2013 stan na dzień 31 grudnia 2011 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Najwyższa wartość dofinansowania UE dla projektów realizowanych w ramach EFRR oraz Funduszu Spójność została zanotowana w Mieście Łodzi oraz powiecie skierniewickim. Najmniejszą wartość dofinansowania UE zakontraktowano w powiatach: Miasto Skierniewice, brzezińskim, rawskim, łaskim, zduńskowolskim, wieruszowskim, wieluńskim i łęczyckim. 2.1.6.2.8 Analiza dotycząca projektów realizowanych na terenie województwa łódzkiego w ramach PO RYBY i PROW Dane dotyczące powyższych Programów prezentowane są zgodnie z sugestią MRR zawartą w Instrukcji do sprawozdania rocznego z wdrażania programu operacyjnego w 2011 r. 56

a) Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013 (PO RYBY) W ramach PO RYBY na terenie województwa łódzkiego realizowane są 4 projekty. Wartość uzyskanego wsparcia w ramach projektów przekroczyła 4,34 mln EUR. Tabela 17: Lista projektów realizowanych w ramach PO RYBY w województwie łódzkim Tytuł operacji Remont i modernizacja obiektu stawowego w Bukowie oraz zakup sprzętu i środków transportu wewnętrznego i zewnętrznego Modernizacja i wyposażenie w maszyny i urządzenia techniczne oraz zakup specjalistycznego środka transportu dla stawów rybnych. Budowa nowoczesnego zakładu przetwórstwa rybnego w Żerominie wraz z wyposażeniem-część II Rekompensata społeczno- gospodarcza w celu zarządzania flota rybacką Źródło: opracowanie własne b) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) W ramach PROW w województwie łódzkim podpisano ponad 388 tys. umów/decyzji. Kwota dofinansowania w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) zbliżyła się do 331 mln EUR (1,5 mld PLN). Szczególnie dużym zainteresowaniem cieszyło się działanie (w ramach II Osi) poświęcone wspieraniu gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, dla którego zawarto ponad 370 tys. umów/decyzji o wartości dofinansowania ponad 88 mln EUR (397 mln PLN). Najmniejszym powodzeniem cieszą się projekty realizowane w ramach IV Osi LEADER. Jest ich tylko 479 na kwotę dofinansowania UE przekraczającą 10 mln EUR (45,8 mln PLN). Szczegółowe dane dotyczące wdrażania PROW prezentuje poniższa tabela. 57

Tabela 18: Stan wdrażania PROW w województwie łódzkim Działanie liczba Złożone wnioski Zawarte umowy/wydane decyzje Zrealizowane płatności wnioskowana kwota (zł) liczba kwota umów / decyzji (zł) liczba wypłacona kwota (zł) umów / Ogółem EFRROW płatności decyzji Ogółem EFRROW Ogółem EFRROW OŚ I 13 696 1 604 029 569,45 1 220 824 405,53 8 150 707 359 438,19 540 896 284,97 389 494 1 237 762 008,29 929 848 137,17 OŚ II 393 433 97 811 746,01 78 249 396,81 378 454 568 539 156,72 454 831 325,38 420 976 641 366 239,97 513 091 491,16 OŚ III 3 926 1 485 456 123,20 954 681 525,43 1 376 672 834 275,18 436 721 370,00 815 162 316 504,95 113 864 038,05 OŚ IV 1 005 106 711 404,50 75 143 236,69 479 63 469 004,77 45 883 461,78 276 8 750 308,95 6 531 678,30 RAZEM 412 060 3 294 008 843,16 2 328 898 564,45 388 459 2 012 201 874,86 1 478 332 442,13 811 561 2 050 195 062,16 1 563 335 344,68 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 58

2.1.6.3 REKOMENDACJE KOMISJI EUROPEJSKIEJ Uwagi o charakterze ogólnym Wzbogacenie analizy jakościowej w odniesieniu do celów Programu oraz wskazanie czynników sukcesu i barier we wdrażaniu poszczególnych Osi priorytetowych KE uważa za szczególnie istotne, aby sprawozdawczość zapewniła wszystkim zaangażowanym partnerom pogłębioną analizę jakościową na temat tego, jak osiągane są początkowo postawione cele programów operacyjnych. Stosowna analiza, w oparciu o dostępne dane, została zawarta w raporcie z postępów wdrażania RPO WŁ za 2011 r. w części 3 Sprawozdania, poświęconej poszczególnym Osiom priorytetowym RPO WŁ. Podsumowanie sprawozdania w języku polskim i angielskim Zgodnie z zaleceniem KE do sprawozdania dołączone zostanie streszczenie sprawozdania w języku polskim i angielskim. Wkład programu w realizację Strategii Europa 2020 Zgodnie z zaleceniem KE sprawozdanie zawiera rozdziały poświęcone wpływowi RPO WŁ na osiąganie celów Strategii Europa 2020, Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego, czy Krajowego Programu Reform. Prace nad określeniem kierunków wsparcia na nowy okres programowania, które rozpoczęły się w województwie łódzkim, uwzględniają ściśle założenia zawarte w strategii Europa 2020. Niepowodzenia w wykorzystaniu funduszy strukturalnych w sektorze ochrony zdrowia Do KE dotarły informacje, że z uwagi na nie podpisane kontrakty z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ), sprzęt dofinansowany ze środków unijnych nie jest używany. Na podstawie przeprowadzonej analizy należy stwierdzić, że w ramach RPO WŁ problem ten nie występuje. Szczegółowe uwagi dotyczące RPO WŁ Postęp we wdrażaniu RPO WŁ nie jest równo rozłożony we wszystkich Osiach priorytetowych (Postęp w Osiach IV Społeczeństwo Informacyjne oraz VI odnowa obszarów miejskich jest niezadowalający) W porównaniu z 2010 r. w okresie sprawozdawczym we wspomnianych Osiach priorytetowych odnotowano znaczny postęp we wdrażaniu. Z uwagi na skomplikowany charakter projektów w IV Osi, które wiążą się z budową i wdrażaniem systemów informatycznych, płatności przewidywane są na zakończenie ich realizacji. Szacuje się, że większość środków UE zostanie wypłacona beneficjentom w tamach tej Osi w latach 2012-2014. W przypadku VI Osi priorytetowej większość projektów rozpoczęła się w okresie sprawozdawczym i szacuje się, że większość środków UE zostanie wypłacona beneficjentom w tamach tej Osi w latach 2013-2014. 59

Wskazane w spisie treści Sprawozdania powinny zawierać odpowiednie informacje Zgodnie z zaleceniem KE informacje zostały uporządkowane i zamieszczone w odpowiednich rozdziałach i podrozdziałach w celu zachowania przejrzystości dokumentu. Informacja dotycząca postępu finansowego i rzeczowego Programu powinna zostać uporządkowana Zgodnie z zaleceniem KE informacje zostały uporządkowane i podzielone w celu zachowania przejrzystości dokumentu. Informacje powinny zostać przedstawione w sposób bardziej zwięzły Zgodnie z zaleceniem KE sprawozdanie zawiera najważniejsze informacje, zawierając odniesienia do poprzedniego sprawozdania rocznego bez dokonywania powtórzeń. Szczegółowe informacje zostały zamieszczone w załącznikach. Odniesienia do innych programów oraz funduszy wynikają wyłącznie z wymogów instrukcji opracowanej przez IK NSRO dla wszystkich programów operacyjnych. Ograniczono do niezbędnego minimum ilość wykresów, tabel i zdjęć w treści sprawozdania. Rozbieżność pomiędzy wskaźnikami (core indicators) w systemie SFC 2007 i odpowiadającymi im wskaźnikami w RPO WŁ IZ RPO WŁ po przeprowadzonej analizie i skonsultowaniu z IK NSRO w ramach sprawozdania za 2011 r. dokona stosownych weryfikacji wskaźników (core indicators) w systemie SFC2007. Obszary i napotkane problemy oraz podjęte środki zaradcze Zgodnie z zaleceniem KE w ramach informacji o poszczególnych Osiach priorytetowych opisano występujące problemy tylko w sytuacji, kiedy odnosiły się one wprost do danej Osi. Ogólna informacja o problemach we wdrażaniu odnosi się do Programu jako całości. Zmiany w kontekście wdrażania Programu Zgodnie z zaleceniem KE w sprawozdaniu przedstawiono zmiany w sferze administracyjnej i legislacyjnej, które miały mieć wpływ na wdrażanie Programu. Komplementarność z innymi programami operacyjnymi Zgodnie z zaleceniem KE informacje zostały uporządkowane i przedstawione w sposób umożliwiający ocenę i wnioskowanie. System monitoringu i ewaluacji Zgodnie z zaleceniem KE w sprawozdaniu zostały zamieszczone informacje dotyczące systemu ewaluacji w ramach RPO WŁ. Współzależność z innymi strategiami regionalnymi i krajowymi Zgodnie z zaleceniem KE w ramach informacji o poszczególnych Osiach priorytetowych opisano wpływ RPO WŁ na realizację celów wynikających ze strategii krajowych i regionalnych, w tym w s szczególności Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego oraz 60

Regionalnej Strategii Innowacyjności. Na poziomie Programu taki wpływ zaprezentowano w odniesieniu do Strategii Europa 2020, Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego, czy Krajowego Programu Reform. Promocja i informacja Zgodnie z zaleceniem KE w ramach rozdziału poświęconego informacji i promocji RPO WŁ zamieszczono informacje dotyczące oceny rezultatów działań informacyjnych i promocyjnych w kontekście efektywności ścieżek dotarcia i skuteczności w budowaniu świadomości społecznej na temat programów operacyjnych oraz roli, jaką odgrywa UE, zgodnie z rozporządzeniem nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2008 r. 2.1.6.4 REKOMENDACJE IZ RPO WŁ I INNYCH INSTYTUCJI W związku ze zidentyfikowanym jeszcze w poprzednim okresie sprawozdawczym problemem związanym z osiąganiem zaplanowanych w Programie wartości wskaźników docelowych, IZ RPO WŁ zwróciła się do beneficjentów projektów zakończonych z prośbą o wypełnienie i odesłanie stosownej ankiety zawierającej katalog wszystkich możliwych do osiągnięcia wskaźników w ramach poszczególnych działań. Uzyskane w wyniku przeprowadzonych ankiet informacje okazały się szczególnie przydatne podczas przygotowywania tegorocznego Sprawozdania. Z uwagi na konieczność zapewnienia monitoringu środowiskowego RPO WŁ, IZ RPO WŁ podjęła działania związane z oceną wpływu Programu na środowisko. Ze względu na potrzeby informacyjne w tym zakresie, w ramach w/w ankiety wnioskodawcy wskazywali poziom realizacji w projektach wskaźników środowiskowych. Podczas KM RPO WŁ, które odbyły się w 2011 r., uczestnicy zgłaszali swoje uwagi do systemu realizacji Programu, które IZ RPO WŁ potraktowała jako rekomendacje. Ogólnie przyjętą praktyką jest także stosowana metoda konsultacji, która wykorzystuje wiedzę, kompetencje, a także doświadczenie członków KM RPO WŁ jeszcze na poziomie poprzedzającym formalną akceptację Kryteriów Wyboru Projektów w ramach RPO WŁ (najpierw Uchwałą ZWŁ, a następnie Uchwałą KM RPO WŁ). Takie rozwiązanie pozwala na wyodrębnienie i wprowadzenie w możliwie jak najbardziej precyzyjny sposób wszelkich zmian na bardzo wczesnym etapie, dając wszystkim członkom KM RPO WŁ więcej czasu na ich przeanalizowanie oraz zgłoszenie ewentualnych uwag. IZ RPO WŁ postanowiła docenić rolę Komitetu składającego się z przedstawicieli różnych środowisk i corocznie przedstawiać im wyniki prac badań ewaluacyjnych nt. RPO WŁ wraz z zawartymi w nich rekomendacjami. Na XII posiedzeniu KM RPO WŁ, które odbyło się w dniu 16 grudnia 2011 r. członkowie komitetu oraz obserwatorzy zapoznali się z informacją na temat badań ewaluacyjnych w ramach RPO WŁ, zrealizowanych w 2011 r., dyskutowali nt. w/w badań w kontekście rozwoju regionu łódzkiego oraz zapoznali się ze zgłoszonymi rekomendacjami, o sposobie wdrażania których zostali poinformowani na początku 2012 r. W procesie opiniowania dokumentów składających się na system realizacji RPO WŁ zaangażowana jest także IPOC poprzez przekazywanie uwag do Podręcznika procedur wdrażania RPO WŁ oraz sprawozdań okresowych i rocznych z wdrażania Programu. Ponadto w/w Instytucja zobowiązana jest do przeprowadzenia w IZ RPO WŁ kontroli dotyczących poprawności funkcjonowania systemu zarządzania RPO WŁ. Wszelkie uwagi i opinie IPOC są brane pod uwagę i wykorzystywane w celu doskonalenia systemu realizacji RPO WŁ. 61

2.1.6.5 INSTRUMENTY INŻYNIERII FINANSOWEJ JEREMIE JEREMIE (ang. Joint European Resources for Micro-to-Medium Enterprises) to inicjatywa pozadotacyjnego wsparcia mikro, małych i średnich przedsiębiorstw nastawiona na finansowanie inwestycji o zwiększonym ryzyku kredytowania oraz elastycznym podejściu do indywidualnych potrzeb. Beneficjentami inicjatywy są przede wszystkim przedsiębiorstwa znajdujące się w początkowej fazie rozwoju, które ze względu na brak historii kredytowej, czy niewystarczającej ilości zabezpieczeń mają problemy z uzyskaniem wsparcia od instytucji komercyjnych. JEREMIE oferuje przedsiębiorcom niskooprocentowane kredyty, pożyczki, poręczenia. ZWŁ Uchwałą Nr 1499/09 z dnia 2 września 2009 r. wyłonił projekt do dofinansowania w ramach konkursu nr RPLD.03.04.00-1/09 w ramach III Osi Priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, Działania III.4. Rozwój otoczenia biznesu RPO WŁ. Na realizację projektu ZWŁ przyznał środki finansowe w wysokości: 41 667 940, 93 EUR (188 630 768,60 PLN), w tym dofinansowanie UE: 27 084 161,61 EUR (122 609 999,59 PLN) jednemu podmiotowi BGK, którego zadaniem jest utworzenie i zarządzanie Łódzkim Regionalnym Funduszem Powierniczym. W 2011 r. Menadżer Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego (MŁRFP) ogłosił następujące konkursy: I. Konkurs nr 2.2/2011/ŁRFP w ramach którego Pośrednicy finansowi mogli otrzymać wsparcie w postaci pożyczki globalnej. Łączna kwota wsparcia przewidziana do przyznania w niniejszym konkursie wynosiła 13 253 810,47 EUR (60 000 000 PLN). Termin naboru: 23 maja 2011 r. - 22 czerwca 2011 r. II. III. IV. Konkurs nr 3.1/2011/ŁRFP w ramach którego Pośrednicy finansowi mogli otrzymać wsparcie w postaci poręczenia portfelowego. Łączna kwota wsparcia przewidziana do przyznania w niniejszym konkursie wynosiła 22 089 684,12 EUR (100 000 000,00 PLN). Termin naboru: 23 maja 2011 r. 21 lipca 2011 r. Konkurs nr 1.2/2011/ŁRFP w ramach którego Pośrednicy finansowi mogli otrzymać wsparcie w postaci reporęczenia. Łączna kwota wsparcia przewidziana do przyznania w niniejszym konkursie wynosiła 11 044 842,06 EUR (50 000 000,00 PLN). Termin naboru: 7 listopada 2011 r. 6 marca 2012 r. (nabór w formule otwartej); Konkurs nr 2.3/2011/ŁRFP w ramach którego Pośrednicy finansowi mogli otrzymać wsparcie w postaci pożyczki globalnej. Łączna kwota wsparcia przewidziana do przyznania w niniejszym konkursie wynosiła 13 253 810,47 EUR (60 000 000 PLN). Termin naboru: 7 listopada 2011 r. 6 marca 2012 r. (nabór w formule otwartej). W dniu 13 kwietnia 2012 Rada Monitorująca Łódzki Regionalny Fundusz Powierniczy wyraziła zgodę w sprawię zwiększenia kwoty wsparcia w ramach konkursu na produkt finansowy Pożyczka Globalna (nr 2.3/2011/ŁRFP) do kwoty 18 334 437,82 PLN (83 000 000 PLN). W ramach powyższych konkursów zostały złożone następujące wnioski: 62

I. W odpowiedzi na ogłoszony konkurs nr 2.2/2011/ŁRFP wpłynęły trzy wnioski: 1. Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A.; wnioskowana kwota: 4 417 936,82 EUR (20 000 000 PLN); 2. Stowarzyszenia Ostrowskie Centrum Wspierania Przedsiębiorczości; wnioskowana kwota: 1 104 484,21 EUR (5 000 000 PLN); 3. Fundacji Rozwoju Gminy Zelów; wnioskowana kwota: 1 546 277,89 EUR (7 000 000 PLN). II. W odpowiedzi na ogłoszony konkurs nr 3.1/2011/ŁRFP wpłynęły dwa wnioski: 1. ESBANK - u Banku Spółdzielczego; wnioskowana kwota: 1 104 484,21 EUR (5 000 000 PLN); 2. FM Banku; wnioskowana kwota: 2 650 762,09 EUR (12 000 000 PLN). III. W odpowiedzi na ogłoszony konkurs nr 1.2/2011/ŁRFP złożony został jeden wniosek: 1. Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego SA; wnioskowana kwota: 2 208 968,41 EUR (10 000 000 PLN). IV. W ramach konkursu nr 2.3/2011/ŁRFP złożonych zostało 8 wniosków na łączną kwotę 25 182 239,89 EUR (114 000 000 PLN), przez: 1. Łódzką Agencję Rozwoju Regionalnego SA; wnioskowana kwota: 6 626 905,24 EUR (30 000 000 PLN); 2. PACOBANK; wnioskowana kwota: 662 690,52 EUR (3 000 000 PLN); 3. Fundację Rozwoju Gminy Zelów; wnioskowana kwota: 2 208 968,41 EUR (10 000 000 PLN); 4. Koneckie Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości; wnioskowana kwota: 2 208 968,41 EUR (10 000 000 PLN); 5. Polską Fundację Rozwoju Przedsiębiorczości; wnioskowana kwota: 6 626 905,24 EUR (30 000 000 PLN); 6. DGA SA; wnioskowana kwota: 4 197 039,98 EUR (19 000 000 PLN); 7. Stowarzyszenie Ostrowskie Centrum Wspierania Przedsiębiorczości; wnioskowana kwota 441 793,68 EUR (2 000 000 PLN); 8. IKB Leasing Polska Sp. z o.o.; wnioskowana kwota 2 208 968,41 EUR (10 000 000 PLN). W okresie sprawozdawczym MŁRFP prowadził negocjacje z Łódzką Agencją Rozwoju Regionalnego, Pośrednikiem Finansowym wyłonionym w konkursie ogłoszonym w 2010 r. nr 2.1/2010/ŁRFP na produkt finansowy w postaci pożyczki globalnej co skutkowało podpisaniem Umowy Operacyjnej I stopnia w dniu 8.04.2011 r. na kwotę wsparcia 4 417 936,82 EUR (20 000 000,00 PLN). W ramach konkursu nr 2.2/2011/ŁRFP na produkt finansowy pożyczki globalnej, ogłoszonego w 2011 r. podpisano następujące umowy Operacyjne I Stopnia: w dniu 29.09.2011 r. z Fundacją Rozwoju Gminy Zelów na kwotę wsparcia: 1 546 277,89 EUR (7 000 000 PLN); w dniu 18 listopada 2011 r. podpisano trzecią w ramach Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego Umowę Operacyjną I Stopnia. Pośrednik Finansowy 63

Stowarzyszenie Ostrowskie Centrum Wspierania Przedsiębiorczości otrzymało wsparcie w kwocie 441 793,68 EUR (2 000 000 PLN). Menadżer Funduszu podjął decyzję o obniżeniu poziomu dofinansowania z wnioskowanej kwoty 1 104 484,21 EUR (5 000 000 PLN); w dniu 23 listopada 2011 r. podpisano z Łódzką Agencją Rozwoju Regionalnego kolejną (czwartą w województwie łódzkim, a drugą z tym Pośrednikiem Finansowym) Umowę Operacyjną I Stopnia. W ramach w/w Umowy Operacyjnej Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego otrzymała wsparcie w wysokości 4 417 936,82 EUR (20 000 000 PLN). W 2011 r. Pośrednicy Finansowi w ramach podpisanych umów udzielili następującego wsparcia MŚP działającym na terenie województwa łódzkiego: Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego: w ramach podpisanej Umowy Operacyjnej nr 2.1/2010/ŁRFP/1/026, zawarła 60 umów Pożyczki na łączną kwotę 2 540 755,47 EUR (11 502 000 PLN), z czego udział Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego wynosi 2 040 622,93 EUR (9 237 900 PLN), co stanowi 46,19% wykorzystania przyznanego Limitu Pożyczki Globalnej w wysokości 4 417 936,82 EUR (20 000 000 PLN); w ramach podpisanej Umowy Operacyjnej nr 2.2/2011/ŁRFP/1/33, zawarła 7 umów Pożyczki na łączną kwotę 717 914,73 EUR (3 250 000,00 PLN), z czego udział Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego wynosi 543 958,47 EUR (2.462.500,00 PLN), co stanowi 12,31% wykorzystania przyznanego Limitu Pożyczki Globalnej w wysokości 4 417 936,82 EUR (20 000 000,00 PLN). Fundacja Rozwoju Gminy Zelów: w ramach Umowy Operacyjnej nr 2.2/2011/ŁRFP/3/27, zawarła 8 umów pożyczek na łączną kwotę 96 073,78 EUR (434 926 PLN), z czego udział Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego wynosi 81 662,71 EUR (369 687,10 PLN), co stanowi 5,28 % wykorzystania przyznanego Limitu Pożyczki Globalnej w wysokości 1 546 277,89 EUR (7 000 000,00 PLN). W 2011 r. Pośrednicy Finansowi, z którymi Menadżer podpisał na terenie województwa łódzkiego Umowy Operacyjne I Stopnia o łącznej wartości 10 823 945,22 EUR (49 000 000,00) wsparli 75 przedsiębiorstw sektora MŚP, na kwotę 3 354743,98 EUR (15 186 926,00PLN), z czego udział środków Menadżera wyniósł 26 523 102,96 EUR (12 070 087,10 PLN). Stanowi to 24,63% wykorzystania łącznie przyznanego Limitu Pożyczki Globalnej Pośrednikom Finansowym na terenie województwa łódzkiego. W ramach Operacji II Stopnia w 2011 r. na terenie województwa łódzkiego wsparto najwięcej mikro przedsiębiorstw, które stanowiły 57,33% ogólnej liczby wspartych przedsiębiorstw. 43 mikroprzedsiębiorcom udzielono pożyczek w wysokości łącznie 1 362 917,16 EUR (6 169 926,00 PLN), co stanowi 40,63% wartości ogólnie udzielonego MŚP wsparcia. Drugą grupę w kolejności pod kątem ilości i wielkości udzielonego wsparcia stanowią małe przedsiębiorstwa. Wsparto 22 małych przedsiębiorstw, które stanowiły 29,33% liczby ogólnie wspartych przedsiębiorstw. Małym przedsiębiorstwom udzielono pożyczek na łączną kwotę 1 314 115,31 EUR (5 949 000,00 PLN), co stanowi 39,17% ogólnie udzielonego wsparcia. 64

Średnie przedsiębiorstwa, to trzecia, pod względem ilości i wielkości przyznanego wsparcia grupa przedsiębiorstw. W 2011 roku wsparto 10 takich przedsiębiorstw i stanowiło to 13,33% liczby ogólnie wspartych przedsiębiorstw z województwa łódzkiego. Pośrednicy Finansowi udzielili im pożyczek w łącznej kwocie 677 711,51 EUR (3 068 000,00 PLN), co stanowi 20,20% wartości ogólnie udzielonego wsparcia. Wśród wszystkich wspartych przedsiębiorstw 19 to Start-upy, które stanowiły 25,33% ogólnej liczby wspartych przedsiębiorstw sektora MŚP w roku 2011. Udzielono im wsparcia w kwocie 527 264,41 EUR (2 386 926,00 PLN), co stanowi 15,72% wartości ogólnie udzielonego wsparcia przedsiębiorcom z województwa łódzkiego. W 2011 r. na terenie województwa łódzkiego udzielono najwięcej pożyczek na finansowanie inwestycji polegających, m.in. na zakupie, budowie lub modernizacji obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych. Na realizację takiego celu przyznano pożyczki 43 przedsiębiorstwom sektora MŚP, co stanowi 57,33% łącznej liczby udzielonych pożyczek. W ramach w/w 43 pożyczek przekazano MŚP wsparcie w wysokości 2 227 965,54 EUR (10 086 000,00 PLN), co stanowi 66,41% ogólnie przyznanego wsparcia w regionie łódzkim w minionym roku. Drugą grupą ze względu na przeznaczenie stanowiły pożyczki na zakup wyposażenia w maszyny, urządzenia, aparaty. W realizacji takiego celu udzielono 29 pożyczek, które stanowią 38,67% liczby udzielonych pożyczek. W ramach tych pożyczek, przekazano przedsiębiorstwom na realizację w/w celu łącznie 1 064 927,32 EUR (4 820 926,00 PLN), co stanowi 31,74% ogólnie przyznanego wsparcia w 2011 r. w województwie łódzkim. Tabela 19: Informacja o stanie środków zgromadzonych na rachunku bankowym Wyszczególnienie Stan środków na rachunku bankowym Wartość na koniec okresu sprawozdawczego w EUR/PLN 41 227 643,56 EUR (186 637 542,39 PLN) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych od IP II - COP Tabela 20: Informacja o zaangażowaniu bezpośredniego wkładu finansowego Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego w realizację Projektu* Wyszczególnienie Wartość za IV kwartał 2011 r. (w EUR) I. Wysokość wkładu bezpośredniego przekazanego do MFP przez IZ/IP wartość zawartych umów wartość przekazanych środków II. Wartość wsparcia przekazanego przez MFP do Pośredników Finansowych wartość zawartych umów wartość przekazanych środków wartość planowana wartość zrealizowana % realiz acji Wartość za okres od początku realizacji Projektu (stan na 31.12.2011.r.) (w EUR) wartość planowana wartość zrealizowana % realizacji - - - 41 667 940,93 41 667 940,93 100,00% - - - 41 667 940,93 41 667 940,93 100,00% - - - 41 667 940,93 41 667 940,93 100,00% 0 4 859 730,51 0 41 683 233,93 10 823 945,22 25,97% 0 4 859 730,51 0 41 683 233,93 10 823 945,22 25,97% 0 1 270 156,84 0 25 005 522,42 3 479 125,25 13,91% 65

III. Wartość wsparcia przekazanego przez Pośredników Finansowych do MŚP wartość zawartych umów wartość przekazanych środków n. d. 2 115 512,70 n. d. n. d. 3 354 743,98 n. d. n. d. 2 115 512,70 n. d. n. d. 3 354 743,98 n. d. n. d. 2 331 381,51 n. d. n. d. 2 662 704,68 n. d. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych od IP II - COP * Dane uwzględniają wkład własny Pośredników Finansowych. JESSICA W 2010 r. ZWŁ podjął wstępne działania zmierzające do ewentualnego przystąpienia Województwa Łódzkiego do inicjatywy JESSICA. W dniu 13 sierpnia 2010 r. został wystosowany do Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) list intencyjny z prośbą o podjęcie działań koniecznych do rozpoczęcia procesu przystąpienia do inicjatywy JESSICA przez województwo łódzkie (w tym przygotowanie badania ewaluacyjnego). W okresie listopad 2010 r. luty 2011 r. firma Deloitte Business Consulting S.A., działająca na zlecenie EBI, prowadziła prace nad przygotowaniem studium ewaluacyjnego. Celem studium było m.in. określenie uwarunkowań dla inicjatywy JESSICA w województwie łódzkim, identyfikacja potencjalnych projektów rewitalizacyjnych możliwych do realizacji w ramach inicjatywy, wskazanie najbardziej korzystnego kształtu mechanizmu JESSICA, określenie potencjału instytucji finansowych w kontekście zarządzania środkami inicjatywy oraz harmonogramu jej wdrożenia. W studium skupiono się na największych miastach województwa łódzkiego liczących powyżej 25 tys. mieszkańców. Wdrożenie inicjatywy JESSICA wymaga przekazania do zarządzania funduszowi powierniczemu (Holding Fund) środków pochodzących z RPO WŁ. Ze względu na to, że środki finansowe w ramach VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich zarezerwowane zostały na realizację projektów kluczowych, rozważano uzupełnienie alokacji VI Osi środkami pochodzącymi z KRW. W dniu 3 marca 2011 r. ZWŁ przyjął propozycję podziału środków z KRW i DT, która nie uwzględniała alokacji środków na inicjatywę JESSICA (propozycja ta została zaakceptowana także przez KM RPO WŁ w dniu 4 marca 2011 r.). W dniu 22 czerwca 2011 r. do KE został przesłany formalny wniosek o dokonanie przeglądu RPO WŁ wraz z projektem zmian Programu, wynikającym m.in. z alokacji dodatkowych środków KRW oraz środków pochodzących z DT, zgodnie z propozycją ZWŁ, zaakceptowaną przez KM RPO WŁ w dniu 21 grudnia 2011 r. KE zatwierdziła zmiany w RPO WŁ. 66

2.1.6.6 REALIZACJA ZAŁOŻEŃ STRATEGII EU 2020 2.1.6.6.1 Strategia Europa 2020 w kontekście realizacji Programu Matryca priorytetów, obszarów, celów i inicjatyw flagowych Strategii Europa 2020 oraz kategorii interwencji realizowanych w okresie programowania 2007-2013 została przedstawiona jako załącznik nr VI do Sprawozdania. Przyjęta w marcu 2010 r. przez UE nowa strategia rozwojowa wyznaczającą cele i kierunki działań dla instytucji UE i państw członkowskich w perspektywie do 2020 r. - Europa 2020 ma między innymi na celu promowanie konkurencyjności i tworzenie miejsc pracy. Biorąc pod uwagę, iż RPO WŁ przyjęto w 2007 r., jego zapisy nie były dedykowane nowej Strategii. Warto jednak zaznaczyć, iż obszary/cele Strategii UE 2020 stanowiące podstawę działań, w większości przypadków wpisały się w zapisy RPO WŁ. Jedynie jeden obszar/cel Strategii: zatrudnienie i umiejętności, ze względu na specyfikę Programu, który współfinansowany jest ze środków EFRR, nie znalazł odzwierciedlenia w jego alokacji. Wskaźniki zaproponowane dla poszczególnych obszarów/celów Strategii UE 2020 zakładające: wzrost aktywności zawodowej ludności do 75 %; zwiększenie udziału osób z dyplomami wyższych uczelni do 40 %; zwiększenie nakładów na badania i rozwój do 3 % PKB; zmniejszenie liczby ludzi żyjących w ubóstwie z 80 do 60 mln; zwiększenie udziału źródeł energii odnawialnej i zwiększenie efektywności energetycznej; w bezpośredni lub pośredni sposób realizowane są przez RPO WŁ. Na poprawę wartości dwóch pierwszych oraz czwartego wskaźnika, poza działaniami realizowanymi z EFS, ma wpływ także rozbudowana, nowoczesna infrastruktura służąca społeczeństwu. Takie pośrednie oddziaływanie w przypadku RPO WŁ występuje między innymi w przypadku Działań V.2 Infrastruktura pomocy społecznej, V.3 Infrastruktura edukacyjna, VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych oraz VI.2 Renowacja substancji mieszkaniowej. IZ RPO WŁ w renegocjowanym z KE w 2011 r. Programie, zawarła informację na temat podziału dodatkowych środków jakie uzyskało Województwo Łódzkie z KRW i DT. Dodatkowe środki zostały przeznczone na projekty wpierające takie obszary jak innowacyjność i przedsiębiorczość oraz rozwój technologii informacyjnych. W kontekście realizacji Strategii Europa 2020 takie działania wpływają na poprawę sytuacji w zakresie inteligentnego rozwoju oraz wyłączenia społecznego. Ponadto projekty realizowane w celu upowszechnienia technologii przyjaznych środowisku oraz infrastruktury transportowej uwidocznią jeszcze bardziej realizację idei zrównoważonego wzrostu, silnie eksponowaną w projektach wyłonionych w ramach RPO WŁ. 67

Tabela 21: Realizacja obszarów/celów oraz inicjatyw flagowych Strategii EU 2020 w ramach RPO WŁ Obszary Strategii UE 2020 stanowiące cel jej głównych działań Inicjatywy flagowe UE Kategorie interwencji PS 2007-2013 wpisujące się w realizację Strategii 2020 Alokacja środków UE w ramach wymienionych kategorii interwencji PS 2007-2013 w EUR Kontraktacja środków UE w ramach wymienionych kategorii interwencji PS 2007-2013 w EUR Rozliczenie środków UE w ramach wymienionych kategorii interwencji PS 2007-2013 w EUR Badania i rozwój, innowacje, przedsiębiorczość Społeczeństwo informacyjne Edukacja Klimat, energia, mobilność Unia Innowacji - inicjatywa na rzecz poprawy warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, tak by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Europejska Agenda Cyfrowa - inicjatywa na rzecz upowszechnienia szybkiego Internetu i umożliwienia gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Młodzież w drodze - inicjatywa na rzecz poprawy wyników systemów kształcenia oraz ułatwiania młodzieży wejścia na rynek pracy. Europa efektywnie korzystająca z zasobów inicjatywa na rzecz uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz propagowania efektywności energetycznej. 1,2,3,4,5,6,7,8,9,74 230 885 445,00 128 465 616,34 79 264 316,03 10,11,12,13,14,15 78 107 347,00 63 763 060,36 19 318 197,29 62,72,73,75,77 31 027 114,00 29 135 220,89 24 251 320,38 16,17,18,19,20,21,22,23, 24,25,26,27,28,29,30,31, 32,33,34,35,36,37,38,39, 40,41,42,43,44,45,46,47, 48,49,50,51,52,53,54 438 699 570,00 377 448 632,55 186 579 045,67 Otoczenie biznesu (+przedsiębiorczość) Zatrudnienie i umiejętności Walka z ubóstwem Polityka przemysłowa w erze globalizacji inicjatywa na rzecz poprawy otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspierania rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia inicjatywa na rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu do podaży na rynku pracy, między innymi dzięki mobilności siły roboczej. Europejski program walki z ubóstwem inicjatywa na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa. 3,5,6,8,9 173 644 405,00 110 321 022,60 78 567 247,71 62,63,64,65,66,67,68,69, 70,71,74 0,00 0,00 0,00 61,76,78,79,80 145 547 427,00 119 230 737,86 31 916 131,36 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 68

W ramach RPO WŁ najwięcej środków alokowano w obszarze strategii: klimat, energia, mobilność. W obszarze tym również zakontraktowano najwięcej środków. Ze względu na specyfikę RPO WŁ, zasilanego z EFRR, w ramach Programu nie zakontraktowano środków w kategoriach wpisujących się w realizację obszaru zatrudnienie i umiejętności. W przypadku rozliczonych środków dominują również te same obszary, tj.: klimat, energia, mobilność, badania i rozwój, innowacje, przedsiębiorczość oraz otoczenie biznesu (+przedsiębiorczość). Tabela 22: Realizacja celów Strategii Europa 2020 w ramach RPO WŁ Cel SE 2020 Alokacja środków UE przeznaczona na realizację poszczególnych celów (w EUR) Liczba projektów realizujących cel Wartość zakontraktowanego dofinansowania UE dla projektów realizujących cel (w EUR) Wartość rozliczonych środków UE dla projektów realizujących cel (w EUR) Smart growth 340 019 906,00 1 063 221 363 897,60 122 833 833,70 Sustainable growth 612 343 975,00 1 071 487 769 655,15 265 146 293,38 Inclusive growth 145 547 427,00 45 119 230 737,86 31 916 131,36 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Odnosząc się do realizacji celów Strategii Europa 2020 można stwierdzić, iż pierwsze dwa cele: smart oraz sustainable growth realizowane są przez podobną liczbę projektów. Analizując wartość kontraktacji środków UE, najwięcej środków przeznaczono na realizację celu sustainable growth, a najmniej w ramach projektów realizujących cel inclusive growth. Porównując wartość rozliczonych środków UE, najwięcej rozliczono w ramach celu sustainable growth, ponad dwa razy mniej w ramach smart growth, a najmniej prawie cztery razy w ramach inclusive growth. Przykłady projektów w ramach RPO WŁ, które realizują założenia Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020 zostały zaprezentowane w załączniku nr XIV do Sprawozdania. 69

2.1.6.6.2 Krajowy Program Reform na rzecz realizacji Strategii Europa 2020 Tabela 23: Obszary i priorytety Krajowego Programu Reform (KPR) na rzecz realizacji Strategii Europa 2020 wpisujące się w przedsięwzięcia realizowane w ramach RPO WŁ Obszar priorytetowy KPR Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego Działanie w ramach KPR 1.2 Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska 1.3 Rozwój i modernizacja infrastruktury transportowej 1.4 Rozwój i modernizacja infrastruktury energetycznej 1.5 Rozwój i modernizacja infrastruktury teleinformatycznej i telekomunikacyjnej 1.6 Rozwój i modernizacja infrastruktury B+R 1.7 Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej 2.1 Otoczenie prawnoinstytucjonalne 2.2 Dostęp do finansowania 2.3 Nowe kierunki rozwoju innowacyjności Oś priorytetowa RPO WŁ II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne Źródło: opracowanie własne 70

RPO WŁ wpisuje się w dwa obszary priorytetowe KPR tj. Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego oraz innowacyjność dla wzrostu inteligentnego. Jedynie obszar pn. aktywność dla wzrostu sprzyjającego wyłączeniu społecznemu nie jest realizowany poprzez projekty w ramach Programu. Analizując działania w ramach KPR oraz Osi priorytetowe RPO WŁ można stwierdzić, iż pośredni wpływ na realizację KPR ma znacząca liczba Osi priorytetowych Programu. Jedynie VI Oś priorytetowa - Odnowa obszarów miejskich oraz VII Oś priorytetowa Pomoc techniczna nie wiąże się z działaniami KPR. Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, iż pomimo tego, że zapisy KPR odnoszą się w głównej mierze do Instytucji Centralnych, to jednak realizacja RPO WŁ również, w pośredni sposób, przyczynia się do jego realizacji. 2.1.6.6.3 Realizacja w ramach RPO WŁ zaleceń Rady z dnia 12 lipca 2011 r. w zakresie Krajowego Programu Reform Polski z 2011 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Polskę zaktualizowanego programu konwergencji na lata 2011-2014 W ramach przedstawionych zaleceń Rada UE jako zjawisko negatywne w Polsce zauważyła między innymi słabo rozwiniętą infrastrukturę sieciową stanowiącą przeszkodę dla przedsiębiorczości i inwestycji zagranicznych oraz słaby rozwój infrastruktury transportowej, który potęguje dysproporcje regionalne. Szczególnie widoczne jest to w przypadku infrastruktury energetycznej oraz kolejowej. Niektóre Osie priorytetowe RPO WŁ stanowią odpowiedź na tak określone wyzwania dla kraju. Skala realizowanych przedsięwzięć w ramach Programu ma wymiar regionalny, jednak w kontekście realizacji Polityki Spójności w Polsce wpisuje się ona w całokształt przemian, jakie zachodzą w naszym kraju w wyniku wdrażania obecnej perspektywy finansowej. RPO WŁ pośrednio poprzez działania dedykowane przedsięwzięciom z obszaru kolei i energetyki, realizuje zalecenie nr 6 Rady UE polegające na podjęciu środków służących poprawie zachęt dla inwestycji w moce wytwórcze w sektorze energii mających na celu wspieranie niskoemisyjnych technologii, a także środków służących dalszemu rozwojowi transgranicznych międzysystemowych połączeń elektroenergetycznych sieci przesyłowych; opracowanie wieloletniego planu inwestycji w infrastrukturę kolejową i wdrożenie centralnego planu dotyczącego transportu kolejowego. Ogłaszanie konkursów w ramach RPO WŁ na projekty z zakresu energetyki w 2011 r. przyczyniło się do zwiększenia liczby takich inwestycji w regionie. Beneficjenci chętnie korzystali z dodatkowych środków możliwych do uzyskania w ramach RPO WŁ. Tak duża aktywność w realizowaniu projektów z pewnością nie byłaby możliwa bez wsparcia środków UE. Kolejny obszar wsparcia realizujący w ramach RPO WŁ zalecenie nr 6 to kolej. W zakresie transportu kolejowego projekty realizowane w ramach Programu przyczyniają się do odnowy wyeksploatowanej infrastruktury oraz taboru. Poprawa sytuacji w regionie w tym zakresie jest coraz bardziej widoczna. Potrzeby dalszego rozwoju transportu kolejowego są bardzo duże i RPO WŁ w pełni ich nie zaspokoi, niemniej realizacja projektów kolejowych znacząco podnosi jakość świadczonych usług. Przykładem takich działań może być projekt polegający na modernizacji zespołów trakcyjnych serii EN57. Dzięki działaniom podjętym przez Województwo Łódzkie, pasażerowie kolei podróżują szybciej i w bardziej komfortowych warunkach. Udzielone wsparcie przyczyniło się do sprawdzania awaryjności i wzrostu częstotliwości przewozów, co wpłynęło na wzrost zaufania do tej formy transportu. 71

2.1.6.7 STRATEGIA UE DLA REGIONU MORZA BAŁTYCKIEGO (SUE RMB) Wstęp: IZ RPO WŁ w kontekście Strategii Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego (SUE RMB) w okresie sprawozdawczym, podobnie jak w 2010 r. nie prowadziła działań bezpośrednio dedykowanych Strategii. Część inicjatyw znajdujących się w gestii IZ RPO WŁ pozostawało jednak w związku ze Strategią i wpływało na propagowanie jej znaczenia w regionie. Rolę SUE RMB uwzględniono w działaniach zmierzających do aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego oraz promowania polityki regionalnej prowadzonej przez Województwo Łódzkie w regionie, szczególnie wśród jednostek samorządu terytorialnego. Na podstawie przeprowadzonej analizy zgodności obydwu dokumentów, RPO WŁ przyczynia się do realizacji Strategii, wpisując się w większość obszarów priorytetowych SUE RMB. W nawiązaniu do prac KM RPO WŁ, IZ RPO WŁ przy okazji trwającego procesu przeglądu i renegocjacji RPO WŁ wskazała członkom Komitetu te priorytety i obszary priorytetowe SUE RMB, które zostaną wsparte dodatkowymi środkami pochodzącymi z KRW oraz DT. Ponadto IZ RPO WŁ zaprezentowała członkom KM RPO WŁ szczegółowe sprawozdanie dotyczące SUE RMB zawarte w Sprawozdaniu rocznym z wdrażania RPO WŁ za 2010 r. Obszerność oraz drobiazgowość danych zawartych w raporcie podsumowującym wdrażanie RPO WŁ nie wzbudziła zastrzeżeń członków Komitetu. W związku z brakiem uwag dotyczących tego zagadnienia Komitet nie prowadził dodatkowej dyskusji w przedmiotowym temacie. Wpływ projektów realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 na Strategię UE dla Regionu Morza Bałtyckiego został przedstawiony w załączniku nr VII do Sprawozdania. Pomoc techniczna IZ RPO WŁ dużą uwagę przywiązuje do rozpowszechniania wiedzy związanej z funduszami UE w regionie łódzkim. Duża liczba szkoleń oraz liczne konsultacje z beneficjentami Programu zachęcają do aplikowania w ramach programów perspektywy finansowej 2007-2013, których realizacja wpisuje się w obszary priorytetowe określone dla SUE RMB. Spośród wszystkich inicjatyw promocyjnych, IZ RPO WŁ pragnie w sprawozdaniu za 2011 r. podkreślić ważną rolę Punktu Informacyjnego Funduszy Europejskich na lata 2007-2013. Pracownicy Głównego Punktu jak i Lokalnych Punktów Informacyjnych rozmieszonych na terenie województwa łódzkiego, informują wszystkich chętnych do aplikowania o środki z UE. Dzięki prowadzeniu działań informacyjno-promocyjnych możliwe jest dodarcie do dużego grona odbiorców, czyli potencjalnych beneficjentów. Warto wskazać organizowane przez IZ RPO WŁ wydarzenia, które jako potencjalnie najlepsze kanały przekazu, pośrednio przyczyniają się do realizacji celów SUE RMB. Szczególnie istotne są te wydarzenia, które IZ RPO WŁ organizuje corocznie. Są to między innymi: Piknik Funduszy Europejskich i Forum Funduszy Przedsięwzięcia te z roku na rok cieszą się coraz większym zainteresowaniem społeczeństwa regionu. Ze względu na swoją cykliczność stały się rozpoznawalne wśród mieszkańców i na stałe zagościły w kalendarzu imprez w województwie łódzkim. Promując inicjatywy realizowane w ramach funduszy UE, działania IZ RPO WŁ spełniają rolę edukacyjną dla społeczeństwa, dzięki czemu rośnie w nim świadomość i otwartość, co przekłada się również na realizację założeń SUE RMB. Dzięki 72

działaniom IZ RPO WŁ wspieranym z Pomocy technicznej RPO WŁ w województwie łódzkim możliwa jest realizacja 1 102 projektów, które wpływają na cele SUE RMB. Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE dla wspomnianych projektów przekroczyła 591,28 mln EUR. System wdrażania RPO WŁ w 2011 r. w przypadku niektórych Osi priorytetowych zbliżył się do granicy pozwalającej kontraktować dalsze środki. Na koniec 2011 r. ponad 81% środków stanowiących wkład wspólnoty zostało zakontraktowanych na rzecz beneficjentów Programu. Odnosząc się do Guidance Note - UE Strategy for the Baltic Sea Region Practical Suggestions to the Operational Programmes opracowanej jeszcze w 2009 r. oraz propozycji w niej zawartych, IZ RPO WŁ już w 2010 r. zdecydowała, iż ze względu na stan realizacji Programu większość z sugestii KE nie może zostać wdrożona. W okresie sprawozdawczym podtrzymano podjęte wcześniej założenie. IZ RPO WŁ ponownie jak w roku ubiegłym podkreśla, iż rekomendacja dotycząca uwzględnienia SUE RMB przy podejmowaniu wszelkich decyzji o realokacjach finansowych w ramach RPO WŁ na tym etapie wdrażania jest spóźniona. Trzeba jednak zaznaczyć, iż w wyniku renegocjacji RPO WŁ w jego treści znalazł się zapis dotyczący rozdysponowania środków w ramach KRW oraz DT na poszczególne priorytety oraz obszary priorytetowe SUE RMB. W przypadku innych sugestii KE, takich jak ocena wniosków o dofinansowanie adekwatnych dla SUE RMB oraz przyznawanie im dodatkowych punktów, w ocenie IZ RPO WŁ, powinna zostać opracowana stosowna procedura w tym zakresie, spójna na terenie całego kraju. Ocena zgodności projektów z SUE RMB nie powinna być uznaniowa, lecz oparta o jednolitą, określoną na poziomie centralnym, metodologię. Pozwoli to na uniknięcie nierównego traktowania beneficjentów. Dlatego też powinno się opracować wytyczne w tym zakresie na poziomie kraju. IZ RPO WŁ ze względu na powyższe wnioski oraz niewielką liczbę konkursów, jaka jest jeszcze planowana w ramach Programu, nie będzie wprowadzać zmian do kryteriów wyboru projektów. W kontekście monitorowania SUE RMB, IZ RPO WŁ będzie zamieszczać w Sprawozdaniu rocznym informacje na temat projektów, których realizacja przyczynia się do usprawnienia obszarów priorytetowych wskazanych w Strategii. Przygotowane przez IZ RPO WŁ dane dotyczą liczby, wartości, kwoty dofinansowania UE projektów, przyporządkowanych do poszczególnych obszarów priorytetowych Strategii. Monitoring nowych projektów będzie odbywał się w oparciu o tabelę, której wzór opracowało MRR Wpływ projektów realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 na Strategię Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego. W 2011 r. nie wystąpiła konieczność nawiązywania przez IZ RPO WŁ kontaktów z koordynatorami obszarów priorytetowych, a z szeregu realizowanych przedsięwzięć nie znalazło się żadne, wymagające udziału partnera z państwa współrealizującego Strategię. System realizacji Działania realizowane w ramach poszczególnych Osi priorytetowych RPO WŁ są spójne z założeniami SUE RMB, tj. obszarami priorytetowymi określonymi w Planie Działania stanowiącym załącznik do SUE RMB. Większość projektów realizowanych w ramach RPO WŁ wpisuje się w trzy priorytety SUE RMB tj.: I - Region Morza Bałtyckiego jako obszar Zrównoważony; 73

II - Region Morza Bałtyckiego jako obszar Dobrobytu; III - Region Morza Bałtyckiego jako obszar Dostępny i Atrakcyjny. Tabela 24: Liczba projektów w ramach RPO WŁ realizująca poszczególne priorytety i obszary priorytetowe SUE RMB Priorytet (zgodnie z SUE RMB) Obszar priorytetowy (zgodnie z Planem Działań SUE RMB) Liczba projektów (w ramach RPO WŁ) w okresie sprawozdawczym - 2011 rok od uruchomienia programu I 1 0 0 2 2 39 3 6 60 4 0 0 5 0 0 II 6 0 0 7 12 36 8 422 722 9 0 0 III 10 42 67 11 15 77 12 12 101 IV 13 0 0 14 0 0 15 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Tabela 25: Wartość dofinansowania UE ( w mln EUR) w ramach RPO WŁ dla projektów realizujących poszczególne priorytety i obszary priorytetowe SUE RMB Priorytet (zgodnie z SUE RMB) Obszar priorytetowy (zgodnie z Planem Działań SUE RMB) Wartość dofinansowania UE w mln EUR (w ramach RPO WŁ) w okresie od uruchomienia sprawozdawczym - programu 2011 r. I 1 0 0 2 2,66 64,34 3 0,65 24,57 4 0 0 5 0 0 II 6 0 0 7 16,91 18,75 8 8,50 98,24 9 0 0 III 10 23,17 44,62 11 37,90 217,89 12 7,17 122,87 IV 13 0 0 14 0 0 15 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 74

IV Priorytet - Region Morza Bałtyckiego, jako Obszar Bezpieczny, jako jedyny nie jest realizowany poprzez działania podejmowane w ramach RPO WŁ. Priorytet I Region Morza Bałtyckiego, jako obszar Zrównoważony Priorytet I SUE RMB realizowany jest poprzez pięć obszarów priorytetowych. W ramach RPO WŁ dwa z nich znalazły odzwierciedlenie w realizowanych projektach. Są to: obszar priorytetowy 2 - Zachowanie stref przyrodniczych oraz bio-różnorodności, uwzględniając łowiska morskie; obszar priorytetowy 3 - Redukcja użytkowania oraz wpływu substancji niebezpiecznych. Obszar priorytetowy 2 Tabela 26: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 2 SUE RMB Kategoria interwencji Działanie URPO WŁ 46 Oczyszczanie ścieków Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) Działanie II.3 Ochrona przyrody Źródło: opracowanie własne Cele Obszaru priorytetowego 2 realizuje 39 projektów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE, przekraczającą 64,3 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano 2 umowy na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE 2,7 mln EUR, co przyczyniło się do nieznacznego postępu realizacji obszaru priorytetowego 2. Wykres 18: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 2 SUE RMB Miliony EUR 70 60 50 40 30 20 10 0 63,86 Działanie II.1 2,66 0,48 0,00 2007-2013 2011 Działanie II.3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 75

Cele określone dla powyższych Działań URPO WŁ Realizacja Działania II.1 Gospodarka wodno-ściekowa, zapewni racjonalizację gospodarki w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych oraz racjonalizacji zaopatrzenia w wodę na terenie województwa łódzkiego. Realizacja Działania II.3 Ochrona przyrody przyczyni się natomiast do ochrony środowiska naturalnego i kształtowania postaw ekologicznych mieszkańców naszego regionu. Dzięki projektom realizowanym w ramach RPO WŁ przyczyniającym się do ochrony ekosystemów, realizowane są również cele obszaru priorytetowego 2 SUE RMB Zachowanie stref przyrodniczych oraz bioróżnorodności, uwzględniając łowiska morskie, poprzez ograniczenie degradacji środowiska i utrzymanie jego naturalnej specyfiki. Minimalizacja negatywnych skutków ludzkiej działalności i wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa gwarantują realizację celów postawionych sobie zarówno w ramach RPO WŁ jak i SUE RMB. Obszar priorytetowy 3 Tabela 27: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 3 SUE RMB Kategoria interwencji Działanie URPO WŁ 44 Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi 53 Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami, naturalnym i technologicznym) Działanie II.2 Gospodarka odpadami Działanie II.4 Gospodarka wodna Działanie II.5 Zagrożenia środowiska Źródło: opracowanie własne Cele Obszaru priorytetowego 3 realizuje 60 projektów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE, około 24,6 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano 6 umów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE 0,65 mln EUR, co nieznacznie wpłynęło na postęp w realizacji obszaru priorytetowego 3. 76

Wykres 19: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 3 SUE RMB Miliony EUR 12 10 8 6 9,14 5,33 10,09 4 2 0 0,65 0,00 0,00 Działanie II.2 Działanie II.4 Działanie II.5 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Cele określone dla powyższych Działań URPO WŁ Realizacja Działania II.2 Gospodarka odpadami, umożliwi racjonalizację gospodarki odpadami komunalnymi i odpadami powstającymi w sektorze gospodarczym, wchodzącymi w strumień odpadów komunalnych, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych. Realizacja Działania II.4 Gospodarka wodna, umożliwi natomiast przeciwdziałanie powstawaniu i zmniejszanie skutków zagrożeń środowiskowych związanych z powodziami (zalewami powodziowymi, okresowymi podtopieniami) i suszami, zwiększenie zasobów wód powierzchniowych oraz ich ochronę. Realizacja Działania II.5: Zagrożenia środowiska, wpłynie na przeciwdziałanie powstawaniu zagrożeń środowiskowych i zmniejszanie ich skutków. Działanie stanowi odpowiedź na zagrożenia naturalne, w tym m.in. pożary spowodowane przyczynami innymi niż związane z poważnymi awariami, wichurami, burzami (z wyłączeniem przedsięwzięć dotyczących powodzi, zalewów powodziowych lub okresowych podtopień w zakresie, w jakim są one objęte wsparciem w ramach Działania II.4: Gospodarka wodna) i zagrożenia technologiczne związane z poważnymi awariami (m.in. eksplozje, pożary, emisja substancji niebezpiecznych do otoczenia). Osiągnięcie powyższych celów w ramach RPO WŁ pozwala na realizację założeń obszaru priorytetowego 3 - Redukcja użytkowania oraz wpływu substancji niebezpiecznych SUE RMB, poprzez położenie nacisku na kwestie ograniczenia oddziaływania zagrożeń środowiskowych spowodowanych m.in. wpływem substancji niebezpiecznych na cały ekosystem, co w rezultacie pozytywnie wpłynie na poprawę stanu środowiska i w konsekwencji na zdrowie ludzkie w województwie łódzkim. 77

Priorytet II Region Morza Bałtyckiego jako obszar Dobrobytu Priorytet II SUE RMB realizowany jest poprzez cztery obszary priorytetowe. W ramach RPO WŁ dwa z czterech obszarów priorytetowych znalazły odzwierciedlenie w realizowanych projektach. Są to: obszar priorytetowy 7 - Wykorzystanie pełnego potencjału regionu w zakresie badań i innowacji; obszar priorytetowy 8 - Wdrożenie Small Business Act: promocja przedsiębiorczości, wzmocnienie MŚP oraz podniesienie poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich. Obszar priorytetowy 7 Tabela 28: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 7 SUE RMB Kategoria interwencji 02 Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych, 03 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MŚP, między MŚP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju instytucjami na poziomie szkolnictwa pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami naukowymi i technologicznymi (parkami naukowymi i technologicznymi, technopoliami itd.), 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP (w tym dostęp do usług związanych z B+RT w ośrodkach badawczych), 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa itp.). Działanie URPO WŁ Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu Działanie III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach Działanie III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach 78 Źródło: opracowanie własne Cele Obszaru priorytetowego 7 realizuje 36 projektów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE przekraczającą 18,7 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano 12 umów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE 16,9 mln EUR. Na przykładzie obszaru priorytetowego 7, widać wyraźnie duży postęp we wdrażaniu RPO WŁ. W tym zakresie porównując lata ubiegłe, bez trudu można stwierdzić, że to 2011 r. był okresem przełomowym (pod względem przyrostu wartości dofinansowania UE) w realizacji projektów z powyższego obszaru.

Wykres 20: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 7 SUE RMB Miliony EUR 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 16,70 16,48 1,45 0,44 0,60 0,00 Działanie III.1 Działanie III.3 Działanie III.4 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Cele określone dla powyższych działań URPO WŁ Realizacja Działania III.1 Wsparcie jednostek B+R, przyczyni się do wspierania działalności badawczo-rozwojowej w regionie. W celu zapewnienia kompleksowości interwencji stworzono Działanie III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach, które nastawione jest na wspieranie działalności B+R mającej za zadanie podniesienie konkurencyjności oraz wzmocnienie potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw. Uzupełnienie dla powyższych działań stanowi Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu, którego celem jest rozwój zaplecza dla biznesu służący poprawie współpracy miedzy sferą nauki a przedsiębiorstwami oraz ułatwieniu firmom dostępu do źródeł finansowania. Poprzez rozwój działalności B+R oraz wsparcie dla inicjatyw współpracy między sferą nauki i biznesu, efektywnie odpowiedzieć można na wyzwania konkurencyjnej gospodarki, niezwykle istotne w kontekście globalizacji. Realizacja celów RPO WŁ poprzez rozwój produktów i usług wykorzystujących wiedzę naukową oraz stworzenie systemów innowacji oferujących większą dynamikę przedsiębiorczości i wzmocnienie powiązań między instytucjami naukowymi i prywatnymi inwestorami, zapewni jednocześnie osiągnięcie celów SUE RMB oraz pozwoli na efektywne wykorzystanie potencjału regionu w zakresie badań naukowych i innowacji. 79

Obszar priorytetowy 8 Tabela 29: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 8 SUE RMB Kategoria interwencji 05 Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP Działanie URPO WŁ Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw Działanie III.5 Infrastruktura turystycznorekreacyjna Działanie III.6 Rozwój mikro- i małych przedsiębiorstw Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw Działanie III.6 Rozwój mikro- i małych przedsiębiorstw Źródło: opracowanie własne Cele Obszaru priorytetowego 8 realizują 722 projekty na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE, przekraczającą 98,2 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano 422 umowy na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE 8,5 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano więcej umów realizujących powyższy obszar priorytetowy, niż łącznie w latach ubiegłych (jednak wartościowo bardzo małych). Wykres 21: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 8 SUE RMB Miliony EUR 70 60 50 40 30 20 10 0 57,64 30,06 6,47 4,44 4,07 4,07 0,00 0,00 Działanie III.2 Działanie III.4 Działanie III.5 Działanie III.6 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 80

Cele określone dla powyższych działań URPO WŁ Realizacja Działania III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, umożliwi wspieranie inwestycji modernizacyjnych i rozwojowych w przedsiębiorstwach, promocję oferowanych wyrobów na rynkach docelowych oraz kreowanie produktów regionalnych jako rozpoznawalnej marki regionu. Realizacja Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu, przyczyni się do stworzenia zaplecza służącego poprawie współpracy między sferą nauki i biznesu oraz ułatwieniu przedsiębiorstwom dostępu do źródeł finansowania. Realizacja Działania III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna poprawi atrakcyjność rekreacyjną i turystyczną regionu. Realizacja Działania III.6 Rozwój mikro- i małych przedsiębiorstw pozwoli wesprzeć najmniejsze jednostki zajmujące się różnymi gałęziami przemysłu. Dzięki położeniu nacisku na ukierunkowanie wsparcia na rozwój przedsiębiorczości i MŚP oraz zacieśnieniu współpracy między instytucjami wspierania przedsiębiorczości, realizacja RPO WŁ przyczynia się do poprawy warunków dla wzrostu gospodarczego. Jest to bezpośrednia odpowiedź na założenia obszaru priorytetowego 8 Wdrożenie Small Business Act: promocja przedsiębiorczości, wzmocnienie MŚP oraz podniesienie poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich SUE RMB, poprzez wzmożoną i ściślejszą integrację oraz zapewnienie przedsiębiorcom lepszych warunków do prowadzenia działalności na rzecz dobrobytu całego regionu. Priorytet III Region Morza Bałtyckiego jako obszar Dostępny i Atrakcyjny Priorytet III SUE RMB realizowany jest poprzez trzy obszary priorytetowe. W ramach RPO WŁ wszystkie obszary priorytetowe znalazły odzwierciedlenie w realizowanych projektach. Są to: obszar priorytetowy 10 Poprawa dostępności, efektywności i bezpieczeństwa rynków energetycznych; obszar priorytetowy 11 Wzmocnienie wewnętrznych i zewnętrznych połączeń transportowych; obszar priorytetowy 12 Utrzymanie i wzmocnienie atrakcyjności Regionu Morza Bałtyckiego w szczególności poprzez edukację, turystykę i poziom zdrowotności. Obszar priorytetowy 10 Tabela 30: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 10 SUE RMB Kategoria interwencji Działanie URPO WŁ 33 Elektryczność Działanie II.7 Elektroenergetyka 35 Gaz naturalny Działanie II.8 Gazownictwo 39 Energia odnawialna: wiatrowa Działanie II.9 Odnawialne źródła energii 40 Energia odnawialna: słoneczna Działanie II.9 Odnawialne źródła energii 81

41 Energia odnawialna: biomasa Działanie II.9 Odnawialne źródła energii 42 Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i inne 43 Efektywność energetyczna, kogeneracja, opanowanie energii Działanie II.9 Odnawialne źródła energii Działanie II.6 Ochrona powietrza Działanie II.10 Sieci ciepłownicze Źródło: opracowanie własne Cele Obszaru priorytetowego 10 realizuje 67 projektów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE, przekraczającą 44,6 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano 42 umowy na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE 23,2 mln EUR. Na przykładzie obszaru priorytetowego 10 widać wyraźnie dynamikę kontraktowania środków w ramach RPO WŁ w tym zakresie. Wykres 22: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 10 SUE RMB Miliony EUR 30 25 20 15 10 5 0 26,07 9,29 8,18 3,14 6,22 3,14 4,15 4,15 1,98 1,48 Działanie II.6 Działanie II.7 Działanie II.8 Działanie II.9 Działanie II.10 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Cele określone dla powyższych działań URPO WŁ Realizacja Działania II.6 Ochrona powietrza umożliwi poprawę jakości powietrza w naszym regionie. Dzięki realizacji powyższego działania możliwe będzie wdrożenie takich rozwiązań technicznych, które pośrednio lub bezpośrednio przyczynią się do uzyskania zakładanych w działaniu celów. Realizacja Działania II.7 Elektroenergetyka, umożliwi rozwój oraz poprawę stanu infrastruktury elektroenergetycznej województwa. Realizacja Działania II.8 Gazownictwo, umożliwi rozwój oraz poprawę stanu infrastruktury gazowej województwa. Realizacja Działania II.9 Odnawialne źródła energii, zapewni większe możliwości dywersyfikacji źródeł energii, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Realizacja Działania II.10 Sieci ciepłownicze, ułatwi rozwój oraz poprawę stanu infrastruktury sieci ciepłowniczej w województwie. 82

Zapewnienie rozwoju i unowocześnienie infrastruktury elektroenergetycznej założone w ramach RPO WŁ wpłynie pozytywnie na osiągnięcie celów obszaru priorytetowego 10 - Poprawa dostępności, efektywności i bezpieczeństwa rynków energetycznych SUE RMB. Zapewnienie możliwości fizycznej integracji i poprawy dostępu do rynku energii wpłynie pozytywnie na zwiększenie wydajności i bezpieczeństwa dostaw energii poprzez większą dywersyfikację przy uwzględnieniu źródeł odnawialnych oraz wpłynie na wzrost efektywności energetycznej. Obszar priorytetowy 11 Tabela 31: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 11 Kategoria interwencji Działanie URPO WŁ 16 Trasy kolejowe Działanie I.2 Kolej 18 Tabory kolejowe Działanie I.2 Kolej 22 Drogi krajowe Działanie I.1 Drogi 23 Drogi regionalne/lokalne Działanie I.1 Drogi 24 Ścieżki rowerowe Działanie I.1 Drogi 25 Transport miejski Działanie I.4 Miejski transport publiczny 26 Transport intermodalny Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw 28 Inteligentne systemy transportowe Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu 29 Lotniska Działanie I.3 Porty lotnicze Źródło: opracowanie własne Cele Obszaru priorytetowego 11 realizuje 77 projektów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE, wynoszącą około 217,9 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano 15 umów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE 37,9 mln EUR. 83

Wykres 23: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 11 SUE RMB Miliony EUR 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 162,28 23,31 27,04 21,96 14,59 0,00 4,16 0,00 2,45 0,00 Działanie I.1 Działanie I.2 Działanie I.3 Działanie I.4 Działanie I.5 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Cele określone dla powyższych działań URPO WŁ Realizacja Działania I.1 Drogi, umożliwi zarówno poprawę stanu oraz powiązanie regionalnej i lokalnej sieci dróg województwa łódzkiego z siecią dróg krajowych, transeuropejską siecią transportową TEN-T oraz lotniskami, jak i poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego w województwie. Realizacja Działania I.2 Kolej, zwiększy wykorzystanie transportu kolejowego w przewozach pasażerskich i towarowych, jak również wpłynie na poprawę stanu oraz powiązanie sieci kolejowej województwa z układem transportowym, m.in. transeuropejską siecią transportową oraz lotniskami. Realizacja Działania I.3 Porty lotnicze, spowoduje wzrost znaczenia transportu lotniczego w województwie łódzkim, jak również powiązanie infrastruktury lotniskowej z pozostałymi gałęziami transportu w województwie. Realizacja Działania I.4 Miejski transport publiczny, ułatwi wzrost konkurencyjności oraz poprawę jakości transportu publicznego w miastach województwa łódzkiego. Realizacja Działania I.5 Inteligentne systemy transportu, wpłynie na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego, jak również wzrost konkurencyjności oraz poprawę jakości transportu publicznego w miastach, poprzez m.in. zwiększenie zakresu stosowania inteligentnych systemów transportu. Realizacja celów RPO WŁ w szczególności poprzez poprawę sieci transportowej, pozwoli odpowiedzieć na wyzwania jakie stawia obszar priorytetowy 11 Wzmocnienie wewnętrznych i zewnętrznych połączeń transportowych SUE RMB. Konsekwencją poprawy połączeń wewnątrz regionu będzie jego zintegrowanie z siecią zewnętrzną dzięki stworzeniu nowych bądź udrożnieniu starych korytarzy transportowych. Zwiększenie wydajności systemów transportowych i zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko przyczyni się do poprawy konkurencyjności regionu oraz zwiększy jego dostępność i atrakcyjność. 84

Obszar priorytetowy 12 Tabela 32: Kategorie interwencji występujące w RPO WŁ wpisujące się w obszar priorytetowy 12 SUE RMB Kategoria interwencji 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-nauczanie, e-wykluczenie) 57 Inna pomoc w poprawie usług turystycznych Działanie URPO WŁ Działanie IV.2 E - usługi publiczne Działanie III.5 Infrastruktura turystycznorekreacyjna 75 Infrastruktura edukacyjna Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna 76 Infrastruktura zdrowotna Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia Źródło: opracowanie własne Cele Obszaru priorytetowego 12 realizuje 101 projektów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE, wynoszącą około 122, 9 mln EUR. W okresie sprawozdawczym podpisano 12 umów na kwotę dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE 7,2 mln EUR. Wykres 24: Kwota dofinansowania ze środków publicznych w części odpowiadającej środkom UE (w mln EUR) dla Działań Uszczegółowienia RPO WŁ (wg tematów priorytetu) realizujących obszar priorytetowy 12 SUE RMB Miliony EUR 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 41,61 38,10 29,01 14,15 1,83 1,49 0,93 2,92 Działanie III.5 Działanie IV.2 Działanie V.1 Działanie V.3 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Cele określone dla powyższych działań URPO WŁ Realizacja Działania III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna, wpłynie na poprawę atrakcyjności rekreacyjnej i turystycznej regionu. Realizacja Działania IV.2 Usługi publiczne, umożliwi wyrównanie dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) na terenie województwa łódzkiego oraz poprawi 85

wykorzystanie zaawansowanych technologii informacyjnych przez mieszkańców. Realizacja Działania V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia, ukierunkowana jest na poprawę bezpieczeństwa zdrowotnego mieszańców województwa, przez co rozumie się zwiększenie dostępu do ośrodków oferujących kompleksowe usługi medyczne. Realizacja Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna, zorientowana jest na wzrost wiedzy mieszkańców regionu oraz dostosowanie ich kompetencji do potrzeb rynku pracy, określanych miedzy innymi na podstawie takich dokumentów, jak monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych (Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi). Skierowanie uwagi w ramach RPO WŁ na kwestie związane z atrakcyjnością turystyczną, poprawa dostępu do usług teleinformatycznych oraz podkreślenie kwestii zdrowotnych i edukacyjnych wpisuje się w cele, jakie stawia obszar priorytetowy 12 SUE RMB - Utrzymanie i wzmocnienie atrakcyjności Regionu Morza Bałtyckiego w szczególności poprzez edukację, turystykę i poziom zdrowotności, uznając przedsiębiorczość turystyczną wypoczynkową i kulturalną za czynnik rozwoju regionalnego. Bogactwo regionu oparte na kapitale ludzkim i zdrowym społeczeństwie decyduje o zrównoważonym rozwoju gospodarczym. Utrzymanie i zwiększenie poziomu jakości życia obywateli regionu pozwala na wykorzystanie przez nich dynamiki i woli angażowania swojej energii na rzecz poprawy sytuacji regionu. Z kolei wykwalifikowani i wydajni pracownicy przyczyniają się do większego dobrobytu. Dane ilościowe: Dane ilościowe zamieszczono w Tabelach 7a i 7b Wpływ projektów realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 na Strategię UE dla Regionu Morza Bałtyckiego stanowiących załącznik nr VII do Sprawozdania Wnioski i rekomendacje: Należy stwierdzić, iż uwzględnienie zapisów SUE RMB powinno odbyć się na etapie przygotowywania programów, a więc najpóźniej na początku 2007 r. Wprowadzanie zapisów dotyczących Strategii na obecnym etapie wdrażania jest sztuczne i ze względu na pozostałe do rozdysponowania środki - bezcelowe. IZ RPO WŁ rekomenduje, aby w przyszłości takie działania odbywały się z odpowiednim wyprzedzeniem. Obecnie zapisy SUE RMB powinny znaleźć odzwierciedlenie w programach nowej perspektywy finansowej. Jednocześnie IZ RPO WŁ uznało część z proponowanych w Guidance Note - UE Strategy for the Baltic Sea Region Practical Suggestions to the Operational Programmes sugestii jako możliwe do implementacji. Przede wszystkim wyznaczono w strukturach Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi pracownika odpowiedzialnego za kwestie dotyczące SUE RMB, którego zadaniem jest koordynowanie działań przyczyniających się do realizacji zapisów SUE RMB. Ponadto w ocenie IZ RPO WŁ dobrym pomysłem było przedstawienie informacji na temat Strategii na stronach RPO WŁ. W ramach istniejącej strony dodano zakładkę zawierającą podstawowe dane o Strategii wraz z linkami do stron www odpowiadających przedmiotowej tematyce. 86

Projekty W ramach RPO WŁ nie są realizowane żadne projekty flagowe, które zostały zidentyfikowane w Planie działań Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego. Przykłady projektów realizujących obszary priorytetowe SUE RMB przedstawiono w załączniku nr XV do Sprawozdania. 87

Zgodność RPO WŁ z przepisami wspólnotowymi Zapisy RPO WŁ oraz pozostałych dokumentów programowych zapewniają na każdym etapie realizacji Programu zgodność operacji z przepisami prawa wspólnotowego, w tym również przestrzegania polityk wspólnotowych. Dokumenty programowe RPO WŁ zostały opracowane z uwzględnieniem przepisów wspólnotowych (rozporządzeń, dyrektyw, wytycznych i komunikatów KE), określających tryb postępowania w zakresie stosowania PZP, udzielania pomocy publicznej, polityki zrównoważonego rozwoju środowiskowego, społeczeństwa informacyjnego, równości szans. Zmiany w w/w przepisach są monitorowane i na bieżąco uwzględnianie w systemie realizacji RPO WŁ. na etapie weryfikacji wniosku o dofinansowanie projektu w ramach RPO WŁ Na etapie aplikowania o środki finansowe w ramach Programu potencjalny beneficjent deklaruje we wniosku o dofinansowanie, że przebieg projektu będzie zgodny z w/w politykami wraz z uzasadnieniem wpływu każdej z nich na prawidłową realizację inwestycji. Dofinansowanie mogą otrzymać projekty oddziałujące pozytywnie bądź neutralnie na daną politykę. Na etapie oceny projektu, mechanizmem służącym zagwarantowaniu zgodności realizowanych operacji z prawem wspólnotowym jest m.in. przyjęty system oceny projektów. Na etapie oceny formalnej, dokonywanej w oparciu o kryteria formalne dostępu weryfikowana jest: kwalifikowalność projektu zgodność projektu z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi, dotyczącymi stosowania pomocy publicznej, ochrony środowiska, równych szans, społeczeństwa informacyjnego, polityki w zakresie konkurencji i zamówień publicznych. na etapie zawarcia umowy o dofinansowanie projektu Obowiązek przestrzegania prawa wspólnotowego nakładają na beneficjentów zapisy umowy o dofinansowanie projektu w ramach RPO WŁ. Podobnie jak w latach ubiegłych wnioskodawca potwierdza prawidłową realizację polityk wspólnotowych w ramach przedkładanych każdorazowo do IZ RPO WŁ lub IP II COP wniosków o płatność. na etapie weryfikacji wniosku beneficjenta o płatność Podobnie jak w latach ubiegłych wnioskodawca potwierdza prawidłową realizację polityk wspólnotowych w ramach przedkładanych każdorazowo do IZ RPO WŁ lub IP II COP wniosków o płatność. na etapie kontroli projektu Podczas kontroli planowych, doraźnych oraz na zakończenie projektu weryfikowana jest zgodność realizacji projektu z politykami horyzontalnymi UE. 89

Zgodność RPO WŁ z prawem wspólnotowym w zakresie zamówień publicznych Wszystkie projekty dofinansowane z RPO WŁ muszą być realizowane zgodnie z przepisami unijnymi i krajowymi dotyczącymi zamówień publicznych. Nadrzędnym aktem normatywnym prawa krajowego jest Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo Zamówień Publicznych. Ze względu na częste występowanie nieprawidłowości w obszarze zamówień publicznych przy realizacji inwestycji w ramach RPO WŁ, IZ RPO WŁ opracowała dokument pn. Zasady udzielania zamówień publicznych dla wnioskodawców, beneficjentów realizujących projekty współfinansowane w ramach RPO WŁ. W przypadku zamówień i konkursów, do których nie stosuje się ustawy beneficjent zobowiązany jest do dokonywania wydatków w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania zakładanych efektów przy jak najniższej kwocie wydatków, w sposób umożliwiający terminową realizację zadań. W przypadku niepodlegania przez beneficjenta przepisom ustawy, wnioskodawca przy wyłanianiu wykonawcy dla usług, dostaw lub robót budowlanych zobowiązany jest w szczególności do: wyboru wykonawcy w oparciu o najkorzystniejszą ekonomicznie i jakościowo ofertę wraz z uzasadnieniem wyboru; przestrzegania przy wyborze wykonawcy i wydatkowaniu środków prawa wspólnotowego i krajowego m.in. w zakresie zapewnienia zasad przejrzystości, jawności prowadzonego postępowania, ochrony konkurencji, swobody przepływu kapitału, towarów, dóbr i usług oraz równości szans wykonawców na rynku ofert (w tym w szczególności upubliczniania ofert, dostępu do informacji o ofercie, minimalnej ilości ofert, analizy ofert, równego i niedyskryminującego traktowania wykonawców, pisemności postępowania); dołożenia wszelkich starań w celu uniknięcia konfliktu interesów rozumianego jako brak bezstronności i obiektywizmu przy wyłanianiu przez beneficjenta wykonawcy do realizacji usług, dostaw lub robót budowlanych w ramach realizowanego projektu; stosowania ustawy o finansach publicznych. W ramach III Osi priorytetowej RPO WŁ: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, przeważająca część beneficjentów nie jest zobowiązana do stosowania ustawy PZP, jednak wszyscy wnioskodawcy zobligowani byli do przestrzegania opracowanych przez IP II COP Zasad udzielania zamówień w stosunku do których beneficjenci nie są zobowiązani do stosowania Ustawy PZP, współfinansowanych ze środków Osi priorytetowej III: Gospodarka, Innowacyjność, Przedsiębiorczość Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013, w zakresie udzielania zamówień oraz wyboru wykonawcy w transakcjach nie objętych ustawą. W 2011 r. podobnie jak w latach ubiegłych, w ramach wypracowanego systemu wdrażania, zgodność projektu z PZP weryfikowana była na wszystkich etapach realizacji projektu na podstawie odpowiednich zapisów w dokumentach. na etapie weryfikacji wniosku o dofinansowanie projektu w ramach RPO WŁ We wniosku o dofinansowanie wnioskodawca musi określić czy dany projekt ma pozytywny, neutralny bądź negatywny wpływ na politykę konkurencji i zamówień publicznych. 90

na etapie zawarcia umowy o dofinansowanie projektu Zgodnie z zapisami umowy o dofinansowanie projektu beneficjent zobowiązuje się do przestrzegania prawidłowości procedur zamówień publicznych oraz do poddania się kontroli w tym zakresie. na etapie weryfikacji wniosku beneficjenta o płatność W składanym wniosku wnioskodawca przedstawia informacje na temat wszystkich udzielonych zamówień publicznych oraz wszczętych postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, z uwzględnieniem zamówień publicznych, do których stosuje się ustawę PZP, jak i tych, do których nie stosuje się w/w Ustawy. Na etapie wniosków o płatność w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, badanie zgodności projektu z ustawodawstwem PZP weryfikowane jest na podstawie załączonych raportów z udzielonych zamówień oraz dokumentacji związanej z przeprowadzonymi postępowaniami (ogłoszenia o zamówieniu, zapytania ofertowe, oferty, umowy z wykonawcami itp.). na etapie kontroli projektu Kontrola stosowania przez beneficjentów przepisów PZP dotyczy tylko tych beneficjentów, którzy są wskazani w art. 3 ustawy PZP, a więc zobowiązani są do stosowania przepisów w/w ustawy przy realizacji robót budowalnych, dostaw i usług. Prawidłowe stosowanie przepisów dotyczących zamówień publicznych stanowi jeden z warunków prawidłowego rozliczenia projektu. W okresie sprawozdawczym kontroli prawidłowości realizacji projektów zgodnie z procedurami PZP dokonywali pracownicy DRPO Wydziału ds. Kontroli Zamówień Publicznych oraz IP II - COP Wydziału ds. Kontroli Projektów. Nieprzestrzeganie procedur udzielania zamówień stwierdzone na etapie weryfikacji wniosku o płatność bądź kontroli projektu, skutkuje nałożeniem korekty finansowej na wydatki kwalifikowalne zgodnie z dokumentem opracowanym przez MRR pn. Wymierzenie korekt finansowych za naruszenia prawa zamówień publicznych związane z realizacją projektów współfinansowanych z UE. Problemy i zastosowane środki zaradcze W okresie sprawozdawczym nie stwierdzono problemów o charakterze systemowym związanych ze stosowaniem prawodawstwa PZP. Niemniej jednak w odniesieniu do zamówień publicznych, mając na względzie fakt niejednolitej interpretacji dotyczącej konieczności stosowania korekt finansowych na zasadach przewidzianych taryfikatorem, IZ RPO WŁ podniosła wątpliwość dotyczącą kwestii: czy niepodanie przez zamawiającego realizującego projekty współfinansowane z funduszy unijnych kursu EUR, umożliwiającego przeliczenie kwot wskazywanych przez zamawiającego w ramach warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, stanowi naruszenie ustawy PZP; czy stanowi ono rodzaj naruszenia powodujący konieczność nałożenia korekty. Wątpliwości te były uzasadnione zwłaszcza mając na względzie, iż zgodnie 91

z opracowanym przez MRR taryfikatorem obniżenie przyznanego dofinansowania (korekta finansowa) jest sankcją tylko za takie naruszenie PZP, które powoduje skutki finansowe. Jednocześnie zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) nr 1083/2006 nieprawidłowością jest: jakiekolwiek naruszenie przepisu prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym UE w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego. W związku z powyższym z początkiem roku 2012 r., IZ RPO WŁ zwróciła się do MRR z prośbą o interpretację. W toku przeprowadzonych kontroli w 2011 r. DRPO oraz IP II COP stwierdziły podejrzenia naruszenia odpowiednich przepisów dotyczących zamówień publicznych. Powyższe nieprawidłowości zostały zgłoszone do KE w ramach raportów kwartalnych zgodnie z funkcjonującym systemem raportowania o nieprawidłowościach. Na podstawie przeprowadzonych w 2011 r. kontroli projektów przez pracowników DRPO zidentyfikowano w obszarze stosowania ustawy PZP następujące problemy w zakresie: interpretacji pojęcia dotyczącego sytuacji niemożliwej wcześniej do przewidzenia, o którym mowa w art. 67 ust. 1 pkt 5 ustawy PZP; W związku z powyższym istniało znaczne ryzyko nieuprawnionego udzielania zamówień dodatkowych w trybie zamówienia z wolnej ręki, poprzez nadużywanie w/w przesłanki, która jako wyjątek od zasad ogólnych powinna być interpretowana zawężająco; braku należytej staranności w dokumentowaniu przeprowadzonych postępowań (np. błędy w protokołach, niewypełnione pola, brak dat). Pomimo iż w/w nieprawidłowości nie powodowały stosowania korekt finansowych podkreślić należy, że niestaranne prowadzenie protokołów nie tylko utrudniało prowadzenie kontroli, ale także w skrajnych przypadkach uniemożliwiało weryfikację prawidłowości pozostałych czynności podejmowanych podczas udzielania zamówienia publicznego; trudności z precyzyjnym określeniem warunków udziału w postępowaniu, co dotyczyło w szczególności wskazania kursu EUR, po jakim przeliczane były kwoty dotyczące np. wielkości rocznego obrotu wykonawcy, czy wartości wykonanych dotychczas zamówień pozwalających na określenie odpowiednio sytuacji ekonomicznej oraz doświadczenia wykonawcy; precyzyjnego i jednoznacznego opisu warunków, jakie spełnić ma wykonawca biorący udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Dotyczyło to nie tylko odniesienia się do każdego postawionego warunku, ale przede wszystkim wyraźnego wskazania, jakiego rodzaju dokumenty wymagane będą przez zamawiającego np. na potwierdzenie sytuacji ekonomicznej i finansowej, czy dysponowania odpowiednim potencjałem technicznym oraz osobami zdolnymi do wykonania zamówienia; niejednoznacznego opisu przedmiotu uprzednio zrealizowanych zamówień, jakimi okazać się ma wykonawca w celu wykazania swojego doświadczenia w danej dziedzinie; braku informacji o tym, jak wykonawcy z zagranicy powinni dokumentować spełnienie niektórych z warunków udziału w postępowaniu, przy jednoczesnym opublikowaniu jakie dokumenty powinni składać wykonawcy krajowi; określenia warunków udziału w postępowaniu w odniesieniu do członków konsorcjów. Zamawiający wymagali spełnienia określonego warunku przez każdego z członków 92

konsorcjum oddzielnie, co narusza ideę konsorcjum oraz jest sprzeczne z przepisami PZP; wskazywania w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, że tylko ograniczony zakres prac (np. 20 % całkowitej wartości prac) można zlecić podwykonawcom lub żądania by oferty zawierały informacje na temat dokładnego zakresu i wartości prac, które będą zlecane podwykonawcom, oraz żądania by oferty zawierały nazwy firm konkretnych podwykonawców. Skrajnym przykładem ww. naruszenia jest całkowite wykluczenie możliwości zlecania prac podwykonawcom, nieznajdujące uzasadnienia w specyfice zamówienia. Ponadto podczas kontroli projektów stwierdzono przypadki dokonywania zmiany treści ogłoszenia o zamówieniu bez publikacji przedmiotowej zmiany lub sprostowania w taki sam sposób, w jakim nastąpiło upublicznienie ogłoszenia o zamówieniu (dotyczy to np. przedłużenia terminu składania ofert lub terminu wykonania zamówienia). W ramach projektów kontrolowanych przez IP II COP stwierdzono występowanie następujących uchybień: nieupublicznianie postępowania; niestosowanie procedury rozeznania rynku; nieprawidłowa treść zapytań ofertowych naruszająca zasadę uczciwej konkurencji poprzez odwołanie się do znaków towarowych bez zamieszczenia zwrotu lub równoważny ; błędnie określone kryteria oceny ofert; dokonywanie dodatkowych zamówień nieobjętych ofertą. Działania podejmowane przez IZ RPO WŁ oraz IP II COP mające na celu wyeliminowanie nieprawidłowości wynikających z błędnego zastosowania przepisów związanych z udzielaniem zamówień publicznych W celu ograniczenia występowania nieprawidłowości wynikających z błędnie przeprowadzonych zamówień publicznych podczas szkoleń dla beneficjentów organizowanych w 2011 r. dotyczących wypełniania wniosku i prawidłowej realizacji projektu omówione były zasady prawidłowego dokonywania zamówień w projekcie. Ponadto tematyce zamówień publicznych poświęcone były specjalistyczne szkolenia zorganizowane przez IZ RPO WŁ w kwietniu i maju 2011 r. oraz w lipcu i sierpniu 2011 r. przez IP II COP. W dniu 13 września 2011 r. Uchwałą ZWŁ zatwierdzono Zasady udzielania zamówień dla Wnioskodawców/Beneficjentów realizujących projekty współfinansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013, które mają wspomóc beneficjentów w zakresie prawidłowej realizacji zamówień publicznych. W/w zasady obowiązują wszystkich wnioskodawców/beneficjentów RPO WŁ, niezaliczanych do sektora finansów publicznych oraz jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych, którzy zgodnie z ustawą PZP podlegają wyłączeniu przedmiotowemu ze względu na wartość zamówienia nie przekraczającą wyrażoną w złotych równowartość kwoty 14.000 EUR. Zgodność RPO WŁ z prawem wspólnotowym w zakresie pomocy publicznej Podejmowanie działań w zgodzie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi pomocy publicznej weryfikowane jest na każdym etapie wdrażania Programu. Zasady przyznawania 93

pomocy publicznej w ramach RPO WŁ są zgodne z zatwierdzonymi schematami pomocowymi. Nabory wniosków o dofinansowanie w 2011 r. przeprowadzano w oparciu o obowiązujące przepisy prawa wspólnotowego i krajowego, w tym zgodnie z następującymi Rozporządzeniami Ministra Rozwoju Regionalnego: z dnia 7 grudnia 2009 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczorozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w zakresie transportu multimodalnego w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 1 grudnia 2010 r. w sprawie udzielania pomocy na usługi doradcze dla mikro przedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie udzielania pomocy na projekty w zakresie badań i rozwoju w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 20 maja 2009 r. w sprawie udzielania pomocy na wzmacnianie potencjału instytucji otoczenia biznesu w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 15 czerwca 2009 r. w sprawie udzielania pomocy przez fundusze pożyczkowe i poręczeniowe w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 26 października 2011 r. w sprawie udzielania pomocy ze środków instrumentów inżynierii finansowej w ramach regionalnych programów operacyjnych; z dnia 9 czerwca 2010 r. w sprawie udzielania pomocy na rewitalizację w ramach regionalnych programów operacyjnych. IZ RPO WŁ oraz IP II COP mają obowiązek weryfikacji zgodności inwestycji z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi dotyczącymi pomocy publicznej na wszystkich etapach realizacji projektu. na etapie weryfikacji wniosku o dofinansowanie projektu W przypadku wystąpienia w projekcie pomocy publicznej potencjalny beneficjent w odpowiedniej rubryce we wniosku aplikacyjnym wykazuje wydatki ze wskazaniem, że dotyczą pomocy publicznej. Jednym z kryteriów formalnych dostępu jest kwalifikowalność beneficjenta i partnera, w ramach, którego weryfikacji podlega to, czy beneficjent nie podlega wykluczeniu z ubiegania się o dofinansowanie na podstawie kryteriów określonych w odpowiednich rozporządzeniach dotyczących udzielania pomocy publicznej ocena tego warunku dotyczy podmiotów, w przypadku których wsparcie w ramach RPO WŁ przekazywane jest na podstawie rozporządzeń dotyczących udzielania pomocy publicznej. Z kolei zastosowanie kryterium kwalifikowalność projektu pozwala ocenić zgodność projektu z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi, w szczególności dotyczącymi stosowania pomocy publicznej oraz ochrony środowiska. W ramach zgodności inwestycji z przepisami dot. pomocy publicznej weryfikacji podlega również prawidłowość wyboru odpowiedniego 94

schematu pomocowego, zgodność kwalifikowalności kosztów oraz wysokość wsparcia wynikająca z danego schematu pomocowego. Na etapie oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie weryfikacji podlega m.in. poprawność obliczenia poziomu dofinansowania, w tym z uwzględnieniem przepisów w zakresie pomocy publicznej oraz przepisów dotyczących projektów generujących dochód, a także obowiązujących wytycznych MRR regulujących zasady dofinansowania z programów operacyjnych określonych kategorii beneficjentów. Ocenie podlega również to, czy beneficjent otrzymujący pomoc publiczną nie znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu pkt 9-11 Komunikatu Komisji w sprawie wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (Dz. Urz. UE C 244 z 01.10.2004, str. 2). Badaniu podlega sytuacja ekonomiczna warunkująca przyznanie beneficjentowi pomocy. Weryfikacja dokonywana jest zgodnie z właściwym programem pomocy. na etapie zawarcia umowy o dofinansowanie W przypadku występowania w projekcie pomocy publicznej, w umowie o dofinansowanie należy wpisać odpowiednią klasyfikację wydatków związanych z pomocą publiczną. na etapie weryfikacji wniosku beneficjenta o płatność Badanie zgodności realizowanej inwestycji z uregulowaniami w zakresie pomocy publicznej odbywa się również na etapie weryfikacji wniosku o płatność. We wniosku beneficjent musi przedstawić informację nt. zgodności inwestycji z obowiązującymi politykami wspólnotowymi, w tym także z zasadami dotyczącymi pomocy publicznej. na etapie kontroli projektu W ramach kontroli na miejscu realizacji projektu pracownicy IZ RPO WŁ oraz IP II COP podczas czynności kontrolnych sprawdzają również zgodność realizowanego projektu z zasadami pomocy publicznej. Problemy związane ze stosowaniem pomocy publicznej Problemy w zakresie stosowania pomocy publicznej dotyczyły głównie: interpretacji unormowań regulujących jej udzielanie. Kwestie rozpatrywane przez IZ RPO WŁ w przedmiotowym zakresie były analizowane i przekazywane w formie interpretacji do podmiotów składających zapytanie lub zgłaszających wątpliwości interpretacyjne, bądź też po zdiagnozowaniu, iż problem ma charakter systemowy przekazywane były one dalej do rozstrzygnięcia przez MRR; wątpliwości dotyczących Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 17 marca 2009 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w zakresie transportu multimodalnego w ramach regionalnych programów operacyjnych, w odniesieniu do którego zdaniem IZ RPO WŁ (przedstawionym w piśmie skierowanym do MRR w dniu 30 sierpnia 2011 r.) niejasnym jest kwestia definicji infrastruktury transportu multimodalnego oraz zarządzania infrastrukturą transportu multimodalnego. IZ RPO WŁ zwróciła się o doprecyzowanie kwestii zastosowania dokumentu jakim jest Terminology on combined transport (Narody Zjednoczone, Genewa/Nowy Jork, 2001) oraz wskazywała, iż niejasnym jest to, czy 95

o dofinansowanie zgodnie z zapisem w/w dokumentu może ubiegać się podmiot, który dopiero w konsekwencji zrealizowanego projektu będzie zarządzał infrastrukturą multimodalną albo prowadził będzie działalność związaną z transportem multimodalnym; Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 20 maja 2009 r. w sprawie udzielenia pomocy publicznej na wzmacnianie potencjału instytucji otoczenia biznesu w ramach regionalnych programów operacyjnych w zakresie definicji instytucji otoczenia biznesu oraz możliwości uzbrajania terenu inwestycyjnego; W okresie sprawozdawczym zidentyfikowano problemy związane w szczególności z doprecyzowaniem katalogu podmiotów, które mogą uzyskać pomoc publiczną na rewitalizację oraz z efektem zachęty w ramach projektów o charakterze wieloetapowym. W 2011 r. IP II COP stwierdziła problemy związane z zachowaniem przepisów dotyczących pomocy publicznej w ramach dwóch projektów. Nieprawidłowości zostały wykryte podczas kontroli projektu i polegały na pobraniu przez beneficjenta dofinansowania w nadmiernej wysokości w związku z nieprawidłowym określeniem statusu przedsiębiorstwa. Uchybienia dot. poziomu zatrudnienia oraz obrotu rocznego w przedsiębiorstwie beneficjenta zostały wykryte podczas analizy dokumentacji w siedzibie beneficjenta. Zespół kontrolny ustalił, iż na etapie aplikowania o środki beneficjent błędnie określił status swojej firmy, jako małe przedsiębiorstwo, czego konsekwencją było przyznanie dofinansowania w nadmiernej wysokości. W następstwie stwierdzonych nieprawidłowości IP II - COP dokonała odpowiedniego obniżenia wartości dofinansowania, a także w związku ze wcześniejszym zrefundowaniem wydatków, zobowiązała beneficjenta do zwrotu środków wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych. W ramach IZ RPO WŁ odbywały się robocze konsultacje dotyczące kwestii wątpliwych, np., czy wkład niepieniężny obejmujący już zakupione przez beneficjenta środki trwałe może być traktowany jako możliwy do wykorzystania mechanizm zapewnienia wkładu własnego w projektach realizowanych na podstawie rozporządzeń pomocowych. Pozostałe wątpliwości dotyczące pomocy publicznej, wymagające analizy stanowiska otrzymanego od MRR oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczyły: wartości pomocy de minimis udzielanej dla podmiotów działających w ramach sektora transportu drogowego; pomocy publicznej w zakresie wsparcia dla budowy infrastruktury sieci szerokopasmowej; badania powiązań pomiędzy podmiotami gospodarczymi w kontekście udzielania pomocy de minimis; możliwości udzielania wsparcia na wydatki będące pracami przygotowawczymi oraz usługami; wkładu własnego wnoszonego do projektów realizowanych przez jednostki sektora finansów publicznych w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej; kwalifikacji podmiotów do sektora MŚP; obowiązków sprawozdawczych w ramach udzielanej pomocy de minimis; weryfikowania efektu zachęty w stosunku do dużych przedsiębiorców (pismo UOKIK z dnia 22 września 2011 r.). 96

Działania podejmowane przez IZ RPO WŁ oraz IP II COP mające na celu wyeliminowanie nieprawidłowości wynikających z błędnego zastosowania przepisów związanych z udzielaniem pomocy publicznej W celu ograniczenia występowania nieprawidłowości dotyczących pomocy publicznej, podczas szkoleń dla beneficjentów organizowanych w 2011 r., dot. wypełniania wniosku i prawidłowej realizacji projektu przez DPR oraz IP II - COP omówione były zasady finansowania projektów, w których występuje pomoc publiczna. W opublikowanym przez IZ RPO WŁ na stronie internetowej www.rpo.lodzkie.pl Podręczniku Beneficjenta RPO WŁ oraz zamieszczonym przez IP II COP na stronie internetowej www.cop.lodzkie.pl Podręczniku Beneficjenta dla III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość przybliżone zostały zasady stosowania pomocy publicznej w projektach dofinansowanych z RPO WŁ. Zgodność RPO WŁ z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony środowiska Zgodnie z polityką zrównoważonego rozwoju środowiskowego projekty realizowane w ramach RPO WŁ muszą oddziaływać pozytywnie bądź neutralnie na środowisko naturalne. IZ RPO WŁ oraz IP II COP mają obowiązek weryfikacji zgodności inwestycji z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi dotyczącymi ochrony środowiska na wszystkich etapach realizacji projektu. na etapie weryfikacji wniosku o dofinansowanie Mechanizmem, który na etapie weryfikacji wniosków o dofinansowanie gwarantuje zdolność realizowanych operacji z w/w prawem wspólnotowym jest przyjęty system oceny projektów. Jednym z kryteriów formalnych dostępu jest kwalifikowalność projektu, w ramach której badana jest zgodność projektu z obowiązującymi przepisami krajowymi i unijnymi dotyczącymi zrównoważonego rozwoju środowiskowego. Ponadto potencjalny wnioskodawca jest zobligowany do dołączenia do wniosku o dofinansowanie następujących załączników: formularz do wniosku o dofinansowanie w zakresie oceny oddziaływania na środowisko oraz oświadczenie dotyczące wpływu projektu na obszary objęte siecią Natura 2000. Ocenę oddziaływania na środowisko (OOŚ) oraz na obszar Natura 2000 należy przeprowadzić zgodnie z odpowiednimi polskimi i unijnymi przepisami o ochronie środowiska z uwzględnieniem Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych, przyjętych przez ZWŁ do stosowania w ramach RPO WŁ. Do dalszej oceny kierowane są wyłącznie projekty, które oddziałują pozytywnie bądź wykazują neutralny wpływ na środowisko naturalne. na etapie umowy o dofinansowanie projektu W zawartej z IZ RPO WŁ umowie o dofinansowanie projektu beneficjent zobowiązuje się do przestrzegania m.in. polityki zrównoważonego rozwoju środowiskowego. 97

na etapie weryfikacji beneficjenta wniosku o płatność W składanym każdorazowo wniosku o płatność beneficjent potwierdza realizację inwestycji zgodną z przepisami wspólnotowymi, w tym z polityką ochrony środowiska; na etapie kontroli na miejscu Podczas kontroli na miejscu pracownicy IZ RPO WŁ oraz IP II COP zgodnie z listą sprawdzającą dokonują weryfikacji dokumentacji projektu związanej z oceną oddziaływania na środowisko. Problemy związane z przestrzeganiem polityki ochrony środowiska Ze względu na liczne szkolenia organizowane przez IZ RPO WŁ oraz IP II COP i doświadczenie beneficjentów w realizacji projektów w ramach funduszy europejskich, podczas realizacji projektów w okresie sprawozdawczym pojawiało się znacznie mniej błędów związanych z polityką zrównoważonego rozwoju środowiskowego niż to obserwowano na początkowym etapie realizacji Programu. Niemniej jednak w przypadku dokumentacji związanej z oceną oddziaływania na środowisko często popełnianym błędem było dostarczanie niepełnej dokumentacji wymienionej w Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych z dnia 3 czerwca 2008 r. (rozdział H), w tym załączników Ia i Ib. Ponadto występowały niezgodnośći w dostarczanym formularzu załącznika Ib z wzorem z w/w Wytycznych. Działania podejmowane przez IZ RPO WŁ oraz IP II COP mające na celu wyeliminowanie nieprawidłowości wynikających z błędnego zastosowania przepisów w zakresie ochrony środowiska W celu ograniczenia błędów związanych z nieprawidłowym przygotowaniem dokumentacji dot. oceny oddziaływania na środowisko, podczas szkoleń dla beneficjentów organizowanych w 2011 r., dotyczących wypełniania wniosku i prawidłowej realizacji projektu omówione zostały zasady wypełniania poszczególnych załączników zawartych w Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych. Zgodność RPO WŁ z prawem wspólnotowym w zakresie społeczeństwa informacyjnego Budowanie społeczeństwa informacyjnego jest jednym z priorytetowych działań podejmowanych przez państwa członkowskie UE. Z uwagi na fakt, iż rozwój społeczeństwa informacyjnego jest jedną z polityk horyzontalnych UE, projekty realizowane w ramach RPO WŁ muszą pozytywnie bądź neutralnie oddziaływać na politykę społeczeństwa informacyjnego. Zgodność projektu z w/w polityką sprawdzane jest na wszystkich etapach realizacji projektu. na etapie weryfikacji wniosku o dofinansowanie W ramach wszystkich działań RPO WŁ na etapie oceny formalnej na podstawie listy sprawdzającej prowadzona jest weryfikacja projektów pod kątem wykorzystania 98

nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Do oceny merytorycznej kierowane są wyłącznie inwestycje wykazujące pozytywny bądź neutralny wpływ na politykę społeczeństwa informacyjnego. Oddziaływanie projektu na w/w politykę wspólnotową sprawdzane jest przez ekspertów na etapie oceny merytorycznej poprzez kryterium zgodności z politykami horyzontalnymi UE. Szczegółowej analizie w ramach kryteriów merytorycznych poddawane są projekty realizowane w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne, gdzie wparcie z EFRR koncentruje się na działaniach z zakresu informatyzacji. na etapie umowy o dofinansowanie projektu Podobnie jak w przypadku pozostałych polityk wspólnotowych wnioskodawca w oparciu o zapisy w umowie o dofinansowanie zobowiązuje się do realizacji projektu zgodnie z polityką społeczeństwa informacyjnego. na etapie weryfikacji beneficjenta wniosku o płatność Na etapie składania wniosków o płatność beneficjenci zobowiązani są do odniesienia się do kwestii zgodności realizowanego przedsięwzięcia z politykami horyzontalnymi, w tym z polityką dotyczącą społeczeństwa informacyjnego. Prawidłowość postępowania beneficjentów badana jest przez IZ RPO WŁ oraz IP II COP w oparciu o listę sprawdzającą wniosku o płatność. Dostrzegając ogromną rolę technik informacyjnych i komunikacyjnych, zgodnie z założeniami Strategii Lizbońskiej, KE przekazała w 2011 r. 16 województwom w ramach KRW i DT dodatkowe środki finansowe na dofinansowanie działań m.in. z zakresu wyrównania dysproporcji w dostępie i wykorzystaniu technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz poprawie ich wykorzystywania przez mieszkańców. Na realizację nowych inwestycji w ramach IV Osi Priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne Województwo Łódzkie przeznaczyło 7 660 683 mln EUR. Dzięki dodatkowemu wsparciu w lutym 2012, zostały ogłoszone dwa konkursy: w ramach Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego oraz Działania IV.2 E-usługi publiczne. 2.2.1 ZASADA RÓWNOŚCI SZANS Aplikować o środki unijne w ramach RPO WŁ mogą wszyscy potencjalni beneficjenci wymienieni w URPO WŁ bez względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Zgodnie z zapisami art. 16 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 zasada równości szans uwzględniana jest na wszystkich etapach realizacji Programu. na etapie programowania/wdrażania We wniosku o dofinansowanie potencjalny wnioskodawca określa wpływ projektu na realizację polityki równości szans wraz z opisem w jaki sposób w procesie realizacji projektu i po jego ukończeniu, zostanie uwzględniona równość szans kobiet i mężczyzn, niepełnosprawnych i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. 99

Na poziomie oceny wniosków o dofinansowanie zaprojektowano odpowiednie kryteria formalne i merytoryczne, które zapewniają realizację polityki równości szans. Przykładami tego typu kryteriów są : - kryterium formalne dostępu kwalifikowalność projektu. Projekt musi mieć pozytywny bądź neutralny wpływ na zachowanie równości szans kobiet i mężczyzn. Brak spełnienia w/w kryterium dyskwalifikuje projekt na etapie oceny formalnej, - kryterium merytoryczne dla Działania III.5 Infrastruktura turystycznorekreacyjna poprawa dostępności obiektów i atrakcji turystycznych. Ocenie podlegają m.in. zaproponowane rozwiązania architektoniczne mające na celu poprawę dostępności do obiektów i atrakcji turystycznych oraz poprawę infrastruktury (np. drogi, podjazdy dla niepełnosprawnych, inne udogodnienia komunikacyjne), - kryterium merytoryczne dla Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej stopień wpływu projektu na zwiększenie dostępności mieszkańców do usług pomocy społecznej. Ocenie podlega m.in. stopień przygotowania infrastruktury ułatwiającej dostęp do usług marginalizowanych osób i grup społecznych oraz dostępność dla osób niepełnosprawnych i niemobilnych ruchowo, - kryterium merytoryczne dla Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna stopień wpływu projektu na dostosowanie infrastruktury edukacyjnej do prognozowanych potrzeb rynku pracy. Ocenie podlega m.in. możliwość zatrudnienia osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz osób niepełnosprawnych, które korzystają bądź będą korzystać z realizowanej inwestycji, - kryterium merytoryczne dla Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna wpływ realizacji projektu na zwiększenie dostępności do infrastruktury edukacyjnej przez odbiorców usług edukacyjnych, w tym dla osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Ocenie podlega dostępność do infrastruktury edukacyjnej dla osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych m.in. osób niepełnosprawnych. W ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, w realizowanych inwestycjach uwzględniana jest zasada równości szans. Założeniem wdrażanej w ramach w/w Osi inicjatywy JEREMIE jest stworzenie warunków do równoprawnego uczestnictwa wszystkich przedsiębiorstw województwa łódzkiego w życiu społeczno-gospodarczym poprzez niwelowanie różnic rozwojowych pomiędzy poszczególnymi sektorami gospodarki, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi w traktowaniu kobiet i mężczyzn. Wsparcie w ramach inicjatywy JEREMIE otrzymują te działania i projekty, które poprzez inwestycje w rozwój sfery przedsiębiorczości oraz poprawę jakości infrastruktury finansowania MŚP przyczynią się do poprawy sytuacji na rynku pracy. Przykłady trzech projektów realizujących zasadę równości szans znajdują się w załączniku nr XVI do Sprawozdania. Działania informacyjne i promocyjne prowadzone w ramach RPO WŁ są zgodnie z poszanowaniem zasady równości szans. Wszelkie informacje związane z RPO WŁ umieszczane są na stronie internetowej www.rpo.lodzkie.pl oraz na stronie internetowej IP II COP: www.cop.lodzkie.pl i dostępne są dla wszystkich zainteresowanych funduszami unijnymi. W celu umożliwienia korzystania z w/w stron osobom niedowidzącym udostępniono 100

specjalną aplikację, umożliwiającą powiększenie i podświetlenie prezentowanych informacji. Ponadto na stronach internetowych IZ RPO WŁ oraz IP II COP zostały zamieszczone specjalne filmy w języku migowym, zawierające ogólne informacje nt. RPO WŁ. Informacje na temat Programu jak i ogłaszanych konkursów dostarcza potencjalnym wnioskodawcom Punkt Informacyjnych Funduszy Europejskich utworzony w ramach RPO WŁ oraz Punkt Informacyjny IP II COP. Dostęp do informacji nt. RPO WŁ oraz możliwość uczestnictwa w szkoleniach, konferencjach i innych akcjach informacyjno-promocyjnych zagwarantowana jest w jednakowym stopniu dla wszystkich zainteresowanych bez względu na płeć, rasę, pochodzenie, wyznanie czy stopień niepełnosprawności. na etapie monitorowania Zasada równości szans jest także stosowana w działaniach związanych z monitorowaniem RPO WŁ poprzez zapewnienie równego dostępu do udziału w pracach KM RPO WŁ. W okresie sprawozdawczym na 63 Członków i Stałych Zastępców w Komitecie zasiadało 17 kobiet. Wykres 25: % udział kobiet i mężczyzn wśród członków Komitetu Monitorującego RPO WŁ uprawnionych do głosowania w 2011 r. 26,98% 73,02% Kobiety Mężczyźni Źródło: opracowanie własne 101 na etapie ewaluacji Podobnie jak w poprzednim okresie sprawozdawczym, przebieg procesu ewaluacji RPO WŁ w 2011 r. był zgodny z poszanowaniem zasady równych szans gwarantując równy dostęp do ubiegania się o możliwość przeprowadzenia badań ewaluacyjnych nt. RPO WŁ zgodnie z ustawą PZP. Wyniki badań zostały udostępnione dla wszystkich zainteresowanych na stronie internetowej www. rpo.lodzkie.pl. Wnioski i rekomendacje w kontekście realizacji polityki równości szans na kolejne okresy realizacji Programu Działania IZ RPO WŁ w zakresie zachowania zasady równych szans kontynuowane będą w toku wdrażania Programu w kolejnych latach oraz w pracach nad nowym okresem programowania. W oparciu o artykuł 16 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. wszystkie działania w ramach RPO WŁ będą odbywały się

z poszanowaniem zasady równości kobiet i mężczyzn, oraz niedyskryminowaniem mniejszości oraz osób niepełnosprawnych, zarówno na poziomie Programu, jak również na poziomie realizacji projektów. Ponadto w celu większego propagowania w/w polityki, IZ RPO WŁ oraz IP II COP będą promować podczas różnego rodzaju akcji informacyjnych i promocyjnych te inwestycje, które przyczyniają się do powstania nowych rozwiązań instytucjonalnych, architektonicznych, organizacyjnych, zgodnych z polityką równości szans. Ze względu na inwestycyjny charakter projektów realizowanych w ramach RPO WŁ, IZ RPO WŁ nie prowadzi uzgodnień partnerskich w ramach realizacji polityki równości szans. 2.2.2 ZASADA PARTNERSTWA Realizacja zasady partnerstwa ma zastosowanie na wszystkich etapach realizacji RPO WŁ: programowania/wdrażania, monitorowania, ewaluacji m.in. poprzez udział przedstawicieli różnych grup społecznych w zespołach powoływanych na potrzeby efektywniejszego wdrażania Programu, czy też poprzez udział partnerów w ramach realizowanego przedsięwzięcia. Kwestie dotyczące partnerstwa w ramach RPO WŁ realizowane są w oparciu o przepisy ustawy o zasadach polityki rozwoju oraz zapisy dokumentów programowych, w tym wzoru umowy o dofinansowanie, która wskazuje na możliwości realizowania projektu w ramach partnerstwa. etap programowania W okresie sprawozdawczym w ramach prac nad zmianą RPO WŁ, w dniu 4 marca 2011 r. przedłożono projekt zmian Programu pod obrady KM RPO WŁ, stanowiącego forum zrzeszające szerokie grono przedstawicieli administracji samorządowej, administracji rządowej, partnerów społecznych i gospodarczych, w tym organizacji pozarządowych oraz organizacji pracowników i pracodawców, jak również KE. Zasada partnerstwa znalazła także zastosowanie przy konsultowaniu zmian kryteriów wyboru projektów. Zmiany kryteriów wyboru projektów każdorazowo były przekazywane do zaopiniowania przez członków KM RPO WŁ. etap realizacji projektów IZ RPO WŁ oraz IP II COP wprowadziła mechanizmy gwarantujące realizację projektów partnerskich w ramach RPO WŁ. Zgodnie ze URPO WŁ oraz Kryteriami Wyboru Projektów, projekty mogą być realizowane przez kilka podmiotów w ramach wspólnego przedsięwzięcia, na zasadzie podpisanej między uczestnikami projektu partnerami, umowy o partnerstwie, która zgodnie z art. 28 a ust. 4 Ustawy o zasadach polityki rozwoju określa zasady i warunki ich współpracy. Zgodnie z kryterium kwalifikowalności beneficjenta i partnera projektu (kryteria dopuszczające) wszelkie wymogi dotyczące kwalifikowalności beneficjenta odnoszą się również do partnerów. Podczas oceny merytorycznej w ramach kryterium stopień komplementarności i kompleksowości z innymi przedsięwzięciami (kryteria ogólne) dodatkowe punkty otrzymują projekty realizowane w partnerstwie/kooperacji/współpracy. W ramach Działania I. Kolej, projekt może otrzymać dodatkowe punkty w przypadku, gdy inwestycja jest elementem szerszej strategii realizowanej przez kilka projektów komplementarnych i jest realizowana w partnerstwie. 102

W ramach III Osi priorytetowej RPO WŁ istnieje możliwość realizowania projektów w partnerstwie, przy czym wszelkie wymogi dotyczące kwalifikowalności beneficjenta odnoszą się również do partnerów. Projekty realizowane w partnerstwie /kooperacji/współpracy są odpowiednio premiowane poprzez przyznanie dodatkowych punktów na etapie oceny wniosku o dofinansowanie. W ramach kryterium szczegółowego dla Działania III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw obecność w projekcie powiązań kooperacyjnych przedsiębiorstwa projekt otrzymuje dodatkowe punkty za występowanie w projekcie powiązań z partnerami z sektora badawczo-rozwojowego, bądź partnerami z innych przedsiębiorstw. W Działaniu III.3 Badania i rozwój w przedsiębiorstwach zgodnie z kryterium szczegółowym realizacja projektu prowadzi do koncentracji potencjału badawczego dodatkowo premiowane są inwestycje prowadzące do koncentracji potencjału badawczego poprzez realizację projektu w partnerstwie. W ramach Działania III.4 Rozwój instytucji otoczenia biznesu za spełnienie kryterium szczegółowego projekt zakłada zaangażowanie partnerów (np. społecznych, jednostek naukowo-badawczych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych), projekty otrzymują dodatkowe punkty za realizację projektu w partnerstwie. Partnerzy społeczno-gospodarczy oraz przedstawiciele środowisk akademickich, organizacji pozarządowych uczestniczyli również na etapie wdrażania RPO WŁ w procesie oceny merytorycznej projektów, jako eksperci. Kwestie związane z realizacją inwestycji w partnerstwie uregulowane są w umowie o dofinansowanie projektu. Zgodnie ze wzorem umowy, umowa partnerstwa podpisywana przez partnerów określa odpowiedzialność beneficjenta oraz partnera(ów) wobec osób trzecich za szkody powstałe w wyniku realizacji umowy. Ponadto z umowy wynikają obowiązki związane z kwestią realizacji projektów partnerskich, tj. odpowiedzialność beneficjenta za prawidłową realizację całego projektu przez wszystkich partnerów (np. zapewnienie należytego zarządzania środkami przeznaczonymi na realizację projektu). W 2011 r. IZ RPO WŁ podpisała z czterema beneficjentami umowy o dofinansowanie projektów, które są realizowane przy współudziale partnerów. Szczegółowy wykaz umów znajduje się w załączniku nr XVII do Sprawozdania. Etap monitorowania Realizacja zasady partnerstwa w ramach Komitetu Monitorującego RPO WŁ Funkcjonowanie Komitetu Monitorującego RPO WŁ odbywa się w zgodzie z zasadą partnerstwa. W okresie sprawozdawczym skład Komitetu Monitorującego RPO WŁ tworzyło 32 Członków oraz 31 Stałych Zastępców, którzy reprezentowali: - stronę samorządową; - stronę rządową; - stronę partnerów społecznych i gospodarczych. Powyższy skład KM RPO WŁ zapewnia realizację i przestrzeganie zasady partnerstwa. Partnerzy społeczni i gospodarczy wschodzący w skład Komitetu 103

i uczestniczący w jego pracach otrzymują na bieżąco informacje nt. wszystkich najważniejszych kwestii związanych z realizacją RPO WŁ, a podczas posiedzeń Komitetu mają możliwość zgłaszania swoich uwag i rekomendacji. Zmiany Kryteriów Wyboru Projektów, sprawozdania roczne z realizacji RPO WŁ oraz protokoły posiedzeń Komitetu są każdorazowo zatwierdzane przez jego Członków Ponadto poprzez stronę internetową IZ RPO WŁ zapewniony jest dostęp do materiałów i informacji dotyczących KM RPO WŁ. Realizacja zasady partnerstwa na poziomie monitorowania projektów partnerskich IZ RPO WŁ do celów sprawozdawczych gromadzi informacje nt. projektów dedykowanych rozwojowi partnerstwa, projektów realizowanych przez partnerów społeczno-gospodarczych jak również projektów realizowanych w partnerstwie. Etap ewaluacji Na etapie ewaluacji zasada partnerstwa realizowana jest przez zaangażowanie partnerów społeczno-gospodarczych, jednostek samorządu terytorialnego oraz poszczególnych Departamentów w proces realizacji badań ewaluacyjnych w obszarach będących w kręgu ich zainteresowań. Pozwala to na usprawnienie procesu badawczego (współpraca z Wykonawcą), jak i ułatwia wdrażanie wypracowanych wspólnie rekomendacji. W ramach posiedzenia KM RPO WŁ, w grudniu 2011 r. odbyła się prezentacja wyników i rekomendacji ze zrealizowanych w 2011 r. czterech badań ewaluacyjnych nt. RPO WŁ. Ponadto zgodnie ze Zintegrowanym Systemem Zarządzania Rekomendacjami IZ RPO WŁ ma obowiązek przekazywania do dnia 31 marca każdego roku tabelę wdrażania rekomendacji wypracowanych w ramach badań ewaluacyjnych zrealizowanych w roku poprzednim. W 2011 r. IZ RPO WŁ przekazała do wiadomości Członkom KM RPO WŁ informację nt. stanu wdrażania rekomendacji zawartych w badaniach ewaluacyjnych przeprowadzonych w 2010 r. Wnioski i rekomendacje w kontekście partnerstwa na kolejne okresy realizacji Programu Rekomendacje w obszarze realizacji zasady partnerstwa na kolejne lata realizacji RPO WŁ związane są przede wszystkim z wykorzystaniem dobrych praktyk wypracowanych przez IZ RPO WŁ w trakcie realizacji Programu. W toku dalszych postępów w realizacji RPO WŁ, IZ RPO WŁ będzie kontynuować proces konsultowania projektów zmian dokumentów programowych z departamentami merytorycznymi Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, Wojewódzkimi Samorządowymi Jednostkami Organizacyjnymi, instytucjami zewnętrznymi oraz innymi zaangażowanymi gremiami. Dzięki w/w działaniom możliwe będzie bieżące dostosowywanie dokumentów składających się na system realizacji RPO WŁ do zmian w systemie prawnym oraz zmian organizacyjnych w ramach IZ RPO WŁ przy uwzględnieniu opini przedstawicieli administracji rządowej i partnerów społeczno-gospodarczych. IZ RPO WŁ w kolejnych okresach realizacji Programu nadal będzie propagowała informacje nt. projektów partnerskich oraz wspierała partnerów społeczno-gospodarczych poprzez dostęp do informacji (szkolenia, prasa, strony internetowe) dotyczącej RPO WŁ). W 2012 r. zgodnie z Okresowym Planem Ewaluacji RPO WŁ zaplanowano badanie mające na celu zidentyfikowanie najczęstszych barier i utrudnień pojawiających się na etapie przygotowania i realizacji projektów zintegrowanych. Wypracowane rekomendacje zostaną 104

wykorzystane w pracach programowych na nowy okres finansowy 2014 2020 tak, aby stworzyć odpowiednie warunki dla realizacji projektów partnerskich. 2.3 NAPOTKANE ZNACZĄCE PROBLEMY ORAZ PODJĘTE ŚRODKI ZARADCZE Realizacja Programu W trakcie realizacji programu najczęściej pojawiające się problemy dotyczyły przede wszystkim stosowania przez beneficjentów skomplikowanych procedur zarówno związanych z interpretacją i stosowaniem prawa zamówień publicznych, pomocy publicznej, prawa ochrony środowiska jak i procedur rozliczania projektów opracowanych na poziomie IZ RPO WŁ. Zdecydowanie mniejsze znaczenie mają problemy organizacyjne IZ RPO WŁ oraz IP II COP, które są w sposób doraźny lub docelowy rozwiązywane. Wydaje się jednak, iż zarówno procedura realizacji Programu, sposób organizacji komórek wdrażających Program, szeroko rozbudowany system konsultacji i pomocy beneficjentom zostały tak opracowane, aby do minimum ograniczyć ryzyko wystąpienia wszelkich problemów. Ze względu jednak na fakt, iż rozlicznie projektów wymaga chęci współpracy, ciągłej nauki i zaangażowania ze strony beneficjenta nie da się całkowicie wyeliminować wszystkich problemów. Poniżej doprecyzowano najczęściej pojawiające się problemy oraz podjęte środki zaradcze. Problemy wynikające z dużej ilości błędów we wnioskach o dofinansowanie, wnioskach o płatność lub nieprzygotowanie do kontroli Na etapie oceny projektów najwięcej problemów odnotowano we wnioskach o dofinansowanie projektów składanych w ramach II Osi Priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka oraz VI Osi Priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich. Wnioski, które uzyskały negatywną ocenę formalną, nie spełniały kryteriów dopuszczających, np. w zakresie niezgodności inwestycji z typem projektu zapisanym w URPO WŁ lub też zawierały następujące błędy: wypełnienie punktów formularza wniosku niezgodnie z instrukcją wypełnienia wniosku o dofinansowanie projektu w ramach RPO WŁ; niespełnienie przepisów rozporządzeń Ministra Rozwoju Regionalnego dotyczących pomocy publicznej; brak załącznika nr 3 Wyciąg z dokumentacji technicznej (projekt i opis techniczny) /program funkcjonalno-użytkowy lub też błędnie przygotowany załącznik; brak obligatoryjnego załącznika nr 7 Interpretacja indywidualna w sprawie możliwości prawnej odzyskania podatku od towarów i usług w związku z realizacją projektu lub też zakres rzeczowy w przedłożonej interpretacji różnił się od zakresu rzeczowego złożonego projektu; niespójności w zakresie działek, na których miał być realizowany projekt, pomiędzy dokumentami wniosku o dofinansowanie lub też brak dokumentu potwierdzającego prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w ramach załącznika 14; braki w załączniku nr 15 Dokumentacja dotycząca oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000 polegające na braku załącznika Ib wydawanego przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska; 105

braku pełnej dokumentacji z postępowania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko lub błędnie przeprowadzonej ocenie oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięcia; błędny montaż finansowy niezgodny z wybranym rozporządzeniem pomocowym. W ramach działań naprawczych IZ RPO WŁ oraz IP II - COP w 2011 r. prowadziła szkolenia dla beneficjentów w zakresie przygotowywania wniosków o dofinansowanie projektów. W związku z tym, iż 2011 r. był okresem, w którym w poszczególnych Osiach można było zauważyć przesunięcie ciężaru z procesu wyboru projektów na ich realizację, można również zaobserwować znaczny wzrost problemów związanych z rozliczeniem finansowym i rzeczowym projektów. Do najważniejszych problemów zidentyfikowanych na etapie składania wniosków o płatność należą: nieterminowe składanie wniosków o płatność (sprawozdawczych i finansowych rozliczających przekazane transze dofinansowania). W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia tego typu problemów IZ RPO WŁ przypomina beneficjentom o konieczności składania w terminie wniosków o płatność; liczne korekty wniosków o płatność (statystycznie weryfikację wniosku o płatność poprzedza złożenie 1,5 2 korekt). Zdecydowanie wzrosła także liczba projektów zakończonych, co wiąże się z koniecznością przeprowadzania kontroli na zakończenie realizacji projektów. W tej kwestii również pojawiały się problemy. Beneficjenci nie zawsze są przygotowani do kontroli, nie mają przygotowanych dokumentów oraz nie są w stanie wskazać osiągniętych efektów rzeczowych projektów, co znacznie utrudnia sprawną kontrolę. W związku z tym, podjęto inicjatywę cyklu szkoleń dotyczących rozliczania projektów, a także szkoleń przygotowujących beneficjenta do kontroli. Do dyspozycji beneficjentów jest również Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich na lata 2007-2013 przy Urzędzie Marszałkowskim w Łodzi, Punkt Informacyjny IP II COP oraz Lokalne Punkty Informacyjne udzielające kompleksowej informacji w zakresie aplikowania i realizacji projektów w ramach RPO WŁ. Problemy związane ze zmianami dokumentów na poziomie wspólnotowym i krajowym Trudności w trakcie realizacji wynikały również z dynamicznie zmieniających się przepisów prawa, zarówno na poziomie wspólnotowym jak i krajowym (np. Wytyczne MRR). W związku z tym istniała konieczność ciągłego monitorowania przez IZ RPO WŁ i IP II - COP powyższych zmian i aktualizacji dokumentów programowych składających się na system realizacji RPO WŁ, w sposób umożliwiający rzetelne przeprowadzenie konkursów oraz przy uwzględnieniu aktualnego etapu wdrażania Programu (zgodnie z zapisami ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju IZ RPO WŁ nie może dokonać zmian w zasadach konkursu, ani spowodować pogorszenia warunków realizacji projektów, chyba że zmiany te wynikają z zobowiązań międzynarodowych lub przepisów innych ustaw). Pracownicy IZ RPO WŁ uczestniczą w szkoleniach, których celem jest uzyskanie aktualnej wiedzy. 106

Problemy w zakresie PZP i pomocy publicznej W okresie sprawozdawczym wystąpiły problemy dotyczące prawidłowego stosowania przepisów ustawy PZP oraz pomocy publicznej. Szczegółowa i informacja nt. problemów oraz podjętych środków zaradczych w tym zakresie znajduje się w rozdziale 2.2 Informacja nt. zgodności z przepisami wspólnotowymi. Problemy organizacyjne oraz podjęte środki zaradcze Problemy organizacyjne IZ RPO WŁ i IP II - COP były związane przede wszystkim z brakami kadrowymi pojawiającymi się w okresie sprawozdawczym zarówno na etapie ogłaszanych konkursów, które w niektórych z działań cieszyły się ogromnym zainteresowaniem, jak i na etapie weryfikacji wniosków o płatność i weryfikacji cyklicznych informacji kwartalnych. W związku z bardzo dużą ilością składanych wniosków o dofinansowanie projektów oraz powszechną koniecznością składania związanych z nimi uzupełnień i wyjaśnień, w części konkursów cieszącej się największą popularnością wśród wnioskodawców III Osi Priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, konieczna okazała się zmiana regulaminu polegająca na przedłużeniu czasu trwania oceny formalnej złożonych wniosków o dofinansowanie. Także w przypadku składania przez beneficjentów Programu wniosków o płatność, często pojawiała się konieczność składania jednej bądź kilku korekt, co znacząco wydłużało procedurę zatwierdzania wniosków o płatność, a w niektórych przypadkach powodowało przekroczenie terminów weryfikacji przewidzianych w Podręczniku procedur RPO WŁ. Problemy kadrowe dotknęły również jednostki zajmujące się kontrolą projektów, w związku z faktem coraz większego zaawansowania realizacji projektów oraz skomplikowanych procedur związanych ze stosowaniem zamówień publicznych. Niejednokrotnie istniała potrzeba przedłużenia kontroli określonego projektu, co z kolei zaburzało realizację planu kontroli. W związku z powyższym IZ RPO WŁ oraz IP II - COP wprowadziły następujące rozwiązania: w celu przyśpieszenia procesu oceny projektów stosowano doraźne przesunięcia pracowników z komórek, w których proces oceny był zakończony, do komórek intensywnie obłożonych pracą związaną z wyborem projektów; niezależnie od przesunięć doraźnych w 2011 r. miała miejsce reorganizacja DRPO, która miała na celu przekierowanie jego zasobów z etapu wyboru na etap realizacji. I tak z 3 wydziałów do spraw wyboru (28 etatów) utworzono 1 wydział (9-10 etatów). Z wygospodarowanych etatów utworzono Wydział ds. Sprawozdawczości (przygotowywanie zestawień i sprawozdań), zwiększono kadrę Wydziału Monitoringu i Raportowania z 8-9 etatów do 34-35 etatów. Stworzono dwa Wydziały zajmujące się kontrolą: Wydział ds. Kontroli Projektów (przede wszystkim kontrola na zakończenie realizacji projektów: rzeczowa i finansowa) oraz Wydział ds. Kontroli Zamówień Publicznych (kontrola zamówień publicznych w trakcie realizacji projektów). Ponadto, w zakresie problemów kadrowych na proces realizacji Programu miała wpływ duża rotacja kadry spowodowana np. zmianą stanowisk pracy lub macierzyństwem, co wiązało się z koniecznością zatrudniania nowych osób na zastępstwo. Wdrożenie i przeszkolenie nowego pracownika wymagało czasu i również wpływało w skali mikro na spowolnienie procesu realizacji RPO WŁ. 107

2.4 ZMIANY W KONTEKŚCIE REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO (W STOSOWNYCH WYPADKACH) Rok 2011 okazał się dla sytuacji Polski lepszy, niż wskazywały szacunki większości ekonomistów. Gospodarka rozwija się w dość stabilnym tempie, zwłaszcza biorąc pod uwagę warunki zewnętrzne w Europie i na świecie. Bardzo dobre wyniki miał sektor budowlany, w którym wartość dodana była wyższa niż w 2010 r. o 11,8%. Większy niż rok wcześniej był również wzrost wartości dodanej w handlu. Według wstępnego szacunku, produkt krajowy brutto w 2011 r. zwiększył się realnie o 4,3% (wobec wzrostu o 3,9% w 2010 r.). W związku z powyższym Polska, obok Estonii (wzrost o 8,0%), Litwy (wzrost o 6,1%), Łotwy (wzrost o 4,5%) i Szwecji (wzrost o 4,0%), należy do krajów UE o najwyższym tempie wzrostu gospodarczego w minionym roku. Według prognoz KE produkt krajowy brutto w UE ogółem zwiększył się w 2011 r. o 1,6%. Wartość dodana brutto w gospodarce narodowej w 2011 r. wzrosła o 4,0% w porównaniu z 2010 r., wobec wzrostu o 3,9% notowanego w 2010 r. Dla przemysłu był to wzrost odpowiednio o 6,3% w 2011 r. i o 9,4% w 2010 r., a dla budownictwa o 11,8% w 2011 r. i o 6,4% w 2010 r. W 2011 r. odnotowano wzrost o 3,8% popytu krajowego przy wzroście PKB o 4,3%. W 2010 r. był to wzrost o 4,6% przy wzroście PKB o 3,9%. W okresie pierwszych trzech kwartałów 2011 r. badane firmy uzyskały lepsze wyniki finansowe niż przed rokiem. W 2011 r. w porównaniu z rokiem poprzednim nakłady brutto na środki trwałe zwiększyły się o 8,7% wobec ich spadku o 0,2% w 2010 r. Stopa inwestycji w gospodarce narodowej (relacja nakładów brutto na środki trwałe do produktu krajowego brutto w cenach bieżących) wyniosła 20,3%, wobec 19,9% w 2010 r. Deficyt budżetu państwa był niższy niż przed rokiem i mniejszy od kwoty zakładanej w ustawie budżetowej. W województwie łódzkim na koniec grudnia 2011 r. zarejestrowanych było 228,5 tys. podmiotów gospodarczych, co oznacza, że ich liczba spadła w stosunku do 2010 r. o 1,0%. Sektor prywatny, podobnie jak przed rokiem, skupiał zdecydowaną większość podmiotów (97,1%). Sektor publiczny w końcu 2011 r. obejmował 6,6 tys. podmiotów, tj. o 0,6% więcej niż przed rokiem. Biorąc pod uwagę formę prawną, 77,2% (tj. 176,4 tys.) wszystkich podmiotów zarejestrowanych w województwie łódzkim stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Drugą, co do udziału pozycję zajmowały spółki 31,3 tys. (13,7% ogółu podmiotów). W stosunku do roku poprzedniego ich liczba wzrosła o 3,8%. W rejestrze REGON odnotowano 16,1 tys. spółek cywilnych (o 2,4% więcej niż rok wcześniej) i 14,9 tys. spółek handlowych (o 5,3% więcej niż w 2010 r.), wśród których 2,8 tys. (tj. 18,9%) to spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego. Analizując strukturę podmiotów gospodarki narodowej w województwie łódzkim według przewidywanej liczby pracujących, zgłoszonej do rejestru REGON w końcu 2011 r., możemy zauważyć, iż podobnie jak w latach poprzednich, zdecydowanie przeważały podmioty zatrudniające mniej niż 50 pracowników, które stanowiły 99,0% ogółu zarejestrowanych. Wśród tej grupy przedsiębiorstw zdecydowana większość (95,1% jednostek) to podmioty o liczbie pracujących do 9 osób, czyli mikroprzedsiębiorstwa. W końcu 2011 r. liczba 108

przedsiębiorstw zatrudniających od 50 do 249 pracowników stanowiła 0,9% ogółu analizowanych podmiotów, a przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 250 osób 0,1%. W porównaniu z 2010 r. wzrost liczby podmiotów odnotowano jedynie wśród jednostek zatrudniających 1 000 i więcej pracowników (o 12,8%). W pozostałych z analizowanych grup podmiotów nastąpił spadek zarejestrowanych jednostek o ok. 1,0%. Na terenie województwa łódzkiego, według stanu na koniec 2011 r., podobnie jak rok wcześniej, najwięcej podmiotów zarejestrowanych było na terenie Łodzi 40,0%, oraz powiatów: zgierskiego 6,5% i pabianickiego 5,1% ogółu podmiotów w województwie. Najmniej jednostek odnotowano w powiecie skierniewickim 2,2 tys. W stosunku do 2010 r. w Łodzi odnotowano spadek liczby podmiotów o 1,2%. Spośród wszystkich powiatów w województwie łódzkim, przyrosty w liczbie podmiotów wpisanych do rejestru REGON odnotowano jedynie w powiatach: łódzkim-wschodnim (wzrost o 3,1%), sieradzkim (o 1,4%), pajęczańskim(o 0,5%), zgierskim (o 0,3%) oraz piotrkowskim (wzrost o 0,2%). W pozostałych powiatach zanotowano spadek w tym zakresie. Przeciętne zatrudnienie w województwie łódzkim w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2011 r. wyniosło 321,1 tys. osób i było o 2,0% wyższe w stosunku do grudnia 2010 r. W okresie styczeń-grudzień 2011 r. liczba zatrudnionych wzrosła o 5,0%, w stosunku do analogicznego okresu 2010 r., i wyniosła 325,9 tys. osób. Sytuacja demograficzna W 2011 r. odnotowano w kraju dodatni przyrost naturalny ludności wynoszący ok. 15 tys. osób. Na podstawie bilansu urodzeń i zgonów należy stwierdzić, że na każde 10 tys. ludności przybyły przeciętnie 4 osoby (wobec 9 osób w 2010 r., 3 w 2000 r. i ponad 40 w 1990 r.). Jeżeli chodzi o zróżnicowanie przestrzenne, współczynnik przyrostu naturalnego jest zdecydowanie wyższy na wsi w 2010 r. wyniósł 1,4, podczas gdy w miastach 0,6%. Według wstępnych danych, w 2011 r. zmarło ok. 376 tys. osób, tj. o ok. 2,5 tys. mniej niż przed rokiem. Współczynnik umieralności wyniósł 9,8 (wobec 9,9 w 2010 r.). W ogólnej liczbie osób zmarłych prawie 53% stanowią mężczyźni. Głównymi przyczynami zgonów nadal pozostają choroby układu krążenia i choroby nowotworowe. Stanowią one ponad 70% wszystkich zgonów. Trzecią grupą przyczyn są urazy i zatrucia (ponad 6% wszystkich zgonów). W województwie łódzkim, podobnie jak w latach ubiegłych, odnotowano ujemny przyrost naturalny na poziomie minus 2,24 osoby w przeliczeniu na 1 000 ludności (koniec 2010 r.). Pozytywnym zjawiskiem jest obserwowane od dwóch lat, powolne, ale zmniejszanie spadku przed rokiem przyrost naturalny osiągnął poziom minus 2,31%. Rynek pracy Według wstępnych szacunków, w końcu 2011 r. liczba pracujących w gospodarce narodowej ukształtowała się na poziomie nieznacznie wyższym niż przed rokiem. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w jednostkach o liczbie pracujących powyżej 9 osób w 2011 r. ukształtowało się na poziomie 5 544,1 tys. osób, tj. o 3,2% wyższym niż w 2010 r. (wobec wzrostu o 0,8% przed rokiem). 109

Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2011 r. w województwie łódzkim wyniosło 321,1 tys. osób i było o 2,0% wyższe w stosunku do grudnia 2010 r. W okresie styczeń-grudzień 2011 r. liczba zatrudnionych wzrosła o 5,0%, w stosunku do analogicznego okresu 2010 r. W końcu grudnia 2011 r. w kraju liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy ukształtowała się na poziomie 1 982,7 tys., tj. zwiększyła się w porównaniu z poprzednim miesiącem o 3,5% (tj. o 67,7 tys.) i w skali roku o 1,4% (tj. o 28,0 tys.). Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 12,5%, tj. była wyższa o 0,4 pkt proc. niż przed miesiącem i o 0,1 pkt proc. niż przed rokiem. W województwie łódzkim stopa bezrobocia rejestrowanego była nieco wyższa niż w kraju i wynosiła 12,7%. Według stanu na koniec grudnia 2011 r. rejestr bezrobotnych w województwie łódzkim obejmował 138,7 tys. osób, tj. o 5,4% więcej niż w grudniu 2010 r. Z ewidencji bezrobotnych wyrejestrowano w tym okresie 10,5 tys. bezrobotnych, czyli o 20,8% mniej niż w grudniu 2010 r. Osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku stanowiły 83,4% zarejestrowanych bezrobotnych; w grudniu 2010 r. ich udział wynosił 83,0%. W grudniu 2011 r. zanotowano wzrost we wszystkich rozpatrywanych grupach bezrobotnych znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy. W stosunku do grudnia 2010 r. w najwyższym stopniu wzrosła liczba bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych (o 17,8%), długotrwale bezrobotnych (o 13,6%) oraz samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko w wieku do 18 roku życia (o 12,2%). Tabela 33: Bezrobocie w województwie łódzkim ZAREJESTROWANI BEZROBOTNI BĘDĄCY W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI NA RYNKU XII 2010 XII 2011 PRACY (W TYS.) Wyszczególnienie Ogółem 131,6 138,7 w tym: Do 25 roku życia 25,3 25,6 Powyżej 50 roku życia 33,5 36,1 Długotrwale bezrobotni 60,5 68,7 Bez kwalifikacji zawodowych 39,3 46,3 Bez doświadczenia zawodowego 28,7 29,3 Bez wykształcenia średniego 75,9 79,3 Samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko w wieku do 18 roku życia 9,8 11,0 Niepełnosprawni 10,0 10,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Do powiatów województwa łódzkiego o najwyższej stopie bezrobocia należały: tomaszowski (17,4%), kutnowski (17,4%), łaski (17,2%) oraz zgierski (16,5%), a o najniższej: skierniewicki (8,2%), rawski (8,6%), łowicki (9,3%). W 2011 r. liczba nowo zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 2591,5 tys. osób i obniżyła się o 14,8% w skali roku (wobec spadku o 1,4% w 2010 r.). 110

Wynagrodzenia W 2011 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsiębiorstw wyniosło 3 604,68 zł i było o 5,0% większe niż przed rokiem (wobec wzrostu o 3,3% w 2010 r.). Dla porównania w województwie łódzkim przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2011 r. wyniosło 3 615,05 zł i wzrosło o 5,9% w porównaniu z grudniem 2010 r. W 2011 r. kwota wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw zwiększyła się w stosunku do poprzedniego roku o 8,3% (wobec wzrostu o 4,2% w 2010 r.). Wobec znacznej dynamiki cen towarów i usług konsumpcyjnych ich siła nabywcza w drugim z kolei roku tylko nieznacznie przewyższyła poziom z roku poprzedniego (o 0,9% wobec 0,8% w 2010 r.) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze publicznym w 2011 r. ukształtowało się na poziomie 4 428,27 zł (tj. o 6,5% większym niż przed rokiem), a w grudniu 2011 r. 6 044,97 zł (tj. wzrost o 7,2% w ujęciu rocznym). W sektorze prywatnym w 2011 r. przeciętna miesięczna płaca brutto wyniosła 3470,35 zł tj. o 5,0% więcej niż przed rokiem, a jej relacja w stosunku do przeciętnej płacy brutto w sektorze publicznym zmniejszyła się (z 79,5% w 2010 r. do 78,4%). W województwie łódzkim przeciętna płaca w okresie dwunastu miesięcy 2011 r. ukształtowała się na poziomie o 7,2% wyższym niż przed rokiem, osiągając kwotę 3 192,09 PLN. Siła nabywcza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw w 2011 r. była o 0,9% wyższa niż przed rokiem (w 2010 r. wzrost wyniósł 0,8%). W grudniu 2011 r. przeciętna realna płaca brutto nieznacznie obniżyła się w skali roku - o 0,1%. Ceny W grudniu 2011 r. obserwowano wzrost cen produkcji sprzedanej przemysłu o 8,1% w skali roku (wobec wzrostu o 6,2% w grudniu 2010 r.). Przyspieszenie dynamiki w ujęciu rocznym obserwowano w przetwórstwie przemysłowym (wzrost cen o 8,9%). Znacznie słabsze tempo wzrostu cen niż przed rokiem notowano natomiast w sekcji górnictwo i wydobywanie (5,8% wobec 23,6% w 2010 r.). W 2011 r. ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły w stosunku do poprzedniego roku w wyższym stopniu niż w 2010 r. (4,3% wobec 2,6%). Wzrost cen zanotowano w większości grup towarów i usług. W grudniu 2011 r. w skali roku ceny konsumpcyjne były wyższe o 4,6%, przekraczając znacznie granice celu inflacyjnego określonego przez Radę Polityki Pieniężnej. Przychody ze sprzedaży W województwie łódzkim wartość przychodów ze sprzedaży wyrobów i usług uzyskanych przez przedsiębiorstwa przemysłowe w grudniu 2011 r. wynosiła 5 599,1 mln zł. i była o 14,6% wyższa niż w grudniu 2010 r. (licząc w cenach stałych). W okresie dwunastu miesięcy 2011 r. wartość przychodów ze sprzedaży wyrobów i usług osiągnęła poziom 63 417,1 mln zł, czyli o 16,4% wyższy niż rok wcześniej. W skali kraju przychody przedsiębiorstw przemysłowych osiągnęły poziom o 7,7% wyższy niż w grudniu 2010 r. 111

Wartość produkcji sprzedanej przedsiębiorstw skupionych w sekcji budownictwo w grudniu 2011 r. wynosiła 962,3 mln zł i była o 23,5% wyższa niż w grudniu 2010 r. Wartość produkcji budowlano-montażowej w grudniu 2011 r. wynosiła 656,5 i była o 42,3% wyższa niż w grudniu 2010 r. Od początku 2011 r. produkcja sprzedana budownictwa osiągnęła poziom o 17,5% wyższy niż przed rokiem, w tym czasie produkcja budowlano-montażowa wzrosła o 17,9%. Rolnictwo Według wstępnych szacunków globalna produkcja rolnicza w 2011 r., w porównaniu z rokiem poprzednim, wzrosła o 1,3%. Było to wynikiem zwiększenia produkcji roślinnej o 5,5%. Produkcja zwierzęca była natomiast o 3,5% niższa od uzyskanej przed rokiem. Przemysł Po niewielkim spadku w 2009 i 2010 r. znacznie wzrosły nakłady brutto na środki trwałe (o 8,7%). Według wstępnych szacunków produkcja sprzedana przemysłu ogółem ukształtowała się w 2011 r. na poziomie o 7,5% wyższym niż w roku poprzednim (w 2010 r. wzrost o 9,0%). Produkcja sprzedana przemysłu (w cenach stałych) w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób w 2011 r. była o 7,7% wyższa niż przed rokiem (wobec wzrostu o 9,8% w 2010 r.). W województwie łódzkim produkcja sprzedana przemysłu była jedną z najwyższych w kraju i wyniosła 14,6%. Wzrost obserwowano we wszystkich sekcjach przemysłu, najwyższy w przetwórstwie przemysłowym (o 8,3%). Wydajność pracy w przemyśle, mierzona produkcją sprzedaną na jednego zatrudnionego była w 2011 r. o 5,5% wyższa niż przed rokiem, przy większym o 2,1% przeciętnym zatrudnieniu i wzroście przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto o 5,5%. W 2011 r. wzrost produkcji sprzedanej w ujęciu rocznym odnotowano w 26 (spośród 34) działach przemysłu, których udział stanowił 88,4% wartości produkcji przemysłowej ogółem. Wartość dodana brutto w przemyśle w 2011 r. wzrosła o 6,3 proc. w porównaniu z 2010 r., wobec wzrostu o 9,4 proc. w 2010 r. Budownictwo Szacuje się, że w 2011 r. produkcja budowlano-montażowa (w cenach stałych, łącznie z jednostkami budowlanymi o liczbie pracujących do 9 osób) zrealizowana na terenie kraju przez wszystkie przedsiębiorstwa budowlane była wyższa niż przed rokiem o ponad 12% (wobec wzrostu o 4,6% w 2010 r.). Produkcja budowlano-montażowa zrealizowana na terenie kraju przez przedsiębiorstwa o liczbie pracujących powyżej 9 osób w 2011 r. była o 16,3% wyższa niż w 2010 r. (wobec wzrostu o 3,5% w roku poprzednim). W grudniu 2011 r. produkcja budowlana montażowa w województwie łódzkim była o 42,3 % wyższa niż w 2010 r. Znaczny wzrost notowano zarówno w sprzedaży robót o charakterze remontowym, jak i inwestycyjnym (odpowiednio o 20,5% i 14,2%). Udział robót inwestycyjnych w produkcji 112

budowlano-montażowej ogółem zmniejszył się w porównaniu z 2010 r. o 1,2 pkt proc. do 65,3%. Wartość dodana brutto w budownictwie w 2011 r. w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 11,8 proc., wobec wzrostu o 6,4 proc. w 2010 r. Budownictwo mieszkaniowe Utrzymał się spadek liczby mieszkań oddanych do użytkowania, ale jego skala była mniejsza niż w dwóch poprzednich latach. W 2011 r. oddano do użytkowania 131,7 tys. mieszkań, tj. o 3,0% mniej niż przed rokiem (w 2010 r. odnotowano spadek o 15,1%). Zmniejszyła się liczba mieszkań oddanych w budownictwie przeznaczonym na sprzedaż lub wynajem (o 6,2% do 50,2 tys.), spółdzielczym (o 24,1% do 3,8 tys.), komunalnym (o 28,3% do 2,4 tys.) oraz społecznym czynszowym (o 39,9% do 1,9 tys. mieszkań). Wzrost był obserwowany natomiast w budownictwie indywidualnym (o 3,7% do 73,0 tys. mieszkań) oraz zakładowym (o 15,9% do 0,3 tys. mieszkań). W województwie łódzkim w 2011 r. oddano do użytkowania 6032 mieszkania, tj. o 13,1% mniej niż w okresie styczeń-grudzień 2010 r. Przekazane mieszkania w województwie łódzkim stanowiły 4,6 % wszystkich w kraju. Handel zagraniczny Eksport w okresie styczeń - listopad 2011 r liczony w złotych w cenach bieżących był wyższy o 14,9% w porównaniu z analogicznym okresem i wyniósł 508,3 mld zł. Import wzrósł o 14,3% osiągając poziom 560,2 mld zł. Wymiana zamknęła się ujemnym saldem w wysokości 51,9 mld zł (wobec minus 48,0 mld zł rok wcześniej). Zwiększyła się w ujęciu rocznym wymiana towarowa ze wszystkimi grupami krajów, najbardziej z krajami Europy Środkowo-Wschodniej. 113

2.5 ZASADNICZE MODYFIKACJE W ROZUMIENIU ART. 57 ROZPORZĄDZENIA NR 1083/2006 (W STOSOWNYCH WYPADKACH) W 2011 r. nie wystąpiły przypadki znaczących modyfikacji w rozumieniu art. 57 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. 114

2.6 KOMPLEMNTARNOŚĆ POMOCY Z INNYMI INSTRUMENTAMI WSPARCIA Obowiązek komplementarności i koordynacji pomocy udzielanej w ramach różnych wspólnotowych instrumentów wsparcia wynika bezpośrednio z art. 9 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Maksymalna efektywność wykorzystania środków w ramach Polityki UE, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej, zostaje zapewniona poprzez udzielanie komplementarnego wsparcia w ramach wszystkich instrumentów w/w polityk, a także poprzez stosowane mechanizmy koordynacji i zasady zapobiegające podwójnemu finansowaniu. Prawidłowa realizacja określonej w taki sposób zasady jest możliwa do osiągnięcia dzięki szczegółowemu określeniu zakresów interwencji poszczególnych, komplementarnych względem siebie programów operacyjnych. Wzajemna komplementarność wszystkich programów operacyjnych w ramach NSRO została zaprojektowana w ten sposób, aby programy krajowe (PO IŚ, PO IG i PO KL - komponent centralny) wspierały przedsięwzięcia o zasięgu i znaczeniu ponadregionalnym, krajowym lub międzynarodowym, natomiast działania w ramach RPO i regionalnego komponentu PO KL miały zasięg regionalny, subregionalny i lokalny. Dodatkowo, na obszarach przygranicznych realizowane mają być działania transgraniczne w ramach programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT), tak aby zmaksymalizować efekty wydatkowania środków Wspólnoty.IZ RPO WŁ tworząc Program dołożyła wszelkich starań, aby działania były projektowane w sposób spójny i synergiczny. Założone zostało m.in., że projekty realizowane w ramach wszystkich Osi priorytetowych RPO WŁ za wyjątkiem VI Osi: Odnowa obszarów miejskich (wyłączonej ze względu na realizowany cel) przyczyniać się będą także do rozwoju obszarów wiejskich w regionie, zgodnie z założeniami programów współfinansowanych z EFRROW i Funduszu Rybackiego Oznacza to wspólne wsparcie obszarów interwencji skierowanych na rozwój obszarów wiejskich i zależnych od rybactwa, takich jak np.: wspieranie przedsiębiorczości; rozwój infrastruktury społecznej; rozwój infrastruktury ochrony środowiska. Ze względu na specyfikę regionu, komplementarność RPO WŁ z PO RYBY ma jednak charakter bardzo ograniczony. 2.6.1 WPŁYW DZIAŁALNOŚCI KM / PKM, INSTYTUCJI I GRUP NA ZAPEWNIENIE KOORDYNACJI I KOMPLEMENTARNOŚCI WSPARCIA Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 KK NSRO powołany został na podstawie Zarządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego Nr 6 z dnia 11 kwietnia 2007 r. Do jego zadań należy m.in. monitorowanie realizacji NSRO i poszczególnych programów operacyjnych oraz komplementarności działań realizowanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, Wspólnej Polityki Rybackiej i Polityki Spójności. Przewodniczącym Komitetu jest Minister Rozwoju Regionalnego. W pracach Komitetu również uczestniczą przedstawiciele IZ RPO WŁ. 115

W 2011 r. odbyły się dwa posiedzenia KK NSRO (posiedzenie VIII w dniu 9 lutego 2011 r. i posiedzenie IX w dniu 20 czerwca 2011 r.), podczas których przyjęto m.in.: podział dodatkowych środków wspólnotowych pochodzących z KRW w ramach krajowych programów operacyjnych współfinansowanych z EFRR, regionalnych programów operacyjnych i w PO KL oraz z DT w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych i na niwelowanie skutków powodzi i kryzysu w poszczególnych województwach; Linię demarkacyjną pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej, odnoszącą się do kategorii interwencji: 50 Rekultywacja oraz 53 Ochrona przeciwpowodziowa; regulamin pracy KK NSRO na lata 2007-2013. KK NSRO jest głównym forum realizowanej w Polsce Polityki Spójności, która obok Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej wpływa na kształtowanie sytuacji społeczno-gospodarczej w naszym kraju poprzez koordynowanie efektywnego wykorzystania środków finansowych udostępnianych przez UE swoim państwom członkowskim w ramach funduszy unijnych. Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności w ramach Komitetu Koordynacyjnego NSRO 2007-2013 Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności w ramach KK NSRO 2007-2013 została powołana uchwałą nr 26 KK NSRO z dnia 17 grudnia 2008 r. Do głównych zadań Grupy należy m.in. monitorowanie komplementarności wdrażania działań poszczególnych programów operacyjnych w ramach NSRO 2007-2013, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej, koordynacja działań realizowanych w ramach programów operacyjnych na lata 2007-2013 oraz działań finansowanych ze środków krajowych w ramach polityki rozwoju, a także analiza kwestii o charakterze horyzontalnym w ramach NSRO 2007-2013 i opracowywanie spójnych propozycji rozwiązań do zastosowania w systemie realizacji NSRO 2007-2013. W 2011 r. przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi wziął udział w 4 posiedzeniach Grupy. Spotkania Grupy są doskonałą okazją do prezentacji kwestii komplementarności, działań związanych z jej zapewnieniem, stosowanych narzędzi oraz praktycznych przykładów obrazujących wdrożenie środków europejskich zgodnie z zasadą komplementarności. Spotkania Grupy są również płaszczyzną wymiany doświadczeń oraz niejednokrotnie gorących dyskusji dotyczących podejścia do zapewnienia komplementarności i jej poprawnego rozumienia. Działalność Grupy przyczynia się do podkreślenia znaczenia komplementarności wsparcia oraz wypracowania jednoznacznego podejścia w ramach realizowanych: Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej. Wnioski wypracowane przez Grupę są wykorzystywane przez IZ RPO WŁ również w zakresie podejścia do kwestii komplementarności. 116

Tabela 34: Zestawienie poruszanych zagadnień podczas Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności Data spotkania 1.03.2011 r. 19.04.2011 r. 21.06.2011 r. 29.09.2011 r. 9.11.2011 r. Omawiane kwestie wyniki badania ewaluacyjnego pn. Komplementarność działań realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013; wyniki ewaluacji ex-post NPR na lata 2004-2006; kwestie problemowe w obszarze linii demarkacyjnej; wyniki badania ewaluacyjnego pn. Ocena komplementarności interwencji w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka z innymi programami finansowanymi z funduszy Unii Europejskiej; podsumowanie dwóch edycji seminarium w zakresie komplementarności interwencji, zorganizowanego w ramach prac Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności przez Departament Koordynacji Wdrażania Funduszy Unii Europejskiej w MRR; kwestię możliwości sporządzania przez członków Grupy Roboczej opracowania dotyczącego podejścia zintegrowanego jako mechanizmu realizacyjnego polityki spójności UE; informacja na temat aktualnego stanu postępu kontroli krzyżowych; wyniki badania ewaluacyjnego pn. Komplementarność wewnętrzna oraz zewnętrzna projektów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013 z projektami innych programów krajowych realizowanych w perspektywie 2007-2013; ocena średniookresowa PROW 2007-2013; uwagi KE do sprawozdań rocznych z realizacji KPO/RPO 2007-2013 za 2010 r. w odniesieniu do kwestii koordynacji i komplementarności wsparcia; wyniki badania ewaluacyjnego pn. Ocena realizacji zasady komplementarności w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013. Komitety/Podkomitety Monitorujące Źródło: opracowanie własne W Urzędzie Marszałkowskim w Łodzi funkcjonują: 1. Komitet Monitorujący Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. Biorąc pod uwagę kwestie komplementarności wsparcia i zapewnienia efektywnej realizacji Programu w kontekście pozostałych instrumentów wsparcia wdrażanych w województwie łódzkim, w pracach Komitetu, jako członkowie z prawem głosu uczestniczą m.in.: przedstawiciel Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki - komponent regionalny; przedstawiciel IK RPO; przedstawiciel Ministerstwa Gospodarki, jako Instytucji Koordynującej Proces Lizboński w Polsce. 117

Jako obserwator w pracach Komitetu udział bierze również przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które pełni rolę Instytucją Zarządzającej PROW oraz PO RYBY. Poza gremium Komitetu Monitorującego ma miejsce również współpraca realizowana na poziomie województwa pomiędzy IZ RPO WŁ a Departamentem Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, który odpowiada za wdrażanie PROW. Dzięki wymianie informacji o projektach realizowanych w ramach obydwu Programów samorząd dysponuje informacją, która z jednej strony pozwala na eliminowanie podwójnego finansowania, a z drugiej strony zapewnia kompleksowość udzielanego w regionie wsparcia ze środków UE. KM RPO WŁ obradował w 2011 r. trzykrotnie. W dniu 16 grudnia 2011 r. podczas XII posiedzenia Komitetu, jego uczestnicy mogli się zapoznać z wynikami badania ewaluacyjnego pn. Ocena komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego wraz ze wskazanymi przez wykonawcę badania rekomendacjami. Informacja o wdrożeniu rekomendacji została przesłana członkom KM RPO WŁ w kwietniu 2012 r. 2. Podkomitet Monitorujący Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) komponent regionalny. W pracach Podkomitetu, jako członek z prawem głosu uczestniczy również przedstawiciel IZ RPO WŁ. Podkomitet Monitorujący w 2011 r. zebrał się 3 razy. W trakcie posiedzeń omawiano aktualny stan wdrażania priorytetów komponentu regionalnego PO KL oraz przedstawiono informacje dotyczące stopnia realizacji celu komponentu regionalnego oraz działań informacyjno-promocyjnych PO KL w 2011 r. Krajowe i regionalne grupy robocze podejmujące kwestię koordynacji i komplementarności W województwie łódzkim funkcjonuje Zespół Zadaniowy ds. Koordynacji Funduszy Europejskich, powołany Uchwałą nr 652/08 ZWŁ z dnia 14 maja 2008 r. Podstawowym zadaniem Zespołu Zadaniowego jest koordynowanie na poziomie regionalnym współpracy i wymiany informacji (w tym dotyczących komplementarności) pomiędzy programami współfinansowanymi z Funduszy Europejskich w tym: RPO WŁ, Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki, Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich, Programem Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT). W 2011 r. odbyło się jedno spotkanie Zespołu oraz drugie połączone spotkanie Zespołu i Grupy Roboczej ds. Informacji i Promocji, w którym uczestniczyli m.in. przedstawiciele IZ RPO WŁ, IP II COP, PO KL komponent regionalny oraz PROW instytucje odpowiedzialnej za wdrażanie PROW w województwie. Podczas spotkania omawiane były m.in. kwestie wspólnych akcji promocyjnych organizowanych w województwie łódzkim, wnioski dot. komplementarności i synergii działań podejmowanych w województwie w ramach różnych programów współfinansowanych ze środków UE oraz własnych w kontekście sprawozdania z realizacji RPO WŁ w 2010 r., omówiono projekt Strategii Komunikacji Funduszy Europejskich w Polsce w ramach Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013 oraz dokonano prezentacji raportu nt. oceny komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej RPO WŁ. 118

2.6.2 INFORMACJE NA TEMAT STOSOWANYCH MECHANIZMÓW I NARZĘDZI SŁUŻĄCYCH ZAPEWNIENIU KOORDYNACJI I KOMPLEMENTARNOŚCI WSPARCIA ORAZ ICH OCENY Korzystając ze wskazówek i dobrych praktyk zawartych w dokumencie wypracowanym przez Grupę roboczą ds. koordynacji i komplementarności w ramach KK NSRO 2007-2013 Rekomendacje horyzontalne dla instytucji zaangażowanych we wdrażanie i koordynację PO/RPO w ramach NSRO 2007-2013 w zakresie koordynacji i komplementarności podejmowanych działań, po przeprowadzonej analizie dotychczas podejmowanych działań (a także, w związku z brakiem uwag KE do Sprawozdań rocznych z realizacji Programu Operacyjnego w 2010 r. w przedmiocie ujęcia kwestii komplementarności przez IZ RPO WŁ) można stwierdzić, że funkcjonującymi w ramach RPO WŁ mechanizmami służącymi zapewnieniu komplementarności są: Kryteria wyboru projektów Projekty ubiegające się o dofinansowanie w ramach RPO WŁ są oceniane ze względu na spełnianie kryterium dot. stopnia komplementarności / kompleksowości / partnerstwa / spójności z innymi przedsięwzięciami. Ocena polega na przyznaniu punktów w zależności od stopnia spełnienia kryterium, które należy do grupy kryteriów merytorycznych. Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych na lata 2007-2013 W URPO WŁ wskazano, zgodnie z zapisami Linii demarkacyjnej, komplementarne działania i priorytety realizowane zarówno w ramach RPO WŁ jak i innych Programów Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej czy Wspólnej Polityki Rybackiej. Projekty zintegrowane W ramach RPO WŁ przykładem stosowania zasady komplementarności dla osiągnięcia celów Programu jest możliwość realizacji tzw. projektów zintegrowanych. Pod pojęciem projektu zintegrowanego rozumie się całość działań prowadzonych w różnych dziedzinach, ściśle spójnych i powiązanych ze sobą, zmierzających do rozwoju terytorialnego a także projekt realizowany przez kilku beneficjentów w ramach jednej osi priorytetowej. Istotą projektów zintegrowanych jest przyspieszenie i zdynamizowanie procesów, które poprzez projekty zwykłe nie mogłyby zostać osiągnięte lub mogłyby być osiągnięte tylko częściowo. Projekty zintegrowane w ramach RPO WŁ realizowane są jako Indywidualne Projekty Kluczowe o strategicznym znaczeniu dla regionu. Wniosek o dofinansowanie projektu Jednym z elementów wniosku o dofinansowanie jest punkt dotyczący powiązania wnioskowanego projektu z projektami realizowanymi z innych środków, w szczególności ze środków UE oraz własnych. We wniosku należy wskazać czy projekt jest elementem realizacji szerszego przedsięwzięcia lub czy pozostaje w związku z realizacją innych projektów. Jeśli tak, wymagany jest krótki opis powiązań projektu wraz ze wskazaniem tytułu projektu powiązanego i datą złożenia wniosku o jego dofinansowanie. 119

Konkursy o zawężonych tematycznie zakresach Część z konkursów ogłaszanych w ramach RPO WŁ ma sprecyzowany zakres tematyczny i dotyczy konkretnych przedsięwzięć. Przykładem może być w III Osi Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, dla którego w 2011 r. ogłaszane były konkursy dedykowane: bezpośredniemu wsparciu inwestycyjnemu; udziałowi w targach i misjach zagranicznych; transportowi multimodalnemu; promocji marek i produktów regionalnych. Działania informacyjno-promocyjne Realizacja działań informacyjno-promocyjnych odbywa się w ścisłej współpracy wszystkich instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie poszczególnych programów w województwie (RPO WŁ, PO KL - komponent regionalny oraz PROW). Przykładem może być m.in. wspólny Punkt Informacyjny; organizowanie spotkań i wydarzeń, na których przedstawiana jest kompleksowa informacja nt. wdrażania w/w Programów; wspólna prezentacja harmonogramów konkursów. Umożliwia to dodatkową koordynację procesu realizacji poszczególnych programów oraz wpływa pozytywnie na usprawnienie procesu komunikacji i przepływu informacji. Szersze dane na temat informacji i promocji zostały umieszczone w załączniku nr VIII do Sprawozdania. Udział przedstawicieli IZ RPO WŁ w spotkaniach, konferencjach, komitetach i podkomitetach, zespołach zadaniowych, grupach roboczych. Przedstawiciele IZ RPO WŁ biorą udział w spotkaniach i uczestniczą w gremiach działających zarówno na szczeblu centralnym jak i regionalnym, co stanowi cenne źródło wymiany informacji oraz dobrych praktyk w zakresie wdrażania środków wspólnotowych, w tym także w zakresie komplementarności. Kontrole krzyżowe IZ RPO WŁ w ramach funkcjonujących mechanizmów koordynacji i komplementarności z PROW i PO RYBY przeprowadza również kontrole krzyżowe, podczas których m.in. na etapie oceny formalnej wniosku badane jest spełnienie dopuszczającego kryterium kwalifikowalności projektu w zakresie zgodności z kryteriami demarkacji zapisanymi w U RPO WŁ w ramach danego działania. Dodatkowo na etapie realizacji projektu dokonywana jest identyfikacja beneficjentów realizujących więcej niż jeden projekt w ramach programu w oparciu o NIP, zaś identyfikacja wystąpienia podwójnego finansowania dokonywana jest w oparciu o listę sprawdzającą do weryfikacji wniosku beneficjenta o płatność. Odbywa się to poprzez przekazywanie do DRPO z MRR danych dotyczących Programów PROW i PO RYBY, na podstawie których generowane są raporty w w/w zakresie. W trakcie weryfikacji wniosków o płatność pracownicy są zobowiązani do wyboru drogą losową faktur i ich weryfikacji pod kątem ewentualnego występowania tego samego numeru faktury / numeru NIP. Dotychczas nie stwierdzono wystąpienia faktur przedstawionych jednocześnie do refundacji w ramach RPO WŁ i PROW, jak również nie uzyskano informacji o wystąpieniu problemu podwójnego finansowania wydatku w ramach RPO WŁ i innego programu. Szerzej na temat mechanizmów unikania 120

podwójnego finansowania i kontroli krzyżowych w części 2.6.6 i 2.6.7 Sprawozdania rocznego. Dzięki powyższym narzędziom IZ RPO WŁ stosuje mechanizm unikania podwójnego finansowania działań realizowanych w ramach Polityki Spójności z działaniami realizowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej, co dodatkowo wzmacnia m.in. koordynowanie realizacji zasady komplementarności projektów na terenie województwa łódzkiego. Korzystając z doświadczenia zdobytego w obecnym okresie programowania, szczególnie jeżeli chodzi o realizację projektów zintegrowanych, jak również wykorzystując tzw. dobre praktyki wypracowane w ramach innych programów operacyjnych, w następnej perspektywie finansowej IZ RPO WŁ już na etapie programowania uwzględni kwestie komplementarności, tak aby uzyskać maksymalne efekty synergii przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych dla regionu środków pomocowych. Rozważane jest także utworzenie specjalnego działania dla projektów zintegrowanych. IZ RPO WŁ planuje w związku z tym przeprowadzić badanie wykazujące potencjał możliwości realizacji projektów zintegrowanych w województwie łódzkim. W celu zapewnienia komplementarności międzyfunduszowej niezbędne będzie podjęcie współpracy z instytucjami odpowiedzialnymi za opracowanie poszczególnych programów operacyjnych już na etapie ich tworzenia, tak aby komplementarność wsparcia zyskała rangę wspólnej zasady, spójnej dla wszystkich instrumentów wsparcia w przyszłym okresie programowania. 2.6.3 CROSS FINANCING Zgodnie z art. 34 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 dla zapewnienia efektywnej realizacji RPO WŁ przewidziano na poziomie 10%, współfinansowanie wydatków objętych zakresem EFS tzw. finansowanie krzyżowe cross financing. Finansowanie to możliwe jest tylko w uzasadnionych przypadkach (w ramach wybranych działań sześciu osi priorytetowych RPO WŁ, za wyjątkiem VII Osi priorytetowej: Pomoc Techniczna), gdy dane kategorie wydatków z EFS są niezbędne do prawidłowej realizacji projektu współfinansowanego z EFRR. Zastosowanie cross-financingu w projekcie ma na celu zapewnienie kompleksowości realizacji inwestycji. Efektywne wdrażanie projektu inwestycyjnego zostaje wzmocnione elementem tzw. miękkim, związanym np. z przeszkoleniem pracowników bezpośrednio zaangażowanych w realizację wdrażanego projektu, w zakresie prawidłowej obsługi i wykorzystania sprzętu lub oprogramowania zakupionego w ramach inwestycji. Wszystkie wydatki w ramach cross-financingu przeznaczone są głównie na działania szkoleniowe oraz kampanie informacyjne i promocyjne. Monitorowanie poziomu cross-financingu odbywa się na etapie wyboru projektów do dofinansowania, jak również na etapie rozliczania projektów. Jednym z kryteriów oceny projektu jest kwalifikowalność finansowa, w ramach której badana jest zgodność maksymalnej wartości wydatków w zakresie finansowania krzyżowego, określonych w URPO WŁ i wynikających z Zasad kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013. Beneficjenci mają obowiązek wykazywania wydatków wynikających z zastosowania instrumentu elastyczności, w przedkładanych do DRPO i IP II - COP wnioskach o płatność. Wysokość w/w wydatków przedstawiana jest w tabeli dotyczącej postępu rzeczowofinansowego projektu oraz wskazywana w przedkładanych fakturach. 121

Działania RPO WŁ, w których istnieje możliwość finansowania w ramach cross-financing ze wskazaniem typów wydatków Oś priorytetowa I: Infrastruktura transportowa Działanie I.1 Drogi kampanie medialne oraz działania instruktażowe i szkoleniowe z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego, pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu; Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu działania instruktażowe i szkoleniowe dotyczące nowoczesnych systemów informacyjnych pozwalających na nadzór i sterowanie ruchem, pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu. Oś priorytetowa II: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa; Działanie II.2 Gospodarka odpadami działania szkoleniowe i instruktażowe oraz kampanie promocyjne i informacyjne o charakterze regionalnym lub lokalnym pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu; Działanie II.3 Ochrona przyrody - działania w zakresie edukacji ekologicznej, kampanii promocyjnych i informacyjnych oraz imprez masowych o charakterze regionalnym lub lokalnym, pozostające w ścisłym związku z projektem, Działanie II.5 Zagrożenia środowiska - działania szkoleniowe i instruktażowe, kampanie promocyjne i informacyjne o charakterze regionalnym lub lokalnym oraz opracowania, raporty, broszury lub inne publikacje pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu; Działanie II.6 Ochrona powietrza - działania szkoleniowe i instruktażowe oraz kampanie promocyjne i informacyjne pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu; Działanie II.9 Odnawialne źródła energii - działania szkoleniowe i instruktażowe pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu. Oś priorytetowa III: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R; Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw; Działanie III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach; Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu; Działanie III.5 Infrastruktura turystycznorekreacyjna; Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw - działania szkoleniowe i instruktażowe pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu. Oś priorytetowa IV: Społeczeństwo informacyjne Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego; Działania IV.2 E-usługi publiczne; Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw - działania szkoleniowe i instruktażowe pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu. 122

Oś priorytetowa V: Infrastruktura społeczna Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia; Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społeczne; Działanie V.4 Infrasruktura kultury - działania szkoleniowe i instruktażowe pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu; Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna - dotyczy szkoleń instruktażowych umożliwiających eksploatację zakupionego wyposażenia; Oś priorytetowa VI: Odnowa obszarów miejskich Działanie VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych; Działanie VI.2 Renowacja substancji mieszkaniowej - działania szkoleniowe i instruktażowe pozostające w ścisłym związku z przedmiotem projektu. Od początku okresu programowania w ramach finansowania krzyżowego zrealizowano bądź jest w trakcie realizacji 37 projektów o całkowitej wartości: 46 689 266,31 EUR (211 362 308,57 PLN), w tym dofinansowanie UE: 34 669 735,40 EUR (156 949 892,17 PLN). Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2011 r. finansowanie krzyżowe stosowano w 31 projektach, których okres realizacji obejmował 2011 r. Całkowita wartość wszystkich projektów, w których beneficjenci przewidzieli wystąpienie finansowania krzyżowego to 45 078 063,47 EUR (204 068 393,34 PLN), z czego 33 294 787,18 EUR (150 725 501,58 PLN) to wkład środków EFRR. Tabela 35: Liczba umów w ramach poszczególnych działań RPO WŁ z finansowaniem krzyżowym cross - financing realizowanych w 2011 r. Wartości umów Działanie Liczba umów Wartość całkowita (EUR) Wartość całkowita (PLN) Wartość dofinansowania EUR Wartość dofinansowania (PLN) Działanie I.1 2 7 898 675,73 35 757 305,02 5 924 006,80 26 817 978,77 Działanie II.2 2 7 336 323,24 33 211 535,30 5 766 998,81 26 107 203,60 Działanie III.5 1 84 082,17 380 640,00 63 061,63 285 480,00 Działanie III.6 1 24 802,30 112 280,00 8 780,01 39 747,12 Działanie IV.1 1 4 936 485,97 22 347 472,00 3 702 364,48 16 760 604,00 Działanie IV.2 12 20 169 185,65 91 305 903,45 14 957 378,24 67 712 051,27 Działanie IV.3 10 2 563 519,87 11 605 054,47 1 319 880,70 5 975 099,93 Działanie V.3 2 2 064 988,54 9 348 203,10 1 552 316,52 7 027 336,89 Razem 31 45 078 063,47 204 068 393,34 33 294 787,18 150 725 501,58 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 123

Szczegółowy wykaz projektów realizowanych w 2011 r., w których występuje cross financing zawiera załącznik nr XVIII do Sprawozdania. Zdecydowana większość przedsięwzięć, w których beneficjenci korzystają z mechanizmu elastycznego finansowania to projekty inwestycyjne należące do IV Osi Priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne (23 projekty), z czego 12 realizowanych jest w ramach Działania IV.2 E-usługi publiczne, zaś 10 w Działaniu IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw, a tylko jeden projekt realizowany jest w ramach Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Pozostałe projekty realizowane są w ramach I Osi Priorytetowej: Infrastruktura transportowa - Działanie I.1 Drogi (2 projekty); II Osi Priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka - Działanie II.2 Gospodarka odpadami (2 projekty), V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna - Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna (2 projekty). W przypadku dwóch projektów III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość w ramach których występuje finansowanie krzyżowe, omyłkowo nie zostały wpisane założone w projekcie wydatki w ramach cross financingu (Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna, Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw) w karcie umowy o dofinansowanie w KSI (SIMIK 07-13). Dane te uzupełniono w miesiącu lutym 2012 r, w związku z czym powyższe wartości nie są wykazane w raporcie z Oracle Discoverer KSI (SIMIK 07-13). Wykres 26: Porównanie dofinansowania UE dla wydatków objętych cross-financingiem do dofinansowania UE dla ogółu wydatków dla poszczególnych Osi 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 95,30% 99,52% 96,55% 97,96% 4,70% 0,48% 3,45% 2,04% I Oś piorytetowa: Infrastruktura transportowa II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrozeniom i energetyka IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna %cross-financing % pozostałe Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 2.6.4 KOORDYNACJA I KOMPLEMENTARNOŚĆ JAKO PRZEDMIOT BADAŃ EWALUACYJNYCH Zapewnienie komplementarności realizowanych w ramach środków strukturalnych przedsięwzięć jest jednym z warunków maksymalizacji uzyskiwanych efektów. Jako jedna z podstawowych zasad polityki UE, komplementarność służy osiągnięciu wyznaczonych celów rozwojowych oraz wzmacnia efekty podejmowanych działań, a tym samym wpływa na racjonalność wykorzystania funduszy unijnych. Biorąc pod uwagę istotność kwestii osiągania komplementarności zarówno na poziomie projektów jak i programów 124

operacyjnych, IZ RPO WŁ zleciła wykonanie badania ewaluacyjnego pn. Ocena komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013, które zostało przeprowadzone w 2011 r. Ocenę zjawiska komplementarności oparto o metody bazujące na analizie wniosków aplikacyjnych, informacjach przekazywanych przez beneficjentów i wizytach terenowych. Główne wnioski i rekomendacje wynikające z przeprowadzonego badania wraz z opisem sposobu ich wdrożenia przez IZ RPO WŁ: I. Wykonawca stwierdził, iż udział kryterium komplementarności w ocenie projektów jest zróżnicowany w zależności od działania. Zalecił, aby na potrzeby nowego programu na etapie tworzenia systemu oceny projektów, stosować wagi normalizowane - sumujące się zawsze do tej samej wartości, niezależnie od liczby kryteriów oraz przesunąć kryterium komplementarności do grupy kryteriów szczegółowych. Rekomendacja zostanie wzięta pod uwagę przez IZ RPO WŁ w trakcie prac nad dokumentami w ramach kolejnego okresu programowania w zakresie wprowadzenia odpowiednich zapisów w URPO WŁ. II. Wykonawca uznał, iż rozwiązaniem pośrednio stymulującym komplementarność może być odpowiednia koordynacja naborów w ramach RPO WŁ z naborami w innych programach operacyjnych. Zalecił, aby wprowadzić mechanizmy koncentrujące (terytorialne i tematyczne) uzupełniające się interwencje z EFS i EFRR na obszarach problemowych (obszary te powinny zostać wyznaczone na etapie programowania, a narzędziem koncentracji mają być przede wszystkim kryteria dostępu) oraz koordynujące to wsparcie (np. poprzez wspólne ustalenie terminów naborów). Rekomendacja zostanie wzięta pod uwagę przez IZ RPO WŁ w trakcie prac nad dokumentami w ramach kolejnego okresu programowania w zakresie wyznaczenia obszarów problemowych w oparciu o określone kryteria na etapie programowania RPO WŁ, czy też poprzez uwzględnienie preferencji dla wyznaczonych obszarów w kryteriach zawartych w URPO WŁ. III. Wykonawca uznał, iż realizacja zasady komplementarności nie jest w pełni monitorowana. Wskazane jest wdrożenie systemu monitoringu komplementarności projektów realizowanych w ramach Programu. Rekomendacja zostanie wzięta pod uwagę przez IZ RPO WŁ w trakcie prac nad dokumentami w ramach kolejnego okresu programowania, w zakresie uwzględnienia kwestii monitorowania komplementarności w ramach przyszłego systemu monitorowania i ewaluacji programu. IV. Wykonawca stwierdził niedostatek podstaw metodycznych zagadnienia komplementarności dostępnych dla instytucji zaangażowanych w programowanie, wdrażanie i rozliczanie programów tak na poziomie krajowym, jak regionalnym. Zalecił przygotowanie minimum metodycznego dotyczącego komplementarności. Rekomendacja zostanie wzięta pod uwagę przez IZ RPO WŁ w trakcie prac nad dokumentami w ramach kolejnego okresu programowania. 125

2.6.5 PRZYKŁADY PROJEKTÓW KOMPLEMENTARNYCH Tabela 36: Przykłady projektów komplementarnych Tytuł projektu Nazwa beneficjenta Nazwa województwa Nazwa funduszu Nazwa programu operacyjnego Numer i nazwa działania Przykład nr 1 Projekt 1 Projekt 2 Projekt 3 Projekt 4 Projekt 5 Projekt 6 Projekt 7 Projekt 8 Projekt 9 Udostepnienie komunikacyjne obszaru przedsiębiorczoś ci oraz obiektów "Krainy Bez Barier" miasta i gminy Poddębice I.1 Drogi Kraina Bez Barier w Poddębicach - Rewitalizacja zespołu pałacowo - parkowego oraz nabrzeża Neru VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych Kraina Bez Barier - Dostępne Miasto - rewitalizacja centrum Poddębic Gmina Poddębice EFRR Promocja poddębickiej marki "Kraina Bez Barier" - modelowego rozwiązania dla osób niepełnosprawnych Centrum turystyki i rekreacji - Kraina Bez Barier Województwo Łódzkie Program ograniczania skutków niepełnosprawn ości PFRON Budowa ronda w Poddębicach Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) Europejski Bank Inwestycyjny Drogowskaz do Krainy Bez Barier Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Poddębice i Zadzim" - Kraina Bez Barier EFS Lokalna Strategia Rozwoju Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Poddębice i Zadzim" - Kraina Bez Barier EFRROW RPO WŁ - - PO KL PROW VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw III.5 Infrastruktura turystycznorekreacyjna - - IX.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich Oś Leader, Działanie 4 Na czym polega komplementarność projektów Projekty drogowe cechuje komplementarność przestrzenna - projekty wzmacniają cel główny, tj. udrożnienie wjazdu do Poddębic od strony autostrady A2. Komplementarność pozostałych projektów ma charakter przedmiotowy i procesowy - komplementarność nie jest bezpośrednia, ponieważ modernizowane drogi nie dochodzą do żadnej z inwestycji realizowanej w ramach programu "Kraina Bez Barier". Jednak dzięki kooperacji grupy czynników z poszczególnych projektów komplementarnych, istotnie wpływają one na efekt synergii, który skutkuje polepszeniem jakości życia mieszkańców gminy 126

Okres realizacji projektu Cele projektu IV 2007-VIII 2010 Celem projektu jest poprawa jakości infrastruktury drogowej i transportowej w celu zwiększenia atrakcyjności obszaru pod względem inwestycyjnym i turystycznym oraz poprawy jakości życia dostępów do ciągów komunikacyjny ch dla mieszkańców gminy i okolic IX 2007-XII 2013 Celem projektu jest utworzenie w Zespole Parkowo - Pałacowym w Poddębicach "Ogrodu Zmysłów". Ogród ma być miejscem do zabawy, relaksu, medytacji, jednocześnie ma służyć osobom niepełnosprawny m jako centrum do relaksu, rehabilitacji i poprawy sprawności II 2011-VII 2013 Celem projektu jest rewitalizacja centrum Poddębic. W ramach zadania odrestaurowan a zostanie infrastruktura drogowa i piesza, targowisko miejskie. Planowane jest utworzenie Pijalni Wód Termalnych i Teatru Integracji IV 2012-V 2014 IV 2010-XI 2011-2009-2010 Projekt ma na celu wypromowanie przedsięwzięć realizowanych pod hasłem "Kraina Bez Barier" - projektu realizowanego w porozumieniu z Gminą Zadzim, mającego na celu stworzenie modelowych rozwiązań dla osób niepełnosprawny ch Celem projektu jest wybudowanie kompleksu sportowo - rekreacyjnego (boiska, korty tenisowe, ścieżki rowerowe, baseny, place zabaw dla dzieci), którego wszystkie elementy zostaną przystosowane również do potrzeb osób niepełnosprawnych Celem projektu jest stworzenie wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego oraz urządzeń pomocniczych dla osób niepełnosprawny ch. Uruchomienie wypożyczalni ma ułatwić osobom niepełnosprawny m funkcjonowanie w środowisku, a także poprawić ich sprawność psychofizyczną, zwiększyć samodzielność, zapewnić bezpieczeństwo poruszania się, przyspieszyć powrót do zdrowia czy zwiększyć szanse na znalezienie pracy Celem projektu jest przebudowa skrzyżowania drogi krajowej nr 72 i wojewódzkiej nr 703. Budowa ronda ma na celu usprawnienie komunikacji w mieście, a w szczególności poprawę bezpieczeńst wa ruchu drogowego oraz udrożnienie wyjazdu z miasta drogą 703, która prowadzi autostrady A2 XII 2008-IV 2009 Celem projektu jest aktywizacja mieszkańców poddębickich wsi w oparciu o korzyści płynące z realizacji przedsięwzię cia "Kraina Bez Barier" - Celem projektu jest realizacja Lokalnej Strategii Rozwoju - dokumentu spójnego ze strategiami gmin, w którym zawarta jest wizja i cele rozwoju na lata 2009-2015 Poddębice oraz osób korzystających z infrastruktury powstałej w ramach realizacji Programu 'Kraina Bez Barier", a także wzmacniają pozycję Poddębic jako centrum gminy i powiatu oraz zapewniają korzystne warunki do osiedlenia się, inwestowania oraz turystyki. 127

Całkowita wartość projektu 550 349,81 EUR (2 491 433,61 PLN) 2 376 042,22 EUR (10 756 343,13 PLN) 3 222 250,17 EUR (14 587 126,52 PLN) 207 852,88 EUR (940 950,00 PLN) 3 635 944,97 EUR (16 459 922,86 PLN) 309 255,58 EUR (1 400 000,00 PLN) 1 389 167,18 EUR (6 288 759,83 PLN) 11 044,84 EUR (50 000,00 PLN) 706 869,89 EUR (3 200 000,00 PLN) Wartość wkładu UE 385 940,63 EUR (1 747 153,23 PLN) 1 526 794,26 EUR (6 911 797,60 PLN) 2 670 055,61 EUR (12 087 341,76 PLN) 176 674,95 EUR (799 807,50 PLN) 2 208 836,57 EUR (9 999 403,13 PLN) - 1 210 637,77 EUR (5 480 557,17 PLN) 11 044 84 EUR (50 000,00 PLN) - Przykład nr 2 Tytuł projektu projekt 1 projekt 2 projekt 3 Na czym polega komplementarność projektów Uruchomienie innowacyjnej produkcji tkanin z włókna alg morskich Uruchomienie produkcji innowacyjnych tkanin z włókien bambusowych Rozwój eksportu firmy dzięki innowacyjnym tkaninom bambusowym Nazwa beneficjenta "TEXPOL" Zakład Pracy Chronionej Sp. z o.o. Nazwa województwa Województwo Łódzkie Nazwa funduszu EFRR Nazwa programu RPO WŁ RPO WŁ PO IG operacyjnego Numer i nazwa działania Działanie III.3 Rozwój B+R Działanie III.2 - Podnoszenie Działanie 6.1 Paszport do eksportu w przedsiębiorstwach innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw Okres realizacji projektu 1.11.2010 30.06.2011 1.03.2011 31.12.2011 1.06.2010 30.10.2010 Realizowane projekty są zgodne z kierunkiem rozwoju przedsiębiorstwa, związanego ze wzrostem produkcji oraz eksportu tkanin z innowacyjnych włókien. Zarówno przędza bambusowa jak i przędza z alg morskich należą do innowacyjnych surowców, zapewniających unikatowe właściwości użytkowe tkanin. Realizacja projektów zapewni efekt synergii i umożliwi Beneficjentowi, aby jego przedsiębiorstwo rozwinęło się w kompleksowego dostawcę tkanin z innowacyjnych włókien. 128

Cel projektu Całkowita wartość projektu Przedmiotem projektu jest wdrożenie technologii produkcji tkanin z włókna alg morskich. Technologia (rozumiana jako kompleksowy zestaw wytycznych, instrukcji i procedur dla procesu produkcyjnego) będzie stanowić wyniki prac badawczo rozwojowych, które zostaną zakupione w ramach projektu i przyczynią się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa. Celem projektu jest zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku krajowym i międzynarodowym dzięki wdrożeniu innowacyjnej technologii produkcji tkanin prozdrowotnych z włókna bambusowego oraz zwiększeniu efektywności i produktywności poprzez zakup środków trwałych. Projekt polegał na zakupie usług doradczych od zewnętrznej jednostki (organizacji, firmy doradczej) w postaci opracowania profesjonalnego Planu Rozwoju Eksportu. Projekt dotyczył oparcia strategii rozwoju eksportu na innowacji produktowej (tkaniny z włókna bambusowego). 90 780,46 EUR (410 963,13 PLN) 366 161,70 EUR (1 657 614,00 PLN) 2 761,21 EUR (12 500,00 PLN) Wartość wkładu UE 45 062,96 EUR (204 000,00 PLN) 148 180,78 EUR (670 814,39 PLN) 1 877,62 EUR (8 500,00 PLN) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 129

2.6.6 MECHANIZMY UNIKANIA PODWÓJNEGO FIANSOWANIA DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH POLITYKI SPÓJNOŚCI Z DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI W RAMACH WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ ORAZ POLITYKI RYBACKIEJ Linia demarkacyjna Wymagania odnoszące się do zapobiegania podwójnego finansowania zostały zapewnione poprzez opracowanie na szczeblu rządowym i zastosowanie przez Instytucje Zarządzające poszczególnymi programami operacyjnymi tzw. Linii Demarkacyjnej - dokumentu przyjętego na II posiedzeniu KK NSRO w dniu 18 grudnia 2007 r. Na koniec okresu sprawozdawczego obowiązuje wersja z dnia 18 października 2011 r. Dokument stanowi tabelaryczne zestawienie zidentyfikowanych wspólnych obszarów interwencji funduszy UE. Poprzez zawarte w nim kryteria demarkacyjne, rozdziela interwencje pomiędzy poszczególnymi programami operacyjnymi. Kryteria odnoszą się m.in. do zasięgu terytorialnego projektów, ich charakteru, kosztów kwalifikowalnych, a także rodzaju beneficjenta. W 2011 r. zapisy Linii demarkacyjnej zostały zmienione trzema następującymi Uchwałami KK NSRO: Uchwała nr 54 KK NSRO z dnia 23 lutego 2011 r. Zmiany dotyczyły doprecyzowania zapisów w części dotyczącej POIiŚ kategorii interwencji: 50 Rekultywacja oraz kategorii interwencji: 53 Ochrona przeciwpowodziowa; Uchwała nr 55 KK NSRO z dnia 16 czerwca 2011 r. Zmiany odnosiły się do kategorii interwencji 01, 02, 03, 04, 07, 62 (dziedzina B+R) poprzez poszerzenie w ramach RPO możliwości wsparcia dla projektów badawczych związanych z zatrudnieniem młodych pracowników naukowych w przedsiębiorstwach; Uchwała nr 61 KK NSRO z dnia 18 października 2011 r. Zmiany miały na celu dostosowanie zapisów linii demarkacyjnej do zapisów Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. W 2011 r. IZ RPO WŁ nie dokonywała zmian URPO WŁ ze względu na zmiany linii demarkacyjnej. W okresie sprawozdawczym IZ RPO WŁ oraz IP II - COP nie zidentyfikowały problemów z przestrzeganiem linii demarkacyjnej. Oświadczenia beneficjentów w ramach RPO WŁ We wniosku o dofinansowanie projektu składanym do IZ RPO WŁ beneficjent, jako dodatkowe zabezpieczenie przed podwójnym finasowaniem, składa oświadczenie następującej treści: Oświadczam, iż projekt (nazwa projektu), który będzie dofinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 nie był i nie będzie w tym samym okresie dofinansowany z innych programów operacyjnych Unii Europejskiej oraz że wydatki dofinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 nie były i nie będą dofinansowane przy pomocy innych wspólnotowych instrumentów finansowych zgodnie z art. 54 ust. 3 lit. b i ust. 5 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności 130

i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. W przypadku IP II - COP powołanej do wdrażania III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, występuje odrębny wzór wniosku o dofinansowanie. Beneficjenci aplikujący o środki w ramach tej osi składają następujące oświadczenie: 1. Oświadczam, iż zakres rzeczowy niniejszego projektu nie został objęty dofinansowaniem z innych działań RPO WŁ na lata 2007-2013. W przypadku otrzymania takiego dofinansowania zobowiązuje się do wycofania wniosku. 2. Oświadczam, że zakres rzeczowy niniejszego projektu nie został objęty dofinansowaniem z innych programów operacyjnych współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny) oraz z Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa. 3. Oświadczam, że wnioskodawca/beneficjent w przypadku otrzymania dofinansowania na realizację projektu nie naruszy zasady zakazu podwójnego finansowania, oznaczającej niedozwolone zrefundowanie całkowite lub częściowe danego wydatku dwa razy ze środków publicznych. W ramach IZ RPO WŁ oraz IP II - COP nie ma wyodrębnionych komórek zajmujących się wyłącznie kontrolami krzyżowymi. Jednak zarówno na etapie konkursów i wyłonienia wniosków do dofinansowania oraz na etapie weryfikacji wniosków o płatność i kontroli realizacji projektów odbywa się weryfikacja pod kątem możliwości uzyskania przez beneficjentów Programu podwójnego bądź wielokrotnego dofinansowania. Na etapie oceny formalnej pracownicy IZ RPO WŁ oraz IP II COP sprawdzają w oparciu o kryteria formalne zawarte w Szczegółowym Opisie Kryteriów w ramach RPO WŁ zgodność projektu z kryteriami demarkacji zapisanymi w URPO WŁ. Szczegółowe informacje na temat stosowanych procedur i podejmowanych działań zawarte są w punkcie 2.6.7 Kontrole krzyżowe Programu. Udział przedstawicieli IZ RPO WŁ w pracach Komitetu Koordynacyjnego Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, Komitetów Monitorujących inne programy, Grupach Roboczych Przedstawiciele IZ RPO WŁ uczestniczą w pracach w tym związanych m.in. z linią demarkacyjną w ramach KK NSRO oraz działających przy nim następujących Grupach Roboczych: Grupie roboczej ds. koordynacji i komplementarności; Grupie roboczej ds. polityki regionalnej; Grupie roboczej ds. małych i średnich przedsiębiorstw. Ponadto uczestniczą w spotkaniach działającej przy IK NSRO Grupy Sterującej ds. Informacji i Promocji Funduszy Unii Europejskiej, w posiedzeniach Komitetu Monitorującego POIiŚ jako obserwator oraz w Podkomitecie Monitorującym POKL - komponent regionalny. Szczegółowe informacje na temat posiedzeń KK NSRO oraz Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności znajdują się w części 2.6.1 Sprawozdania Wpływ działalności KM/PKM, Instytucji i grup na zapewnienie koordynacji i komplementarności wsparcia. 131

2.6.7 KONTROLE KRZYŻOWE W ZAKRESIE ODPOWIEDZIALNOŚCI INSTYTUCJI ZARZĄDZAJACEJ Zgodnie z zatwierdzonymi w dniu 2 lutego 2011 r. Wytycznymi Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie procesu kontroli w ramach obowiązków Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym IZ RPO WŁ oraz IP II - COP na każdym etapie realizacji projektów prowadzą kontrole krzyżowe mające na celu wyeliminowanie podwójnego finansowania inwestycji w ramach RPO WŁ, PROW oraz PO Ryby. Ponadto zgodnie z pkt 7.2 Wytycznych, IK NSRO kontroluje wybrane 5 % beneficjentów pod kątem podwójnego finansowania wydatków. Kontrole krzyżowe na etapie oceny wniosku o dofiansowanie Zapisy linii demarkacyjnej pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej określone są dla poszczególnych działań w URPO WŁ. Na tej podstawie na etapie oceny formalnej wniosków badane jest m.in. spełnienie dopuszczającego kryterium kwalifikowalności projektu w zakresie zgodności z kryteriami demarkacji. Na tym etapie w IZ RPO WŁ oraz IP II - COP za sprawdzenie ewentualnego występowania podwójnego finansowania odpowiedzialne są wydziały zajmujące się wyborem projektów. Dodatkowo w IP II - COP (w ramach Wydziału Wyboru Projektów) weryfikacja dotycząca podwójnego finansowania dokonywana jest na etapie procesu podpisywania umów o dofinansowanie. Po wyłonieniu projektów do dofinasowania Uchwałą ZWŁ, ich lista przekazywana jest do: Departamentu Funduszu Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi wdrażającego w województwie część działań w ramach PROW; Departamentu Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi wdrażającego w województwie PO Ryby (Samorząd Województwa jest Instytucją Pośredniczącą dla Osi 4 Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa PO Ryby); Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział Regionalny w Łodzi (ARiMR) wdrażającej w województwie część działań w ramach PROW i PO Ryby; IZ RPO WŁ z zapytaniem, czy dany beneficjent ubiega się jako wnioskodawca lub otrzymał dofinansowanie w ramach Programów/Osi/ działań wdrażanych przez w/w jednostki. W przypadku pozytywnej odpowiedzi IP II - COP zwraca się z prośbą o przesłanie następujących informacji: tytułu operacji (projektu, przedsięwzięcia); lokalizacji operacji; całkowitych kosztów przedsięwzięcia; zakresu i wysokości wydatków kwalifikowanych objętych dofinansowaniem lub umożliwienie wglądu w złożoną dokumentację i weryfikację w/w elementów w siedzibie danej jednostki. Projekty analizowane są pod kątem kwalifikowalności wydatków. Na tym etapie w 2011 r. 1 747 wniosków o łącznej kwocie dofinansowania UE: 248 187 028, 62 EUR (1 123 542 678,56 PLN), które zakwalifikowały się do etapu oceny 132

merytorycznej, zostały na etapie oceny formalnej zweryfikowane przez IZ RPO WŁ oraz IP II COP, pod kątem ewentualnego aplikowania o środki z PROW, PO RYBY bądź w ramach innych konkursów w RPO WŁ. W 2011 w DRPO w proces weryfikacji występowania podwójnego finansowania zaangażowanych było 10 osób z Wydziału ds. Wyboru Projektów. W IP II COP, 21 pracowników zatrudnionych w Wydziale Wyboru Projektów sprawdzało wnioski o dofinansowanie pod kątem występowania podwójnego finansowania. Kontrole krzyżowe na etapie realizacji projektu Na etapie wdrażania projektów IZ RPO WŁ identyfikuje beneficjentów realizujących więcej niż jeden projekt w ramach Programu w oparciu o NIP, zaś identyfikacja wystąpienia podwójnego finansowania dokonywana jest w oparciu o listę sprawdzającą do weryfikacji wniosku beneficjenta o płatność. Jeżeli wynikiem analizy w/w listy sprawdzającej jest podejrzenie podwójnego finansowania, IZ RPO WŁ wszczyna procedurę kontroli doraźnej u beneficjenta. W przypadku wykrycia podwójnego finansowania w trakcie kontroli krzyżowej Programu informuje o tym IPOC. Ponadto, w oparciu o otrzymane z MRR dane dotyczące projektów realizowanych w ramach PROW i PO RYBY generowane są raporty/pogłębione raporty w w/w zakresie. Kopia wygenerowanych informacji udostępniana jest pracownikom zajmujących się kontrolą krzyżową w IZ RPO WŁ. W trakcie weryfikacji wniosków o płatność, pracownicy Wydziału Monitoringu i Raportowania (IZ RPO WŁ) są zobowiązani do wyboru drogą losową faktur i ich weryfikacji pod kątem ewentualnego występowania numeru faktury / numeru NIP wystawcy w wygenerowanych raportach. Dotychczas nie stwierdzono wystąpienia faktur przedstawionych do refundacji zarówno w ramach RPO WŁ jak i PROW. Weryfikacja dokumentów księgowych z innymi programami operacyjnymi odbywa się na poziomie centralnym (MRR). IZ RPO WŁ dotychczas nie otrzymało informacji o wystąpieniu problemu podwójnego finansowania wydatku w ramach RPO WŁ i innego programu operacyjnego. W przypadku projektów III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość pracownicy IP II - COP (Wydział Monitoringu Finansów i Sprawozdawczości) przeprowadzają kontrolę dla 100% wniosków o płatność. Weryfikacji podlegają wszystkie dokumenty finansowe załączone do wniosku o płatność pod kątem przedłożenia wydatku do refundacji w ramach innego projektu. W celu prowadzenia kontroli krzyżowych Programu wyznaczonym, właściwym merytorycznie pracownikom IP II - COP przyznaje się dostęp do bazy danych KSI SIMIK 07-13 (dostęp do wersji produkcyjnej aplikacji oraz dostęp poprzez narzędzie Oracle Discoverer w zakresie RPO WŁ). Ponadto Pracownik Wydziału Monitoringu Finansów i Sprawozdawczości oceniający wniosek o płatność, podczas weryfikacji kopii faktur (lub dokumentów o równoważnej wartości dowodowej) sprawdza, czy nie zamieszczono adnotacji innych instytucji zarządzających/wdrażających sugerujących, iż może zachodzić przypadek nakładania się pomocy w ramach RPO WŁ 2007-2013 oraz innych programów. W okresie sprawozdawczym kontrolę występowania podwójnego finansowania wykonywano dla 100% wniosków o płatność. W toku weryfikacji formalno-merytoryczno-rachunkowej, pod względem występowania podwójnego finansowania zweryfikowanych zostało 1 940 wniosków o płatność na łączną kwotę 160 154 776,48 EUR (725 020 673,14 PLN). W 2011 w IZ RPO WŁ w proces weryfikacji występowania podwójnego finansowania zaangażowanych było 38 osób z Wydziału ds. Monitoringu i Raportowania. 133

W IP II COP, 18 pracowników zatrudnionych w Wydziale Monitoringu Finansów i Sprawozdawczości sprawdzało wnioski o płatność pod kątem występowania podwójnego finansowania. Kontrole krzyżowe prowadzone podczas kontroli na miejscu W trakcie kontroli projektów na miejscu sprawdzane są opisy dokonywane przez beneficjentów na oryginałach faktur (lub dokumentach o równoważnej wartości dowodowej) pod kątem ewentualnych adnotacji Instytucji Wdrażającej PROW lub PO RYBY. Dodatkowo IZ RPO WŁ w ramach kontroli krzyżowej wydatków rozliczanych w ramach RPO WŁ i PROW wykorzystuje dane udostępniane przez ARiMR w ramach elektronicznego systemu gromadzenia danych OFSA PROW oraz poprzez przekazywanie danych nierejestrowanych w OFSA PROW. W przypadku wykrycia podwójnego finansowania IZ RPO WŁ informuje o dokonanych ustaleniach właściwą instytucję/agencję płatniczą PROW oraz IPOC. Kontrola wydatków w ramach RPO WŁ i PO RYBY prowadzona jest z wykorzystaniem danych udostępnianych przez ARiMR w aplikacji RYBY 2007-13, będącej elektronicznym systemem gromadzenia danych o beneficjentach Programu. W przypadku wykrycia podwójnego dofinansowania IZ RPO WŁ informuje o dokonanych ustaleniach właściwą instytucję / agencję płatniczą PO RYBY oraz IPOC. Podczas kontroli na miejscu pracownicy odpowiednich komórek IZ RPO WŁ oraz IP II COP sprawdzali w każdym kontrolowanym projekcie czy inwestycja nie jest realizowana z wykorzystaniem środków w ramach PROW bądź PO RYBY. Zgodnie z obowiązującymi od września 2011 r. nowymi wymogami w karcie kontroli w KSI (SIMIK 07-13) zarejestrowano przeprowadzenie 17 kontroli dla 26 wniosków o płatność, które dotyczyły beneficjentów, realizujących równolegle inwestycje w PROW lub PO RYBY. Zarówno w wyniku przeprowadzonych przez IZ RPO WŁ jak i IP II - COP czynności kontrolnych w 2011 r. nie stwierdzono przypadków podwójnego finansowania. Na tym etapie w IZ RPO WŁ w proces kontroli krzyżowej w okresie sprawozdawczym zaangażowani byli wszyscy pracownicy Wydziału Kontroli Projektów (20 osób). W IP II COP, 13 pracowników zatrudnionych w Wydziale Kontroli Projektów weryfikowało inwestycje w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość pod kątem występowania podwójnego finansowania. 134

2.7 MONITOROWANIE I OCENA 2.7.1 DZIAŁANIA INSTYTUCJI ZARZADZAJĄCEJ ORAZ POŚREDNICZĄCEJ II STOPNIA CENTRUM OBSŁUGI PRZEDSIĘBIORCY W ZAKRESIE MONITORINGU, SPRAWOZDAWCZOŚCI I EWALUACJI Zadania Instytucji Zarządzającej w zakresie monitoringu, sprawozdawczości i ewaluacji zostały szczegółowo opisane w poprzednim sprawozdaniu za 2010 r. na podstawie Opisu Systemu Zarządzania i Kontroli RPO WŁ. Usprawnienia w monitoringu rzeczowym W przypadku monitoringu rzeczowego Programu IZ RPO WŁ prowadzi monitoring wskaźników produktu i rezultatu. W okresie sprawozdawczym zostało przeprowadzone badanie ewaluacyjne Ocena użyteczności, efektywności, adekwatności i trafności wskaźników stosowanych w trakcie wdrażania RPO WŁ. Celem raportu była ocena trafności aktualnie stosowanych wskaźników w odniesieniu do celów Programu, typów realizowanych projektów i diagnozy społeczno gospodarczej, a także ocena zgodności obecnie funkcjonujących 5 list wskaźników w ramach: RPO WŁ, URPO WŁ, KSI, wskaźniki autorskich i KE. W ramach powyższego badania została także stworzona propozycja wzorcowej listy wskaźników na przyszły okres programowania. Jeżeli natomiast chodzi o faktyczne określenie stopnia osiągniętych celów założonych w RPO WŁ koniecznie okazało się wprowadzenie systemu monitoringu efektów rzeczowych osiągniętych w ramach realizowanych projektów. W tym celu IZ RPO WŁ zwróciła się do beneficjentów, którzy zakończyli realizację projektów z prośbą o wypełnienie i odesłanie stosownej ankiety zawierającej katalog wszystkich możliwych do osiągnięcia wskaźników w ramach poszczególnych działań. Uzyskane w wyniku przeprowadzonych ankiet informacje zostały przedstawione w Sprawozdaniu przy opisie poszczególnych Osi priorytetowych. Monitoring finansowy W stosunku do poprzedniego okresu sprawozdawczego nie wystąpiły żadne zmiany w systemie monitoringu finansowego. 2.7.2 KOMITET MONITORUJĄCY REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2007-2013 W 2011 r. odbyły się trzy posiedzenia KM RPO WŁ, podczas których łącznie podjęto 7 uchwał. Ponadto KM RPO WŁ dwukrotnie głosował w trybie obiegowym nad zmianami kryteriów wyboru projektów w ramach Programu (więcej na temat zmian kryteriów wyboru projektów w ramach RPO WŁ w załączniku nr XI do Sprawozdania). W dniu 4 marca 2011 r. odbyło się X posiedzenie KM RPO WŁ. W spotkaniu wzięło udział 30 z 32 Członków z prawem do głosowania oraz 6 obserwatorów, w tym przedstawiciel KE. Podczas spotkania podjęto uchwałę w sprawie zaopiniowania Okresowego Planu Ewaluacji RPO WŁ na 2011 r., a także zatwierdzono zmiany kryteriów wyboru projektów w ramach RPO WŁ. Ponadto na prośbę przedstawiciela KE podczas spotkania została przedstawiona informacja nt. postępu w przygotowaniu i wdrażaniu projektów kluczowych. 135

W dniu 16 czerwca 2011 r. odbyło się XI posiedzenie KM RPO WŁ. W spotkaniu uczestniczyło 24 z 32 Członków KM RPO z prawem do głosowania. W porządku obrad posiedzenia znalazła się m.in. informacja nt. proponowanych zmian do RPO WŁ oraz podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia projektu tych zmian. Ponadto istotnym punktem obrad było zatwierdzenie przez Członków KM RPO WŁ sprawozdania rocznego z wdrażania RPO WŁ za 2010 r. W dniu 16 grudnia 2011 r. odbyło się XII posiedzenie KM RPO WŁ. W związku z brakiem kworum, na powyższym spotkaniu nie podjęto żadnej uchwały. Głosowanie nad 2 uchwałami: w sprawie przyjęcia protokołu z XI posiedzenia oraz w sprawie zaopiniowania Okresowego Planu Ewaluacji RPO WŁ na rok 2012 odbyło się w trybie obiegowym. Obie uchwały zostały zatwierdzone w dniu 3 stycznia 2012 r. Uczestnicy XII posiedzenia zapoznali się także z informacją na temat badań ewaluacyjnych w ramach RPO WŁ zrealizowanych w 2011 r. Wszystkie prezentacje zostały przygotowane i przedstawione przez osoby reprezentujące firmy zewnętrzne. W związku z trwającym w 2011 r procesem renegocjacji RPO WŁ, Członkowie KM RPO WŁ dwukrotnie podejmowali uchwały sprawie zatwierdzenia projektu zmian RPO WŁ. Podczas ostatniego spotkania w 2011 r. (XII posiedzenie) omówiono cały proces renegocjacji Programu. Ponadto zgodnie z zaleceniami funkcjonującej w ramach MRR Krajowej Jednostki Oceny w dniu 21 kwietnia 2011 r. Członkowie KM RPO WŁ otrzymali do wiadomości informację nt. stanu wdrażania rekomendacji zawartych w ewaluacjach RPO WŁ zrealizowanych w 2010 r. Podczas XI posiedzenia Członkowie KM RPO WŁ zgłosili konieczność przeprowadzenia szkolenia oraz wypełnili ankietę identyfikującą ich potrzeby szkoleniowe. Po przeanalizowaniu wyników powyższej ankiety w dniu 7 października 2011 r. zorganizowano jednodniowe szkolenie dla uczestników KM RPO WŁ. Celem szkolenia było praktyczne zapoznanie jego uczestników z problematyką komplementarności i synergii, jako pożądanych elementów realizacji projektów współfinansowanych przez UE. Zajęcia były prowadzone w formie wykładów, dyskusji oraz warsztatów, podczas których przygotowywano przykładowe propozycje projektów komplementarnych dla poszczególnych instrumentów finansowych. 2.7.3 SYSTEM EWALUACJI REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2007-2013 W ramach RPO WŁ system ewaluacji opiera się na badaniach prowadzonych przez firmy zewnętrzne wyłaniane na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych. IZ RPO WŁ w szczególnych przypadkach korzysta również z ewaluacji wewnętrznych. Realizacja procesu ewaluacyjnego odbywa się w cyklu rocznym w oparciu o Okresowe Plany Ewaluacji RPO WŁ i zgodnie z przedstawionym poniżej schematem postępowania: 1. Identyfikacja potrzeb badawczych na podstawie konsultacji z interesariuszami: 2. Sformułowanie tematów i zakresów planowanych badań ewaluacyjnych; 3. Zatwierdzenie badań przez ZWŁ i KM RPO WŁ; 4. Opracowanie Szczegółowego Opisu Przedmiotu Zamówienia (SOPZ) i kryteriów wyboru wykonawcy/ów; 5. Konsultacje zapisów SOPZ z interesariuszami; 136

137 6. Realizacja procedury wyłonienia wykonawcy/ów zgodnie z PZP; 7. Wybór wykonawcy/ów i rozpoczęcie procesu badawczego zgodnie z przyjętym harmonogramem; 8. Przeprowadzenie badania przez firmę ewaluacyjną w ścisłej współpracy z Jednostką Ewaluacyjną; 9. Zakończenie badania i przyjęcie raportu końcowego sporządzonego przez firmę ewaluacyjną; 10. Publikacja raportu końcowego z badania i przekazanie wniosków i rekomendacji wszystkim interesariuszom; 11. Monitorowanie wdrażania rekomendacji; 12. Przekazanie informacji o wdrożeniu rekomendacji Komitetowi Monitorującemu RPO WŁ.

Schemat 1: Schemat systemu ewaluacji RPO WŁ Instytucja Zarządzająca RPO WŁ Potrzeby badawcze Jednostka ewaluacyjna Tematy badań Zarząd Województwa Komitet Monitorujący Wybór ewaluatora zewnętrznego Firma Ewaluacyjna Raport końcowy Wnioski Rekomendacje Wdrażanie rekomendacji Źródło: opracowanie własne 138

W okresie sprawozdawczym Wydział Monitorowania Rozwoju Regionu, pełniący rolę Jednostki Ewaluacyjnej realizował swoje zadania poprzez działania podejmowane w dwóch kierunkach: ocena realizacji regionalnego programu operacyjnego; wzmacnianie potencjału ewaluacyjnego; Ocena realizacji RPO WŁ dotyczyła poprawy jakości, skuteczności i spójności interwencji publicznych w odniesieniu do konkretnych problemów regionu łódzkiego z jednoczesnym uwzględnieniem celów wspólnotowych. Realizując plan ewaluacji RPO WŁ, w dniu 25 stycznia 2011 r. ZWŁ zatwierdził Okresowy Plan Ewaluacji na 2011 r., podejmując Uchwałę nr 79/11. Zgodnie z Planem przeprowadzono cztery badania ewaluacyjne: I. Ocena użyteczności, efektywności, adekwatności i trafności wskaźników stosowanych w trakcie wdrażania RPO WŁ Celem badania było opracowanie wzorcowych wskaźników dla projektów realizowanych w ramach RPO WŁ. Zadanie obejmowało w szczególności opracowanie metodologii szacowania wartości pośrednich i docelowych wskaźników, zdefiniowanie poszczególnych wskaźników i sposobów ich pomiarów, jak również określenie źródeł danych. Celem badania było także sformułowanie wskaźników w poszczególnych obszarach realizacji Programu oraz opracowanie wytycznych dla skutecznego ich monitorowania w kontekście przyszłego okresu programowania. Wykonawca badania w przedstawionym Raporcie Końcowym rekomendował IZ RPO WŁ następujące działania oraz sformułował poniższe wnioski: część wskaźników z listy wskaźników autorskich może być agregowana do wskaźników z KSI; istniejący system monitorowania wskaźników jest zbyt złożony, co skutkuje niską przejrzystością systemu dla beneficjentów; łączenie różnych przedsięwzięć w jeden przykładowy typ projektu utrudnia sformułowanie adekwatnych wskaźników; stosowanie otwartej listy przykładowych typów projektów utrudnia stworzenie w pełni adekwatnej listy wskaźników; beneficjenci w zdecydowanej większości przypadków wybierają najmniejszą możliwą liczbę wskaźników; wskaźniki dotyczące liczby osób niepełnosprawnych korzystających z efektów projektu nie są adekwatne do celów poszczególnych działań; wskaźniki dotyczące liczby projektów z danego zakresu charakteryzują się bardzo małą wartością informacyjną; projekty z zakresu rozwoju ścieżek rowerowych nie wpisują się w cel Działania I.1; projekty z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego nie wpisują się w cel Działania I.2; w ramach Działania II.6 Ochrona powietrza realizowane są wyłącznie projekty z zakresu termomodernizacji - tego typu prace realizowane są także w ramach projektów z innych działań; projekty realizowane w ramach II Osi cechują się bardzo dużą różnorodnością; 139

w ramach Działania II.10 realizowane są projekty nie tylko z zakresu sieci ciepłowniczych; Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna nie pasuje zakresem merytorycznym do celu III Osi priorytetowej. Wykonawca sformułował także dwa wnioski skierowane do MRR: istniejące w ramach systemu KSI SIMIK wskaźniki nie są adekwatne dla niektórych postulowanych typów projektów; poziom trafności wskaźników kontekstowych w stosunku do diagnozy społeczno-gospodarczej zawartej w Programie Regionalnym jest umiarkowany. II. Ocena komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej RPO WŁ Celem badania była kompleksowa ocena komplementarności RPO WŁ na poziomie projektu/działania/osi priorytetowej/programu. Ocena dokonana została na podstawie zarówno dokumentów programowych i operacyjnych, jak i faktycznych działań podejmowanych przez beneficjentów w projektach w tym zakresie. Przeanalizowane zostały również różnorodne inicjatywy wspierające komplementarność podejmowane na poziomie centralnym i regionalnym (np. działalność grupy ds. komplementarności). Ważnym elementem badania było również opracowanie wytycznych dla skutecznego monitorowania komplementarności w ramach RPO WŁ. W ramach badania przeprowadzono studia przypadków projektów uznanych za komplementarne oraz dokonano oceny ich wartości dodanej. Celem ewaluacji było także wskazanie mechanizmów zapewniających komplementarność realizowanych działań w przyszłym okresie programowania, przy uwzględnieniu takich kwestii jak: linia demarkacyjna, mechanizm cross-financingu, system wyboru projektów, partnerstwo, system premiowania projektów komplementarnych. Wykonawca badania sformułował w Raporcie Końcowym następujące rekomendacje: na potrzeby kolejnej perspektywy finansowej, warto rozważyć modyfikację struktury organizacyjnej, zmierzającą do stworzenia jednego departamentu skupiającego zadania w zakresie programowania, zarządzania, ewaluacji, koordynacji wdrażania interwencji finansowanych na poziomie regionalnym z EFS i EFRR (ewentualnie innych funduszy unijnych); należy wykorzystać istniejący Zespół Zadaniowy ds. koordynacji funduszy europejskich bądź powołać nowe ciało, które stanowiłoby platformę dyskusji pomiędzy komórkami zarządzającymi i wdrażającymi poszczególne programy (w szczególności RPO WŁ i PO KL). Zespół powinien zająć się m.in. wyjaśnieniem wątpliwości odnośnie definicji i celów w zakresie komplementarności, zadań, które powinny realizować poszczególne departamenty/wydziały. Drugie zadanie to koordynacja różnych funduszy (koordynacja harmonogramów naboru, wspólne wypracowanie kryteriów); należy rozważyć możliwość organizacji szkoleń prezentujących priorytetowość i sposób rozumienia komplementarności projektów w kontekście RPO WŁ, skierowanych do pracowników IZ RPO WŁ dokonujących oceny wniosków, którzy już na etapie oceny formalnej, sprawdzając zgodność wypełnienia 140

wniosku z Instrukcją, mogą wstępnie informować i doradzać beneficjentom w kwestii zapisów dotyczących komplementarności oraz formułować jasne i czytelne uwagi w tym zakresie. Podczas szkoleń dla beneficjentów należy położyć większy nacisk na kwestię komplementarności, zarówno na samą definicję i ideę powiązań projektów, jak i przykłady projektów komplementarnych w poszczególnych obszarach i korzyści płynące z ich powiązania. Szczególnie w tym drugim zakresie warto rozważyć wykorzystanie również innych niż szkolenia narzędzi informacyjnych/ promocyjnych. Priorytetowość i sposób rozumienia komplementarności projektów w kontekście RPO WŁ musi być jasno komunikowana ekspertom oceniającym wnioski podczas szkoleń; należy rozważyć powierzenie oceny kryterium komplementarności odrębnej grupie ekspertów, wyspecjalizowanych w tej kwestii i zaznajomionych z celami rozwojowymi regionu (np. pracowników DPR); proponuje się poprawienie zapisów URPO WŁ, tak by dokument ten w większym stopniu pełnił funkcję informacyjną i motywującą beneficjentów do realizacji projektów komplementarnych; proponuje się uzupełnienie instrukcji wypełniania wniosku (i różnicowanie jej w zależności od naboru) o informacje wyjaśniające w jakich obszarach szczególnie interesują nas komplementarne projekty i jak komplementarność ma być rozumiana. Odpowiednie pole we wniosku o dofinansowanie powinno mieć formę tabelaryczną, narzucającą uporządkowany sposób prezentowania danych; W przypadku projektów, dla których charakterystyczna jest komplementarność przestrzenna (np. infrastruktura liniowa - drogi), wskazane byłoby narzucenie obowiązku wizualizowania projektów komplementarnych na mapie. III. Ocena wpływu RPO WŁ na rozwój regionu łódzkiego Celem ewaluacji była ocena wpływu realizowanych projektów na rozwój województwa łódzkiego na poziomie gmin/powiatów/subregionów. Zakres przedmiotowy badania obejmował osiąganie zakładanych wskaźników kontekstowych i kluczowych oraz wpływ realizowanych projektów na osiąganie celów KPR i Strategii Lizbońskiej. Ocenie poddane zostały także przyczyny zróżnicowania aktywności beneficjentów ubiegających się o środki z UE. Zakres badania obejmował także wpływ realizowanych projektów na rozwój przedsiębiorczości oraz wzrost innowacyjności, z uwzględnieniem rodzajów przedsiębiorstw w podziale na działy gospodarki oraz podregiony. Wykonawca ewaluacji sformułował następujące rekomendacje dotyczące następnego okresu programowania: wzmocnienie efektów mnożnikowych oraz efektów indukcji, a tym samym wzmocnienie wpływu realizacji projektów na osiąganie celów KPR, wymaga wsparcia przedsięwzięć generujących miejsca pracy w regionie w ujęciu średniookresowym oraz wspierających powstawanie nowych przedsiębiorstw i pobudzających koniunkturę; wzmocnienie realizacji celów Strategii Lizbońskiej (oraz zgodnie z podejściem tematycznym strategii Europa 2020) wymagać będzie ukierunkowania 141

w kolejnym okresie programowania strumieni pieniężnych, przeznaczonych na rozwój regionu łódzkiego na działania: - wspierające rozwój innowacyjności regionu (poprzez wspieranie przedsięwzięć o oddziaływaniu przynajmniej lokalnym), - wspierające rozwój działalności B+R wśród małych i średnich przedsiębiorstw, - wspierające poprawę dostępności komunikacyjnej regionu, - wspierające rozwój infrastruktury informatycznej, - wspierające powstawanie nowych miejsc pracy, szczególnie w obszarze gospodarki opartej na wiedzy. wzmocnienie rozwoju przedsiębiorczości wymaga ukierunkowania wsparcia na kompleksowe rozwiązania, inwestycje nawet pośrednio związane z rozwojem przedsiębiorczości, które będą szerzej oddziaływać na jej rozwój. Konieczne jest wspieranie projektów zintegrowanych, oddziałujących w sposób kompleksowy; kluczowe znaczenie ma wsparcie bezpośrednie działań innowacyjnych w przedsiębiorstwach, gdyż w dalszym ciągu problemem przedsiębiorstw pozostaje brak kapitału na realizację inwestycji w zakresie innowacji. Należy podejmować działania wspierające ściślejszą współpracę pomiędzy sektorem badawczym a przemysłowym, nawet w przypadku niewielkich firm; wskazane jest przeprowadzenie analizy przyczyn aktywności beneficjentów w danych sektorach oraz identyfikacja mechanizmów i czynników sprzyjających ich wysokiej aktywności; wzmocnienie rozwoju przedsiębiorczości oraz innowacyjności może być osiągane poprzez wspieranie przedsięwzięć kompleksowych, których rezultaty będą szerzej oddziaływać na obszar, na którym projekt jest realizowany; należy wykształcić mechanizmy przeciwdziałające procesowi polaryzacji regionu. W aplikowaniu o projekty, konieczna jest aktywizacja obszarów peryferyjnych, które zbyt mało korzystają ze wsparcia w ramach RPO WŁ. IV. Badanie zależności wyników oceny wniosków aplikacyjnych i procesu realizacji projektów w ramach RPO WŁ. Celem badania była identyfikacja zależności pomiędzy wynikami otrzymywanymi w trakcie oceny wniosków aplikacyjnych a procesem realizacji projektów w ramach RPO WŁ. Badanie swym zakresem obejmowało zarówno wnioskodawców reprezentujących sektor prywatny, jak i publiczny, przy uwzględnieniu podziału na projekty konkursowe i kluczowe. Zakres badania obejmował także aspekt obiektywizmu stosowania kryteriów oceny projektów. Wykonawca badania w Raporcie Końcowym zaproponował następujące rekomendacje: konieczność rozpowszechnienia wiedzy o dobrych praktykach oraz najczęściej popełnianych błędach wśród podmiotów ubiegających się o wsparcie finansowe; wprowadzenie mechanizmów podnoszących poziom wiedzy na temat procedur realizacji zamówień; 142

konieczność rozpowszechnienia wiedzy o dobrych praktykach oraz najczęściej popełnianych błędach wśród podmiotów ubiegających się o wsparcie finansowe. Tematyka wszystkich badań ewaluacyjnych przeprowadzonych w ramach RPO WŁ w 2011 r., ich zakres oraz sposób przeprowadzenia zostały skonsultowane z podmiotami zaangażowanymi we wdrażanie Programu. Były to ewaluacje typu on-going, potrzeba przeprowadzenia których wynikała zarówno z konieczności poprawy systemu wdrażania programu, jak i z uwagi na wnioski wynikające z oceny systemu monitorowania. Przeprowadzenie ewaluacji przez ekspertów zewnętrznych zapewnia niezależność prowadzonych badań oraz obiektywność formułowanych ocen i opinii. W dniu 28 listopada 2011 r. ZWŁ zatwierdził Okresowy Plan Ewaluacji na 2012 r., podejmując Uchwałę nr 2084/11. Zgodnie z w/w Planem IZ RPO WŁ zaplanowała w 2012 r dwie ewaluacje zewnętrzne: Ocena funkcjonowania systemu monitorowania RPO WŁ. Celem badania będzie ocena oraz poszukiwanie adekwatnego dla programu operacyjnego systemu monitorowania; Przygotowanie i realizacja projektów zintegrowanych w ramach RPO WŁ. Ocena i rekomendacje. Celem badania będzie zidentyfikowanie najczęstszych barier i utrudnień pojawiających się na etapie przygotowania i realizacji projektów zintegrowanych. Jednostka Ewaluacyjna RPO WŁ prowadzi także działania mające na celu zwiększenie potencjału ewaluacyjnego, poprzez: podjęcie studiów podyplomowych w zakresie ewaluacji jeden z pracowników ukończył w 2011 r. Akademię Ewaluacji na Uniwersytecie Warszawskim, a drugi rozpoczął studia podyplomowe w Szkole Głównej Handlowej na kierunku podyplomowych studiów ewaluacji projektów i programów; współpracę z Polskim Towarzystwem Ewaluacyjnym; uczestnictwo w międzynarodowych i krajowych konferencjach dotyczących problematyki ewaluacyjnej. 143

2.8 KRAJOWA REZERWA WYKONANIA POMOCY W okresie sprawozdawczym zakończono prace prowadzone w ramach procesu przeglądu i renegocjacji RPO WŁ. Pierwszy projekt zmian RPO WŁ uwzględniał konieczność dostosowania zapisów Programu do porządku prawnego w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Wprowadzone zmiany dotyczyły przede wszystkim przepływów finansowych w ramach RPO WŁ i polegały na wprowadzeniu do systemu instytucjonalnego dodatkowego pośrednika BGK. Nowelizacja ustawy nie wpłynęła na zmianę przepływów finansowych pomiędzy KE a Polską. Zmiany te miały charakter horyzontalny i dotyczyły wszystkich programów operacyjnych wdrażanych w Polsce. Kolejny projekt zmian Programu obejmował znacznie szerszy zakres i dotyczył przede wszystkim zmian w tabelach finansowych Programu. Zmiany zostały podyktowane podziałem KRW oraz DT. Wspólnie z MRR, województwa wypracowały zasady, zgodnie z którymi środki z KRW oraz DT zostały podzielone między poszczególne regiony. Zasady te zostały ujęte w metodologii podziału KRW w ramach krajowych oraz regionalnych programów operacyjnych, zatwierdzonej przez KK NSRO. Ostateczny podział środków w ramach KRW i DT został zatwierdzony Uchwałą Nr 53 KK NSRO w sprawie alokacji dodatkowych środków wspólnotowych oraz realokacji w ramach regionalnych programów operacyjnych. Poszczególne województwa otrzymały odpowiednią część puli środków KRW w oparciu o wyniki uzyskane na podstawie kryteriów rankingujących określonych we wspomnianej metodologii. Kwota z KRW oraz DT przyznana dla województwa łódzkiego wyniosła około 40 mln EUR. Zgodnie z sugestią MRR zawartą w Ukierunkowaniu środków wspólnotowych w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych, środki jakie uzyskały województwa w ramach KRW oraz DT powinny zostać alokowane na obszary: Infrastruktura: - infrastruktura drogowa na poziomie regionalnych programów operacyjnych skoncentrowanie strumienia środków finansowych na obszarze dróg wojewódzkich, - energetyka zwiększenie inwestycji w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną, - infrastruktura społeczeństwa informacyjnego m.in. upowszechnienie dostępu do szerokopasmowego Internetu, B+R, innowacyjność, przedsiębiorczość w szczególności inicjowanie działalności innowacyjnej przez przedsiębiorców, wsparcie wdrożeń wyników prac B+R oraz nowych technologii, podejmowanie współpracy sieciowej w sektorze przedsiębiorstw, wsparcie dla MŚP za pośrednictwem instrumentów inżynierii finansowej. Kierunki podziału dodatkowych środków wyznaczyła ponadto Ewaluacja RPO WŁ zlecona przez IZ RPO WŁ w 2010 r. Zgodnie z wynikami przeprowadzonego badania ustalono, iż najefektywniej rozdysponować środki można w zakresie zbieżnym ze Strategią Lizbońską. Jako kluczowe obszary w tym zakresie uznano: I Oś priorytetową: Infrastruktura transportowa i III Oś priorytetową: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Ponadto ewaluacja wskazała bezpośrednio m.in. kategorie 08 w ramach III Osi priorytetowej: 144

Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość oraz 13 w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne, jako przykładowe optymalne kierunki alokacji dodatkowych środków. W efekcie alokacji dodatkowych środków, udział środków EFRR w ramach RPO WŁ realizujących cele odnowionej Strategii Lizbońskiej wzrósł do poziomu 38,58%. Dodatkowe środki finansowe ukierunkowano w sposób skoncentrowany, skupiając się na ograniczonej liczbie rekomendowanych obszarów wsparcia. Tabela 37: Podział środków Krajowej Rezerwy Wykonania oraz Dostosowania Technicznego Oś priorytetowa Nr kategorii interwencji Nazwa kategorii interwencji Strategia lizbońska Kwota EUR I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa 16 Kolej Tak 3 830 341,00 23 Drogi regionalne/lokalne Nie 13 014 479,00 SUMA 16 844 820,00 02 Infrastruktura B+RT Tak 3 493 270,00 III Oś priorytetowa: Gospodarka, Innowacyjność, Przedsiębiorczość IV oś priorytetowa Społeczeństwo informacyjne 03 06 07 10 13 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MŚP, między MŚP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, Wsparcie na rzecz MŚP w zakresie promocji produktów i procesów przyjaznych dla środowiska Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa itp.) Tak 3 493 270,00 Tak 3 493 270,00 Tak 4 657 695,00 SUMA 15 137 505,00 Infrastruktura telekomunikacyjna Tak 3 830 342,00 Usługi i aplikacje dla obywateli Tak 3 830 341,00 SUMA 7 660 683,00 SUMA 39 643 008,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 145

Poza kwestią dotyczącą rozdysponowania dodatkowych środków, w ramach renegocjacji RPO WŁ dokonano zmiany wskaźników, w szczególności w zakresie weryfikacji wartości docelowych, ich nazw lub jednostek, wynikające m.in. z przyjęcia błędnej metodologii szacowania wartości docelowych w 2007 r. lub zmiany koncepcji wdrażania niektórych działań. Wskaźniki horyzontalne: W wyniku renegocjacji Programu zmieniono wartości docelowe (z 20 000 na 6 000) dla wskaźnika Utworzone miejsca pracy (brutto). Na etapie tworzenia RPO WŁ przyjęto zbyt optymistyczne założenie, wynikające z dobrej koniunktury na rynku pracy. Wpływ kryzysu gospodarczego na praktycznie wszystkie gospodarki europejskie nie ominął także Polski, hamując tendencje zwyżkowe mierników kondycji ekonomicznej. Szczególnie widoczna recesja nastąpiła na rynku pracy. Przedsiębiorcy w obawie przed wzrostem kosztów produkcji zostali zmuszeni do redukcji zatrudnienia oraz bardzo wnikliwego sprawdzania konieczności tworzenia nowych etatów. IZ RPO WŁ widząc realne zagrożenie dla realizacji wskaźnika postanowiła wystąpić do KE z prośbą o zmniejszenie jego wartości. Wskaźniki produktu i rezultatu: Zmiany wskaźników produktu i rezultatu w głównej mierze wymuszone były przez zmiany sytuacji społeczno-gospodarczej wpływającej na stan realizacji Programu. Należy zaznaczyć, iż wnikliwa analiza jaką przeprowadziła IZ RPO WŁ w zakresie wskaźników, pokazała szczegółowe możliwości ich realizacji. Cześć wskaźników określonych na etapie tworzenia RPO WŁ okazała się być przeszacowana, inne z kolei niedoszacowane. W przypadku niektórych wskaźników koniecznym było wprowadzenie zmian technicznych celem dostosowania ich np.: do potrzeb systemu informatycznego. W przypadku wskaźników również nie bez znaczenia okazał się kryzys gospodarczy oraz związany z nim wzrost cen. Niektóre wartości wskaźników tworzone w okresie zwyżkowej koniunktury gospodarczej okazały się w obecnej sytuacji nie do osiągnięcia. Przeprowadzony proces renegocjacji Programu umożliwił urealnienie wartości docelowych wskaźników. Podsumowując wprowadzone zmiany wskaźników w ramach Programu należy wyróżnić następujące kategorie zmian: I. Usunięcie wskaźnika: Liczba zakładów zdrowia, które podniosły standard w wyniku realizacji RPO WŁ, ze względu na zbieżność z innym wskaźnikiem; II. Zmianę jednostek miary dla wskaźników: Przyrost ludności korzystającej z transportu miejskiego oraz Liczba przewiezionych pasażerów transportem lotniczym. Zmieniono jednostki wskaźników z tys. osób na osoby. Wprowadzona zmiana nie miała wpływu na wartości wskaźników, a jedynie na ujednolicenie sposobu prezentowania danych. Zastosowaną zmianę można potraktować jak zabieg techniczny służący uporządkowaniu systemu wskaźników; III. Określenie wartości docelowych dla wskaźników: 1. oszczędność czasu w euro/na nowych i zrekonstruowanych drogach/w przewozach pasażerskich i towarowych, 2. oszczędność czasu w euro/na zrekonstruowanych liniach kolejowych / w przewozach pasażerskich i towarowych. 146

IV. Na etapie tworzenia Programu wartości docelowe powyższych wskaźników nie zostały wskazane, dopiero w 2008 r. w wyniku przeprowadzonego badania ewaluacyjnego oszacowano możliwe do osiągnięcia wartości, które na etapie renegocjacji zostały wprowadzone do Programu. Zmiany nazw wskaźników w celu dostosowania ich do potrzeb wdrażania Programu. Tabela 38: Wskaźniki w ramach RPO WŁ, dla których zmieniono nazwy Nazwa wskaźnika przed zmianą Nazwa wskaźnika po zmianie Długość nowych dróg w tym: lokalne, regionalne Liczba projektów z zakresu prewencji i zagrożeń Długość sieci gazowej, w tym: wybudowanej, zmodernizowanej Liczba zrealizowanych projektów współpracy międzyregionalnej Długość nowych dróg lokalnych Liczba projektów z zakresu prewencji zagrożeń Długość wybudowanych/zmodernizowanych gazociągów przesyłowych i dystrybucyjnych Liczba zorganizowanych konferencji spotkań seminariów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) V. Zmiany dotyczące wartości docelowych planowanych do osiągnięcia Tabela 39: Wskaźniki w ramach RPO WŁ, dla których zmieniono zakładane wartości Nazwa wskaźnika Wartość przed zmianą Wartość po zmianie 2013 2015 2013 2015 Długość nowych dróg lokalnych 60 76 20 25 Liczba osób przyłączonych do sieci wodociągowej w wyniku 6 700 6 700 2 800 2 800 realizacji projektów Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w wyniku 7 500 7 500 29 000 29 000 realizacji projektów Liczba osób objętych selektywną zbiórką odpadów 560 000 560 000 183 100 183 100 Liczba projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia 2 800 3 500 800 1 000 inwestycyjnego dla MŚP Liczba projektów w zakresie infrastruktury pomocy społecznej 30 38 6 8 Liczba osób zatrudnionych przy przygotowaniu i wdrażaniu programu, współfinansowanych ze środków pomocy technicznej 210 263 210 210 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 147

Ostatnią kategorię zmian wprowadzonych do RPO WŁ można określić jako zmiany ogólne merytoryczne i techniczne. Były to zmiany o charakterze doprecyzowującym i porządkującym, dotyczące m.in.: umożliwienia realizacji przedsięwzięć związanych z efektywnością energetyczną w ramach II Osi priorytetowej; weryfikacji zapisów odnoszących się do zintegrowanego sposobu realizacji projektów z zakresu uzbrajania terenów inwestycyjnych w ramach III Osi priorytetowej; uzgodnienia zapisów RPO WŁ z treścią Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie informacji i promocji z dnia 10 czerwca 2010 r.; weryfikacji i uzupełnienia wykazu dużych projektów; poprawek stylistycznych oraz związanych z formatowaniem dokumentu. W ramach renegocjacji do RPO WŁ dodano także nowy rozdział dotyczący przeglądu i renegocjacji programów operacyjnych w ramach NSRO, zawierający m.in. opis wprowadzonych zmian oraz ich spójności z dokumentami strategicznymi krajowymi i unijnymi. Ponadto w treści renegocjowanego Programu uwzględniono rekomendacje wynikające z analizy przeprowadzonej w ramach wykonanego w 2010 r. badania ewaluacyjnego pn. Ewaluacja Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. Zakresem badania objęto określenie optymalnych kierunków alokacji środków KRW, analizę systemu wskaźników RPO WŁ pod kątem możliwości osiągnięcia wartości docelowych oraz ocenę wpływu realizacji Programu na niwelowanie skutków kryzysu gospodarczego. IZ RPO WŁ dokonała także autoewaluacji w celu uaktualnienia danych zawartych w raporcie końcowym z w/w badania ewaluacyjnego. KE zatwierdziła zmiany w RPO WŁ w dniu 21 grudnia 2011 r. Zmieniony Program został następnie przyjęty Uchwałą Nr 2264/11 ZWŁ z dnia 27 grudnia 2011 r. 148

3. REALIZACJA W PODZIALE NA PRIORYTETY, POSTĘP WDRAŻANIA PROGRAMU WG OSI PRIORYTETOWYCH Realizacja wskaźników programowych RPO WŁ Wartości wskaźników produktu i rezultatu określonych w RPO WŁ oraz URPO WŁ zostały zamieszczone w Tabeli 4 Postęp fizyczny programu operacyjnego wg priorytetów, stanowiącej załącznik nr IV do Sprawozdania. Szczegółowa analiza wskaźników określonych na poziomie Osi priorytetowych dotyczy wyłącznie wskaźników zapisanych w RPO WŁ i została zawarta w Sprawozdaniu w ramach analizy jakościowej dotyczącej poszczególnych Osi priorytetowych RPO WŁ. Analiza została dokonana przede wszystkim na podstawie danych zawartych w KSI (SIMIK 07-13), w przypadkach gdzie było to niemożliwe, na podstawie systemu monitorowania IZ RPO WŁ i dokumentacji projektowej. Jeśli chodzi o niektóre wskaźniki, dodatkowo posłużono się również wynikami ankiet przeprowadzonych wśród beneficjentów projektów zakończonych. Wykresy przedstawiające realizację finansową i rzeczową, z uwagi na dużą liczebność wskaźników programowych, dotyczą tylko wybranych wskaźników, w przypadku których odnotowano zarówno wartości dla szacowanej realizacji (na podstawie podpisanych umów) jak i realizacji wskaźnika (na podstawie projektów zakończonych). 149

I OŚ PRIORYTETOWA: INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA 3.1.1 Osiągnięcie celów i analiza postępów Informacje nt. fizycznych postępów I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa zostały zamieszczone w Tabeli 4 Postęp fizyczny programu operacyjnego wg priorytetów, stanowiącej załącznik nr IV do Sprawozdania. Analiza jakościowa Zgodność z dokumentami programowymi Stan techniczny infrastruktury transportowej i poziom dostępności komunikacyjnej odgrywają w rozwoju regionalnym szczególną rolę. Korzystna sytuacja w tym zakresie prowadzi do integracji rynków, pozwala na zmniejszenie kosztów oraz skraca czas przewozu towarów i podróży. Powiązanie z międzynarodowymi sieciami transportowymi umożliwia dostęp do rynków już rozwiniętych i uruchamia transfer innowacji. Adekwatna rozbudowa infrastruktury transportowej zarówno drogowej jak i kolejowej zapewnia spójność między gminami i regionalnymi ośrodkami miejskimi a także podnosi atrakcyjność inwestycyjną obszarów. Ponadto popyt na szybkie przemieszczanie się ludności w rozwoju nowoczesnych rynków i turystyki, powoduje wzmożone zapotrzebowanie na podróże lotnicze. Dynamiczny rozwój społeczno - gospodarczy regionu wiąże się jednoznacznie z koniecznością poprawy dostępności komunikacyjnej województwa łódzkiego i to właśnie dlatego jej poprawa została uznana za cel główny wsparcia z zakresu infrastruktury transportowej. Dostępność komunikacyjna regionu jest ważnym elementem wpływającym na szereg sfer od poziomu życia począwszy, aż po zróżnicowaną atrakcyjność inwestycyjną. W przypadku województwa łódzkiego dostępność wiąże się z potencjalnym wzajemnym oddziaływaniem na siebie Łodzi i pozostałych ośrodków subregionalnych w szczególności w zakresie wielkości obsługi, możliwości pozyskiwania pracowników, klientów usług itd. Jest ona także ważna z perspektywy pozostałych miast i gmin wiejskich, których dostępność do większych ośrodków oznacza możliwość zaspokojenia potrzeb usługowych (handel, kultura, edukacja, zdrowie), a także wiąże się z dostępem do rynków pracy tych ośrodków. Tylko przy istnieniu dobrej dostępności możliwe będzie zapewnienie spójności terytorialnej województwa. Ważna jest również tzw. dostępność zewnętrzna województwa, im jest ona lepsza tym potencjalnie szerszy jest krąg odbiorców usług i produktów, oraz umożliwia innego typu oddziaływania, jak przepływy informacji, innowacji, kapitału ludzkiego itp., które są wprost proporcjonalne do masy przyciągających się ośrodków (wielkość) i odwrotnie proporcjonalne do odległości czasowej między nimi (dostępność). Niewystarczająco dobry stan infrastruktury transportowej to jeden z większych problemów, z jakimi borykają się obecnie wszystkie polskie regiony. Niezwykle kapitałochłonny sektor wymaga ciągłych nakładów po to, by miał możliwość wyrównania zaległości w stosunku do regionów tzw. Europy Zachodniej. Województwo łódzkie uczyniło kwestie transportowe jednym z ważniejszych obszarów problemowych, przeznaczając na realizację wyznaczonych w tym zakresie celów aż 24% całości alokacji dostępnej w ramach RPO WŁ. Kwestię złego stanu technicznego infrastruktury drogowej i kolejowej jak również brak dobrych powiązań zewnętrznych podnosi również Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020. Ocena przyszłych korzyści wynikających z przewidywanego 150

przecięcia autostrad na terenie województwa łódzkiego będzie bardzo utrudniona bez rozbudowy i modernizacji istniejącego układu drogowego w ścisłym powiązaniu z układem krajowym i europejskim (sieć TEN-T). Dodatkowo, przyjęte do realizacji cele w ramach Osi I RPO WŁ są zgodne z 3 celem horyzontalnym NSRO budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski. Niezwykle istotnym dokumentem w zakresie przyszłego rozwoju infrastruktury transportowej na terenie województwa jest Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego będący podstawą do podejmowania przedsięwzięć z dziedziny transportu drogowego. Dokument ten określa cele i kierunki działań Samorządu Województwa Łódzkiego w odniesieniu do przestrzeni. Przyjmuje się, że dla osiągnięcia określonej dla województwa optymalnej wizji jego rozwoju musi nastąpić korzystny układ i synergia wszystkich czynników rozwojowych. Przyjęta wizja rozwoju opiera się na czterech głównych filarach, z których jako pierwszy wskazany został rozwój kluczowych inwestycji z zakresu infrastruktury transportowej i technicznej. Położenie województwa w centralnej części kraju jest wielką szansą i wyzwaniem. Przez obszar województwa łódzkiego przebiegają dwa transeuropejskie korytarze transportowe: Jeden o przebiegu południkowym obejmuje autostradę A1, drogę łączącą Warszawę z Piotrkowem Trybunalskim oraz Centralną Magistralę Kolejową wraz z magistralą węglową Śląsk-Porty. Drugi z korytarzy, o przebiegu równoleżnikowym, obejmuje autostradę A2 oraz magistrale kolejową E20. W województwie łódzkim brakuje dróg ekspresowych, które obecnie są na etapie realizacji (S-14, S-8) bądź planowania. W 2002 r. przez teren województwa łódzkiego przebiegało 17,6 km dróg sklasyfikowanych jako autostrady, a już 9 lat później, w 2010 r., ich długość wynosiła 77 km. Obecnie w realizacji jest odcinek autostrady A2 Stryków Warszawa oraz odcinek autostrady A1 Toruń Stryków. W 2010 r. na 100 km 2 powierzchni województwa przypadało 102,4 km dróg o twardej nawierzchni, co jest wartością o 15 km wyższą od średniej dla Polski. W ostatnich latach sieć dróg w województwie ulega rozbudowie i modernizacji, dzięki czemu spada liczba wypadków i kolizji na drogach. Jednak nadal stan wielu dróg nie odpowiada wysokiemu standardowi europejskiemu. Projekty realizowane w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa skupiają się zarówno na wewnętrznych potrzebach regionu, jakimi są budowy i modernizacje lokalnych odcinków infrastruktury technicznej, która jest niezbędna dla podniesienia poziomu życia mieszkańców regionu, ale także na przebudowie infrastruktury służącej również ludności spoza regionu łódzkiego. Przykładami projektów wspierających powiązania międzyregionalne są: Rozbudowa Portu Lotniczego Łódź im. Władysława Reymonta, Inteligentne systemy transportumonitorowanie obciążenia dróg, czy też inwestycje w tabor kolejowy. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu oraz jakości świadczonych usług wpływa korzystnie na konkurencyjność regionu na rynku krajowym oraz unijnym, a także przyczynia się do wzmocnienia powiazań wewnątrz oraz międzyregionalnych. I Oś Priorytetowa: Infrastruktura transportowa realizuje cele Krajowego Programu Reform Europa 2020, w szczególności w zakresie działań powiązanych z inicjatywą przewodnią Europa efektywnie korzystająca z zasobów : 1.3.1 Polityka Transportowa Państwa na lata 2006-2025; 1.3.2 Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011-2015; 151

1.3.3 Program wieloletni Narodowy program przebudowy dróg lokalnych 2008-2011 ; 1.3.4 Program Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń Naziemnych, w tym prace analityczne związane z przygotowaniem decyzji w sprawie budowy nowego lotniska centralnego dla Polski; 1.3.5 Rozwój infrastruktury dla potrzeb modernizacji transportu kolejowego. Postęp wdrażania Wykres 27: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 300 250 200 150 100 50 0 258,38 217,89 16,84 36,20 113,80 131,56 56,12 61,30 Alokacja Kontraktacja Płatności Deklaracje zatwierdzone przez IC 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja I Osi Priorytetowej: Infrastruktura transportowa, która na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 241 531 418,00 EUR (957 672 072,37 PLN). W 2011 r. alokację zwiększono o kwotę w wysokości 16 844 820 EUR (76 256 500,14 PLN), która pochodzi ze środków KRW i DT przyznanych dla województwa łódzkiego. Dodatkowe środki przeznaczono na: infrastrukturę kolejową (Działanie I.2 Kolej) - 3 830 341 EUR; drogi regionalne (Działanie I.1 Drogi) - 13 014 479 EUR; W bieżącym okresie sprawozdawczym alokacja wynosi 258 376 238 EUR (1 169 669 229,42 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 217 893 064,69 EUR (11 169 338 076,01 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji w stosunku do ubiegłego okresu pozostał podobny ze względu na wzrost alokacji i obecnie wynosi 84,33% przy 89,53% w 2010 r. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 57 679 251,95 EUR (261 113 973,59 PLN) do 113 801 343,21 EUR (515 178 679,99 PLN), co obecnie stanowi 52,23 % kontraktacji. Wartość Deklaracji zatwierdzonych przez IC na koniec okresu sprawozdawczego wynosząca obecnie 131 559 758,13 EUR wzrosła w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym o kwotę 61 304 809,37 EUR. 152

Zdecydowany postęp w płatnościach świadczy o zaawansowaniu we wdrażaniu I Osi priorytetowej. Wykres 29: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba projektów Wykres 28: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie w (mln EUR*) 120 100 80 60 40 20 0 101 4 79 77 15 15 18 12 Miliony EUR 350 300 250 200 150 100 50 0 285,86 268,83 217,89 23,10 37,97 37,90 10,50 13,83 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Łącznie w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa beneficjenci w ramach konkursów złożyli 116 wniosków o dofinansowanie z czego pozytywną ocenę formalną przeszło 101 wniosków o łącznej wartości dofinansowania 285 864 750 EUR (1 294 109 723,25 PLN). Ostatecznie podpisano 77 umów, z czego 15 w 2011 r. Możliwość zakontraktowania dodatkowych 37 899 231,5 EUR (171 569 821,01 PLN) wynikała przede wszystkim realokacji dokonywanych na rzecz Działania I.1 z wszystkich pozostałych działań w ramach I Osi priorytetowej. Do końca okresu sprawozdawczego zakończono 18 projektów z czego 12 w 2011 r. Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 440 wnioski o płatność na łączną kwotę wydatków 162 319 913,85 EUR ( 734 822 250,03 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 113 801 343,2 EUR (515 178 680,73 PLN). W samym roku 2011 złożono 147 wnioski o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 56 123 540,68 EUR (254 071 268,64 PLN). Realizacja celów Polska infrastruktura drogowa należy do jednego z najsłabszych podsystemów polskiej gospodarki. Jest ona zbyt szczupła w stosunku do intensywności produkcji i wymiany oraz ruchliwości mieszkańców. Zwiększenie nakładów i duża skala prac modernizacyjnych podjętych w latach 2000-2009 zaowocowały radykalną poprawą stanu sieci dróg, jednakże ciągle konieczne jest ponoszenie stosunkowo dużych nakładów na poprawienie sytuacji w tym zakresie. 153

Niejednokrotnie podnoszona już kwestia (również w SWOT województwa łódzkiego) gęstej sieci dróg kołowych (102,4km/100km 2 w 2010r.) i korzystne położenie województwa łódzkiego w strukturze przestrzennej kraju i Europy, to w przypadku infrastruktury drogowej niewątpliwe największe atuty naszego regionu. Ciągle jednak niezadowalający pozostaje stan techniczny infrastruktury drogowej. Zasób 25 556,1 km dróg publicznych na terenie województwa łódzkiego w 2010 r., wymaga skierowania zwiększonych środków finansowych na ten cel i zintensyfikowania działań naprawczych. Widać to wyraźnie w założeniach poczynionych na początku obecnego okresu programowania, kiedy dla całego Programu założono wybudowanie nowych dróg o długości 60 km, zaś zrekonstruowanie dróg o długości aż 440 km. Według stanu na koniec 2011 r. w wyniku realizacji projektów drogowych dofinansowanych w ramach RPO WŁ, w województwie powstało 17,57 km nowych dróg wobec planowanych na 2013 r. 20 km (88%), zmodernizowano natomiast 276,46 km w stosunku do 440 km planowanych na 2013 r. (62,8%), przy czym należy podkreślić, że swoją realizację zakończyło dopiero 18 z 77 realizowanych projektów transportowych (w samym 2011 r. beneficjenci planowali zakończenie 27 projektów). Widać tu wyraźnie tendencje zwyżkową, zwłaszcza w przypadku projektów polegających na modernizacji dróg publicznych, gdzie w 2010 r. gotowych było jedynie 10,6 km, a już rok później 276,46 km dróg. Sytuacja potwierdza jedynie fakt, iż wraz z upływem czasu szereg rozpoczętych inwestycji będzie sukcesywnie kończonych, a co za tym idzie pojawią się bardziej wymierne efekty rzeczowe ich realizacji. 5 Jeżeli chodzi o stan infrastruktury kolejowej (przy długości eksploatowanych linii kolejowych w województwie na poziomie 1063 km w 2010 r.), to podobnie jak w przypadku infrastruktury drogowej, nie wygląda on najkorzystniej, poza tym SWOT wskazuje również na niski poziom wykorzystania linii kolejowych oraz niekorzystny układ krajowej sieci kolejowej wpływający na złą jakość połączeń Łodzi z innymi dużymi ośrodkami. Aktualnie Łódzki Węzeł Kolejowy stanowi barierę ograniczającą przepustowość i częstotliwość obsługi pociągów dalekobieżnych, gdyż te same linie, często jednotorowe, wykorzystywane są zarówno dla ruchu pociągów osobowych podmiejskich, jak i dalekobieżnych. Większość linii województwa posiada zbyt niskie parametry techniczne, z prędkością maksymalną oscylującą w granicach 100-120 km/h. Faktyczna prędkość eksploatowana waha się w granicach 40-80 km/h, co jest spowodowane ograniczeniami związanymi ze złym stanem samych torowisk, ich złą geometrią, złym stanem technicznym obiektów towarzyszących oraz brakiem odpowiedniej widoczności na przejazdach. Z tego też względu w ramach RPO WŁ zaplanowano na 2013 r. zakup, bądź modernizację 10 szt. taboru transportu (publicznego kolejowego), jak również zrekonstruowanie 45 km linii kolejowych. Do końca okresu sprawozdawczego zakupiono 3 jednostki taboru. Jeżeli chodzi o długość zrekonstruowanych linii kolejowych to w 2011 r. kształtowała się ona na poziomie 34,43 km, co stanowi 77% planowanej na 2013 r. długości. W ramach I Osi priorytetowej na koniec 2011 r. zgodnie z założeniami przyjętymi na 2011 r. zakończono 44% projektów. Biorąc pod uwagę cały dotychczasowy okres wdrażania zakończonych zostało 23% projektów. Osiągnięcie poziomu 17,57 km nowych dróg, 276,46 km zmodernizowanych dróg czy też 34,43 km zrekonstruowanych linii kolejowych to niewątpliwie najbardziej widoczny efekt dotychczasowych działań w tym zakresie 5 Różnica między przedstawionymi, osiągniętymi już wielkościami wskaźników od tych z załącznika nr IV wynika z faktu, iż załącznik IV prezentuje realizację wskaźników w oparciu o projekty zakończone, natomiast opisywana realizacja oparta została na ostatnich skorygowanych wnioskach o płatność. 154

stanowiący zarazem wyraźny rezultat rozliczenia 52,2% zakontraktowanych środków. 6 Niewątpliwie przekłada się to na realizację celu głównego, jakim jest poprawa dostępności komunikacyjnej województwa łódzkiego choć z pewnością trudno jednoznacznie ocenić siłę wpływu na osiąganie sformułowanych w ramach Programu celów. Realokacje W 2011 r. w ramach I Osi priorytetowej w celu zapewnienia pełnego zakontraktowania środków przeznaczonych na realizacje zadań z zakresu infrastruktury transportowej trzykrotnie podejmowano uchwały ZWŁ w sprawie realokacji środków finansowych w ramach poszczególnych działań Programu: Przesunięcie kwoty 1 441 448 EUR z Działań: I.2 (kod 16) 1 042 756 EUR, I.3 (kod 29) 167 226 EUR, I.4 (kod 25) 130 337 EUR, I.5 (kod 28) 101 129 EUR do Działania I.1 (kod 23); Przesunięcie kwoty 2 666 743 EUR z Działań: I.2 (kod 16) 1 326 157 EUR, I.3 (kod 29) 981 100 EUR, I.4 (kod 25) 266 261 EUR, I.5 (kod 28) 93 225 EUR do Działania I.1 (kod 23); Przesunięcie kwoty 619 436 EUR z Działań: I.2 (kod 16) 241 786 EUR, I.3 (kod 29) 287 595 EUR, I.4 (kod 25)71 569 EUR, I.5 (kod 28) 18 486 EUR do Działania I.1 (kod 23); Realokacje uzasadniały: wzrost kursu euro (wzrost alokacji wyrażonej w PLN); oszczędności poprzetargowe; możliwość dofinansowania projektów. Rozkład projektów w I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa wg działu gospodarki Jeżeli chodzi o podział projektów wg działu gospodarki to w przypadku I osi priorytetowej wszystkie 77 realizowanych projektów należy do działu 11 Transport. wg obszaru realizacji Tabela 40: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa pod względem obszaru realizacji Obszar realizacji Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) obszar miejski 40 122 377 423,56 obszar wiejski 37 95 515 641,13 RAZEM 77 217 893 064,69 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 6 J.w. 155

W ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa, pod względem obszaru realizacji, liczba 77 projektów rozkłada się równomiernie. Na obszarach miejskich realizowane są inwestycje dotyczące poprawy infrastruktury drogowej miast (budowa i modernizacja dróg, w tym obwodnic miast) oraz służące poprawie bezpieczeństwa mieszkańców (m.in. 5 projektów w ramach działania I.4: Miejski transport publiczny realizowanych jest przez poszczególne samorządy miejskie oraz 1 miejskie przedsiębiorstwo komunikacji). Na obszarach wiejskich powstają w większości inwestycje związane z budową i modernizacją dróg gminnych, powiatowych i regionalnych. Wykres 30: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba projektów pod względem obszaru realizacji (w %) Wykres 31: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar (w %) 48% 52% 44% 56% obszary miejskie obszary wiejskie obszary miejskie obszary wiejskie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 156

wg kategorii interwencji Wykres 33: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %) Wykres 32: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji 6,50% 3,90% 1,30% 2,60% 2,60% 10% 1,12% 1,91% 8,20% 4,20% 83% 74,47% 16-Kolej 18- tabor kolejowy 23-drogi regionalne/lokalne 25-transport miejski 28-inteligentne systemy transportu 29- porty lotnicze 16-Kolej 18- tabor kolejowy 23-drogi regionalne/lokalne 25-transport miejski 28-inteligentne systemy transportu 29- porty lotnicze Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Najwięcej projektów, bo aż 64 jest realizowanych w ramach kategorii 23 - Drogi regionalne/lokalne. Kolejne miejsca zajmują odpowiednio 5 projektów w kategorii 25-Transport miejski oraz 3 projekty z kategorii 28 - inteligentne systemy transportu. Biorąc pod uwagę wartość projektów to najwięcej środków absorbują projekty z kategorii 23- Drogi regionalne/lokalne - 162 277 536,8 EUR (734 630 409 PLN). Kolejne miejsca zajmują odpowiednio kategorie 16 - Kolej z kwotą 17 902 653 EUR (81 045 310,31 PLN) oraz 29 - Porty lotnicze obejmująca 21 960 111,44 EUR (99 413 424,5 PLN). wg form prawnych Tabela 41: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa Forma prawna Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) jst 69 174 415 668,31 przedsiębiorcy 7 41 489 442,44 administracja państwowa 1 1 987 953,95 RAZEM 77 217 893 063,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 157

Wśród 77 projektów w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa najwięcej projektów realizują jst (69 projektów). Wśród nich liderem w aplikowaniu o unijne wsparcie jest Województwo Łódzkie realizujące 8 projektów dotyczących rozbudowy, modernizacji regionalnego układu transportowego (5 projektów dotyczących rozbudowy i modernizacji regionalnego układu transportowego, 2 projekty kolejowe, z czego 1 polegający na zakupie trzech zmodernizowanych pociągów o napędzie elektrycznym i 1 polegający na modernizacji 4 elektrycznych zespołów trakcyjnych oraz 1 projekt z zakresu monitorowania obciążenia dróg) o łącznej kwocie dofinansowania UE: 56 111 506, 51 EUR (254 016 789,97 PLN). Wśród jst niższego szczebla w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa, wyróżniają się: Gmina Miasto Radomsko i Powiat Zduńskowolski, które realizują po 3 projekty o łącznej kwocie dofinansowania 20 255 749,93 EUR (91 697 779,95 PLN). Spośród 7 projektów realizowanych przez przedsiębiorców w ramach I Osi priorytetowej mamy 3 duże przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej (w Łodzi, Sieradzu i Skierniewicach) realizujące 4 projekty w ramach Działania I.4 Miejski transport publiczny i Działania I.5 Inteligentne systemy transportu o łącznej kwocie dofinansowania UE: 1 626 677,95 EUR (7 363 971,1 PLN). W ramach Działania I.2: Kolej, PKP Polskie Linie Kolejowe zmodernizowały linię kolejową nr 15 na odcinku Bednary - Zgierz oraz realizują projekt polegający na budowie i przebudowie przystanków kolejowych na trasie Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. Na obydwa projekty przeznaczono 17 902 653 EUR (81 045 310,31 PLN). Niewątpliwie, na jeden z kluczowych projektów dla regionu, środki finansowe w ramach Działania I.3: Porty lotnicze, pozyskał Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta Sp. z o.o. Uzyskane dofinansowanie UE w wysokości 21 960 111,44 EUR (99 413 424,5 PLN) pozwoli na rozbudowę jedynego lotniska w regionie. Dodatkowo 1 projekt realizuje Komenda Wojewódzka Policji z zakresu doposażenia służb ratowniczych i interwencyjnych, o łącznej wartości dofinansowania UE 1 987 953,95 EUR (8 999 467,52 PLN). Wykres 35: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Liczba umów pod względem form prawnych w (%) Wykres 34: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%) 9,09% 1,31% 19,00% 0,90% 89,60% 80,15% administracja rządowa administracja rządowa jst jst przedsiębiorcy przedsiębiorcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 158

wg powiatów Liczba projektów realizowanych na terenie poszczególnych powiatów w ramach I Osi priorytetowej. Jeżeli projekt realizowany jest na terenie kilku powiatów, w każdym z nich wykazywany jest jako osobny projekt Wykres 36: I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach 25 20 21 15 10 5 0 8 Powiat bełchatowski 5 Powiat brzeziński 13 Powiat kutnowski 2 Powiat łaski 5 Powiat łęczycki 9 Powiat łowicki 4 Powiat łódzki wschodni 6 Powiat m. Łódź 1 Powiat m. Piotrków 2 Powiat m. Skierniewice 7 7 Powiat opoczyński Powiat pabianicki 3 Powiat pajęczański 6 Powiat piotrkowski 9 Powiat poddębicki 7 Powiat radomszczański 5 Powiat rawski 7 Powiat sieradzki 4 Powiat skierniewicki 9 11 Powiat tomaszowski Powiat wieluński 2 Powiat wieruszowski 13 Powiat zduńskowolski Powiat zgierski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W ramach I Osi priorytetowej Infrastruktura transportowa najwięcej bo aż 21 projektów realizowanych jest na terenie powiatu zgierskiego, na kolejnych miejscach znajduje się powiat kutnowski i zduńskowolski z 13 projektami. W ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa wszystkie realizowane projekty są o charakterze inwestycyjnym. W związku z brakiem identyfikacji na poziomie programu operacyjnego obszarów defaworyzowanych, nie można przeprowadzić analizy dotyczącej wpływu wsparcia udzielonego w ramach RPO WŁ na sytuację społeczno-gospodarczą takich obszarów. 159

Analiza realizacji wskaźników programowych - I Oś priorytetowa: Infrastruktura transportowa 1/ Liczba projektów z zakresu transportu szt. (wskaźnik produktu) Wykres 38: Realizacja finansowa. Wartość projektów z zakresu transportu w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa Wykres 37: Realizacja rzeczowa. Liczba z zakresu transportu w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa mln euro 250 217,9 90 szt. 80 77 200 150 100 50 0 13,8 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 70 60 50 40 30 20 18 szacowana realizacja realizacja 10 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach I Osi priorytetowej. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w ramach I Osi priorytetowej. Według stanu na 31 grudnia 2011 r., 18 projektów uzyskało status projektów zakończonych, co stanowi 20 % realizacji wartości docelowej zaplanowanej na 2013 r. W porównaniu do stanu na koniec 2010 r. wartość wskaźnika zwiększyła się o 12 projektów. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi łącznie 77 projektów, co stanowi około 86 % wartości docelowej na 2013 r. Dodatkowe środki z KRW, które przeznaczono m.in. na działania w ramach I Osi priorytetowej, wpłyną na wzrost szacowanej realizacji, co zostanie wykazane w kolejnym sprawozdaniu rocznym. 160

2/ Długość nowych dróg lokalnych (km) (wskaźnik produktu) Wykres 39: Realizacja finansowa. Wartość projektów z zakresu transportu w ramach Działania I.1 Drogi Wykres 40: Realizacja rzeczowa. Długość nowych dróg lokalnych w ramach Działania I.1 Drogi mln euro 200 160 120 80 40 162,3 13,8 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 35 km 30 25 20 15 10 30,34 8,29 szacowana realizacja realizacja 0 5 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany w ramach działania I.1 Drogi. Obecnie wskaźnik wykazywany jest w oparciu o funkcjonujące w KSI (SIMIK 07-13) wskaźniki produktu: Długość wybudowanych dróg gminnych (km) oraz Długość wybudowanych dróg powiatowych (km). W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu, zmianie uległa nazwa 7 oraz wartości docelowe wskaźnika z: 60 km (2013) i 76 km (2015) na: 20 km (2013) i 25 km (2015). Na koniec okresu sprawozdawczego, wskaźnik został osiągnięty łącznie na poziomie 8,29 km (na podstawie operacji zakończonych), co w stosunku do 20 km zakładanych do osiągnięcia w roku 2013, stanowi ponad 41 % realizacji (drogi gminne 7,30 km oraz drogi powiatowe 0,99 km). Jednak według stanu faktycznego, na podstawie ostatnich wniosków o płatność w projektach, wskaźnik zrealizowano łącznie na poziomie 17,57 km (ok. 88 % wartości docelowej na 2013 r.). Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 30,34 km, co wypełnia wartość docelową zakładaną na 2015 r. 7 (poprzednio: Długość nowych dróg w tym: lokalne, regionalne ) 161

3/ Długość zrekonstruowanych dróg w tym: lokalne i regionalne km (wskaźnik produktu) Wykres 41: Realizacja finansowa. Wartość projektów z zakresu transportu w ramach Działania I.1 Drogi Wykres 42: Realizacja rzeczowa. Długość zrekonstruowanych dróg w ramach Działania I.1 Drogi mln euro 200 162,3 160 120 80 40 0 13,8 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 300 200 100 0 km 500 449,56 400 378,56 długość zrekonstruowanych dróg 81,55 81,5571 0 w tym lokalne w tym regionalne szacowana realizacja realizacja Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania I.1 Drogi i wykazywany w oparciu o widniejące w KSI (SIMIK 07-13) wskaźniki produktu: Długość przebudowanych dróg gminnych (km), Długość przebudowanych dróg powiatowych (km) oraz Długość przebudowanych dróg wojewódzkich (km). Wskaźnik na koniec grudnia 2011 r. został osiągnięty na łącznym poziomie 81,55 km, co w stosunku do 440 km zakładanych do realizacji (2013 r.) wynosi ok. 19 %, z czego przebudowane drogi powiatowe stanowią 71,77 km, natomiast drogi gminne 9,78 km. W badanym okresie sprawozdawczym (2011 r.) realizacja wskaźnika w porównaniu do stanu na koniec 2010 r. zwiększyła się o 71,49 km przebudowanych dróg (drogi gminne 3,33 km, drogi powiatowe 68,16 km). Świadczy to o dużym postępie w osiągnięciu ww. wskaźnika. Rzeczywiste wykonanie wskaźnika (na podstawie złożonych ostatnich skorygowanych wniosków o płatność w projektach) wynosi jednak 276,46 km, co daje ok. 63 % zakładanej do osiągnięcia w 2013 r. wartości docelowej. Szacowana realizacja wskaźnika (podpisane umowy) wynosi łącznie 449,56 km, co wypełnia wartość docelową zaplanowaną do osiągnięcia w 2013 r. Niski stopień realizacji wskaźnika (9,78 km) w zakresie przebudowanych dróg gminnych związany jest ze specyfiką i złożonością projektów infrastrukturalnych (uzyskanie wszystkich wymaganych dokumentów i pozwoleń oraz wybór w ramach PZP wykonawców robót), co wydłuża planowany okres zakończenia realizacji projektów, a tym samym jego ostatecznego rozliczenia. Wiadomo już jednak, że wg stanu na koniec 2011 r. (na podstawie złożonych ostatnich skorygowanych wniosków o płatność w projektach) wskaźnik osiągnięto na poziomie 102,99 km, co stanowi około 45 % zakładanej wartości docelowej na 2013 r. Dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW zostaną przeznaczone m.in. na modernizację dróg regionalnych, co pozwoli na osiągnięcie wartości docelowej na 2015 r. 162

4/ Liczba zakupionego / zmodernizowanego taboru transportu (publicznego, kolejowego) szt. (wskaźnik produktu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działań I.2 Kolej oraz I.4 Miejski transport publiczny. Wskaźnik wykazywany w oparciu o funkcjonujące w KSI (SIMIK 07-13) wskaźniki produktu: Liczba zakupionych jednostek taboru kolejowego (szt.) oraz Liczba zakupionych jednostek taboru komunikacji miejskiej (szt.). Na koniec 2011 r. efekt rzeczowy nie jest jeszcze wykazywany ze względu na brak projektów zakończonych w ramach Działań: I.2 Kolej oraz I.4 Miejski transport publiczny. Jednak na podstawie operacji jeszcze niezakończonych (ostatnie wnioski o płatność) faktyczna realizacja wskaźnika została osiągnięta na poziomie 16 szt. (13 szt. - zakup jednostek taboru komunikacji miejskiej oraz 3 szt. liczba zakupionych jednostek taboru kolejowego), co stanowi ok. 46 % zakładanej w Programie wartości docelowej w 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 35 szt., co wypełnia wartość docelową planowaną do osiągnięcia na 2013 r. 5/ Długość zrekonstruowanych linii kolejowych km (wskaźnik produktu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania I.2 Kolej i wykazywany w oparciu o funkcjonujący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik produktu: Długość przebudowanych linii kolejowych (km). Jedyny projekt w ramach Programu zakładający realizację powyższego wskaźnika nie został zakończony, stąd w sprawozdaniu realizacja wskaźnika wykazywana jest w dalszym ciągu na zerowym poziomie. Jednak według stanu faktycznego (na podstawie złożonych ostatnich skorygowanych wniosków o płatność w projektach) jego realizacja wynosi 34,43 km, co stanowi blisko 77 % wartości docelowej na 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika wynosi 47 km, co wypełnia wartość docelową zakładaną do osiągnięcia na 2013 r. Dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW zostaną przeznaczone m.in. na kolej, co pozwoli na wzrost wartości wskaźnika w celu osiągnięcia wartości docelowej na 2015 r. 163

6/ Oszczędność czasu w euro/ na nowych i zrekonstruowanych drogach/ w przewozach pasażerskich i towarowych euro (wskaźnik rezultatu) Wykres 43: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działań: I.1 Drogi i I.5 Inteligentne systemy transportu Wykres 44: Realizacja rzeczowa. Oszczędność czasu w euro / na nowych i zrekonstruowanych drogach w przewozach pasażerskich i towarowych mln euro mln euro 200 164,7 160 120 80 40 13,8 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 20 15 10 5 16,2 3,7 szacowana realizacja realizacja 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany w ramach Działań: I.1 Drogi oraz I.5 Inteligentne systemy transportu. Wykazywany jest w oparciu o widniejące w KSI (SIMIK 07-13) następujące wskaźniki rezultatu: Oszczędność czasu w przewozach pasażerskich (euro/rok), Oszczędność czasu w przewozach pasażerskich (PLN/rok), Oszczędność czasu w przewozach towarowych (euro/rok) oraz Oszczędność czasu w przewozach towarowych(pln/rok). W celu zobrazowania postępów rzeczowych w realizacji wskaźnika, wartości dla roku 2011 wyrażone w PLN przeliczono po kursie EUR z dnia 29.11.2011 r., tj. 1 EUR = 4,5270 PLN. Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r., na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik ten zrealizowano na łącznym poziomie 3 663 253,10 EUR, co stanowi ponad 32 % wartości zakładanych do osiągnięcia w 2015 r. Z powyższych informacji wynika, że w porównaniu do 2010 r. realizacja wskaźnika zwiększyła się o 1 992 858,60 EUR. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi ponad 16 mln euro, co wypełnia wartość docelową na 2015 r. 7/ Oszczędność czasu w euro na zrekonstruowanych liniach kolejowych/ w przewozach pasażerskich i towarowych euro (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania I.2 Kolej i wykazywany w oparciu o widniejące w KSI (SIMIK 07-13) następujące wskaźniki rezultatu: Oszczędność czasu w przewozach pasażerskich (euro/rok), Oszczędność czasu w przewozach pasażerskich (PLN/rok), Oszczędność czasu w przewozach towarowych (euro/rok) oraz Oszczędność czasu w przewozach towarowych (PLN/rok). 164

W celu zobrazowania postępów rzeczowych w realizacji wskaźnika, wartości dla 2011 r. wyrażone w PLN przeliczono po kursie EUR z dnia 29.11.2011 r., tj. 1 EUR = 4,5270 PLN. Żaden z projektów w ramach Działania I.2 Kolej nie został jeszcze zakończony, stąd realizacja wskaźnika wykazywana jest na zerowym poziomie, podobnie jak to miało miejsce w przypadku sprawozdania rocznego za 2010 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 2 345 919,13 EUR, co stanowi ponad 87 % wartości docelowej na 2015 r. Wzrost wartości szacowanej umożliwią dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW na realizację działania I.2 Kolej. 8/ Liczba funkcjonujących w województwie systemów dotyczących bezpieczeństwa ruchu drogowego szt. (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania I.5 Inteligentne systemu transportu. Wykazywany w oparciu o funkcjonujący w KSI (SIMIK 07-13) w ramach działania wskaźnik produktu: Liczba zainstalowanych systemów (szt.). Na koniec okresu sprawozdawczego żaden z projektów realizujących ww. wskaźnik w ramach Działania I.5 Inteligentne systemy transportu nie został zakończony, stąd jego realizacja wykazywana jest nadal na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika, na podstawie podpisanych umów, wynosi wg stanu na 31 grudnia 2011 r. - 30 szt. Zmniejszenie o 4 sztuki jej wartości w porównaniu do roku 2010, wynika z rozwiązania umowy o dofinansowanie 1 projektu. W związku z przyjętą przez jednego z beneficjentów metodologią szacowania tego wskaźnika, zgodnie z którą każdy pojedynczy element systemu policzono jako odrębny system, zakładana przez niego do osiągnięcia wartość wskaźnika na poziomie 27 sztuk nie oddaje prawidłowo rzeczywistej i spójnej z pozostałymi projektami liczby utworzonych systemów. Stosując jednolitą metodologię dla wszystkich projektów z tego zakresu, szacowana wartość wskaźnika wynosi 4 sztuki, co wypełnia wartość docelową na 2015 r. 9/ Przyrost ludności korzystającej z transportu miejskiego osoby (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania I.4 Miejski transport publiczny i wykazywany w oparciu o widniejący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik rezultatu: Liczba osób korzystających z komunikacji miejskiej (osoby/rok). Wyliczany jest jako różnica wartości docelowych określonych przez beneficjentów w projektach i ich wartości bazowych. W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmianie uległa jednostka miary wskaźnika z: tys. osób na osoby. Według stanu na koniec 2011 r. żaden z projektów Działania I.4 Miejski transport publiczny nie został zakończony, stąd realizacja wskaźnika nadal wykazywana jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika zgodnie z KSI (SIMIK 07-13) wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. wynosiła 8 803 000 osoby, jednak pod koniec lutego 2012 r. IZ RPO WŁ dokonała korekty tego zapisu w systemie informatycznym i obecnie wartość ta wynosi 1 999 000 osoby, co stanowi prawie 100 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia w 2015 r. 10/ Liczba przewiezionych pasażerów transportem lotniczym osoby (wskaźnik rezultatu) 165

Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania I.3 Porty lotnicze i wykazywany w oparciu o widniejący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik rezultatu: Liczba pasażerów (osoby/rok). W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmianie uległa jednostka miary wskaźnika z: tys. osób na: osoby. Realizacja wskaźnika zakładana jest w jedynym projekcie Działania I.3. Porty lotnicze, będącym projektem kluczowym. Na koniec okresu sprawozdawczego projekt ten nie został zakończony, stąd w wierszu realizacja wartość wykazywana jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika wynosi 940 000 osób, co stanowi ponad 72 % wartości docelowej na 2015 r. W związku z potrzebą ustalenia efektów projektów po zakończeniu ich realizacji, prowadzone było badanie ankietowe dla projektów zakończonych wg stanu na koniec 2011 r. Na podstawie informacji zwrotnej od 100 % ankietowanych w ramach projektów osiągnięto wskaźniki rzeczowe przedstawione w poniższej tabeli: Tabela 42: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach 8 Lp. Nazwa wskaźnika produktu jm. wartość 1 Liczba projektów z zakresu transportu szt. 18 2 Liczba projektów z zakresu transportu szt. 18 drogowego 3 Długość nowych dróg km. 0,91 4 w tym lokalne km. 0,91 5 Długość zrekonstruowanych dróg km. 3,47 6 Długość wybudowanych dróg powiatowych km. 0,99 7 Długość wybudowanych dróg gminnych km. 8,23 8 Długość przebudowanych dróg powiatowych km. 72,31 9 Długość przebudowanych dróg gminnych km. 9,25 10 Liczba wybudowanych / przebudowanych szt. 35 skrzyżowań (szt.) 11 Liczba wybudowanych / przebudowanych zatok szt. 17 12 Liczba wybudowanych / przebudowanych drogowych obiektów inżynieryjnych szt. 7 13 Długość wybudowanych / przebudowanych ciągów pieszo - rowerowych km. 11,67 14 Liczba działań prewencyjnych poprawiających bezpieczeństwo ruchu drogowego szt. 1 15 Długość wybudowanych lub oznakowanych/wytyczonych ścieżek rowerowych km. 0,99 8 Przedmiotowe dane pochodzą z ankiet wysłanych do beneficjentów realizujących projekty w ramach I Osi priorytetowej, zakończonych wg stanu na dzień 31.12.2011 r. 166

Lp Nazwa wskaźnika rezultatu jm. wartość 1 Oszczędność czasu w euro / na nowych i zrekonstruowanych drogach / w przewozach pasażerskich i towarowych 2 Oszczędność czasu w euro / na nowych i zrekonstruowanych drogach / w przewozach pasażerskich 3 Oszczędność czasu w euro / na nowych i zrekonstruowanych drogach / w przewozach towarowych euro 2 653 235,64 euro 2 670 788,87 euro 1 152 910,46 4 Liczba osób korzystających z wybudowanych / przebudowanych ciągów pieszo-rowerowych / ścieżek rowerowych os. 20 804 5 Zmiana przepustowości pojazdy / miesiąc 58 470 6 Długość dróg objętych monitoringiem bezpieczeństwa drogowego km 5,3 7 Zmiana liczby wypadków drogowych / kolizji w wyniku realizacji projektu szt. 9 8 Oszczędność czasu w przewozach pasażerskich w PLN/rok zgodnie z sprawozdaniem 9 Oszczędność czasu w przewozach towarowych w PLN/rok zgodnie z sprawozdaniem PLN/rok 273 855,21 PLN/rok 79 431,08 167 Źródło: opracowanie własne Biorąc pod uwagę wartości wskaźników wykazane w ankietach należy stwierdzić, iż w większości przypadku potwierdzają one dane zawarte w KSI-SIMIK 07-13. W kilku przypadkach wartości te odbiegają od tych z KSI SIMIK 07-13. W przypadku większej od zakładanej realizacji wskaźnika mamy do czynienia z dodatkowym, osiągniętym przez beneficjenta efektem. Sytuacja wykazania niższej niż w systemie KSI-SIMIK 07-13 wartości wymaga przeprowadzenia dodatkowej analizy. Komplementarność W I Osi Priorytetowej: Infrastruktura Transportowa trzy działania wykazują komplementarność wzajemną (wewnętrzną). Są to: Działanie I.3 Porty lotnicze, Działanie I.4 Miejski transport publiczny oraz Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu. Ponadto w ramach tej Osi, Działanie I.1 Drogi jest komplementarne z działaniami z VI Osi Priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich. W przypadku komplementarności z innymi programami, I Oś Priorytetowa jest komplementarna przede wszystkim z działaniami z priorytetów VI-VIII POIiŚ, zwłaszcza z działaniami: VI.1 Rozwój sieci drogowej TEN-T, VI.3 Rozwój sieci lotniczej TEN-T, VII.1 Rozwój transportu kolejowego, VII.3 Transport miejski w obszarach metropolitarnych, a także odpowiednio wszystkimi działaniami z priorytetu VIII POIŚ. Przykład projektów komplementarnych realizowanych przez województwo łódzkie przy współudziale środków EFRR dotyczy projektów pn. Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 708

na odcinku Niesułków Brzeziny, Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 708 na odcinku Ozorków - Warszyce - Stryków - Niesułków wraz z realizacją obwodnicy miasta Stryków realizowanych w ramach Działania I.1 oraz projektu Inteligentne systemy transportu - monitorowanie obciążenia dróg z Działania I.5. Przedmiotowe projekty 1 i 2 wzajemnie uzupełniają się i wzmacniają przebudowywane drogi tworzą ciąg komunikacyjny pełniący funkcję obwodnicy dla ruchu tranzytowego miasta Łodzi oraz łączą trzy drogi krajowe nr 1, nr 14 i nr 72. Niezwykle istotny jest fakt, że realizacja obydwu projektów daje dodatkowy efekt w postaci udrożnienia zjazdu z autostrady A2 zarówno w kierunku Rawy Mazowieckiej, jak i Ozorkowa. Dodatkowo projekt nr 3 wzmacnia efekty projektu nr 1. Wdrożenie inteligentnego systemu transportu wzmocni spodziewane efekty projektu 1 w zakresie płynności ruchu i bezpieczeństwa na wyremontowanym odcinku drogi m.in. poprzez eliminację przeciążonych Tirów. Projekty realizowane na terenie województwa łódzkiego finansowane w ramach innych programów operacyjnych Na obszarze województwa łódzkiego realizowane są projekty w ramach innych programów operacyjnych, które tematyczne są zbieżne z obszarem wsparcia I Osi Priorytetowej: Infrastruktura transportowa. Jest ich jednak stosunkowo niewiele, bo tylko 3. Realizowane są w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko o wartości ogółem 6 991 761,65 EUR (31 651 704,99 PLN), w tym dofinansowanie UE: 4 941 989,3 EUR (22 372 385, 57 PLN). W podziale na kategorie interwencji rozkład projektów przedstawia się następująco: Projekty realizowane w ramach POIiŚ: 22 Drogi krajowe 1 1. Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego w ciągu drogi krajowej nr 91 w Piotrkowie Trybunalskim poprzez: 29 Porty lotnicze - 2 budowę ronda u zbiegu ulic: Wolborska, Rzemieślnicza, Wierzejska, Wyzwolenia, rozbudowę skrzyżowania ulic: Krakowskie Przedmieście. Beneficjent - Miasto Piotrków Trybunalski. 1. Dostosowanie wyposażenia Portu Lotniczego Łódź w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Beneficjent - Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta Sp. z o.o.; 2. Poprawa bezpieczeństwa Portu lotniczego Łódź w zakresie zapobiegania incydentom. Beneficjent - Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta Sp. z o.o. 168

Plany w kolejnym okresie sprawozdawczym Następny okres sprawozdawczy to kolejny nabór do Działania I.2 Kolej, planowany na przełomie kwietnia i maja 2012 r. Poza tym kolejny rok to przede wszystkim rozliczanie poniesionych wydatków i kończenie coraz większej ilości projektów (na koniec 2011 r. zakończono jedynie 18 z 77 projektów), a co za tym idzie pojawią się bardziej wyraźnie widoczne efekty rzeczowe. Wyniki badań ewaluacyjnych dotyczących wsparcia w ramach I Osi Priorytetowej: Infrastruktura transportowa oraz sposób wykorzystania rekomendacji Zrealizowane raporty ewaluacyjne opisują wdrażania RPO WŁ jako całości wobec czego trudne jest wyłonienie wyników badań dotyczących poszczególnych osi priorytetowych. Szczegółowe informacje w rozdziale 2.7 Monitorowanie i ocena Zasada równość szans w kontekście realizacji I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa Informacje na temat zasady równości szans kobiet i mężczyzn znajdują się w części 2.2.1 Sprawozdania - Zasada równości szans. Występowanie cross financingu - u w projektach realizowanych w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa Informacje na temat finansowania krzyżowego projektów ujęte zostały w części 2.6.3 Sprawozdania - cross-financing. Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Informacje na temat problemów we wdrażaniu RPO WŁ zostały zawarte w punkcie 2.3 Sprawozdania Napotkane znaczące problemy oraz podjęte środki zaradcze. Projekty kluczowe w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa Zmiany w Indykatywnym Wykazie Projektów Kluczowych dla RPO WŁ na lata 2007-2013 dofinansowanych w ramach I Osi priorytetowej: Infrastruktura transportowa W grudniu 2011 r. zostały złożone przez Województwo Łódzkie dwa projekty kluczowe: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 713 na odcinku Andrespol - Kurowice w ramach zadania inwestycyjnego pn.: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 713 na odcinku Andrespol - Ujazd oraz Tomaszów Mazowiecki - Januszewice wraz z przejściem przez Tomaszów Mazowiecki o wartości dofinansowania 5 838 739,76 EUR (26 431 974,89 PLN); Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 703 na odcinku Poddębice - węzeł autostradowy Wartkowice w ramach zadania inwestycyjnego pn: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 703 Porczyny - Łowicz wraz z budową obwodnicy m. Piątek o wartości dofinansowania 2 675 895,5 EUR (12 113 778,86 PLN). W grudniu 2011 r. wynikiem pozytywnym zakończyła się ocena formalna i merytoryczna obydwu projektów. ZWŁ Uchwałą Nr 2187/11 z dnia 15 grudnia 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania obydwa projekty. Natomiast w dniu 16 grudnia 2011 r. 169

zostały podjęte dwie uchwały w sprawie przyznania dofinansowania na realizację projektów własnych przyjmujące Prawa i Obowiązki Beneficjenta: Uchwała nr 2189/11 dla drogi wojewódzkiej nr 713; Uchwała nr 2188/11 dla drogi wojewódzkiej nr 703. Projekty kluczowe na etapie pre-umowy 1. Tytuł projektu: Budowa Trasy "Górna" na odcinku od Al. Włókniarzy do ul. Rzgowskiej "Etap I - odc. Rzgowska - Paradna"; Beneficjent: Miasto Łódź; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Dofinansowanie UE: 19 656 194,1 EUR (52 575 752,45 PLN). Wartość projektu ogółem: 31 256 903,03 EUR (188 000 000 PLN) Termin realizacji: 29.12.2012 r. - 31.12.2012 r. Data podpisania preumowy: 17.07.2008 r. Data złożenia wniosku o dofinansowanie 30.12.2011 r. Obecnie trwają procedury oceny tego wniosku. Planowana data podpisania umowy o dofinansowanie: 16.05.2012 r. W rezultacie realizacji tego projektu planowane jest wybudowanie ok. 2 km drogi. Wykaz projektów kluczowych dofinansowanych w ramach I osi Priorytetowej RPO WŁ na lata 2007-2013 1. Tytuł projektu: Budowa ulicy Śląskiej na odcinku od ulicy Tomaszowskiej do ulicy Rokicińskiej (podłączenie do węzła "Andrespol" na autostradzie A1); Beneficjent: Miasto Łódź; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 31 256 903,03 EUR (141 500 000,03 PLN); Dofinansowanie UE: 19 656 194,1 EUR (88 983 590,72 PLN). Przedmiotem projektu jest podłączenie miejskiego systemu drogowego do sieci autostrad autostrada A1 węzeł Andrespol. W rezultacie utworzono skrót komunikacyjny między ul. Tomaszowską a ul. Rokicińską, dzięki czemu znacznie poprawiono dostęp do największej w Łodzi stacji kontenerowej Łódź Olechów umożliwiając rozwój działalności produkcyjno-logistycznej na terenach dotychczas niezagospodarowanych. W dniu 06.06.2011 r. rozpoczęto procedurę odbioru, którą zakończono 15.06.2011 r. Obecnie wykonane prace znajdują się na etapie rozliczania przez Inżyniera Kontraktu. 2. Tytuł projektu: Poprawa dostępności komunikacyjnej województwa łódzkiego poprzez przebudowę infrastruktury transportowej Północ Południe w powiecie zduńskowolskim i łaskim; Beneficjent: powiat zduńskowolski; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 15 857 987,65 EUR (71 789 110,1 PLN); Dofinansowanie UE: 10 266 443,27 EUR (46 476 188,67 PLN); Termin realizacji: 01.04.2007 r. - 31.12.2012 r. 170

Przedmiotem projektu była przebudowa ciągu komunikacyjnego dróg powiatowych na długości 37,88 km na odcinku Wielka Wieś Zduńska Wola Zapolice Widawa Zborów, wraz z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą. Projekt umożliwił zintegrowanie infrastruktury transportowej dróg wojewódzkich i krajowych w zachodniej części województwa łódzkiego oraz znacznie poprawił stan techniczny przebudowywanego ciągu, wpływając również na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Roboty budowlane w ramach projektu zostały zakończone tym samym beneficjent osiągnął zamierzone cele. 3. Tytuł projektu: Budowa zachodniej obwodnicy miasta Radomska o długości 6554 M-odcinek A-C-F, ul. Brzeźnickiej przez istniejące rondo C do ul. Sucharskiego, oraz odcinek F-L od ul. Sucharskiego do ul. Narutowicza; Beneficjent: Gmina Miasto Radomsko; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 11 082 358 EUR (50 169 835,31 PLN); Dofinansowanie UE: 7 554 621,1 EUR (34 199 769,7 PLN); Termin realizacji: 31.01.2007 r. 30.06.2013 r. Celem projektu jest poprawa stanu dróg oraz poprawa powiązań infrastruktury drogowej w obszarze północno-zachodniej części Radomska, zmierzająca do wykreowania alternatywnego połączenia drogowego względem obecnego przebiegu DK 91 i DK 42 (odciążenie odcinków śródmiejskich istniejącej drogi) oraz zapewnienia sprawnego systemu obsługi transportowej radomszczańskiej strefy przemysłowo-magazynowej (wsparcie procesów rozwoju aktywności ekonomicznej miasta). Zrealizowano wszystkie prace budowlane planowane do wykonania w 2011 r. m.in. roboty przygotowawcze i roboty ziemne z umocnieniem skarpy zbiornika. Planowany termin zakończenia realizacji projektu przypada na koniec czerwca 2013 r. i jak dotychczas nie zanotowano żadnych problemów w toku realizacji projektu. 4. Tytuł projektu: Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 708 na odcinku Ozorków- Warszyce-Stryków-Niesułków wraz z realizacją obwodnicy miasta Stryków; Beneficjent: Województwo Łódzkie; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 27 108 199 EUR (122 718 816,88 PLN); Dofinansowanie UE: 21 945 028,39 EUR (99 345 143,5 PLN); Termin realizacji: 18.07.2007 r. 30.11.2011 r. Celem projektu jest rozbudowa drogi i budowa obwodnicy miasta Stryków. Realizacja projektu poprawi stan techniczny dróg w regionie, poprawie ulegnie również bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego i mieszkańców miejscowości poprzez przebudowę miejsc szczególnie niebezpiecznych. Budowa obwodnicy miasta Stryków skieruje ruch tranzytowy, w tym samochodów ciężarowych, poza teren budownictwa mieszkalnego, co wydatnie wpłynie na poprawę bezpieczeństwa oraz zmniejszenie uciążliwości odbywającego się ruchu pojazdów. Jej budowa zwiększy dostępność do terenów inwestycyjnych miasta gminy Stryków. Dokumentacja projektowa została przygotowana w 100%. Aktualnie dokonywana jest przebudowa infrastruktury kolidującej z inwestycją (stan realizacji na poziomie 51,46%) oraz prowadzone są prace budowlane na odcinkach Ozorków Warszyce oraz Warszyce - 171

Stryków - Niesułków wraz z realizacją obwodnicy miasta Stryków (stan realizacji na poziomie 51,31%). 5. Tytuł projektu: Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 708 na odcinku Niesułków Brzeziny; Beneficjent: Województwo Łódzkie; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 9 094 175,77 EUR (41 169 333,72 PLN); Dofinansowanie UE: 5 756 669,35 EUR (26 060 442,13 PLN); Termin realizacji: 26.08.2008 r. 30.10.2011 r. Celami projektu są: poprawa infrastruktury drogowej na terenie województwa, skrócenie czasu podróży pomiędzy miejscowościami położonymi na trasie rozbudowywanej drogi wojewódzkiej, sprawny dojazd do stolicy regionu, podniesienie komfortu podróżowania oraz zwiększenie bezpieczeństwa użytkowników drogi (zarówno prowadzących pojazdy mechaniczne, jak i pieszych i rowerzystów), podniesienie wizerunku województwa oraz powiatu dla inwestorów z uwagi na wysoką jakość infrastruktury transportowej, pełniejsze wykorzystanie potencjału turystycznego województwa. Dokonano już przebudowy infrastruktury technicznej kolidującej z inwestycją. Ustawiono wiaty przystankowe oraz oznakowanie poziome i pionowe. Roboty budowlane zakończono. Założone wskaźniki produktu zostały osiągnięte (przebudowano 9,02 kim dróg wojewódzkich oraz przebudowano 3 skrzyżowania). 6. Tytuł projektu: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 713 na odcinku Andrespol - Kurowice w ramach zadania inwestycyjnego pn.: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 713 na odcinku Andrespol- Ujazd oraz Tomaszów Mazowiecki Januszewice wraz z przejściem przez Tomaszów Mazowiecki; Beneficjent: Województwo Łódzkie; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 7 234 626,2 EUR (32 751 152,8 PLN); Dofinansowanie UE: 5 838 739,76 EUR (26 431 974,89 PLN); Termin realizacji: 28.04.2009 r. 31.12.2012 r. Przedmiotem projektu jest rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 713, której nawierzchnia znajdowała się w złym stanie technicznym (liczne spękania i wyboje) a grubość podbudowy oraz materiały wbudowane w konstrukcję nie spełniały wymogów normowych. Zakres projektu obejmuje: rozbudowę drogi wojewódzkiej nr 713 na odcinku - 7,4 km (dostosowanie parametrów technicznych i użytkowych do klasy drogi g); budowę ścieżek rowerowych 2,84 km; budowę zatok autobusowych 11 szt.; przebudowę i zabezpieczenie sieci i urządzeń infrastruktury technicznej kolidujących z rozbudowywaną drogą; przebudowę i rozbudowę istniejących skrzyżowań 13 szt.; budowę kanalizacji deszczowej w zakresie odwodnienia drogi; przebudowę przepustów; rozbudowę i przebudowę oświetlenia drogowego. 172

W ramach rozbudowy przewidziano dostosowanie parametrów technicznych i użytkowych istniejącej drogi wojewódzkiej do parametrów drogi klasy g ( droga główna). Roboty drogowe zostały wykonane w 59,78%. W 46,70% dokonano przebudowy infrastruktury technicznej kolidującej z inwestycją. Planowany termin zakończenia realizacji projektu przypada na koniec grudnia 2012 r. 173 7. Tytuł projektu: Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 703 na odcinku Poddębice - węzeł autostradowy Wartkowice w ramach zadania inwestycyjnego pn.: "Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 703 Porczyny - Łowicz wraz z budową obwodnicy m. Piątek"; Beneficjent: Województwo Łódzkie; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 11 428 154,43 EUR (51 735 255,09 PLN); Dofinansowanie UE: 2 675 895,48 EUR (12 113 778,86 PLN); Termin realizacji: 2008-09-25 r. - 2012-10-31 r. Bezpośrednim celem inwestycji jest usprawnienie systemu transportowego i poprawa dostępności komunikacyjnej województwa łódzkiego poprzez poprawę jakości i bezpieczeństwa ruchu drogowego na drodze wojewódzkiej nr 703 na odcinku Poddębice - węzeł autostradowy Wartkowice. Zakres projektu przewiduje m.in.: rozbiórkę istniejącej warstwy konstrukcji nawierzchni i wykonanie nowej - 12,41 km; rozbudowę skrzyżowań - 16 szt.; przebudowę i budowę zjazdów; budowę chodników - ok. 6,1 km; budowę ścieżek rowerowych - ok. 6,7 km; Roboty budowlane zostały wykonane w 52,42%. Przebudowano infrastrukturę techniczną kolidującą z inwestycją w 38,91%. Planowany termin zakończenia realizacji projektu przypada na koniec października 2012 r. 8. Tytuł projektu: Rozbudowa Portu Lotniczego Łódź im. Władysława Reymonta; Beneficjent: Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta Sp. z o.o.; Działanie: Działanie I.3 Porty lotnicze; Wartość całkowita projektu: 37 964 293,7 EUR (171 864 357,60 PLN); Dofinansowanie UE: 21 960 111,44 EUR (99 413 424,5 PLN); Termin realizacji: 01.01.2008 r. 31.12.2011 r. Głównym celem projektu jest poprawa dostępności komunikacyjnej województwa łódzkiego zarówno w skali krajowej, jak i międzynarodowej, a tym samym zwiększenie jego dostępności gospodarczej, co wpłynie w zdecydowany sposób na jego dynamiczny rozwój. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez budowę nowego terminala pasażerskiego nr 3, co pozwoli na zwiększenie przepustowość portu lotniczego dzięki możliwości obsługi większej liczby operacji lotniczych w jednostce czasu. Rozbudowa lotniska przyczyni się także do wzrostu mobilności mieszkańców oraz zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej naszego regionu, co może zaowocować pozyskaniem strategicznych inwestorów zagranicznych. Celem budowy nowego terminala jest również wyeliminowanie barier rozwojowych regionu oraz wzrost możliwości wykorzystania przewagi konkurencyjnej

w postaci położenia geograficznego na przecięciu europejskich tras transportowych. Doprowadzi to do zintegrowania terytorium województwa łódzkiego z europejską i globalną przestrzenią społeczno-gospodarczą jako środkowo-europejskiego centrum rozwoju. Prace według stanu na koniec 2011 r. przedstawiają następujący stan zaawansowania: pokrycie dachu ok. 100 %: elewacje - 100%, instalacje wewnętrzne - sanitarne - ok. 85-100%, instalacje wewnętrzne - elektryczne - ok. 85-100%, system transportu bagażu - ok. 57%, roboty wykończeniowe - ok. 85-100%, przyłącze wodne - ok. 60%, roboty ziemne i drogowe, poza Terminalem 3 - ok. 85%. Prace wykończeniowe i wyposażeniowe są zaawansowane w ok. 57%. Planowana data zakończenia inwestycji to 30 czerwca 2012 r. Projekty kluczowe - zintegrowane: 1. Tytuł projektu: Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej Działanie I.1 Drogi; Beneficjent: Gmina Uniejów; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 6 074 423,52 EUR (27 498 915,29 PLN) Dofinansowanie UE: 5 152 270,81 EUR (23 324 329,96 PLN); Termin realizacji: 2007-10-01-2010-12-31. Przedmiotem projektu jest przebudowa dróg powiatowych i gminnych na terenie gminy Uniejów, która pozwoli na poprawę dostępności obiektów powstających w ramach unikatowego w skali kraju przedsięwzięcia Termy Uniejów, a także stworzy warunki do rozwoju przedsiębiorczości zarówno w aspekcie udostępnienia terenów inwestycyjnych, jak i poprawy warunków funkcjonowania gospodarstw agroturystycznych i innych miejsc noclegowych obsługujących ruch turystyczny. W wyniku realizacji projektu zostanie przebudowanych 17,837 km dróg powiatowych oraz 32,356 km dróg gminnych. Ponadto projekt obejmuje też budowę parkingu z wyznaczonymi 668 miejscami dla parkowania samochodów osobowych, 44 miejsca dla inwalidów oraz 16 miejsc dla autobusów. Realizacja rzeczowa projektu została zakończona. Dokonano przebudowy dróg gminnych, powiatowych poza granicami miasta oraz na terenie miasta Uniejów (100%). 2. Tytuł projektu: Rozwój obszarów inwestycyjnych wokół Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej- Podstrefa SŁAWNO poprzez modernizację dróg dojazdowych oraz skanalizowanie terenów (Działanie 1.1: Drogi); Beneficjent: Gmina Sławno; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Wartość całkowita projektu: 1 357 040,9 EUR (6 143 324,11 PLN); Dofinansowanie UE: 1 096 636,58 EUR (4 964 473,8 PLN); Termin realizacji: 01.07.2009 r. 30.06.2012 r. Na odcinku Kozenin Sławno zrealizowano w 100% roboty przygotowawcze, roboty ziemne, odwodnienie, podbudowę, nawierzchnię, roboty wykończeniowe, Na odcinku Grudzeń - Kolonia - przejazd kolejowy Bratków wykonano roboty przygotowawcze i jezdnię. Na odcinku Grudzeń Las ukończono roboty przygotowawcze, roboty ziemne, podbudowę, nawierzchnię, roboty wykończeniowe, przebudowę infrastruktury technicznej kolidującej z inwestycją. Planowy termin zakończenia realizacji projektu to 30.06.2012 r. 174

3. Tytuł projektu: Modernizacja i budowa infrastruktury technicznej terenów przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego - Drogi; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Beneficjent: Gmina Konstantynów Łódzki; Wartość całkowita projektu: 8 926 676,72 EUR (40 411 065,5 PLN); Dofinansowanie UE: 6 695 007,53 EUR (30 308 299,11 PLN); Termin realizacji: 01.07.2009 r. - 31.12.2012 r. W 2011 r. rozpoczęto realizację robót budowlanych. Przedmiotem niniejszego przedsięwzięcia jest modernizacja i budowa infrastruktury technicznej terenów przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego. Realizacja projektu obejmuje inwestycje w zakresie infrastruktury drogowej mającej zapewnić dogodne połączenia z istniejącym systemem komunikacji miejskiej, wojewódzkiej i krajowej, polegające na: przebudowie ul. Łąkowej na odcinku o długości 792,00 m; przebudowie ul. Langiewicza na odcinku o długości 530,50 m; przebudowie ul. Kościelnej na odcinku o długości 1 757,50 m; przebudowie ul. Ks. Janika na odcinku długości 486,36 m; przebudowie ul. Spółdzielczej na odcinku o długości 1 566,50 m; budowie drogi (ul. Projektowana) o łącznej długości 632,00 m; budowie kanalizacji deszczowej, budowy chodników, oświetlenia ulicznego i rond. Projekt wpływa na poprawę pozycji konkurencyjnej gospodarki Konstantynowa Łódzkiego, Łódzkiego Obszaru Metropolitarnego i województwa łódzkiego, promowania zrównoważonego rozwoju regionu oraz zapewnienie jego większej spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej. W wyniku realizacji projektu powstaną następujące produkty: długość wybudowanych dróg gminnych 0,632 km; długość przebudowanych dróg gminnych 5,13286 km. 4. Tytuł projektu: Wzmocnienie roli Szlaku Bursztynowego i innych szlaków tematycznych w zintegrowanym produkcie turystycznym województwa łódzkiego; Działanie: Działanie I.1 Drogi; Beneficjent: Powiat Wieluński; Wartość całkowita projektu: 10 155 860,83 EUR (45 975 581,99 PLN); Dofinansowanie UE: 7 555 296,95 EUR (34 202 829,28 PLN); Termin realizacji: 01.01.2008 r. 31.12.2012 r. W wyniku realizacji projektu przebudowanych będzie ok. 31,874 km dróg powiatowych, ok. 11,06 km dróg gminnych oraz ok. 9,39 km dróg leśnych. Dzięki temu poprawi się dostępność komunikacyjna województwa łódzkiego, a także szybkość i bezpieczeństwo komunikacji pomiędzy lokalnymi centrami rozwoju Powiatu Wieluńskiego. Zostanie zwiększona atrakcyjność inwestycyjna regionu, szczególnie w aspektach rozwoju usług turystycznych, opartych na lokalnych walorach kulturowych. Poprawa bezpieczeństwa, zarówno ruchu rowerowego, jak i samochodowego powinna zachęcać do uprawiania aktywnych form 175

turystyki i rekreacji w regionie. Osiągnięcie założonych rezultatów wpłynie pozytywnie na tworzenie miejsc pracy w lokalnych firmach regionu wieluńskiego. Wydatki na dokumentację techniczną, studium wykonalności i obsługę prawną zamówień publicznych zostały zrealizowane zgodnie z planem. W 2011 r. zakończono również zadania dotyczące przebudowy dróg powiatowych. Zadania dotyczące przebudowy dróg gminnych, przebudowy dróg leśnych, przebudowy kolizji są zakontraktowane z wykonawcami i realizowane zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finansowym. Działanie I.1: Drogi Realizacja celów Stan techniczny istniejącego układu drogowego województwa sukcesywnie się poprawia, jednakże drogi województwa łódzkiego nadal wymagają dużych nakładów w celu przystosowania ich do funkcji jaką pełnią w regionalnym i krajowym układzie drogowym oraz w kontekście ciągłego zwiększania się natężenia ruchu pojazdów. Mimo, że województwo zajmuje 4 miejsce w kraju pod względem gęstości dróg o nawierzchni twardej posiada jednocześnie niskiej jakości utwardzoną sieć drogową, złożoną głównie z dróg powiatowych i gminnych. Ciągle w wielu miastach ruch tranzytowy jest prowadzony przez centrum obszarów zamieszkania, przyczyniając się do pogorszenia warunków życia mieszkańców, wzrostu zanieczyszczenia środowiska oraz stopnia zatłoczenia na drogach. Problemem jest płynne wyprowadzenie ruchu z miast, w tym szczególnie z Łodzi na realizowany aktualnie strategiczny układ drogowy w postaci autostrad i dróg ekspresowych. Zgodnie z diagnozą stanu, Województwo Łódzkie dysponuje stosunkowo gęstą siecią dróg kołowych (mocna strona w ramach SWOT), przy ich jednoczesnym złym stanie technicznym, jak również słabym zintegrowaniu dróg krajowych z systemem dróg w województwie. Stąd jako najistotniejszy problem w tym zakresie wskazano na negatywny stan infrastruktury drogowej, który to niezaprzeczalnie ma ogromny wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Ponadto cel główny działania obejmuje konieczność powiązania regionalnej i lokalnej sieci dróg wojewódzkich z siecią dróg krajowych, transeuropejską siecią transportową TEN-T oraz lotniskami. 176

Postęp wdrażania Wykres 45: Działanie I.1 Drogi. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Miliony EUR 250 200 150 100 196,63 162,28 90,30 50 17,74 21,63 37,00 0 Alokacja Kontraktacja Płatności Narastająco Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja w Działaniu I.1, która na koniec niniejszego okresu sprawozdawczego wynosiła 196 632 907 EUR (890 157 169 PLN), została zwiększona w 2011 r. o kwotę w wysokości 17 742 106 EUR (80 318 513,86 PLN), która pochodzi zarówno ze środków KRW i DT przyznanych dla województwa łódzkiego jak i licznych realokacji z pozostałych działań I Osi priorytetowej. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 162 277 536,78 EUR (734 630 409 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji wynosi obecnie 82,53%. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 53 302 697,46 EUR (241 301 311,40 PLN) do 90 301 816,84 EUR (408 796 324,85 PLN), co obecnie stanowi 55,65% kontraktacji. Konkursy W ramach działań mających na celu wyłonienie beneficjentów realizujących cele postawione dla Działania I.1, do końca 2011 r. ogłoszono jeden nabór, który został przeprowadzony w 2009 roku. W roku 2011 nie przeprowadzono żadnego konkursu. Z uwagi na pojawienie się wolnych środków finansowych, w dniu 15 września 2011 r. Uchwałą Nr 1582/11 ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania 5 projektów z listy rezerwowej o łącznej wartości dofinansowania 8 210 134,36 EUR (37 167 278,24 PLN) - przy czym jeden z beneficjentów wycofał swój wniosek o dofinansowanie. Dzięki realokacjom w ramach I Osi możliwe było dofinansowanie 7 kolejnych projektów, dzięki czemu lista rezerwowa w ramach Działania I.1 Drogi została wyczerpana. Umowy o dofinansowanie o łącznej wartości dofinansowania w wysokości 13 113 553, 79 EUR (59 365 058,00 PLN) dla w/w jedenastu projektów drogowych zostały zawarte w październiku 2011 r. W ramach Działania I.1 w r 2012 r nie są już planowane żadne konkursy. 177

Wykres 46: Działanie I.1 Drogi. Liczba projektów Wykres 47: Działanie I.1 Drogi. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 83 2 64 64 13 13 18 12 Miliony EUR 250 200 150 100 50 0 202,47 193,84 162,28 9 23,38 23 13,83 10 Pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2 011 Źródło: opracowane własne na podstawie danych z w KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania I.1 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 93 wnioski o dofinansowanie, z czego pozytywną ocenę formalną przeszły 83 wnioski o łącznej wartości dofinansowania 202 470 771 EUR (916 585 180,3 PLN). Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 193 839 985 EUR (877 513 613,51 PLN). W samym 2011 r. ZWŁ zatwierdził do dofinansowania projekty o przyznanym wsparciu rzędu 23 382886 EUR (105 854 325,81 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 64 umowy z czego 13 w 2011 r. Łączna wartość dofinansowania dla podpisanych umów to 162 277 536,8 EUR (734 630 409,09 PLN). W samym 2011 r. to kwota 23 312 258,22 EUR (105 534 592,95 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 373 wnioski o płatność na łączną kwotę wydatków 124 307 307,6 EUR (562 739 181, 57 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 90 301 816,84 EUR (408 796 324,85 PLN). W samym 2011 r. złożono 104 wnioski o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 37 000 568,78 EUR (167 501 574,95 PLN). 178

Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego zakończono 18 projektów, z czego 12 w 2011 r. o dofinansowaniu odpowiednio 13 666 858,88 EUR (61 869 870,16 PLN) i w 2011 r. 10 334 093,85 EUR (46 782 442,86 PLN). Zakończone projekty w całej I Osi priorytetowej dotyczą wyłącznie projektów dofinansowanych w ramach Działania I.1 Drogi. Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Jeżeli chodzi o poprawę stanu dróg w województwie z pewnością wsparcie unijne w wysokości 162 277 536,78 EUR (734 630 409 PLN) przyznane na realizację wszystkich 64 realizowanych w ramach Działania I.1 projektów drogowych, w stosunkowo dużym stopniu przyczynia się do osiągnięcia założonego celu głównego działania jakim jest poprawa stanu dróg w regionie. Większość z nich polega na przebudowie, rozbudowie bądź modernizacji istniejącej nawierzchni drogowej. Również w przypadku budowy nowych odcinków dróg możemy mówić o pośrednim wpływie tych inwestycji na poprawę stanu nawierzchni dróg województwa łódzkiego, z uwagi na umożliwienie korzystania przez kierowców z nowych pozwalających na lepsze skomunikowanie dróg, a równocześnie na odciążenie odcinków wcześniej wykorzystywanych. Ponadto, realizowane projekty niewątpliwie wpływają na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego. Budowane obwodnice m.in. zachodnia obwodnica Radomska, wschodnia obwodnica Skierniewic czy północno-zachodnia obwodnica Opoczna pozwolą na wyprowadzenie ruchu z centów miast i podobnie jak szereg innych projektów, którym towarzyszą budowy i przebudowy ciągów pieszo-rowerowych, będą w stanie zwiększyć poziom bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego i mieszkańców regionu łódzkiego. Przykładem projektu uwzgledniającego powiązania regionalnej i lokalnej sieci dróg wojewódzkich z siecią dróg krajowych, transeuropejską siecią transportową TEN-T jest projekt Miasta Łodzi Budowa ulicy Śląskiej na odcinku od ul. Tomaszowskiej do ul. Rokicińskiej (podłączenie do węzła Andrespol na autostradzie A1). Celem projektu jest zintegrowanie lokalnej infrastruktury transportowej z przyszłą siecią autostrad. Zgodnie z rządowymi planami budowy dróg ekspresowych i autostrad w granicach administracyjnych Łodzi będzie przebiegać autostrada A-1. Jednym z planowanych węzłów jest węzeł Andrespol, umiejscowiony u zbiegu ulic Rokicińskiej i Malowniczej. Autostrada A-1 będzie najważniejszym szlakiem komunikacyjnym na linii północ- południe i będzie obsługiwała nie tylko aglomerację łódzką ale również pozostałe miejskie ośrodki województwa łódzkiego. Budowa autostrad wymusza stworzenie lokalnej sieci dróg mogących odebrać ruch z węzłów autostradowych. Bez inwestycji w lokalną sieć dróg doprowadzających rzeki pojazdów do przyszłych autostrad, realizacja ich jest bezcelowa. Zrealizowany i obecnie realizowany układ komunikacyjny ul. Śląskiej będzie połączony ze wspomnianym węzłem autostradowym i tym samym będzie główną drogą pozwalającą mieszkańcom miasta na dojazd do autostrady A- 1. Planowana autostrada A-1 stanowić będzie odcinek przebiegającej przez teren województwa Łódzkiego sieci TEN-T w zakresie korytarza VI Gdańsk- Łódź/Warszawa Żylina - Ostrawa. Jako kolejne przykłady w tym zakresie mogą posłużyć projekty województwa łódzkiego: 1. Rozbudowa drogi wojewódzkiej drogi nr 708 na odcinku Niesułków Brzeziny; 2. Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 708 na odcinku Ozorków-Warszyce-Stryków- Niesułków wraz z realizacją obwodnicy miasta Stryków. 179

Spodziewanym efektem projektów jest m.in. powiazanie regionalnej i lokalnej sieci dróg województwa łódzkiego z siecią dróg krajowych, autostrad A1 i A2, transeuropejska siecią transportową TEN-T oraz lotniskami, jak i poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego w województwie. Oprócz autostrady A-1 elementem sieci TEN-T w zakresie korytarza II Berlin Warszawa - Moskwa jest autostrada A-2. Umiejscowienie skrzyżowania autostrad na terenie województwa łódzkiego powoduje, iż większość realizowanych w województwie łódzkim inwestycji drogowych służy zintegrowaniu lokalnej infrastruktury transportowej z przyszłą siecią autostrad. Droga wojewódzka 708 z uwagi na swoje położenie (przechodzi przez Stryków) jest doskonałym przykładem w tym zakresie. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania I.1 osiągnęła już 82,53% i nie występują problemy zakłócające jego realizację. Działanie to ze względu na duże potrzeby w tym zakresie cieszyło się dużą popularnością wśród beneficjentów, stąd decyzja o przeznaczeniu części środków z tzw. Krajowej Rezerwy Wykonania właśnie na projekty drogowe. Dzięki temu udało się podpisać dodatkowe 13 umów. Można również stwierdzić, że w porównaniu z poprzednią perspektywą finansową przyjęte do realizacji inwestycję są większe (rzeczowo i finansowo) oraz bardziej kompleksowe, co również świadczy o tym, że beneficjenci nie ograniczają się do rozwiązania pojedynczych problemów, ale podejmują inwestycje mające na celu poprawę sytuacji w szerokim zakresie oraz w perspektywie długookresowej. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że 82,53% kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie odpowiednich wartości wskaźników. W przypadku długości nowych dróg w 151% i długości zrekonstruowanych dróg w 102% założonych na 2013 r. i odpowiednio w 121,36% i 81,6% w przypadku planu na 2015 r. Oznacza to szansę na praktycznie pełną realizację zakładanych efektów rzeczowych w przedmiotowym zakresie. Działanie: I.2 Kolej Realizacja celów Wieloletnie zaszłości związane z niedoinwestowaniem tej dziedziny transportu skutkujące złym stanem taboru, niedoskonałą organizacją połączeń kolejowych, jak również umiejscowienie magistralnej sieci kolejowej województwa poza stolicą regionu powodują, iż transport kolejowy postrzegany jest jako mało konkurencyjny. Łodzi brakuje dobrych bezpośrednich połączeń z głównymi jednostkami osadniczymi w kraju i z Europą. Brak przesiadkowego dworca centralnego uniemożliwia włączenie kolei do wewnętrznej obsługi Aglomeracji Łódzkiej oraz stworzenie efektywnego systemu kolei regionalnej. Większość linii kolejowych posiada niskie parametry techniczne, wymagające natychmiastowych działań modernizacyjnych. Analizując dane dotyczące taboru będącego w dyspozycji krajowych przewoźników towarowych, w 2010 r. nastąpił dalszy spadek liczby taboru trakcyjnego i wagonowego. W 2010 r. liczba użytkowanych przez przewoźników lokomotyw spadła o 245 sztuk (6,1%), a wagonów o 6 721 (6,2%). Zmniejszenie stanu taboru kolejowego spowodowane było w głównej mierze dalszym systematycznym wycofywaniem z eksploatacji starego, mocno wysłużonego taboru, którego wiek przekracza często 35-40 lat. Proces wymiany taboru kolejowego w dalszym ciągu 180

przebiega bardzo powoli, co w konsekwencji nie wpływa znacząco na poszerzenie oferty przewozowej. Cel główny realizacji tego działania to zwiększenie wykorzystania transportu kolejowego zarówno w zakresie przewozów pasażerskich jak i towarowych. Przewidziane do realizacji zadania pozwolą na poprawę sprawności i efektywności systemu transportu kolejowego, zwiększenie bezpieczeństwa podróżowania, przystosowanie infrastruktury kolejowej do potrzeb osób niepełnosprawnych. W obliczu ogromnej szansy jaką w przypadku zrealizowania inwestycji będzie dla województwa łódzkiego budowa kolei dużych prędkości, jak również związana z nią przebudowa Dworca Łódź Fabryczna, inwestycje w rozwój transportu kolejowego mogą okazać się kluczowe dla rozwoju regionu łódzkiego. Postęp wdrażania Wykres 48: Działanie I.2 Kolej. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Miliony EUR 35 30 25 20 15 10 5 0 31,94 27,04 14,57 11,55 11,55 1,22 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja w Działaniu I.2, która na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 30 722 967,00 EUR (139 082 871,6 PLN). Zwiększenie alokacji w 2011 r. o 1 219 642 EUR (5 521 319,33 PLN) jest łącznym efektem realokacji części środków do działania I.1 Drogi (łącznie 2 610 699 EUR) i przyznanej kwoty 3 830 341 EUR pochodzącej ze środków KRW i DT przyznanych dla województwa łódzkiego. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 27 044 330,86 EUR (122 429 685,8 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji wynosi obecnie 84,67%. Największe zmiany w porównaniu z ubiegłym okresem sprawozdawczym zaszły w przypadku płatności. Jeszcze pod koniec ubiegłego roku poziom łączna kwota wydatków beneficjenta uznanych do refundacji wynosiła 0 EUR obecnie jest to 11 551 605 EUR (52 294 115,83 PLN), co stanowi 36,16% wysokości zakontraktowanych środków. 181

Konkursy Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania I.2 ogłoszono łącznie 3 nabory (1 w 2009 i 2 w 2010) z czego faktyczne rozstrzygnięcie naboru trzeciego przypadło na 2011 r. Na nabór nr 3 (27.12.2010 r. - 28.01.2011 r.) przeznaczono 67 829 341,98 PLN tj. 16 757 916,29 Euro (kurs EUR = 4,0476 zł z dnia 29.11.2010 r.). W ramach naboru złożono 2 wnioski na łączną kwotę dofinansowania w wysokości 14 755 077,15 EUR (66 796 234,26 PLN). Pozytywną ocenę zarówno formalną jak i merytoryczną uzyskały obydwa złożone wnioski, których łączna wartość dofinansowania z EFRR wyniosła po korektach 14 586 973,28 EUR (66 035 228,06 PLN). W dniu 01.04.2011 r. Uchwałą nr 471/11 ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania wniosek złożony przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w kwocie dofinansowania 8 977 964,67 EUR (40 643 246,06 PLN). Kwota pozostała do rozdysponowania 5 593 577 EUR (25 322 123,08 PLN) nie wystarczyła na dofinansowanie drugiego projektu złożonego przez Województwo Łódzkie we wnioskowanej wysokości. Z uwagi na powyższe, ZWŁ zakwalifikował ww. projekt Województwa Łódzkiego na obniżonym poziomie dofinansowania przy zachowaniu niezmienionego zakresu rzeczowego projektu, przyznając mu dofinansowanie w kwocie 5 593 577 EUR (25 322 123,08 PLN). W kwietniu 2011 r. ZWŁ przyjął uchwałę w sprawie dofinansowania projektu własnego oraz została zawarta umowa o dofinansowanie z PKP PLK S.A. o łącznej wartości dofinansowania 14 571 541,67 EUR (65 965 369, 14 PLN). W związku z pojawieniem się wolnych środków finansowych w działaniu, w dniu 13 lipca 2011 r. Uchwałą Nr 1056/11 ZWŁ podniósł dofinansowanie dla w/w projektu Województwa Łódzkiego z kwoty 5 593 577 EUR (25 322 123,08 PLN) do kwoty pierwotnie wnioskowanej tj. 5 609 008,61 EUR (25 391 982,00 PLN). Łącznie w ramach Działania I.2 realizowane są 4 projekty o łącznej wartości 58 463 737,53 EUR (264 665 339,8 PLN) i przyznanym dofinansowaniu rzędu 36 086 490,96 EUR (163 363 544,6 PLN). W ramach Działania I.2 w 2012 r zaplanowano jest nabór nr 4 wniosków o dofinansowanie w terminie 2.04-7.05.2012 r. 182

Wykres 50: Działanie I.2 Kolej. Liczba projektów Wykres 49: Działanie I.2 Kolej. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 5 4 3 2 1 0 4 4 4 2 2 2 0 0 Miliony EUR 40 35 30 25 20 15 10 5 0 38,03 38,03 27,04 14,59 14,59 14,59 0,00 0,00 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone 2007-2013 2011 Umowy Projekty zakończone pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2 011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania I.2 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 6 wniosków o dofinansowanie, z czego pozytywną ocenę formalną przeszły 4 wnioski o łącznej wartości dofinansowania 38 025 785 EUR (172 142 728,06 PLN). Projekty zatwierdzone Wszystkie wnioski, które pozytywnie przeszły pozytywnie ocenę formalną zostały przez ZWŁ zatwierdzone do dofinansowania. W roku sprawozdawczym były to 2 wnioski o dofinansowaniu w kwocie 14 586 973 EUR (66 035 228,06 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 4 umowy, z czego 2 w 2011 r. Łączna wartość dofinansowania dla podpisanych umów to 27 044 330 EUR (122 429 685,8 PLN). W samym 2011r. to kwota 14 586 973,28 EUR (66 035 228,06 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 17 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 18 158 396 EUR (82 203 058,74 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 11 551 604,77 EUR (52 294 114,8 PLN). W samym roku 2011 złożono 11 wniosków o płatność. Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego nie zakończono żadnego projektu. 183

Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W ramach Działania do końca okresu sprawozdawczego udało się podpisać umowy z dwoma beneficjentami, których projekty dotyczą zakupu trzech zmodernizowanych pociągów o napędzie elektrycznym i modernizacji czterech elektrycznych zespołów trakcyjnych - co przyczyni się do wzrostu atrakcyjności przewozów kolejowych w porównaniu z transportem samochodowym. Kolejne projekty dotyczą modernizacji linii kolejowych w tym oraz budowy i przebudowy przystanków kolejowych na trasie Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. Celem realizacji projektów jest poprawa stanu technicznego linii kolejowych, co w efekcie spowoduje znaczące skrócenie czasu podróży oraz zwiększenie jej przepustowości i podniesienie bezpieczeństwa ruchu. Zwiększony zostanie także udział kolejowego transportu pasażerskiego i towarowego w stosunku do transportu drogowego. Modernizacja pozwoli na połączenie aglomeracji łódzkiej z magistralnymi liniami kolejowymi przebiegającymi przez województwo łódzkie, przyczyniając się do znaczącej poprawy stanu infrastruktury technicznej oraz wpłynie na polepszenie skomunikowania stolicy województwa, które uznane zostało jako słaba strona w ramach analizy SWOT. Modernizacja odcinka Bednary Zgierz pozwoli na doprowadzenie spełniającej wszelkie wymogi dla linii kolejowej do węzła Łowicz, gdzie stykają się linie stanowiące element sieci TEN-T (kolej E-20 Poznań Warszawa oraz E-20/CE-20 Łowicz - Skierniewice Łuków). Modernizacja linii kolejowych wpisuje się w: Strategię Rozwoju Kraju 2007 2015, w szczególności w priorytet 2 - poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej oraz w priorytet 6 - rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej; Narodową Strategię Spójności, cel 3 budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski oraz cel 5 wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej; Politykę Transportową Państwa na lata 2006 2015, cel 1: poprawa dostępności transportowej i jakości transportu jako czynnik poprawy warunków życia i usuwania barier rozwojowych gospodarki. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania I.2 osiągnęła 84,67 %. Działanie to zgodnie z przewidywaniami cieszyło się umiarkowanym zainteresowaniem. Podpisane umowy dotyczą projektów zidentyfikowanych już na etapie programowania. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że 84,67- procentowa kontraktacja w ramach Działania (według stanu na koniec 2011 r.) przełoży się na osiągnięcie wskaźnika dotyczącego długości zrekonstruowanych linii kolejowych w 84% wartości założonej na 2015 r. Jeżeli chodzi o wskaźnik dotyczący liczby zakupionych/zmodernizowanych jednostek taboru kolejowego, przy w/w poziomie kontraktacji osiągnie on wartość 77% zakładanych na 2013 r. Przyczyny niskiego stopnia osiągnięcia można upatrywać we wzroście cen oraz dopuszczeniu możliwości zakupu lepiej wyposażonych, a tym samym droższych pojazdów szynowych, co przełoży się na wzrost standardu podróży dla pasażerów. 184

Działanie I.3 Porty lotnicze Realizacja celów W ostatnich latach rośnie znaczenie lotnisk regionalnych, które obsługują tanie linie lotnicze. Udział przewoźników tradycyjnych to tylko około 25% oferty. Lotniska regionalne są włączone w globalne i regionalne systemy przewozowe poprzez sieć połączeń zasilających, dowożących pasażerów do hub-ów tj. lotniczych portów przesiadkowych. Tanie linie wywołały rewolucję nie tylko na polskim rynku, ale i europejskim. W latach 2005-2011 cały wzrost przewozów, mierzonych ilościowo, z i do Europy zawdzięczamy tym przewoźnikom. W Polsce znaczenie tanich linii jest jeszcze większe. Ich cały udział w rynku przewozów regularnych wynosi około 48% - w Europie tylko około 33%. Jeżeli spojrzymy w przyszłość, możemy być raczej spokojni o stały rozwój rynku tanich przewozów w Polsce. Decyduje o tym kilka czynników: znaczna liczba Polaków przebywających i pracujących w krajach UE (według danych ze spisu powszechnego jest to około 1 mln obywateli mieszkających na stałe poza Polską). Dodatkowo znaczna liczba Polaków przebywa w krajach Unii na pobyt czasowy. To stabilny segment rynkowy dla tanich linii. Jedyną zmienną wpływającą na częstotliwość ich podróży do Polski jest sytuacja na rynku pracy w danym kraju; wzrost siły nabywczej znacznej części ludności w Polsce (ewentualny kryzys ekonomiczny w naszym kraju będzie miał negatywny wpływ na popyt na przeloty nie-biznesowe tanimi liniami); wzrost atrakcyjności turystycznej Polski (EURO 2012 daje szanse na znaczne wzmocnienie tego trendu). Głównym celem realizowanego w ramach Działania I.3 projektu, tożsamym z celem szczegółowym I Osi priorytetowej określonym bezpośrednio w zapisach RPO WŁ, jest poprawa dostępności komunikacyjnej województwa łódzkiego zarówno w skali krajowej, jak i międzynarodowej, a tym samym zwiększenie jego dostępności gospodarczej, co wpłynie w zdecydowany sposób na jego dynamiczny rozwój. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez budowę nowego terminala pasażerskiego nr 3, co z kolei pozwoli na zwiększenie przepustowość portu lotniczego dzięki możliwości obsługi większej liczby operacji lotniczych w danej jednostce czasu. Ponadto cel projektu jest zgodny z celami określonymi w Strategii rozwoju województwa łódzkiego na lata 2007-2020 i dotyczy zwiększenia dostępności wewnętrznej i zewnętrznej regionu poprzez rozwój i poprawę efektywności ekonomicznej i organizacyjnej infrastruktury transportowej i komunikacyjnej. Rozbudowa lotniska przyczyni się także do wzrostu mobilności mieszkańców oraz zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej naszego regionu, co może zaowocować pozyskaniem strategicznych inwestorów zagranicznych. Celem budowy nowego terminala jest również wyeliminowanie barier rozwojowych regionu oraz wzrost możliwości wykorzystania przewagi konkurencyjnej w postaci położenia geograficznego na przecięciu europejskich tras transportowych. Realizacja projektu doprowadzi także do zintegrowania terytorium województwa łódzkiego z europejską i globalną przestrzenią społecznogospodarczą jako środkowo-europejskie centrum rozwoju. Zwiększenie przepustowości lotniska, dzięki budowie terminala pasażerskiego nr 3, pozwoli na dalszy dynamiczny wzrost liczby obsługiwanych pasażerów, co jest jednym z ważniejszych czynników umożliwiających włączenie łódzkiego portu do transeuropejskiej 185

sieci transportowej TEN-T i w konsekwencji zwiększenie możliwości rozwojowych regionu. Realizacja projektu wpłynie na zwiększenie udziału transportu lotniczego w zewnętrznych powiązaniach transportowych województwa łódzkiego. Po prawie 6 latach starań, w dniu 19 października 2011 r. Komisja Europejska przyjęła nowe rozporządzenie o strategicznych korytarzach transportowych, dzięki któremu łódzkie lotnisko zostanie włączone do sieci TEN-T. Oznacza to, że na inwestycje w drogi, lotnisko i kolej będziemy mogli dostać dofinansowanie z unijnego budżetu na lata 2014-2020. Postęp wdrażania Wykres 51: Działanie I.3 Porty lotnicze. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Miliony EUR 25 20 15 10 5 0-5 22,99 21,96 9,74 5,63 0,00 Alokacja -1,44 Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja w Działaniu I.3, na koniec obecnego okresu sprawozdawczego wynosiła 22 986 982 EUR (104 062 067,5 PLN). Zmniejszenie alokacji w 2011r o 1 435 921 EUR (6 500 414,36 PLN) wynika z realokacji danych środków finansowych dokonanej z Działania I.3 do Działania I.1 Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 21 960 111,44 EUR (99 413 424,45 PLN) w porównaniu do ubiegłego okresu sprawozdawczego nie uległa zmianie. Poziom zakontraktowania alokacji wynosi obecnie 95,53%. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 4 108 277,6 EUR (18 598 172,7 PLN) do 9 737 587,65 EUR (44 082 059.42 PLN), co obecnie stanowi 34,94% kontraktacji. Konkursy W ramach Działania I.3 nie przewidziano wyboru projektów w toku procedury konkursowej. W wyniku przeprowadzonych konsultacji społecznych podjęta została decyzja, aby pulę środków w wysokości 22 986 982 EUR, przeznaczyć na dofinansowanie projektu kluczowego realizowanego przez Regionalny Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta. Inwestycja łódzkiego lotniska, która jako projekt o kluczowej wadze dla rozwoju województwa może liczyć na wsparcie w wysokości 21 960 111,44 EUR (99 413 424,50 PLN) jest 186

określona bezpośrednio w Programie rozwoju sieci lotnisk i lotniczych urządzeń naziemnych, przyjętym przez Radę Ministrów 8 maja 2007 r. Od początku okresu wdrażania Programu beneficjent złożył 11 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 16 527 889,2 EUR (74 821 754,49 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 9 373 587,65 EUR (44 082 059,31 PLN). W samym 2011 r. złożono 8 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 5 629 310 EUR (25 483 886,59 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Na koniec okresu sprawozdawczego kontraktacja dla Działania I.3 wyczerpuje dostępną alokację. Działanie to już na etapie programowania zostało dedykowane konkretnemu projektowi kluczowemu, którego realizacja przebiega zgodnie z harmonogramem (wydłużono termin zakończenia realizacji projektu do 30 czerwca 2012 r.) nie występuje w związku z tym zagrożenie dla realizacji działania (szczegółowy opis projektu znajduje się w opisie projektów kluczowych I Osi priorytetowej). Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że kontraktacja obejmująca całość alokacji przeznaczonej na działanie pozwoli na zrealizowanie założonego w RPO WŁ wskaźnika w postaci projektu o niezwykle istotnym znaczeniu dla Miasta Łodzi jak i całego regionu. Działanie I.4 Miejski transport publiczny Realizacja celów Dla realizacji Działania I.4 wyznaczono cel operacyjny w postaci wzrostu konkurencyjności oraz poprawy jakości transportu publicznego w miastach województwa łódzkiego. Z uwagi na słabnącą konkurencyjność transportu miejskiego w stosunku do transportu indywidualnego, a co za tym idzie zwiększenie zatłoczenia dróg miejskich w powiązaniu z coraz większym zanieczyszczeniem powietrza, konieczne jest podejmowanie wszelkich przedsięwzięć podnoszących jakość i bezpieczeństwo publicznego transportu miejskiego. 187

Postęp wdrażania Wykres 52: Działanie I.4 Miejski transport publiczny. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Miliony EUR 5 4 3 2 1 0-1 4,20 4,16 0,82 0,55 0,00 Alokacja Kontraktacja Płatności -0,47 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja w Działaniu I.4, która na koniec obecnego okresu sprawozdawczego wynosiła 4 204 909 EUR (19 035 623 PLN), została w 2011 r., z uwagi na dokonane na rzecz Działania I.1 realokacje, zmniejszona o kwotę w wysokości 468 167 EUR (2 119 392 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 4 164 302 EUR (18 851 795 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji wynosi obecnie 99,03%. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 268 276,9 EUR (1 214 489,5 PLN) do 815 307,35 EUR (3 690 896,37 PLN), co obecnie stanowi 19,58% kontraktacji. Konkursy W działaniu tym odbył się tylko jeden konkurs, który miał miejsce w 2009 r. W 2011 r. nie przeprowadzono żadnego konkursu. Z uwagi na brak wolnych środków w działaniu nie przewiduje się kolejnych konkursów. 188

Wykres 53: Działanie I.4 Miejski transport publiczny. Liczba projektów Wykres 54: Działanie I.4 Miejski transport publiczny. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 9 6 0 0 0 0 0 5 Miliony EUR 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 17,00 8,59 4,16 0 0 0 0,00 0 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania I.4 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 13 wniosków o dofinansowanie, z czego pozytywną ocenę formalną przeszło 9 wniosków o łącznej wartości dofinansowania 17 001 243,6 EUR (76 964 629,76 PLN). Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 8 594 388 EUR (38 906 795,2 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 5 umów o łącznym dofinansowaniu 4 164 302,01 EUR (18 851 795,2 PLN) - w okresie sprawozdawczym nie podpisano żadnej umowy. Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 22 wnioski o płatność na łączną kwotę wydatków 1 683 737,07 EUR ( 7 622 277,7 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 815 307,35 EUR (3 690 896,36 PLN). W 2011 r. złożono 12 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 547 030,46 EUR (2 476 406,89 PLN). Projekty zakończone Nie zakończono żadnego z realizowanych w projektów. 189

Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Poprawa jakości transportu publicznego dokonywana jest głównie dzięki zakupom nowych autobusów, które realizowane są we wszystkich z pięciu dofinansowanych w ramach Działania I.4 projektach. Ponadto projekty obejmują również modernizację infrastruktury obsługi transportu publicznego i pasażera tj. budowę bądź modernizację zatok i wiat autobusowych. Realizowane projekty są zgodne z zapisami Strategii Rozwoju Transportu na lata 2007-2013 - zakupione autobusy będą miały pozytywny wpływ na środowisko naturalne, jak również zwiększona zostanie dostępność komunikacji dla osób niepełnosprawnych i starszych. Ponadto realizacja tych projektów niewątpliwie wpłynie na zwiększanie atrakcyjności transportu miejskiego, w tym poprzez poprawę jego standardu i stanu bezpieczeństwa, co również jest założeniem zarówno strategii jak i Programu. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania I.4 wyczerpała dostępną alokację. Działanie cieszyło się znacznym zainteresowaniem beneficjentów. Wartość dofinansowania w złożonych projektach 6-krotnie przekroczyła dostępną alokację. Zapotrzebowanie na nowoczesny tabor w tych spośród miast województwa łódzkiego, które realizują zadania związane z miejskim transportem publicznym jest bardzo duże. Możliwość uzyskania wsparcia finansowego była bodźcem zarówno dla jst, jak i przedsiębiorstw komunikacyjnych do starań o uzyskanie środków, które umożliwiłyby wymianę taboru i podniesienie standardów obsługi mieszkańców regionu. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie wskaźnika dotyczącego liczby zakupionego/zmodernizowanego taboru komunikacji miejskiej na poziomie blisko 111% wartości założonej na 2015 r. Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu Realizacja celów Celem działania I.5 jest szeroko pojęta poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, która skutkować będzie wzrostem konkurencyjności transportu publicznego. Wybrane do dofinansowania projekty dotyczą sterowania ruchem drogowym, sygnalizacji oraz wykorzystania telematyki służącej komunikacji publicznej. 190

Postęp wdrażania Wykres 55: Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Miliony EUR 3 3 2 2 2,61 2,45 1,40 1,40 1 1 0-1 0,00 Alokacja Kontraktacja Płatności -0,21 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja w Działaniu I.5, która na koniec niniejszego okresu sprawozdawczego wynosiła 2 608 831 EUR (11 810 177,93 PLN), przy czym w samym roku 2011 została zmniejszona o kwotę w wysokości 212 840 EUR (963 526,68 PLN). Zmniejszenie to było efektem realokacji środków z działania I.5 do Działania I.1. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 2 446 783,60 EUR (11 076 589,36 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji wynosi obecnie 93,79%. Pierwsze płatności w ramach działania I.5 pojawiły się dopiero w 2011 r. i na koniec okresu sprawozdawczego kształtują się na poziomie 1 395 026,60 EUR (6 315 285,42 PLN), co obecnie stanowi 57,01% kontraktacji. Konkursy Ogłoszony w poprzednim w okresie sprawozdawczym (22 lutego 2010-26 marca 2010 r.) nabór wniosków o dofinansowanie projektów był jedynym do tej pory Działaniu I.5. W ramach naboru złożono 4 wnioski, które po pozytywnej ocenie zostały przez ZWŁ wyłonione do dofinansowania. W czerwcu 2010 r. podpisano stosowne umowy o dofinansowanie przedmiotowych projektów przeznaczając na ich dofinansowanie kwotę rzędu 2 531 525,13 EUR (11 460 214,26 PLN). Z uwagi na brak wolnych środków w działaniu nie przewiduje się kolejnych konkursów. 191

Wykres 56: Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu Liczba projektów Wykres 57: Działanie I.5 Inteligentne systemy transportu. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 5 4 3 2 1 0 4 4 0 0 0 0 0 3 Miliony EUR 3 3 2 2 1 1 0 3 3 2 0 0 0 0 0 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2011 192 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania I.5 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 4 wnioski. Wszystkie te wnioski przeszły pozytywnie ocenę formalną, a ich łączna wartość dofinansowania wynosiła 2 531 525 EUR (11 460 213,7 PLN). Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 2 531 525 EUR (11 460 214,26 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 4 umowy, jednak jedna z nich - Poprawa jakości transportu publicznego w Zduńskiej Woli poprzez wdrożenie inteligentnego systemu biletu elektronicznego w dniu 30.06.2011 r. na prośbę beneficjenta została rozwiązana. Na koniec 2011 roku realizowane były 3 umowy o łącznym dofinansowaniu 2 446 784 EUR (11 076 591,12 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 17 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 1 642 583,94 EUR (7 435 977,53 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 1 395 026,6 EUR (6 315 285,41 PLN). W samym roku 2011 złożono 12 wniosków o płatność. Projekty zakończone Nie zakończono żadnego z realizowanych projektów.

Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Jeden z realizowanych w ramach Działania I.5 projektów dotyczy systemu monitorowania obciążenia dróg, mającego na celu poprawę bezpieczeństwa użytkowników dróg oraz monitorowanie i ochronę przed niszczeniem dróg wojewódzkich podległych Zarządowi Dróg Wojewódzkich w Łodzi. Celem głównym przedmiotowego projektu jest zwiększenie bezpieczeństwa funkcjonowania układu drogowego w województwie łódzkim, które bezpośrednio przyczyni się do znacznego poprawienia jakości świadczonych usług, stanu środowiska naturalnego oraz konkurencyjność całego regionu. Dofinansowane w ramach Działania I.5 projekty dotyczą również systemu nadzoru i lokalizacji pojazdów komunikacji miejskiej (MPK Sieradz) oraz systemu monitoringu wizyjnego (projekt MPK Łódź). Ich realizacja zwiększy wydajność i płynność funkcjonowania komunikacji miejskiej, zostanie podniesiony stan bezpieczeństwa pasażerów, co spowoduje wzrost zainteresowania transportem zbiorowym kosztem komunikacji indywidualnej, co jest zjawiskiem korzystnym i pożądanym z punktu widzenia kosztów społecznych funkcjonowania obszarów miejskich i podmiejskich. Realizowane projekty są zgodne z: Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia na lata 2007 2013, z celem strategicznym jakim jest: Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski ; Polityką Transportową Państwa na lata 2006 2025 r. w zakresie priorytetu Poprawa bezpieczeństwa w transporcie, w tym radykalne obniżenie liczby śmiertelnych ofiar w wypadkach ; Strategią Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 2020 w zakresie celu strategicznego. Zwiększanie dostępności gospodarczej regionu gdzie jednym z głównych działań ma być wzrost zastosowania technologii informatycznych w transporcie i komunikacji. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania I.5 wyczerpała dostępną alokację. Działanie cieszyło się umiarkowanym zainteresowaniem beneficjentów. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się na przekroczenie wskaźnika dotyczącego liczby zainstalowanych systemów bezpieczeństwa ruchu drogowego szacuje się (na podstawie podpisanych umów) na 2013 r. instalację 28 systemów transportu, przy założeniach programowych na poziomie 1 systemu. 193

II OŚ PRIORYTETOWA: OCHRONA ŚRODOWISKA, ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM I ENERGETYKA 3.1.1 Osiągnięcie celów i analiza postępów Informacja na temat fizycznych postępów II Osi priorytetowej zawarta została w Tabeli 4 Postęp fizyczny wg priorytetów stanowiącej załącznik nr IV do Sprawozdania. Analiza jakościowa Zgodność z dokumentami programowymi Pomimo obserwowanej stopniowej poprawy stanu środowiska w regionie ciągle istnieje konieczność zintensyfikowania wszelkich działań mających na celu nie tylko utrzymanie tej pozytywnej tendencji jak i podjęcie wszelkich niezbędnych inicjatyw zmierzających do zapewnienia mieszkańcom województwa atrakcyjnego miejsca do zamieszkania i pracy. Stąd w RPO położono stosunkowo silny nacisk i zadedykowano aż 10 różnych, choć wzajemnie od siebie zależnych działań, które wspomogą realizację celu głównego priorytetu jakim jest szeroko rozumiana poprawa stanu środowiska naturalnego i bezpieczeństwa energetycznego regionu. Cel ten jest spójny z założeniami Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 zakładającej, jako cel strategiczny, poprawę warunków życia mieszkańców regionu poprzez poprawę jakości środowiska. Dodatkowo przedsięwzięcia realizowane w ramach II Osi priorytetowej są zgodne z założeniami aktualnie obowiązującego Programu Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego na lata 2008 2011 z perspektywą na lata 2012 2015. Zgodnie z wspomnianym Programem, celem strategicznym polityki ekologicznej państwa, a tym samym Województwa Łódzkiego jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju. Dotychczasowy rozwój województwa charakteryzowało niedoinwestowanie istniejącej infrastruktury technicznej do współczesnych standardów w zakresie ochrony środowiska. Należy zatem podjąć skuteczne działania naprawcze zmierzające do poprawy sytuacji w tej dziedzinie. Najważniejsze problemy województwa w zakresie ochrony środowiska to: niedobór zasobów wód powierzchniowych; zbyt mała retencja powierzchniowa; zanieczyszczenia wód powierzchniowych; niedostateczny stopień skanalizowania i oczyszczania ścieków (zwłaszcza na obszarach wiejskich); brak jednolitego systemu obszarów chronionych; niska lesistość regionu (20,7% ostatnie miejsce w kraju, przy średniej dla Polski 28,8%) i monokultura drzewostanów leśnych; degradacja gleb i powierzchni ziemi; niewłaściwa gospodarka odpadami. 194

Na potrzeby realizacji działań w ramach Osi II przewidziano 171 084 755 EUR (774 500 685,89 PLN), co stanowi 17 % przyznanej dla województwa łódzkiego kwoty dofinansowania w ramach RPO WŁ. Postęp wdrażania Wykres 58: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 171,08 0,00 159,56 72,78 80,45 39,23 34,72 36,10 Alokacja Kontraktacja Płatności Deklaracje zakwierdzone przez IC 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wg stanu na koniec 2011 r. alokacja nie zmieniła się w stosunku do ubiegłego roku i wynosiła 171 084 755 EUR (774 500 685,89 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 159 555 567,86 EUR (722 308 055,7 PLN) i jest większa od tej z poprzedniego okresu o 39 234 945 EUR (177 616 596 PLN), stanowiąc 93,26% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 38 058 169 EUR (2172 289 331,06 PLN) do 72 777 702,45 EUR (329 464 656,95 PLN) i obecnie stanowią 45,94 % kontraktacji. Wartość Deklaracji zatwierdzonych przez IC na koniec okresu sprawozdawczego wynosi 80 450 115,47 EUR i wzrosła w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym o kwotę 36 103 174,28 EUR. II Oś Priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniami energetyka realizuje cele KPR, Europa 2020, w szczególności w zakresie działań powiązanych z inicjatywą przewodnią Europa efektywnie korzystająca z zasobów ; 1.2.3. Zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych, w tym zwłaszcza surowców, 1.2.4. Reforma systemu gospodarki wodnej, 1.2.5. Reforma systemu gospodarki odpadami, jak również powiązanych z inicjatywą przewodnią Europa efektywnie korzystająca z zasobów ; 1.4.1. Rozwój sieci energetycznych, 1.4.2. Rozwój inteligentnych sieci energetycznych, 195

1.4.3. Zwiększanie efektywności energetycznej, 1.4.4. Dywersyfikacja źródeł energii, 1.4.5. Inwestycje w odnawialne źródła energii, 1.4.6. Poprawa lokalnego bezpieczeństwa energetycznego, 1.4.7. Stosowanie technologii energetycznych ograniczających emisje pyłów oraz NO x i SO 2. Analiza jakościowa Wykres 60: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów Wykres 59: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie w (mln EUR*) 350 300 250 200 150 100 50 0 309 39 pozytywna ocena formalna 220 219 Projety zatwierdzone 74 74 Umowy 2007-2013 2011 53 29 Projekty zakończone Miliony EUR 300 250 200 150 100 50 0 267,77 20,00 Pozytywna ocena formalna 186,28 159,56 41,11 38,32 14,86 9,71 Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Łącznie w ramach II Osi priorytetowej beneficjenci w ramach konkursów złożyli 533 wnioski, z czego pozytywną ocenę formalną przeszło 309 wniosków na łączną kwotę dofinansowania 267 769 684 EUR (1 212 193 359,46 PLN). Ostatecznie podpisano 219 umów z czego 74 w 2011 r. Podpisanie kolejnych umów na łączną kwotę 38 317 508,96 EUR (173 463 363,06 PLN) możliwe było dzięki rozstrzygnięciu w 2011 r wielu kolejnych edycji konkursów m.in. na Działania II.7, II.8,czy II.10. Do końca okresu sprawozdawczego zakończono 53 projekty, z czego 29 w 2011 r. Od początku okresu wdrażania Programu złożono 764 wnioski o płatność na łączną kwotę wydatków 103 308 291,25 EUR (467 676 634,51 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 72 777 702,45 EUR (329 464 659 PLN). W samym 2011 r. złożono 334 wnioski o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 3 4719 532,95 EUR (157 175 325,67 PLN). W ramach osi II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka większość projektów skupia się na ochronie i zapobieganiu zagrożeniom na małym obszarze: gminy, powiatu. Jedynie projekty realizowane przez Komendy Wojewódzkie Straży Pożarnej i Policji mają na uwadze powiazania wewnątrzregionalne, a także w niektórych przypadkach międzyregionalne. Przykładami mogą być projekty mające 196

na celu wzmocnienie techniczne krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Projekty realizowane w ramach Osi II zwiększają poziom bezpieczeństwa mieszkańców regionu. Realizacja celów Znaczący wpływ, na jakość życia mieszkańców ma stan środowiska. Jest on także miarą atrakcyjności regionu. Dlatego tak istotne jest zidentyfikowanie najważniejszych problemów mogących stanowić zagrożenia środowiskowe i podjęcie działań zmierzających do ich likwidacji bądź minimalizacji. Do końca 2010 r. w ramach RPO WŁ zaplanowano zakończenie 134 projektów (z czego 54 w 2011 r.) w tym zakresie. W rzeczywistości do końca 2011 r. udało się zakończyć 53 projekty. Niedostateczny stopień skanalizowania województwa łódzkiego (jedynie 58,6% przy średniej krajowej 61,55% w 2010 r.) oraz związane z nim zanieczyszczenie zbiorników wodnych i rzek było m.in. podstawą do zaplanowania przez IZ RPO WŁ na etapie programowania przeznaczenia części dostępnej alokacji na przedsięwzięcia wpływające na poprawę sytuacji w tym zakresie w województwie łódzkim. Zgodnie z przeprowadzonymi szacunkami wartość docelową wskaźnika odnośnie liczby projektów w tym zakresie założono na poziomie 45 projektów w 2013 r. Do końca 2011 r. zakończyło się 6 z 34 realizowanych projektów, co stanowi prawie 27% planowanych do zakończenia na ten okres (planowano zakończenie 22 projektów). Analiza stanu gospodarowania odpadami w Polsce zawarta w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 (KPGO 2010) za lata 2007-2008 wykazała, iż: Zauważalny jest postęp w gospodarowaniu odpadami komunalnymi, jednak nie został osiągnięty cel związany z objęciem 100% mieszkańców systemem zbierania odpadów komunalnych; Ilość zebranych odpadów komunalnych w latach 2007 2008 w przeliczeniu na 1 mieszkańca była niższa od ilości prognozowanej w KPGO 2010 o ponad 20 kg/m/rok; Najwięcej odpadów zebrano selektywnie w województwach: śląskim, mazowieckim, małopolskim; a najmniej w województwach: świętokrzyskim i podlaskim. Nie został osiągnięty cel związany z objęciem 100% mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych; Sukcesywnie są wyłączane z eksploatacji składowiska, które nie spełniają obowiązujących wymogów, natomiast w niewystarczającym stopniu jest realizowany obowiązek ograniczania ilości odpadów składowanych bez przetworzenia; Realizowane są inwestycje w zakresie nowych instalacji do zagospodarowania odpadów. Po ich uruchomieniu powinien nastąpić spadek ilości składowanych bez przetworzenia odpadów komunalnych. Stan znacznej części składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w województwie łódzkim, na których są składowane odpady komunalne (52% funkcjonujących w 2008 r.) jest niezgodny z warunkami technicznymi. Sytuacja taka powoduje konieczność realizacji przedsięwzięć mających na celu racjonalizację gospodarki odpadami. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach RPO WŁ zakończyły się 2 z 14 realizowanych w tym zakresie projektów. 197

Zgodnie z zobowiązaniami, które przyjęła na siebie Polska podpisując Traktat Akcesyjny, do roku 2010-7,5% energii w krajowym bilansie zużycia energii elektrycznej brutto pochodzić miało ze źródeł odnawialnych. Tymczasem w ubiegłym roku wszystkie źródła OZE wygenerowały ok. 9,3 TWh energii elektrycznej (według danych URE - stan na 25 stycznia 2011 r.), co przy zużyciu energii elektrycznej brutto na poziomie 155 TWh daje zaledwie 6% udziału OZE. Wskazany w SWOT wzrost zainteresowania i wykorzystania OZE przy jednocześnie ciągle zbyt niskim udziale energii uzyskiwanej ze źródeł alternatywnych przełożył się na przeznaczenie środków pomocowych w ramach RPO WŁ na tego typu przedsięwzięcia. Do końca okresu sprawozdawczego nie zakończył się jednak jeszcze żaden z 23 realizowanych w tym zakresie projektów (do końca 2011 r. planowano zakończenie 11 projektów). Istnienie rozbudowanej sieci linii najwyższego napięcia i stacji elektroenergetycznych niestety nie idzie w parze z dobrym stanem jej infrastruktury. Zgodnie z zapisami RPO WŁ na poprawę sytuacji w tym zakresie zaplanowano wybudowanie lub zmodernizowanie do końca 2013 r. sieci linii elektroenergetycznych o długości 380 km. Biorąc pod uwagę zakontraktowanie środki istnieje szansa na wybudowanie/zmodernizowanie 1 222,66 km na 2014 r. Na koniec 2011 r. nie zakończono jednak żadnego projektu w tym zakresie (w 2011 r. planowano zakończenie 8 projektów). Przyczyną tego stanu rzeczy było podpisanie stosownych umów dopiero w grudniu 2010 r. Jeżeli chodzi o działania zmierzające do rozwoju i poprawy stanu infrastruktury gazowej województwa łódzkiego to w roku 2011, zgodnie z zapisami umów o dofinansowanie projektów, powinien zakończyć się 1 z 5 realizowanych projektów. Ostatecznie nie zakończono żadnego projektu. Zidentyfikowany w SWOT jako zagrożenie, wzrost zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych i powierzchniowych, oznacza konieczność podjęcia wszelkich działań mających na celu poprawę jakości powietrza. Na podstawie podpisanych w ramach RPO WŁ umów w tym zakresie planowano zakończenie do końca 2011 r. 29 projektów, a w rzeczywistości zakończono ich 12, co stanowi 41% planowanej na ten rok wielkości. Wyszczególnione w SWOT jako zagrożenie dla rozwoju województwa łódzkiego, postępujące niszczenie walorów kulturowo krajobrazowych województwa przy równoczesnym wzroście świadomości i standardów w sferze szeroko pojętej ochrony środowiska, powoduje konieczność dołożenia wszelkich starań w celu zachowania, w jak najmniej naruszonym stanie, terenów o wysokich walorach przyrodniczokrajobrazowych. Zgodnie z zapisami Programu planuje się do końca 2013 r. zakończenie 24 projektów z zakresu ochrony przyrody i kształtowania postaw ekologicznych, z czego do końca 2011 r. zakończyć się miało 6 z 8 realizowanych obecnie projektów w tym zakresie w rzeczywistości zakończył się 1 z nich. Na obecnym etapie, z uwagi na stosunkowo niewielką (w niektórych działaniach zerową) ilość zakończonych w ramach II Osi priorytetowej projektów (poza Działaniem II.5) trudno na razie przedstawić ocenę wpływu osiągniętych wskaźników na realizację postawionych w ramach osi celów. Inwestycje w infrastrukturę ochrony środowiska, w szczególności w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, przeciwpowodziowej oraz gospodarki odpadami, należy zaliczyć do niezbędnych w kontekście zrównoważonego rozwoju kraju, bezpieczeństwa i jakości życia obywateli. 198

Szczególną wagę ma także efektywne i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, jak również działania ukierunkowane na zmianę sposobu gospodarowania odpadami, w tym ograniczenie składowania czy zwiększenie odzysku. Realokacje W 2011 r. w ramach II Osi priorytetowej w celu zapewnienia pełnego zakontraktowania środków przeznaczonych na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska, zapobiegania zagrożeniom i energetyki, sześciokrotnie podejmowane były uchwały ZWŁ w sprawie realokacji środków finansowych w ramach poszczególnych działań Programu. W podziale na poszczególne działania sytuacja w tym zakresie przestawiała się następująco: przesunięcie do Działania II.1 (kod 46); Realokacje uzasadniały: - kwoty 371 343 EUR z Działań: II.2 (kod 44) 211 606 EUR, II.3 (kod 51) 33 000 EUR, II.4 (kod 53) 56 455 EUR i II.5 (kod 53) 70 282 EUR, - kwoty 1 098 873 EUR z Działań: II.2 (kod 44) 628 376 EUR, II.3 (kod 51) 62 344 EUR, II.4 (kod 53) 179 901 EUR i II.5 (kod 53) 228 252 EUR; wzrost kursu EUR (wzrost alokacji wyrażonej w PLN), oszczędności poprzetargowe. przesunięcie do Działania II.6 (kod 47); - kwoty 11 437 449 EUR z Działań: II.2 (kod 44) 11 288 600 EUR, II.3 (kod 51) 148 849 EUR, - kwoty 244 089 EUR z Działania II.2 (kod 44), - kwoty 43 616 EUR z Działań: II.2 (kod 44) 32 914 EUR, II.3 (kod 51) 10 702 EUR; Realokacje uzasadniały: wzrost kursu EUR (wzrost alokacji wyrażonej w PLN); oszczędności poprzetargowe; możliwość dofinansowania projektów znajdujących się na liście rezerwowej; przesunięcie do Działania II.6 (kod 43) - kwoty 3 099 537 EUR z Działań: II.1 (kod 45) 1 303 006 EUR, II.7 (kod 33) 911 698 EUR, II.8 (kod 35) 44 278 EUR, II.9 (kod 41) 752 125 EUR i II.10 (kod 43) 88 430 EUR Realokację uzasadniały: możliwość dofinansowania projektów; oszczędności poprzetargowe. przesunięcie do Działania II.9 (kod 39); - kwoty 1 767 253 EUR z Działania II.8 (kod 35); 199

Realokację uzasadniały: kurs EUR(wzrost alokacji wyrażonej w PLN), oszczędności poprzetargowe, możliwość dofinansowania projektów znajdujących się na liście rezerwowej. przesunięcie do Działania II.10 (kod 43) dwukrotne przesunięcie środków z Działania II.8 (kod 35) odpowiednio kwoty 1 311 111 EUR i 33 491 EUR. Realokacje uzasadniały: kurs EUR (wzrost alokacji wyrażonej w PLN), oszczędności poprzetargowe, możliwość dofinansowania projektów znajdujących się na liście rezerwowej. wg działów gospodarki Wykres 61: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów w danym dziale gospodarki (w %) Wykres 62: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE przypadające na dany dział gospodarki (w %) 27% 26% 72% 1% 71% 3% 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła 09 Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła 09 Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym 200 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Biorąc pod uwagę liczbę projektów dofinansowanych w ramach II Osi priorytetowej 72% (157 projektów) z nich to projekty z działu 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym. Następne w kolejności są projekty w ramach działu 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła - 27% (59 projektów). Najmniej jest projektów z działu 09 Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody - 1% (3 projekty). Prawie ¾ projektów dofinansowanych w ramach II Osi priorytetowej to projekty z działu 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym - 71% o łącznym dofinansowaniu 112 797 026,85 EUR (510 632 140,56 PLN). Kolejne są projekty z działu 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła o łącznej wartości dofinansowania 41 481 939,09 EUR (187 788 738,25 PLN) oraz dodatkowo projekty z działu 09 Pobór,

uzdatnianie i rozprowadzanie wody - 3% o wartości dofinansowania 5 276 601,92 EUR (23 887 176,88 PLN). wg obszaru realizacji Tabela 43: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach Osi priorytetowej II: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka pod względem obszaru realizacji Obszar realizacji Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) obszar miejski 108 82 134 497,96 obszar wiejski 111 77 421 069,89 RAZEM 219 159 555 567,85 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka projekty realizowane na obszarach miejskich czy też wiejskich rozkładają się praktycznie po równo. Rozkład wartości dofinansowania UE wskazuje na nieznaczną przewagę projektów realizowanych na terenach wiejskich. Wykres 64: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów przypadająca na dany obszar realizacji (w %) Wykres 63: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %) 50,70% 49,30% 48,50% 51,50% obszar miejski obszar wiejski obszar miejski obszar wiejski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 201

Wykres 65: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %) Wykres 66: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE w danej kategorii interwencji (w %) 3,70% 21% 22,80% 2,30% 4,10% 10,90% 5% 0,50% 0,90% 6,80% 14,20% 6,40% 0,30% 9,67% 13,00% 40% 5,82% 1,24% 6,75% 8% 0,78% 1,28% 4,57% 5,73% 3,31% 33-energia elektryczna 1,40% 33-energia elektryczna 35-gaz ziemny 35-gaz ziemny 39-Energia odnawialna:wiatrowa 39-Energia odnawialna:wiatrowa 40-energia odnawialna sloneczna 40-energia odnawialna sloneczna 41-energia odnawialna: biomasa 41-energia odnawialna: biomasa 42-energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe 42-energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe 43- Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią 44-Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi 43- Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią 44-Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi 45-Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną 45-Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną 46-Oczyszczanie ścieków 46-Oczyszczanie ścieków 47-Jakość powietrza 47-Jakość powietrza 51-Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) 51-Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) 53- Zapobieganie zagrożeniom (wtym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi i technologicznymi) 53- Zapobieganie zagrożeniom (wtym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami naturalnymi i technologicznymi) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Najwięcej projektów bo aż 50 jest realizowanych w ramach kategorii 47- jakość powietrza. Kolejne miejsca zajmują odpowiednio: 46 projektów w ramach kategorii 53 -Zapobieganie zagrożeniom oraz 31 projektów w kategorii 46- oczyszczanie ścieków. Biorąc pod uwagę wartość dofinansowania UE w projektach to najwięcej środków absorbują projekty z kategorii 46 Oczyszczanie ścieków - 63 861 833,85 EUR (289 102 521,84 PLN). Kolejne miejsca zajmują odpowiednio kategorie: 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) z kwotą dofinansowania 480 236,59 EUR (2 174 031,03 PLN) oraz 47 Jakość powietrza z dofinansowaniem 20 746 972,58 EUR (93 921 544,86 PLN). 202

Tabela 44: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka Forma prawna Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) Jst 163 126 613 581,45 Przedsiębiorstwa 24 19 541 822,56 Administracja rządowa 4 4 959 103,59 Organizacje non profit 3 449 816,71 Uczelnie, jednostki naukowe 4 1 073 211,26 Inne 21 6 918 032,29 RAZEM 219 159 555 567,86 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wśród 219 projektów w ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka, najwięcej projektów realizują jst. W ramach Działania II.1: Gospodarka wodno-ściekowa, wszystkie 34 umowy podpisano z jst na kwotę dofinansowania UE: 69 138 435,77 EUR (312 989 698,72 PLN). Dla Działania II.2: Gospodarka odpadami, na 14 projektów zatwierdzonych do dofinansowania podpisano 12 umów z samorządami gminnymi i powiatowymi o łącznej kwocie dofinansowania UE: 8 919 748,24 EUR (40 379 700,28 PLN). Realizowane w tym działaniu inwestycje dotyczą głównie rekultywacji składowisk odpadów. Dużym zainteresowaniem wśród jst cieszyło się także Działanie II.5 Zagrożenia środowiska, które umożliwiło zakup profesjonalnego sprzętu gaśniczego. W ramach 42 projektów, aż 35 jst realizuje po 1 projekcie o łącznej kwocie dofinansowania UE: 5 651 424,75 EUR (25 583 999,83 PLN). Niewątpliwie największym liderem w pozyskiwaniu środków unijnych w ramach II Osi priorytetowej jest Miasto Łódź, które realizuje 6 projektów o łącznej kwocie dofinansowania 3 910 912,91 EUR (17 704 702,74 PLN). Kolejnymi są Gmina Łask i Gmina Uniejów, które realizują po 5 projektów. Spośród wszystkich przedsiębiorców aplikujących o wsparcie w ramach II Osi priorytetowej najwięcej przedsiębiorców (12) podpisało umowy w ramach Działania II.9 Odnawialne źródła energii o łącznej kwocie dofinansowania UE: 14 030 154,8 EUR (63 514 510,76 PLN), na inwestycje związane głównie z budową/ modernizacją jednostek wytwórczych wykorzystujących energię wiatrową. Organy administracji rządowej (Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Łodzi 3 projekty, Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi 1 projekt) podpisały umowy o łącznej kwocie dofinansowania UE: 4 959 103,59 EUR (22 449 861,94 PLN). W/w organy administracji rządowej realizują na terenie województwa łódzkiego projekty w ramach Działania II.5 dotyczące wsparcia krajowego systemu gaśniczego (Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej), wsparcia zarządzania kryzysowego - zakup śmigłowca (Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi) oraz w ramach Działania II.9 budowa systemów wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych (Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej). Należy również wymienić 3 Ochotnicze Straże Pożarne w ramach Działania II.5, które dokonały zakupu samochodów ratowniczo - gaśniczych na łączną kwotę dofinansowania UE: 449 816,71 EUR (2 036 320,25 PLN). Uczelnie i jednostki naukowe (Politechnika Łódzka, Uniwersytet Łódzki, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera) podpisały umowy o dofinansowanie o łącznej kwocie wsparcia UE: 1 073 211,26 EUR 203

(4 858 427,28 PLN). Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w ramach Działania II.3 realizuje ekologiczny projekt ścieżka edukacyjna Arboretum w Rogowie. Dzięki otrzymaniu dofinansowania w ramach Działania II.5 Uniwersytet Łódzki wykonuje nowatorski projekt mający na celu wprowadzenie innowacyjnych metod monitoringu w celu zwiększenia bezpieczeństwa mieszkańców narażonych na zagrożenia naturalne w zbiornikach retencyjnych. W ramach pozyskiwanego wsparcia w Działaniu II.9, Politechnika Łódzka dla swoich potrzeb będzie wykorzystywać odnawialne źródła energii. O dofinansowanie w ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka, w kategorii inne dofinansowanie otrzymało również 18 wszelkiego rodzaju zakładów opieki zdrowotnej Realizowane przez nie projekty o łącznej kwocie dofinansowania UE: 6 918 032,29 EUR (31 317 932,18 PLN) dotyczą głównie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego na terenie szpitali. Wykres 67: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Liczba umów pod względem form prawnych w (%) Wykres 68: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%) 1,83% 10,95% 1,37% 1,83% 10,95% 74,43% 3,11% 0,28% 0,67% 4,34% 12,25% 79,35% Jst przedsiębiorstwa Administracja rządowa Organizacje non profit Uczelnie, jednostki naukowe Inne Jst przedsiębiorstwa Administracja rządowa Organizacje non profit Uczelnie, jednostki naukowe Inne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka, wszystkie realizowane projekty są o charakterze inwestycyjnym. W związku z brakiem identyfikacji na poziomie programu operacyjnego obszarów defaworyzowanych, nie można przeprowadzić analizy dotyczącej wpływu wsparcia udzielonego w ramach RPO WŁ na sytuację społeczno-gospodarczą takich obszarów. wg powiatów Liczba projektów realizowanych na terenie poszczególnych powiatów w ramach II Osi priorytetowej (jeżeli projekt realizowany jest na terenie kilku powiatów, w każdym z nich wykazywany jest jako osobny projekt). 204

Wykres 69: II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach 35 30 25 20 15 10 5 0 4 17 7 9 14 23 14 17 13 10 11 13 8 6 21 30 9 8 12 3 12 3 Powiat bełchatowski Powiat kutnowski Powiat łaski Powiat łowicki Powiat łódzki wschodni Powiat opoczyński Powiat pabianicki Powiat piotrkowski Powiat poddębicki Powiat sieradzki Powiat skierniewicki Powiat tomaszowski Powiat wieluński Powiat wieruszowski Powiat zgierski Powiat m. Łódź Powiat pajęczański Powiat brzeziński Powiat radomszczański Powiat rawski Powiat łeczycki Powiat m. Skierniewice Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka najwięcej, bo aż 30 projektów realizowanych jest na terenie miasta Łodzi na kolejnych miejscach znajduje się z 23 projektami teren powiatu opoczyńskiego i zgierskiego z 21 projektami. Analiza realizacji wskaźników programowych - II Oś priorytetowa: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka 1/ Liczba projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej - szt. (wskaźnik produktu) Wykres 70: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II. 1 Gospodarka wodno-ściekowa Wykres 71: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu gospodarki wodnościekowej w ramach Działania II. 1 Gospodarka wodno-ściekowa mln euro 80 60 40 20 0 69,1 5,4 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach szt. 40 35 30 25 20 15 10 5 0 34 6 szacowana realizacja realizacja Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13 205

Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.1 Gospodarka wodno-ściekowa. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego zakończono 6 projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, co stanowi ponad 13 % osiągniętej realizacji wskaźnika w stosunku do zakładanej wartości docelowej (2013). Realizacja wskaźnika zwiększyła się o 4 projekty w porównaniu do stanu na koniec grudnia 2010 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 34 szt., co stanowi blisko 76 % wartości docelowej zakładanej do osiągnięcia w 2013 r. 2/ Liczba projektów z zakresu gospodarki odpadami - szt. (wskaźnik produktu) Wykres 72: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami Wykres 73: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu gospodarki odpadami w ramach Działania II. 2 Gospodarka odpadami mln euro 12 14 szt. 14 9 6 9,1 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 12 10 8 6 szacowana realizacja realizacja 3 0 0,12 4 2 0 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w działaniu. Według stanu na koniec 2011 r. realizacja wskaźnika osiągnięta została na poziomie 2 szt., co w odniesieniu do planowanej wartości docelowej na 2013 r. stanowi ok. 67 %. W porównaniu do 2010 r. osiągnięcie wskaźnika może już być wykazywane, co świadczy o postępie. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 14 projektów, co przekracza wartość docelową planowaną do osiągnięcia w 2015 r. 3/ Liczba projektów z zakresu ochrony przyrody i kształtowania postaw ekologicznych szt. (wskaźnik produktu) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.3 Ochrona przyrody. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. 206

Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego realizacja wskaźnika została osiągnięta na poziomie 1 szt., co stanowi ok. 4 % wartości docelowej na 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika wynosi 8 szt., co stanowi ponad 33 % wartości docelowej na 2013 r. W związku z tym, że w 2011 r. rozwiązano jedną umowę, szacowana realizacja wskaźnika zmniejszyła się. Rozważane jest ewentualne przesunięcie środków na działania, w których funkcjonują listy rezerwowe projektów. 4/ Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza szt. (wskaźnik produktu) Wykres 75: Realizacja rzeczowa. Wartość projektów w ramach Działania II.6 Ochrona powietrza Wykres 74: Realizacja finansowa. Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza w ramach Działania II.6 Ochrona powietrza mln euro 30 25 20 15 10 5 23,9 3,5 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych szt. 70 60 50 40 30 20 10 58 12 szacowana realizacja realizacja 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach działania II.6 Ochrona powietrza. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. Według stanu na koniec grudnia 2011 r. wskaźnik zrealizowano na łącznym poziomie 12 sztuk, co stanowi ponad 92 % wartości docelowej zakładanej do osiągnięcia w 2013 r. Wartość osiągniętego wskaźnika w okresie sprawozdawczym zwiększyła się o 7 szt. w stosunku do 2010 r., co świadczy o znacznym postępie w jego realizacji. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 58 szt., co przekracza wartość docelową na rok 2015. 207

5/ Liczba projektów z zakresu prewencji zagrożeń szt. (wskaźnik produktu) Wykres 76: Realizacja finansowa. Wartość projektów ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska Wykres 77: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu prewencji zagrożeń w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska szt. mln euro 12 10,1 8 4 4,6 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 45 30 15 42 31 szacowana realizacja realizacja 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmianie uległa nazwa wskaźnika z: Liczba projektów z zakresu prewencji i zagrożeń na: Liczba projektów z zakresu prewencji zagrożeń. Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego, od początku realizacji Programu realizacja wskaźnika wynosi łącznie 31 szt. (co wypełnia wartość docelową zaplanowaną na 2015 r.). Wartość osiągniętego wskaźnika zwiększyła się o 14 sztuk w porównaniu do 2010 r. W przypadku tego wskaźnika widać znaczny postęp w jego rzeczowej realizacji. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 42 szt. 6/ Długość wybudowanej lub zmodernizowanej sieci linii elektroenergetycznych km (wskaźnik produktu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.7 Elektroenergetyka. Wykazywany jest w oparciu o funkcjonujące KSI (SIMIK 07-13) wskaźniki produktu: Długość wybudowanej sieci energetycznej (km) oraz Długość zmodernizowanej sieci energetycznej (km). Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Działania II.7 nie zakończył się żaden projekt, stąd realizacja wskaźnika wykazywana jest na zerowym poziomie. Na podstawie podpisanych umów, szacowana realizacja wskaźnika wynosi ponad 1 222 km (wartość taka wynika z tego, że 1 z beneficjentów zakłada modernizację ponad 1160 km sieci energetycznej do 2014 r.), co wypełnia wartości docelowe zakładane do osiągnięcia do 2015 r. 208

7/ Długość wybudowanych/zmodernizowanych gazociągów przesyłowych i dystrybucyjnych. km (wskaźnik produktu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.8 Gazownictwo i wykazywany na podstawie widniejącego w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnika produktu: Długość wybudowanych/zmodernizowanych gazociągów przesyłowych i dystrybucyjnych (km). W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmianie uległa nazwa wskaźnika z: Długość sieci gazowej, w tym: - wybudowanej, - zmodernizowanej (km) na: Długość wybudowanych/zmodernizowanych gazociągów przesyłowych i dystrybucyjnych (km). Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. żaden z projektów zakładających realizację wskaźnika nie został zakończony, stąd jego realizacja wykazywana jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi łącznie 41,05 km, co stanowi 36 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia w 2013 r. 8/ Liczba projektów z zakresu energii odnawialnej szt. (wskaźnik produktu) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.9 Odnawialne źródła energii. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w. Działaniu. Z uwagi na to, iż w ramach wspomnianego działania (wg stanu na koniec 2011 r.) żaden z projektów nie zakończył się, realizacja wskaźnika podobnie jak w przypadku sprawozdania rocznego za 2010 r., wykazywana jest na zerowym poziomie. Na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie, szacowana realizacja wskaźnika możliwa do osiągnięcia wynosi 23 szt., co przekracza wartość docelową planowaną do osiągnięcia na 2015 r. 9/ Liczba osób przyłączonych do sieci wodociągowej w wyniku realizacji projektów osoby (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.1 i wykazywany na podstawie widniejącego w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnika rezultatu: Liczba osób podłączonych do wybudowanej /zmodernizowanej sieci wodociągowej (osoby). W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmniejszeniu uległa wartość docelowa wskaźnika na lata 2013 i 2015, tj. z: 6 700 do 2 800 osób. Nie odnotowano jeszcze projektów zakończonych realizujących ten wskaźnik, stąd, wg stanu na koniec roku 2011 r., jego wykazywanie jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie wynosi łącznie 18 620 osób, co wypełnia wartość docelową zaplanowaną do osiągnięcia na 2015 r. Tak duży wzrost szacowanej realizacji wynika m.in. z faktu podpisania w 2011 r. umowy o dofinansowanie z beneficjentem, zakładającym realizację wskaźnika rezultatu na poziomie ponad 15 000 osób podłączonych do wybudowanej/zmodernizowanej sieci wodociągowej. 209

10/ Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w wyniku realizacji projektów osoby (wskaźnik rezultatu) Wykres 78: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.1 Gospodarka wodno-ściekowa Wykres 79: Realizacja rzeczowa. Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w wyniku realizacji projektów w ramach Działania II.1 Gospodarka wodno-ściekowa mln euro 80 60 40 69,1 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych tys. osób 35 30 25 20 15 32,9 szacowana realizacja realizacja 20 10 5,4 5 2,2 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.1 Gospodarka wodno-ściekowa i wykazywany na podstawie funkcjonującego w systemie informatycznym KSI (SIMIK 07-13) wskaźnika rezultatu: Liczba osób podłączonych do wybudowanej/zmodernizowanej sieci kanalizacyjnej (osoby). W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu znacznej zmianie uległa wartość docelowa wskaźnika na lata 2013 i 2015, tj. z: 7 500 osób na: 29 000 osób. Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r., na podstawie projektów zakończonych, wskaźnik osiągnięto na poziomie 2 209 osób (ok. 8 % zakładanej wartości docelowej w 2015 r.). W porównaniu do stanu na koniec 2010 r, w okresie sprawozdawczym wartość wskaźnika zwiększyła się o 1 759 osób, co świadczy o dużym postępie w jego realizacji. Ponadto, na podstawie KSI (SIMIK 07-13), faktyczny stan realizacji wskaźnika (na podstawie ostatnich wniosków o płatność w projektach) wynosi już 2 454 osób, co stanowi blisko 9 % wartości docelowej na 2015 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi łącznie 32 874 osób, co wypełnia wartość docelową zaplanowaną do osiągnięcia na 2015 r. 210

11/ Liczba osób objętych selektywną zbiórką odpadów osoby (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami i wykazywany na podstawie wskaźnika rezultatu funkcjonującego w KSI (SIMIK 07-13): Liczba osób objętych systemem zagospodarowania odpadów (osoby). W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmniejszeniu uległa wartość docelowa wskaźnika na lata 2013 i 2015, tj. z: 560 000 osób do 183 100 osób. Z uwagi na to, że wg stanu na koniec 2011 r. żaden z projektów zakładających realizację omawianego wskaźnika nie został zakończony, jego realizacja wykazywana jest na zerowym poziomie. Jedynie 3 beneficjentów Działania II.2 zakłada realizację powyższego wskaźnika. Brak osiągnięcia wskaźnika związany jest z wydłużeniem się terminu zakończenia realizacji projektów przez 2 beneficjentów (pierwotnie był to 31.12.2011 r.). Dodatkowo, zgodnie z Podręcznikiem Beneficjenta RPO WŁ wskaźniki rezultatu, z uwagi na swój złożony charakter, mogą zostać osiągnięte w terminie do 1 roku od momentu zakończenia realizacji projektu, stąd też do tego czasu można spodziewać się faktycznych rezultatów zrealizowanych projektów. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 183 103 osoby, co wypełnia wartość docelową na 2015 r. 12/ Powierzchnia zrekultywowana/odzyskana ha (wskaźnik rezultatu) Wykres 80: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami Wykres 81: Realizacja rzeczowa. Powierzchnia zrekultywowana/odzyskana w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami mln euro 12 9 9,1 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach 30 ha 25 20 26,26 szacowana realizacja realizacja 6 wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 15 10 7,88 3 5 0 0,12 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami. Z uwagi na brak odpowiednika wskaźnika w KSI (SIMIK 07-13), wskaźnik wykazywany jest na podstawie wskaźnika autorskiego: Powierzchnia zrekultywowanych zamkniętych składowisk, w oparciu o system monitorowania IZ RPO WŁ (Lokalny System Informatyczny oraz analiza dokumentacji projektowej). 211

Z przeprowadzonej analizy wynika, że realizacja wskaźnika, wg stanu na koniec 2011 r., osiągnęła poziom 7,88 ha. Stanowi to ok. 40 % wartości docelowej zakładanej do osiągnięcia w 2015 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi łącznie 26,26 ha, co wypełnia wartość docelową na 2015 r. 13/ Powierzchnia ochronionych lub zrenaturyzowanych ekosystemów ha (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.3 Ochrona przyrody. Na wartość wskaźnika składa się wskaźnik z KSI (SIMIK 07-13): Łączna powierzchnia obszarów, na których przywrócono lub zapewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów (ha) oraz dodatkowo wskaźnik autorski: Powierzchnia obszarów objętych ochroną przed nadmierną i niekontrolowaną presją turystów (ha). Według stanu na koniec 2011 r., zgodnie z KSI (SIMIK 07-13), realizacja wskaźnika wykazywana jest na poziomie 27 ha., co stanowi 27 % wartości docelowej na 2015 r. Jednak, łącznie ze wskaźnikiem autorskim, wskaźnik osiągnął poziom 42,54 ha, co stanowi blisko 43 % wartości docelowej zaplanowanej do osiągnięcia w 2015 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie KSI wynosi 34,85 ha, natomiast łącznie ze wskaźnikiem autorskim 96 ha, co stanowi 96 % wartości docelowej zaplanowanej na 2015 r. 14/ Liczba obiektów poddanych termomodernizacji szt. (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.6 Ochrona powietrza. Wskaźnik wykazywany jest w oparciu o funkcjonujący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik produktu: Liczba obiektów objętych termomodernizacją (szt.) oraz wskaźnik autorski: Liczba obiektów objętych termomodernizacją (szt.), w ramach Działania II.6 Ochrona powietrza oraz dodatkowo Działań: V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia, V.2 Infrastruktura pomocy społecznej, V.3 Infrastruktura edukacyjna, V.4 Infrastruktura edukacyjna oraz Działania VI.2 Renowacja substancji mieszkaniowej. Zgodnie z KSI (SIMIK 07-13) realizacja wskaźnika osiągnęła poziom 1 sztuki. Jednak na podstawie dokonanej analizy wniosków o płatność projektów zakończonych, wg stanu na koniec grudnia 2011 r., jego łączna realizacja wynosi 78 sztuk (co wypełnia wartość docelową na 2015 r.), natomiast uwzględniając operacje niezakończone 97 sztuk. W porównaniu do stanu na koniec 2010 r., realizacja omawianego wskaźnika w projektach zakończonych zwiększyła się w 2011 r. o 72 sztuki, co świadczy o bardzo dużym postępie rzeczowym. Szacowana realizacja wskaźnika wyłącznie na podstawie KSI (SIMIK 07-13) wynosi 59 sztuk, co wypełnia wartość docelową na 2015 r. Łącznie ze wskaźnikiem autorskim wynosi ona 123 sztuki. 15/ Liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektów osoby (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.4 Gospodarka wodna i wykazywany w oparciu o funkcjonujący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik rezultatu: Liczba osób objęta ochroną przeciwpowodziową (osoby). 212

Zgodnie z KSI (SIMIK 07-13) tylko 1 beneficjent zakłada realizację powyższego wskaźnika. Cele pozostałych projektów świadczą jednak, że wskaźnik ten realizują również inni beneficjenci. Według stanu na koniec 2011 r. podpisane są 4 umowy. Ze względu na możliwość wyboru, co najmniej jednego spośród różnych wskaźników, beneficjenci nie przewidzieli jego monitorowania w ramach podpisanych umów, choć cele realizowanych projektów świadczą, że wskaźnik ten realizują. Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2011 r., w ramach Działania II.4 zakończono realizację 1 projektu, który nie zakładał realizacji w/w wskaźnika. Stąd jego realizacja wykazywana jest na zerowym poziomie. Powyższe potwierdziła również przeprowadzona ankieta. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie 1 umowy wynosi 53 osoby, co stanowi jedynie ponad 2 % wartości docelowej na 2015 r. Jeżeli powtórna ankieta, przeprowadzona po 30 czerwca 2012 r., nie przyniesie stosownych informacji, IZ RPO WŁ rozważy w przyszłości możliwość przeprowadzenia ekspertyzy w celu uzyskania niezbędnych danych. 16/ Liczba ludności objętej ochroną przeciwpożarową lasów i innymi środkami ochrony osoby (wskaźnik rezultatu) Wykres 82: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska Wykres 83: Realizacja rzeczowa. Liczba ludności objętej ochroną przeciwpożarową i innymi środkami ochrony w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska mln euro 12 10,1 8 4 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 4,6 tys. osób 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 2 860 szacowana realizacja realizacja 933 0 0 213 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.5 Zagrożenia środowiska i wykazywany w oparciu o funkcjonujący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik rezultatu: Liczba osób objętych ochroną przeciwpożarową lasów i innymi środkami ochrony (osoby). Beneficjenci realizujący projekty, wskaźnik ten szacowali jako liczbę ludności zamieszkującej obszar objęty oddziaływaniem projektu. Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego, realizacja wskaźnika na podstawie projektów zakończonych, zgodnie z KSI (SIMIK 07-13) wynosi 933 119 osób, co świadczy o znacznym postępie rzeczowym (w stosunku do 2010 r. liczba osób objętych ochroną

przeciwpożarową zwiększyła się o 565 335 osób). Na podstawie operacji niezakończonych, faktyczna realizacja wynosi 939 696 osób. Po przeprowadzeniu ankiety wśród beneficjentów projektów zakończonych stopień realizacji wskaźnika został wskazany na poziomie nieco wyższym, niż na to wskazuje KSI (SIMIK 07-13) czyli 953 851 osób. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 2 859 560 osób, co przekracza wartość docelową na 2015 r. 17/ Wskaźnik strat energii elektrycznej % wprowadzonej energii do sieci (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik możliwy do realizacji w ramach Działania II.7 Elektroenergetyka. Brak odpowiednika wskaźnika w KSI (SIMIK 07-13). Według stanu na koniec 2011 r. żaden z projektów w ramach Działania II.7 nie został zakończony. Wiadomo jednak, że Wskaźnik strat energii elektrycznej (%) nie był wybierany przez beneficjentów we wnioskach, stąd nie ma w chwili obecnej danych do analizy jego realizacji. Po zakończeniu projektów w ramach Działania II.7 przeprowadzona zostanie wśród beneficjentów ankieta, w celu zebrania stosownych informacji. IZ RPO WŁ rozważa również możliwość zlecenia ekspertyzy, która dostarczy dane obrazujące osiągnięcie w/w wskaźnika. 18/ Dodatkowa moc zainstalowana energii ze źródeł odnawialnych MW (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania II.9 Odnawialne źródła energii i wykazywany na podstawie dwóch wskaźników produktu z KSI (SIMIK 07-13): Moc zainstalowana energii cieplnej (MW) oraz Moc zainstalowana energii elektrycznej (MW). Z uwagi na brak projektów zakończonych w ramach powyższego Działania, wg stanu na koniec 2011 r., realizacja wskaźnika wykazywana jest na zerowym poziomie. Na podstawie wniosków o płatność pośrednią jego faktyczne osiągnięcie wynosi 0,67 MW, co stanowi ponad 3 % wartości docelowej zaplanowanej na 2015 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów, wynosi 18 MW, co stanowi 90 % wartości docelowej na 2015 r. W związku z potrzebą ustalenia efektów projektów po zakończeniu ich realizacji, prowadzone było badanie ankietowe dla projektów zakończonych wg stanu na koniec 2011 r. Na podstawie informacji zwrotnej od 100% ankietowanych w ramach projektów osiągnięto wskaźniki rzeczowe przedstawione w poniższej tabeli: Tabela 45: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach 9 Lp. Nazwa wskaźnika produktu jm wartość 1 Liczba projektów z zakresu gospodarki wodnościekowej szt. 6 2 Liczba zakupionego sprzętu niezbędnego do prawidłowej realizacji gospodarki wodnościekowej szt. 26 3 Liczba wybudowanych/ przebudowanych studni szt. 1 9 Przedmiotowe dane pochodzą z ankiet wysłanych do beneficjentów realizujących projekty w ramach II Osi priorytetowej, zakończonych wg stanu na dzień 31.12.2011 r. 214

4 Liczba zakupionych specjalistycznych maszyn i szt. 5 urządzeń do pomiaru, monitoringu i analizy sieci wodno-kanalizacyjnej 5 Liczba zakupionej aparatury, urządzeń technicznych kontrolno-pomiarowych szt. 1 6 Długość wybudowanej sieci kanalizacji 7,46 km sanitarnej 7 Liczba zrekultywowanych składowisk szt. 1 8 Liczba obiektów małej infrastruktury turystycznej służącej zabezpieczeniu obszarów chronionych przed nadmierną i niekontrolowaną presją turystów 9 Liczba wybudowanych / przebudowanych urządzeń małej retencji szt. 30 10 Liczba uregulowanych cieków szt. 1 11 Liczba projektów z zakresu gospodarki wodnej szt. 1 12 Liczba projektów z zakresu ochrony przyrody i kształtowania postaw ekologicznych szt. 1 szt. 1 13 Liczba projektów z zakresu gospodarki odpadami szt. 2 14 Liczba projektów z zakresu prewencji i zagrożeń szt. 31 15 Liczba sprzętu zakupiona w ramach wsparcia technicznego zespołów zarządzania kryzysowego 16 Liczba sprzętu zakupiona w ramach wsparcia technicznego systemu ratowniczo-gaśniczego 17 Liczba nowych stanowisk pomiarowych i innych narzędzi w zakresie monitoringu środowiska (P.53.3.1) [KSI] 18 Liczba zakupionych wozów pożarniczych w sprzęt do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków katastrof 19 Liczba zmodernizowanych stanowisk pomiarowych i innych narzędzi w zakresie monitoringu środowiska (P.53.3.2) [KSI] 20 Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza szt. 2 szt. 35 szt. 4 szt. 1 szt. 2 szt. 12 21 Liczba obiektów objętych termomodernizacją szt. 24 Lp. Nazwa wskaźnika rezultatu jm wartość 1 Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w wyniku realizacji projektów osoby 2709 2 Zmiana poziomu stężenia azotu ogólnego N/dm3-75% 3 Zmiana poziomu stężenia fosforu ogólnego P/dm3-40% 4 Zmiana przepustowości oczyszczalni ścieków m3/d 2800 215

5 Liczba przeprowadzonych badań/analiz szt. 6 Zmiana liczby szamb/zbiorników na ścieki szt. 14 113 7 Powierzchnia zrekultywowana/odzyskana 8 Powierzchnia ochronionych lub zrenaturyzowanych ekosystemów 9 Objętość retencjonowanej wody w ramach małej retencji 10 Powierzchnia obszarów zabezpieczonych przed powodzią, suszą i erozją ha 2,54 ha 27 m3 15300 ha 77,7 11 Długość uregulowanych cieków km 3,77 12 Liczba ludności objętej ochroną przeciwpożarową lasów i innymi środkami ochrony 13 Zmiana liczby analiz i prognoz przeprowadzonych w wyniku realizacji projektu 14 Powierzchnia terenów objętych monitoringiem środowiska 15 Ilość zaoszczędzonej energii w wyniku realizacji projektu 16 Powierzchnia budynków objęta termomodernizacją 17 Zmiana emisji głównych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły, dwutlenek węgla osoby 953 851 szt. 120 ha 7 049,20 MWh/rok 8 089,51 m2 32 085,29 tony/rok 2 139,53 Źródło: opracowanie własne Projekty realizowane na terenie województwa łódzkiego finansowane w ramach innych programów operacyjnych Na obszarze województwa łódzkiego realizowane są projekty w ramach innych programów operacyjnych, które tematyczne są zbieżne z obszarem zainteresowania II Osi Priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Przede wszystkim dotyczy to 15 projektów realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko o wartości ogółem 287 106 103,86 EUR (1 299 729 332,18 PLN), w tym dofinansowanie UE 106 125 446,98 EUR (480 429 898,51 PLN). W podziale na temat priorytetu rozkład projektów przedstawia się następująco: Projekty realizowane w ramach POIiŚ: 39 - Energia odnawialna: wiatrowa 1 43 - Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią -1 216

46 - Oczyszczanie ścieków - 8 47 - Jakość powietrza -1 51 - Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) 4 Tabela 46: Informacja nt. projektów realizowanych w obszarze środowisko i energetyka w ramach POIiŚ Program Kategoria interwencji Tytuł Projektu Beneficjent 39 Energia odnawialna: Farma wiatrowa Ścieki o mocy 20MW ELWIATR - PRUSZYŃSKI wiatrowa Sp. z o.o. 43 Efektywność Przebudowa i modernizacja osiedlowych Przedsiębiorstwo energetyczna, sieci ciepłowniczych w Bełchatowie Energetyki Cieplnej Spółka produkcja skojarzona z o.o. w Bełchatowie (kogeneracja), zarządzanie energią 46 Oczyszczanie Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni Miasto Piotrków ścieków ścieków w Piotrkowie Trybunalskim Trybunalski Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 46 Oczyszczanie ścieków 46 Oczyszczanie ścieków 46 Oczyszczanie ścieków 46 Oczyszczanie ścieków Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracji miasta Ozorków Uporządkowanie gospodarki wodnościekowej na terenie miasta Brzeziny Uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej w aglomeracji Rawa Mazowiecka - Faza I Uporządkowanie gospodarki wodnościekowej Miasta Konstantynowa Łódzkiego ( Faza II) 46 Oczyszczanie Uporządkowanie gospodarki ściekowej w ścieków Mieście i Gminie Działoszyn 46 Oczyszczanie Kompleksowe rozwiązanie gospodarki ścieków ściekowej na terenie Gminy Aleksandrów Łódzki 46 Oczyszczanie Budowa i modernizacja systemu sieci ścieków wodno-kanalizacyjnej na terenie Miasta Bełchatowa 47 Jakość powietrza Budowa Instalacji Odsiarczania Spalin w PGE Elektrownia Bełchatów S.A. 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) Modernizacja infrastruktury ograniczającej nadmierną presję turystów w Rezerwacie Niebieskie Źródła Sprawne wykrywanie i sankcjonowanie przestępstw przeciwko środowisku - cykl szkoleń dla Straży Leśnej Edukacja pracowników Lasów Państwowych dotycząca metod lokalizacji, monitoringu i ochrony puchacza. Bubobory w LP "Tiry na tory!" Źródło: opracowanie własne Ozorkowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. Rawskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. Przedsiębiorstw Komunalne Gminy Konstantynów Łódzki Sp. z o.o. Miasto i Gmina Działoszyn Gmina Aleksandrów Łódzki Zakład Wodociągów i Kanalizacji "WOD.-KAN." Spółka z o.o. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna Gmina Miasto Tomaszów Mazowiecki Ośrodek Rozwojowo- Wdrożeniowy Lasów Państwowych w Bedoniu Leśny Zakład Doświadczalny Centrum Edukacji Przyrodniczo- Leśnej SGGW Fundacja Instytut Spraw Obywatelskich 217

Komplementarność W przypadku II Osi Priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka najsilniejszą komplementarność wzajemną wykazują Działania II.2 Gospodarka odpadami, II.3 Ochrona przyrody, II.4 Gospodarka wodna oraz Działanie II.5 Zagrożenia środowiska. Ponadto inną grupą silnie powiązaną wewnętrznie pod względem komplementarności są Działania: II.6 Ochrona powietrza, II. 7 Elektroenergetyka oraz II.8 Gazownictwo. Występuje także komplementarność Działania II.9: Odnawialne źródła energii z Działaniami II.2 oraz II.3. W przypadku komplementarności z innymi programami, również daje się wyodrębnić kilka grup działań komplementarnych względem siebie: dotyczy to przede wszystkim POIiŚ: w odniesieniu do Działań II.2-II.5 będą to odpowiednio działania z Priorytetu II POIiŚ: II.1 Kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami, II.2 Przywracanie terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrona brzegów morskich, a także w mniejszym stopniu działania z priorytetu III: III.1 Retencjonowanie wody i zapewnienie bezpieczeństwa, III. 2 Zapobieganie i ograniczanie skutków zagrożeń naturalnych oraz przeciw poważnym awariom oraz dalej: Działanie IV.4 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno ściekowej i Działania V.3 Opracowanie planów ochrony, V.4 Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających ochronie środowiska, w tym różnorodności biologicznej. W odniesieniu do działań RPO WŁ, poświęconych polityce energetycznej, w ramach działań II.7-II.8, zauważyć da się komplementarność z działaniami z Priorytetów: IX Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna i X Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii POIiŚ. Wyniki badań ewaluacyjnych dotyczących wsparcia w ramach II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka oraz sposób wykorzystania rekomendacji Wyniki badań ewaluacyjnych dotyczących wsparcia w ramach II Osi priorytetowej RPO WŁ oraz sposób wykorzystania rekomendacji Zrealizowane raporty ewaluacyjne opisują wdrażania RPO WŁ, jako całości wobec czego trudne jest wyłonienie wyników badań dotyczących poszczególnych osi priorytetowych. Szczegółowe informacje w rozdziale 2.7 Monitorowanie i ocena. Zasada równość szans w kontekście realizacji II Osi priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka Informacje na temat zasady równości szans kobiet i mężczyzn znajdują się w części 2.2.1 Sprawozdania - Zasada równości szans. Problemy i podjęte środki zaradcze Na etapie oceny projektów najwięcej problemów odnotowano we wnioskach o dofinansowanie projektów składanych w ramach II Osi Priorytetowej: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Wnioski, które uzyskały negatywną ocenę formalną, nie spełniały kryteriów dopuszczających, np. w zakresie niezgodności inwestycji z typem projektu zapisanym w URPO WŁ lub też zawierały następujące błędy: wypełnienie punktów formularza wniosku niezgodnie z Instrukcją wypełnienia wniosku o dofinansowanie projektu w ramach RPO WŁ na lata 2007-2013; 218

niespełnienie przepisów rozporządzeń Ministra Rozwoju Regionalnego dotyczących pomocy publicznej; brak załącznika nr 3 Wyciąg z dokumentacji technicznej (projekt i opis techniczny)/program funkcjonalno-użytkowy lub też błędnie przygotowany załącznik; brak obligatoryjnego załącznika nr 7 - Interpretacja indywidualna w sprawie możliwości prawnej odzyskania podatku od towarów i usług w związku z realizacją projektu lub też zakres rzeczowy w przedłożonej interpretacji różnił się od zakresu rzeczowego złożonego projektu; niespójności w zakresie działek, na których miał być realizowany projekt, pomiędzy dokumentami wniosku o dofinansowanie lub też brak dokumentu potwierdzającego prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w ramach załącznika nr 14; braki w załączniku nr 15 Dokumentacja dotycząca oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000 - polegające na braku załącznika Ib wydawanego przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska; braku pełnej dokumentacji z postępowania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko lub błędnie przeprowadzonej ocenie oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięcia; błędny montaż finansowy niezgodny z wybranym rozporządzeniem pomocowym. W ramach działań naprawczych IZ RPO WŁ prowadzi szkolenia dla beneficjentów w zakresie przygotowywania wniosków o dofinansowanie projektów. Dodatkowe informacje na temat problemów we wdrażaniu RPO WŁ zostały zawarte w punkcie 2.3 Sprawozdania Napotkane znaczące problemy oraz podjęte środki zaradcze Projekty kluczowe - na etapie pre-umów Zmiany w wykazie indywidualnych projektów kluczowych dla RPO WŁ 1. W związku z modyfikacją projektu kluczowego pn. Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej - Działanie II.7 Elektroenergetyka złożonego przez Gminę Uniejów, konieczne było przeprowadzenie ponownej oceny merytorycznej w kwietniu 2011 r. W wyniku ponownej oceny merytorycznej przedmiotowy projekt uzyskał 92,60 % punktów. W związku z powyższym, w dniu 4 maja 2011 r. ZWŁ podjął Uchwałę nr 628/11 w sprawie: zmiany Uchwały nr 595/10 z dnia 21 kwietnia 2010 roku kwalifikującej do dofinansowania ze środków EFRR przedmiotowy projekt. Wartość całkowita projektu: 419 240,4 EUR (1 897 901,27 PLN). Beneficjent: Gmina Uniejów; Działanie: Działanie II.7 Elektroenergetyka; Dofinansowanie UE: 356 354,33 EUR (1 613 216,08 PLN); Termin realizacji: 31.03.2010 r. 31.12.2010 r. 2. W związku z wystąpieniem okoliczności niezależnych od PGE Dystrybucja S.A., które uniemożliwiły terminowe wykonywanie postanowień zawartych w umowie nr 24/08/RP, dotyczącej przygotowania Indywidualnego Projektu Kluczowego w ramach 219

RPO WŁ pn. Domkniecie Łódzkiego Ringu Energetycznego 110 kv w dniu 11 maja 2011 r. wnioskodawca pismem L.dz.TG/TG-OR/AI/13460/2011 poprosił o rozwiązanie ww. umowy. W związku z powyższym projekt nr IPI/59/2007 pn. Domknięcie Łódzkiego Ringu Energetycznego 110 kv złożony przez PGE Dystrybucja S.A. uchwałą ZWŁ Nr 745/11 z dnia 26 maja 2011 r. został usunięty z IWIPK. 3. W ramach Działania II.2 przewidziano do realizacji projekt kluczowy złożony przez Związek Międzygminny BZURA pn. Kompleksowy system gospodarki odpadami komunalnymi i niebezpiecznymi dla obszaru Podregionu Północnego województwa łódzkiego wraz z budową zakładu zagospodarowania odpadów. Na podstawie Uchwały ZWŁ Nr 117/11 z 1 lutego 2011 r. projekt został wykreślony z IWIPK. Projekt uzyskał negatywną ocenę formalną, zaś wnioskodawca w przewidzianym terminie nie złożył odwołania od wyników przeprowadzonej oceny. Projekty kluczowe na etapie umowy o dofinansowanie 1. Tytuł projektu: Program ochrony wód Zbiornika Sulejowskiego - budowa kanalizacji sanitarnej południowo - wschodniej części gminy Wolbórz; Działanie: Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa; Beneficjent: Gmina Wolbórz; Wartość całkowita projektu: 5 493 486,87 EUR (24 869 015,06 PLN); Dofinansowanie UE: 2 958 924,6 EUR (13 395 051,80 PLN); Termin realizacji: 20.07.2009 r.- 30.12.2012 r. Projekt polega na budowie systemu kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczalni ścieków w południowo wschodniej części gminy. Głównym celem projektu jest ochrona jakości wód powierzchniowych i podziemnych, racjonalizacja gospodarowania zasobami wodnymi, ograniczenie ich wysokiego zanieczyszczenia, w tym zwiększenie czystości wód Zbiornika Sulejowskiego jak i jego zlewni, ochronę zbiorników wód podziemnych, wchodzących swymi zasięgami w obszar gminy Wolbórz. Do końca 2011 r. wykonano prace związane z budową: pompowni ścieków i kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Polichno, Żarnowica Duża, Adamów, Bronisławów, Swolszewice Duże, Lubiaszów Nowy; pompowni ścieków w miejscowości Golesze Duże; kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Leonów, Dębsko, Apolonka, Stanisławów, Kaleń, Młoszów; Szacuje się, iż prace budowlane w ramach projektu zrealizowano w 78 %. Przewidywany termin zakończenia projektu to 30 grudnia 2012 r. 2. Tytuł projektu: Budowa infrastruktury służącej eliminacji zagrożeń środowiskowych związanych z podtopieniami na terenie Radomska; Działanie: Działanie II.4 Gospodarka wodna; Beneficjent: Gmina Miasta Radomsko; Wartość całkowita projektu: 3 871 753,9 EUR (17 527 429,90 PLN); Dofinansowanie UE: 2 466 958,3 EUR (11 167 920,21 PLN); Termin realizacji: 31.12.2008 r. - 31.12.2012 r. 220

Celem głównym projektu jest wyeliminowanie zagrożeń związanych z podtopieniami na terenie Łódzkiej Specjalnej Strefy Inwestycyjnej, dzielnic Stobiecko Miejskie i Wymysłówek w Radomsku poprzez przebudowę Rowu R-A oraz budowę dwóch zbiorników retencyjnych. Celami szczegółowymi jest zapewnienie właściwej gospodarki wodnej na terenie objętym inwestycją; zapewnienie możliwości rozwoju dzielnic Stobiecko Miejskie i Wymysłówek; zapewnienie możliwości rozwoju ŁSSE; poprawa bezpieczeństwa oraz jakości życia mieszkańców dzielnic objętych realizowaną inwestycją; poprawa stanu gleby zapobieganie przedostawaniu się zanieczyszczeń do gleb; zwiększenie atrakcyjności i konkurencyjności terenów inwestycyjnych. W ramach projektu zrealizowano prace budowlane planowane do wykonania w 2011 r.: roboty przygotowawcze i pomiarowe w tym drogi technologiczne, roboty ziemne z umocnieniem skarp zbiornika, doprowadzalnik wraz z budowlą wlotową, odprowadzalnik wraz z budowlą spustową, kolektor deszczowy, system drenarski w rejonie zbiornika z odbudową rowu R-B (wszystkie prace w ramach budowy zbiorników nr 2 i nr 3); roboty przygotowawcze i pomiarowe, roboty rozbiórkowe, renowacyjne, roboty ziemne z umocnieniem koryta rowu R-A. Przewidywany termin zakończenia projektu to 31 grudnia 2012 r. Projekty kluczowe zintegrowane 1. Tytuł projektu: Termy Uniejów-regionalny markowy produkt turystyki uzdrowiskowej -Działanie II.1: Gospodarka wodno-ściekowa; Działanie: Działanie II.1: Gospodarka wodno-ściekowa; Beneficjent: Gmina Uniejów; Wartość całkowita projektu: 4 468 722,33 EUR (20 229 906,35 PLN); Dofinansowanie UE: 3 570 625,7 EUR (16 164 222,51 PLN); Termin realizacji: 01.01.2009 r. 31.07.2011 r. Przedmiotem projektu jest rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodno kanalizacyjnej, w tym oczyszczalni ścieków w Uniejowie, w celu ochrony zasobów środowiska naturalnego, podniesienia jakości życia mieszkańców, a także tworzenia warunków do rozwoju przedsiębiorczości zarówno w aspekcie udostępnienia terenów inwestycyjnych, jak i poprawy warunków funkcjonowania gospodarstw agroturystycznych i innych miejsc noclegowych obsługujących ruch turystyczny. Realizacja rzeczowa projektu została zakończona w jej rezultacie: wybudowano 11,716 km zbiorczej sieci kanalizacyjnej oraz 9,334 km sieci wodociągowej; zmodernizowano oczyszczalnię ścieków w Uniejowie. 2. Tytuł projektu: Termy Uniejów-regionalny markowy produkt turystyki uzdrowiskowej -Działanie II.9 - Odnawialne źródła energii; Beneficjent: Gmina Uniejów; Działanie: Działanie II.9 Odnawialne źródła energii; 221

222 Wartość całkowita projektu: 2 423 483,86 EUR (10 971 111,43 PLN); Dofinansowanie UE: 1 736 158,29 EUR (7 859 588,57 PLN); Termin realizacji: 01.04.2009 r. 30.09.2013 r. Głównym celem projektu jest wzrost efektywnego wykorzystania w sposób innowacyjny zasobów wód geotermalnych, ochrona środowiska naturalnego oraz rozwój gospodarczy i wzrost atrakcyjności turystycznej Gminy Uniejów. Realizacja tego podprojektu obejmuje budowę: Elektrociepłowni geohybrydowej do produkcji energii cieplnej i elektrycznej z wykorzystaniem wody geotermalnej i biomasy o mocy 2,8 MW W dniu 31.05.2011 r. został złożony wniosek, w sierpniu zakończyła się pozytywnie ocena formalna w/w wniosku o dofinansowanie o wartości dofinansowania 1 736 158,29 EUR (7 859 588,57 PLN). We wrześniu została przeprowadzona ocena merytoryczna, zakończona oceną pozytywną. W/w projekt został zakwalifikowany do dofinansowania Uchwałą ZWŁ Nr 1605/11 z dnia 19 września 2011 r. Umowa o dofinansowanie została zawarta w październiku 2011 r. Przeprowadzono postępowanie przetargowe na wykonanie studium wykonalności dla zintegrowanego projektu pn. "Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej". Studium wykonalności zostało opracowane. 3. Tytuł projektu: Rozwój obszarów inwestycyjnych wokół Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej - Podstrefa Sławno poprzez modernizację dróg dojazdowych oraz skanalizowanie terenów (Działanie II.1: Gospodarka wodno-ściekowa); Działanie II.1: Gospodarka wodno-ściekowa Beneficjent: Gmina Sławno. Wartość całkowita projektu: 7 376 977,98 EUR (33 395 579,3 PLN); Dofinansowanie UE: 3 399 114,46 EUR (15 387 791,18 PLN); Termin realizacji: 01.10.2007r. - 30.10.2012 r. Celem projektu jest zwiększenie atrakcyjności terenów wokół ŁSSE Podstrefa Sławno; stworzenie możliwości rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw; przeciwdziałanie powstawaniu zagrożeń środowiskowych oraz przeciwdziałanie marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej obszaru poprzez kompleksowe rozwiązanie problemu, kanalizacji i oczyszczania ścieków; zwiększenie atrakcyjności regionu pod względem inwestycyjnym i zatrudnienia; kształtowanie zrównoważonego rozwoju gospodarczego przy jednoczesnym tworzeniu miejsc pracy; poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez racjonalizację gospodarki w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych. W ramach projektu przewiduje się budowę oczyszczalni ścieków oraz kanalizacji sanitarnej Do końca 2011 r. wybudowano już planowaną w projekcie oczyszczalnię ścieków, jeżeli chodzi o przewidywaną długość kanalizacji sanitarnej to wybudowano już 55,28 z planowanych 70,47 km. Zakończenie realizacji projektu planuje się na koniec października 2012 r. 4. Tytuł projektu: Modernizacja i budowa infrastruktury terenów przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego - Gospodarka wodno-ściekowa. Beneficjent: Gmina Konstantynów Łódzki; Działanie II.1: Gospodarka wodno-ściekowa; Wartość całkowita projektu: 2 839 416,83 EUR (12 854 040 PLN); Dofinansowanie UE: 2 129 562,62 EUR (9 640 530 PLN); Termin realizacji: 01.07.2009 r.- 31.12.2012 r.

Przedmiotem projektu jest modernizacja i budowa infrastruktury technicznej Terenów Przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego. Realizacja projektu obejmuje inwestycje w zakresie wodno-kanalizacyjnym: budowę sieci wodociągowej o łącznej długości 3 909,00 m, pozwalającej doprowadzić wodę z systemu wodociągowego miasta do Terenów Przemysłowych oraz budowę sieci kanalizacji sanitarnej o łącznej długości 6 647,20 m, pozwalającej odprowadzić ścieki z Terenów Przemysłowych do systemu kanalizacyjnego miasta, a dalej do Grupowej Oczyszczalni Ścieków w Łodzi. Modernizacja i budowa infrastruktury technicznej Terenów Przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego przyczyni się do udostępnienia terenów głównie przeznaczonych pod inwestycje. Realizacja Projektu wpłynie na rozwój aktywności gospodarczej w rejonie Konstantynowa Łódzkiego, jak również spowoduje zwiększenie zainteresowania potencjalnych inwestorów możliwościami lokalizacji zakładów produkcyjno usługowych. Jeżeli chodzi o przewidywaną długość wodociągów to na koniec 2011 r. wybudowano 1,02 z planowanych 3,91 km, w przypadku kanalizacji sanitarnej jest to 1,71 z 6,65 km. Zakończenie realizacji projektu planuje się na koniec grudnia 2012 r. Działanie II.1 Gospodarka wodno - ściekowa Realizacja celów Celem głównym działania jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wodnymi w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych, co przyczynić się ma do poprawy stanu wód zarówno podziemnych jak i powierzchniowych oraz do zapewnienia mieszkańcom odpowiedniej ilości i jakości wody pitnej. Właściwa gospodarka wodna polega na zabezpieczeniu odpowiedniej ilości i jakości wody na potrzeby ludności, przemysłu i rolnictwa oraz gospodarowaniu zasobami w sposób oszczędny i racjonalny, zwłaszcza na obszarach, gdzie występują deficyty wody. W województwie, podobnie jak w całym kraju, budowa systemów kanalizacyjnych nie nadąża za rozwojem sieci wodociągowych, w szczególności na obszarach wiejskich, stąd konieczność poprawy sytuacji w tym zakresie. Postęp wdrażania Wykres 84: Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 80 000 60 000 40 000 20 000 0 73 733,65 69 138,44 42 523,83 16 020,56 167,21 4 464,49 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 223

Według stanu na koniec 2011 r, podobnie jak w ubiegłym okresie sprawozdawczym alokacja wynosiła 73 733 654 EUR (333 792 251,66 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 69 138 436 EUR (312 989 699,77 PLN) i jest większa od tej z poprzedniego okresu o 4 464 491 EUR (20 210 750,76 PLN), osiągając 93,77% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 26 503 267 EUR (119 980 289,7 PLN) do 42 523 825 EUR (192 505 355,76 PLN) i obecnie stanowią 61,51 % kontraktacji. Konkursy W roku sprawozdawczym nie ogłoszono żadnego konkursu w ramach tego Działania. Dotychczas rozdysponowano środki przeprowadzając dwa nabory w 2008 r. i jeden nabór w 2009 r. Łącznie złożono 108 wniosków o dofinansowanie, z czego 34 przeszły pozytywnie ocenę merytoryczną i zostały zatwierdzone do dofinansowania na łączną kwotę EFRR 3 452 622,24 EUR (15 630 020,88 PLN). Łącznie do końca danego okresu sprawozdawczego podpisano 34 umowy na łączną kwotę dofinansowania 69 138 435,77 EUR (312 989 698,72 PLN), przy czym podpisane umowy wyczerpały całość środków w ramach działania. Na liście rezerwowej znajdują się obecnie 3 projekty na kwotę dofinansowania 8 482 821,02 EUR (38 401 730,75 PLN). W okresie sprawozdawczym miało miejsce dofinansowanie kilku dodatkowych projektów z listy rezerwowej. W przypadku projektów wyłonionych w ramach naboru nr 2, w związku z uwolnieniem środków finansowych związanych ze zmianą kursu EUR oraz oszczędnościami poprzetargowymi. ZWŁ dwukrotnie (w dniu 11.04.2011 r. Uchwałą nr 539/11 oraz w dniu 19.07.2011 r. Uchwałą Nr 1120/11 ZWŁ) podniósł do kwoty 7 787 720,68 EUR (35 255 011,51 PLN) poziom dofinansowania dla projektu.: Rozbudowa systemów wodno-kanalizacyjnych w Zelowie i Łobudzicach w gminie Zelów złożonego przez Gminę Zelów, który uprzednio wyłoniony został na obniżonym poziomie dofinansowania. Z tych samych względów udało się dofinansować projekt Gminy Kocierzew Południowy pn. Systemowa budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Kocierzew Południowy. Wartość dofinansowania wyniosła 1 586 964,48 EUR (7 184 188,22 PLN). Umowę z beneficjentem zawarto w dniu 28.10.2011 r. Ponadto, w związku z pojawieniem się wolnych środków finansowych w Działaniu II.1 w dniu 14.10.2011 r. ZWŁ Uchwałą nr 1801/11 postanowił podnieść poziom dofinansowania dla projektu Gminy Miasta Głowna pn. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami oraz odtworzeniem nawierzchni w mieście Głownie zakwalifikowanego uprzednio do dofinansowania na obniżonym poziomie z kwoty 1 192 331,86 EUR (5 397 686,32 PLN) do kwoty 2 251 583,04 EUR (10 192 916,44 PLN). W dniu 21.11.2011 r. ZWŁ Uchwałą nr 2041/11 zdecydował o zakwalifikowaniu do dofinansowania projekt Gminy Łask pn. Budowa odcinka sieci wodociągowej PEHD 400 mm w Łasku w ul. Batorego oraz wsi Ostrów do Stacji Wodociągowej przyznając 790 291,58 EUR (3 577 650 PLN) oraz zakwalifikował do dofinansowania na obniżonym poziomie wsparcia przy zachowaniu niezmienionego zakresu rzeczowego projekt pn. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie Gminy Andrespol poprzez rozbudowę oczyszczalni ścieków oraz budowę sieci kanalizacji sanitarnej - II etap złożony przez Gminę Andrespol w kwocie dofinansowania 869 980,09 EUR (3 938 399,87 PLN). W listopadzie 2011 r. zostały zawarte dwie umowy o dofinansowanie o łącznej wartości 1 660 271,67 EUR (7 516 049,87 PLN). 224

W dniu 6 grudnia 2011 r. Uchwałą Nr 2120/11 ZWŁ podniósł dofinansowanie dla w/w. projektu Gminy Andrespol z kwoty 869 980,09 EUR (3 938 399,87 PLN) do kwoty pierwotnie wnioskowanej tj. 1 075 366,17 EUR (4 868 182,64 PLN). Wykres 85: Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa. Liczba projektów Wykres 86: Działanie II.1 Gospodarka wodno-ściekowa. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 60 50 40 30 20 10 0 51 34 34 6 0 3 3 4 Miliony EUR 140 120 100 80 60 40 20 0 132,88 88,74 69,14 5,38 0,00 4,19 3,45 3,40 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.1 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 108 wniosków, z czego pozytywną ocenę formalną przeszło 51 z nich, na kwotę wsparcia równą 132 875 077 EUR (601 525 473,58 PLN). Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 88 738 303 EUR (401 718 295,7 PLN). W samym 2011 r. ZWŁ zatwierdził do dofinansowania projekty o przyznanym wsparciu rzędu 4 185 876 EUR (18 949 459,85 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 34 umowy na łączną kwotę dofinansowania 69 138 436 EUR (312 989 698,73 PLN), z czego 3 umowy w 2011 r. W roku sprawozdawczym jest to kwota 3 452 622,24 EUR (15 630 020,88 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 271 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 59 733 801,1 EUR ( 270 414 917,61 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 225

42 523 824,9 EUR (192 505 355,37 PLN). W samym roku 2011 złożono 179 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 16 020 558,54 EUR (72 525 068,01 PLN). Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego zakończono 6 projektów, z czego 4 w 2011 r. o dofinansowaniu odpowiednio 5 382 272,43 EUR (24 365 547,29 PLN) i w 2011 r. 3 400 967,19 EUR (215 396 178,46 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Większość realizowanych projektów w działaniu odpowiada temu zapotrzebowaniu. Ponadto, przynajmniej 9 projektów budowę sieci kanalizacji sanitarnej połączyło z budową, rozbudową bądź przebudową oczyszczalni ścieków. Realizacja wybranych do dofinansowania projektów przyczyni się: w obszarze ochrony środowiska: do zmniejszenia ilości ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska oraz wzrostu liczby podłączonych do sieci kanalizacyjnej gospodarstw, co pozwoli znacznie ograniczyć rolę zbiorników bezodpływowych, które ze względu na niedoskonałą szczelność stanowią istotne źródło zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Realizacja projektów przyniesie więc sukcesywną poprawę stanu środowiska naturalnego oraz poprawę stanu sanitarnego na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, a także w jej bezpośrednim i dalszym sąsiedztwie; w obszarze społecznym: do zwiększenia dostępności usług komunalnych, a w dłuższej perspektywie, do poprawy stanu sanitarnego, co korzystnie wpłynie na stan zdrowia mieszkańców. Doprowadzi to do znacznego podniesienia standardu życia mieszkańców, tworząc jednocześnie podstawy do wzrostu ich aktywności zawodowej i społecznej. Pozwoli to ograniczyć odpływ młodych mieszkańców, zniechęconych niedogodnościami związanymi z brakiem odpowiedniej infrastruktury technicznej; w obszarze ekonomicznym: do znacznej poprawy warunków technicznych i sanitarnych niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. W ramach Działania II.1 dofinansowane zostały również projekty dotyczące przebudowy stacji uzdatniania wody. Ich celem jest racjonalizacja gospodarki wodnej poprzez zapewnienie jakości wody o właściwych parametrach oraz usprawnienie i zracjonalizowanie procesu dystrybucji wody zapewniającego ciągłości dostaw, jak również zapobiega ubytkom powodowanym awariami urządzeń oraz stratom powodowanym niską jakością wody. Cele realizowanych projektów są zgodne z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych, który określa plan inwestycyjny w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej, jaki musi zostać zrealizowany przez Polskę, aby osiągnąć wymagane efekty ekologiczne, określone w Traktacie Akcesyjnym Polski do Unii Europejskiej w części dotyczącej dyrektywy 91/271/EWG. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.1 osiągnęło już poziom pełnej kontraktacji całej dostępnej alokacji i nie występują problemy zakłócające jego wdrażanie. Działanie to, ze względu na duże potrzeby w tym zakresie, cieszyło się bardzo dużą popularnością zwłaszcza w dziedzinie gospodarki ściekowej. 226

Poprawa stanu w tym zakresie znacząco wpłynie na standard życia mieszkańców regionu oraz stworzy dogodne warunki do inwestowania i pozyskiwania inwestorów. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie wskaźnika dotyczącego liczby projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej na poziomie 75% założonego na 2013 r. Mniejsze od zakładanego osiągniecie wskaźnika wynika z przyjęcia na etapie programowania mniejszej od rzeczywistej średniej wartości projektu, co wynika z dokonywanych szacunków na podstawie danych odnoszących się do projektów realizowanych w poprzedniej perspektywie finansowej. Działanie II.2 Gospodarka odpadami Realizacje celów Celem głównym realizacji Działania II.2 jest racjonalizacja gospodarki odpadami, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych. W województwie łódzkim większość odpadów komunalnych jest unieszkodliwiana jedynie przez ich składowanie. W kwestii selektywnej zbiórki odpadów oraz ich późniejszego recyklingu, region pozostaje nadal daleko w tyle w porównaniu z rozwiniętymi krajami UE. Kluczowe dla realizacji celów tego działania są przedsięwzięcia ograniczające powstawanie odpadów, organizujące selektywną zbiórkę, zwiększające stopień ich odzysku i te unieszkodliwiające odpady w inny niż składowanie sposób. Realizowane projekty są zgodne z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego, którego celem jest dostosowanie stanu gospodarki odpadami na terenie województwa, pod kątem spełnienia standardów Unii Europejskiej w zakresie gospodarowania odpadami. Postęp wdrażania Wykres 87: Działanie II.2 Gospodarka odpadami. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 15 000 10 000 5 000 0-5 000-10 000-15 000 10 014,66 9 143,50 5 426,18 2 494,09 283,05 Alokacja Kontraktacja Płatności -12 405,59 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 227

Według stanu na koniec 2011 r. alokacja w ramach Działania II.2 wynosiła 10 014 664 EUR (45 336 383,92 PLN). Zmniejszenie alokacji w 2011 r o 12 405 585 EUR (56 160 083,3 PLN) wynika z realokacji środków finansowych do innych działań. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 9 143 504 EUR (41 392 642 PLN) i jest większa w stosunku do poprzedniego okresu sprawozdawczego o 283 050 EUR (1 281 367,35 PLN) osiągając 91,3% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 2 932 096 EUR (13 273 598,6 PLN) do 5 426 181 EUR (24 564 321,39 PLN) i obecnie stanowią 59,34 % kontraktacji. Konkursy W ramach wdrażania Działania II.2 odbył się tylko 1 nabór w 2010 r. Do końca 2010 r. do dofinansowania zakwalifikowanych było 8 projektów na łączną kwotę dofinansowania rzędu 9 080 998,32 EUR (41 109 679,42 PLN). Ponadto 6 projektów umieszczono na liście rezerwowej. W obecnym okresie sprawozdawczym, w związku z wolnymi środkami finansowymi w ramach Działania II.2 Gospodarka odpadami zdecydowano o dofinansowaniu wszystkich 6 wniosków znajdujących się na liście rezerwowej o wartości dofinansowania 1 060 683,47 EUR (4 801 714,09 PLN). Ponadto, ZWŁ podniósł dofinansowanie dla projektu złożonego przez Gminę Miasto Głowno, pn.: Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Ziewanicach, z kwoty 183 308,83 EUR (829 839,10 PLN) do kwoty pierwotnie wnioskowanej, czyli 629 994,78 EUR (2 851 986,38 PLN). W marcu 2011 r. zostało zawartych 5 umów o wartości 735 911,74 EUR (3 331 472,46 PLN). Jedna umowa o wartości dofinansowania 324 771,73 EUR (1 470 241,63 PLN) została zawarta w kwietniu 2011 r. Na koniec okresu sprawozdawczego z uwagi na konieczność aneksowania kilku umów łączna wartość dofinansowania dla podpisanych w danym roku umów wyniosła 649 940,99 EUR (2 942 282,86 PLN). Ostatecznie w ramach Działania II.2 dofinansowanych zostało 14 projektów o łącznej kwocie dofinansowania 9 143 504,02 EUR (41 392 642,72 PLN). Na liście rezerwowej nie znajdują się już żadne projekty. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach działania II.2 zakończyły się 2 projekty. 228

Wykres 88: Działanie II.2 Gospodarka odpadami. Liczba projektów Wykres 89: Działanie II.2 Gospodarka odpadami. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 16 14 12 10 8 6 4 2 0 14 14 14 0 6 6 2 2 Tysiące EUR 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 10 588,37 10 588,37 0,00 9 143,50 1 060,68 649,94 117,85 117,85 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.2 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 17 wniosków z czego pozytywną ocenę formalną przeszło 14 z nich na łączną kwotę dofinansowania 10 588 368 EUR (47 933 541,9 PLN). Projekty zatwierdzone W całym okresie programowania zatwierdzone zostały do dofinansowania wszystkie projekty, który przeszły pozytywnie ocenę formalną. W roku sprawozdawczym do wsparcia ZWŁ zatwierdził 6 wniosków o wartości dofinansowania równej 1 060 683,47 EUR (4 801 714,07 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 14 umów na łączną kwotę dofinansowania 9 143 504 EUR (41 392 642,6 PLN) z czego 6 w 2011 r. Umowy podpisane w okresie sprawozdawczym obejmowały dofinansowanie w wysokości 649 940,99 EUR (2 942 282,86 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 52 wnioski o płatność na łączną kwotę wydatków 7 202 247,5 EUR ( 32 604 574,44 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 5 426 180,9 EUR (24 564 320,8 PLN). W samym 2011 r. złożono 35 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 2 494 084,6 EUR (11 290 720,97 PLN). 229

Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego zakończono dopiero 2 projekty o wartości dofinansowania 117 847,17 EUR (533 494,14 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Dofinansowane w ramach Działania II.2 projekty dotyczą w dużej mierze (12 z 14 realizowanych) rekultywacji składowisk odpadów. Głównym celem tych projektów jest przywrócenie równowagi przyrodniczej i wyrównanie szkód dokonanych w środowisku od czasu powstania składowiska. Uporządkowanie terenu składowiska i zgromadzonych na nim odpadów umożliwi poprawę stanu środowiska naturalnego oraz zachowanie jego walorów krajobrazowych i bioróżnorodności i zapewni mieszkańcom i przyszłym pokoleniom atrakcyjne miejsce do zamieszkania i rozwoju. Ponadto realizowany jest projekt, którego realizacja korzystnie wpłynie na zmniejszenie negatywnego oddziaływania na stan jakości wód, w tym na zbiornik sulejowski oraz na obszary objęte formami ochrony przyrod oraz projekt, którego realizacja zakłada stworzenie warunków dla bezpiecznego i nieuciążliwego dla środowiska składowania odpadów innych niż niebezpieczne oraz przyspieszenie procesu unieszkodliwiania odpadów umożliwiające skrócenie czasu stabilizacji odpadów. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe rozliczenie Działania II.2 osiągnęło 59,34% wnioskowanej kontraktacji. W I połowie 2011 r. podpisano kolejne sześć umów, co pozwala wyczerpać dostępną alokację. Działanie to cieszyło się umiarkowanym zainteresowaniem, stąd część środków realokowano do innych Działań. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że 91%-owa kontraktacja w ramach działania (według stanu na koniec 2011 r.) przełoży się na przekroczenie wskaźnika dotyczącego liczby projektów z zakresu gospodarki odpadami. Osiągnie on 350% wartości założonej na 2015 r. W procesie programowania wskaźnik szacowano na podstawie danych dotyczących projektów realizowanych w poprzednim okresie programowania, zakładając średnią całkowitą wartość projektu 4,5-razy większą od występującej w obecnym okresie sprawozdawczym. Działanie II.3 Ochrona przyrody Realizacja celów Celem głównym realizacji działania jest ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców. Postępujący proces niszczenia zasobów przyrodniczych województwa wymaga zintensyfikowania działań mających na celu ochronę różnorodności gatunkowej fauny i flory, jak również zwiększenie świadomości mieszkańców regionu w tym zakresie. Ponadto, realizowane w tym zakresie przedsięwzięcia przyczyniają się do zachowania stanu równowagi przyrodniczej. 230

Postęp wdrażania Wykres 90: Działanie II.3 Ochrona przyrody. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 800 600 400 200 0-200 -400 668,71 480,24 187,93 183,44 0,00 Alokacja Kontraktacja Płatności -254,90 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 668 711 EUR (3 027 254,7 PLN). Zmniejszenie alokacji w 2011 r o 254 895 EUR (1 153 909,67 PLN) wynika z realokacji środków finansowych do innych działań. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 480 237 EUR (2 174 032,9) i nie zmieniła się w stosunku do ubiegłego okresu sprawozdawczego stanowiąc obecnie 71,82% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 4 496 EUR (20 353,4 PLN) do 187 933 EUR (850 772,69 PLN) i obecnie stanowią 39,13 % kontraktacji. Konkursy W ramach działania odbyły się łącznie 3 konkursy. Dwa pierwsze miały miejsce w 2008 r. a trzeci w 2010 r. Łącznie we wszystkich 3 naborach wyłoniono i podpisano umowy dla 9 projektów na łączną kwotę dofinansowania 480 236,69 EUR (2 174 031,04 PLN) Obecnie realizowanych jest 8 z 9 wyłonionych do dofinansowania projektów. Jeden z beneficjentów Gmina Krośniewice na własną prośbę odstąpił od realizacji projektu pn. Ochrona unikanego ekosystemu Zabytkowego parku w Krośniewicach. Dofinansowanie przedmiotowego projektu wynosiło 148 101,65 EUR (679 456,20 PLN). 231

Wykres 92: Działanie II.3 Ochrona przyrody. Liczba projektów Wykres 91: Działanie II.3 Ochrona przyrody Dofinansowanie w (w mln EUR*). 12 10 8 6 4 2 0 10 9 0,00 0,00 0,00 8 1 1,00 Tysiące EUR 800 700 600 500 400 300 200 100 0 757,65 682,55 480,24 62,11 0,00 0,00 0,00 62,11 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.3 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 22 wnioski, z czego pozytywną ocenę formalną przeszło 10 z nich, na łączną kwotę dofinansowania 757 651 EUR (3 429 886 PLN). Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 682 546 EUR (3 089 887,13 PLN). W samym 2011 r. ZWŁ nie zatwierdzał żadnych projektów dofinansowania. Umowy Ostatecznie podpisano 8 umów na łączną kwotę dofinansowania 480 237 EUR (2 174 031,04 PLN). W okresie sprawozdawczym nie nastąpił przyrost w zakresie projektów ocenionych formalnie, zatwierdzonych do wsparcia jak i podpisanych umów. W przypadku projektu Ochrona unikalnego ekosystemu Zabytkowego Parku w Krośniewicach, na wniosek beneficjenta, Gminy Krośniewice, w dniu 7 listopada 2011 r. nastąpiło rozwiązanie umowy o dofinansowanie. Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 36 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 248 569,84 EUR ( 1 125 275,66 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 187 933,48 EUR (850 774,88 PLN). W samym 2011 r. złożono 29 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 183 437,12 EUR (830 419,88 PLN). 232

Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego w Działaniu II.3 zakończono 1 projekt o wartości dofinansowania równej 62 114,97 EUR (281 194,45 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) W ten sposób postawione cele realizowane są poprzez dofinansowanie 8 projektów. Projekty te cechuje spora różnorodność, można jednak wśród nich wyróżnić : 2 dotyczące ścieżek edukacyjnych (ścieżka edukacyjna w arboretum w Rogowie, ścieżka edukacji ekologicznej Warta ); 2 dotyczące rewaloryzacji parku miejskiego w Łasku (odnowienie drzewostanu oraz ochrona przed nadmierną i niekontrolowaną presją turystów); 2 dotyczące ochrony obszaru Natura 2000 w gminie Pęczniew (przed zagrożeniami związanymi z ruchem turystycznym oraz dot. budowy parkingu); Pozostałe dotyczą budowy przystani kajakowej w Warcie oraz budowy w Łódzkim Ogrodzie Botanicznym szkółek niezbędnych do namnażania zagrożonych wyginięciem roślin. Realizacja tych projektów związana jest: ze zwiększeniem atrakcyjności turystycznej poszczególnych rejonów województwa; ze zabezpieczeniem obszarów chronionych przed niekontrolowaną presją ruchu turystycznego; ze wzmocnieniem ochrony przyrody w zakresie zapewnienia warunków ochrony ex situ zagrożonych gatunków roślin; z propagowaniem nowoczesnej edukacji ekologicznej, co niewątpliwie wiąże się z celem głównym działania ochroną przyrody i kształtowaniem postaw ekologicznych mieszkańców. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.3 osiągnęło już poziom pełnej kontraktacji całej dostępnej alokacji. Działanie to nie cieszyło się zbyt dużą popularnością wśród beneficjentów. Ponadto 1 z beneficjentów zadecydował o rozwiązaniu umowy - stąd decyzja IZ RPO WŁ o zmniejszeniu alokacji. w Działaniu. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie wskaźnika dotyczącego liczby projektów z zakresu ochrony przyrody i kształtowania postaw ekologicznych na poziomie 33,3% założonych na 2013 r., należy jednak pamiętać o obniżeniu dostępnej alokacji na to działanie o prawie 30%. Działanie II.4 Gospodarka wodna Realizacja celów Celem niniejszego Działania jest przeciwdziałanie i ograniczenie skutków zagrożeń związanych z powodziami bądź suszą, jak również zwiększanie i ochrona zasobów wód powierzchniowych. Działanie dotyczy przedsięwzięć z zakresu retencji wodnej (zarówno w zakresie metod nietechnicznych jak i zabiegów technicznych) oraz tych służących szybkiemu ostrzeganiu, reagowaniu, zapobieganiu i likwidacji skutków potencjalnych zagrożeń. 233

Realizacja działania wpłynie na poprawę warunków życia mieszkańców oraz ich bezpieczeństwa, co przełoży się na wzrost atrakcyjności i konkurencyjności województwa łódzkiego. Postęp wdrażania Wykres 93: Działanie II.4 Gospodarka wodna. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0-1 000 5 751,61 5 330,59 3 177,25 1 683,20-236,36 0,00 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 5 751 612 EUR (26 037 547,52 PLN). Zmniejszenie alokacji w 2011 r o 236 356 EUR (1 069 983,6 PLN) wynika z realokacji środków finansowych do innych działań. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 5 330 590 EUR (24 131 580,93) i nie zmieniła się w stosunku do ubiegłego okresu sprawozdawczego, osiągając obecnie poziom 92,68% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 1 494 044 EUR (6 763 537,2 PLN) do 3 177 246 EUR (14 383 392,64 PLN) i obecnie stanowią 59,6 % kontraktacji. Konkursy W roku sprawozdawczym nie ogłoszono żadnego konkursu w ramach tego Działania. Środki rozdysponowano przeprowadzając 2 nabory w roku 2008 i 1 nabór w 2009 r. na łączną kwotę dofinansowania z EFRR 4 919 530,71 EUR (22 270 715, 54 PLN). Łącznie realizowane są 4 projekty na kwotę dofinansowania równą 5 330 590,36 EUR (24 131 582,57 PLN). 234

Wykres 94: Działanie II.4 Gospodarka wodna. Liczba projektów Wykres 95: Działanie II.4 Gospodarka wodna. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 5 4 3 2 1 0 4 4 4 0 0 0 1 1 Tysiące EUR 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 6 465,96 6 465,96 5 330,59 0 0 0 1 198,75 1 199 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.4 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 4 wnioski przy czym wszystkie przeszły pozytywną ocenę formalną na łączną kwotę dofinansowania 6 465 956 EUR (29 271 382,8 PLN). Projekty zatwierdzone Wszystkie projekty, które pozytywnie przeszły ocenę formalną zostały przez ZWŁ zakwalifikowane do dofinansowania. Umowy Ostatecznie podpisano 4 umowy na łączną kwotę dofinansowania 5 330 590 EUR (24 131 580,93 PLN). W okresie sprawozdawczym nie nastąpił przyrost w zakresie projektów ocenionych formalnie, zatwierdzonych do wsparcia jak i podpisanych umów. Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 27 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 4 125 401,27 EUR (18 675 691,54 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 3 177 246,39 EUR (14 383 394,4 PLN). W samym 2011 r. złożono 11 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 1 683 202,37 EUR (7 619 857,15 PLN). Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego zakończono dopiero 1 projekt o wartości dofinansowania równej 1 198 746,09 EUR (5 426 723,57 PLN). 235

Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Dofinansowane 4 projekty niewątpliwie przyczyniają się do realizacji celu głównego Działania II.4. Celem głównym projektu Poprawa retencji w dolinie rzeki Białki poprzez modernizację ośrodka sportu i rekreacji w Białej Rawskiej jest zwiększenie zasobów wód powierzchniowych w gminie oraz podniesienie ich jakości. Ponadto planowane jest: obniżenie zagrożenia powodziowego; obniżenie strat spowodowanych suszą; zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców; rozwój funkcji turystycznej; podniesienie stanu czystości wód w gminie; poprawa jakości krajobrazu i bioróżnorodności. Z kolei realizacja projektu Budowa obwałowania przeciwpowodziowego wraz z przepompownią i wielozadaniowym zbiornikiem retencyjno wyrównawczym w rejonie rzeki Struga Spycimierska w celu ochrony przeciwpowodziowej terenów inwestycyjnych Termy Uniejów przeciwdziałać będzie powstawaniu i zmniejszać skutki zagrożeń środowiskowych związanych z powodziami, zaś zbiornik retencyjny pozwoli utrzymać poziom wód gruntowych i zapobiegnie nadmiernemu przesuszeniu terenu, co przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa mieszkańców regionu. Głównym celem projektu jest zabezpieczenie terenów inwestycyjnych Termy Uniejów przed negatywnym oddziaływaniem środowiskowym związanym z powodziami. Projekty Budowa infrastruktury służącej eliminacji zagrożeń środowiskowych związanych z podtopieniami na terenie Radomska oraz Budowa zbiornika retencyjnego wraz z kanałem dla odprowadzania wód z terenu ŁSSE w Radomsku i przebudową cieku naturalnego Jedlno, mają na celu wyeliminowanie zagrożeń związanych z podtopieniami na terenie Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, dzielnic Stobiecko miejskie i Wymysłówek w Radomsku. Realizacja inwestycji spowoduje zapewnienie właściwej gospodarki wodnej na terenie objętym inwestycją, zapewnienie możliwości rozwoju ŁSSE oraz dzielnic Stobiecko miejskie i Wymysłówek, jak również poprawę bezpieczeństwa oraz jakości życia mieszkańców dzielnic objętych realizowaną inwestycją. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.4 osiągnęło już poziom pełnej kontraktacji całej dostępnej alokacji. Beneficjenci nie wykazali dużego zainteresowania pozyskaniem środków w ramach Działania, stąd dokonane zmniejszenie alokacji. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie wskaźnika dotyczącego liczby projektów z zakresu gospodarki wodnej na poziomie 80% w stosunku do założonej wartości na 2013 r. Działanie II.5 Zagrożenia środowiska Realizacja celów Celem działania jest przeciwdziałanie powstawaniu zagrożeń środowiskowych (naturalnych i nadzwyczajnych technologicznych) oraz zmniejszanie ich skutków. 236

Na terenie województwa zidentyfikowano szereg przedsiębiorstw składujących niebezpieczne odpady. Poza tym pojawia się zagrożenie podczas przewożenia substancji niebezpiecznych. Przedsięwzięcia realizowane w tym zakresie polegają głównie na wsparciu systemu ratowniczo - gaśniczego w zakresie ratownictwa ekologicznego i chemicznego. Postęp wdrażania Wykres 96: Działanie II.5 Zagrożenia środowiska. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 12 000 10 000 8 000 6 000 11 039,24 10 092,15 6 908,56 4 000 2 000 0-2 000 2 519 0 Alokacja -299 Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 11 039 242 EUR (49 974 648,53 PLN). Zmniejszenie alokacji w 2011 r o 298 534 EUR (561 351 463,4PLN) wynika z realokacji środków finansowych do innych działań. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 10 092 149 EUR (45 687 158,52 PLN) i nie zmieniła się w stosunku do ubiegłego okresu sprawozdawczego, osiągając obecnie poziom 91,42% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 4 389 666 EUR (19 872 017 PLN) do 6 908 559 EUR (31 275 046,59 PLN) i obecnie stanowią 68,45% kontraktacji. Konkursy W celu rozdysponowania środków przeznaczonych na projekty w ramach Działania II.5 ogłoszono w 2009 roku 2 nabory projektów. Rezultatem obu postepowań jest ostateczne podpisanie 42 umów i przyznanie dofinansowania w wysokości 10 092 149,21 EUR (45 687 159,49 PLN). 237

Wykres 98: Działanie II.5 Zagrożenia środowiska. Liczba projektów Wykres 97: Działanie II.5 Zagrożenia środowiska. Dofinansowanie w (w mln EUR*) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 43 42 42 0 0 0 31 14 Miliony EUR 12 10 8 6 4 2 0 10,68 10,38 10,09 0,00 0,00 0,00 4,62 2,23 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2011 238 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.5 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 51 wniosków, przy czym pozytywną ocenę formalną przeszły 43 wnioski na łączną kwotę dofinansowania 10 679 612 EUR (48 346 603,5 PLN). Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 10 376 001 EUR (46 972 154,48 PLN). W samym 2011 r. ZWŁ nie zatwierdził do dofinansowania żadnego projektu. Umowy Ostatecznie podpisano 42 umowy, przy czym żadnej z nich nie podpisano w roku 2011. Łączna wartość dofinansowania podpisanych umów to 10 092 149 EUR (46 621 226,16 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 142 wnioski o płatność na łączną kwotę wydatków 8 509 778,79 EUR (38 523 768,6 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 6 908 558,7 EUR (31 275 045,26 PLN). W samym 2011 r. złożono 24 wnioski o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 2 518 892,75 EUR (11 403 027,49 PLN). Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego zakończono już 31 projektów, z czego 14 w 2011 r. o dofinansowaniu odpowiednio 4 615 033,56 EUR (20 892 256,93 PLN) i w 2011 r. 2 230 457,01 EUR (10 097 278,87 PLN).

Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Wszystkie realizowane w ramach Działania II.5 projekty przyczyniają się do osiągnięcia jego celu ogólnego. W ramach Działania II.5 ponad 95 % wybranych do dofinansowania projektów dotyczy zakupu profesjonalnego sprzętu ratowniczo-gaśniczego. Realizacja tego typu projektów ma na celu przede wszystkim zwiększenie efektywności systemu ratownictwa i przeciwdziałania skutkom zagrożeń środowiskowych poza tym przyczynia się do: poprawy czasu reakcji służb ratowniczo-pożarniczych na występujące zagrożenia; zwiększenia możliwości ostrzegania ludności; zwiększania stopnia koordynacji współpracy i współdziałania pomiędzy jednostkami uczestniczącymi w przeciwdziałaniu skutkom zagrożeń. Ponadto realizowany jest projekt Zwiększenie bezpieczeństwa mieszkańców narażonych na zagrożenia naturalne w zbiornikach retencyjnych województwa łódzkiego przez modernizację sprzętu i wprowadzenie innowacyjnych metod monitoringu w Pracowni Zagrożeń Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, którego celem strategicznym jest poprawa bezpieczeństwa ludzi narażonych na kontakt z toksynami sinicowymi w zbiornikach retencyjnych województwa łódzkiego przez wprowadzenie systemu monitoringu tych zagrożeń w województwie. Zmniejszenie skutków zagrożeń środowiskowych stawia sobie również za cel projekt Zakup śmigłowca dla Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi służący wsparciu technicznemu zarządzania kryzysowego. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.5 osiągnęło już poziom pełnej kontraktacji całej dostępnej alokacji. Działanie to cieszyło się bardzo dużą popularnością wśród beneficjentów. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się na 2-krotne przekroczenie wskaźnika dotyczącego liczby projektów z zakresu prewencji i zagrożeń w stosunku do założonej wartości na 2015 r. Działanie II.6 Ochrona powietrza Realizacja celów Głównym celem działania jest poprawa jakości powietrza dzięki likwidacji przekroczeń norm przewidzianych dla wielkości emisji zanieczyszczeń. Problemem województwa łódzkiego w tym zakresie jest przewaga tzw. emisji niskiej, której źródłem są lokale mieszkalne i niewielkie zakłady o charakterze usługowym i przemysłowym. O jakości powietrza w regionie decyduje również emisja punktowa i rosnąca emisja komunikacyjna. Wspierane w ramach tego działania są przede wszystkim przedsięwzięcia z zakresu termomodernizacji budynków użyteczności publicznej oraz te dotyczące ochrony powietrza. Wdrażanie tego działania wiąże się z realizacją celu średniookresowego Polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z perspektywą na lata 2011 2014, poprzez zapewnienie redukcji CO 2. 239

Postęp wdrażania Wykres 99: Działanie II.6 Ochrona powietrza. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Miliony EUR 30 25 20 15 24,95 23,89 15 15 10 5 7,10 4 0 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 240 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 24 945 822 EUR (112 929 736,19 PLN). Skutkiem realokacji środków finansowych z innych działań w 2011 r. było zwiększenie alokacji o 14 824 691 EUR (67 111 376,2 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 23 888 713 EUR (108 144 203,75 PLN), która wzrosła w stosunku do ubiegłego okresu sprawozdawczego o 15 315 889 EUR (69 335 074,77 PLN), osiągając poziom 95,76% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 2 734 600 EUR (12 379 534,2 PLN) do 7 096 590 EUR (32 126 262,9 PLN) i obecnie stanowią 29,71% kontraktacji. Konkursy W roku sprawozdawczym nie odbył się żaden konkurs. Środki rozdysponowano dzięki ogłoszonym wcześniej dwóm konkursom: pierwszemu w 2008 r. i drugiemu w 2009 r. Łącznie złożono wtedy 171 wniosków na kwotę wnioskowanego dofinansowania ogółem 74 460 850,61 EUR (337 084 270,72 PLN). Według stanu na koniec 2010 r. wyłoniono do dofinansowania 27 projektów na łączną kwotę dofinansowania 8 799 926,32 EUR (39 837 266,44 PLN), przy czym na liście rezerwowej znalazło się 81 projektów o dofinansowaniu 38 398 986,83 EUR (173 832 213,40 PLN). Rok sprawozdawczy pozwolił na dofinansowanie kolejnych projektów dzięki dokonaniu realokacji środków do Działania II.6. Pozwoliło to na dofinansowanie 31 projektów z listy rezerwowej o łącznej wartości dofinansowania w wysokości 9 391 335,5 EUR (42 514 575,79 PLN). Pozostałe do rozdysponowania środki 561 306,49 EUR (2 541 034,49 PLN) nie wystarczyły na dofinansowanie kolejnego projektu na liście rezerwowej we wnioskowanej wysokości tj. projektu Miasta Łodzi pn. Pilotażowy program racjonalizacji kosztów energii w budynkach komunalnych Miasta Łodzi - kompleksowa termomodernizacja Szkoły Podstawowej Nr 36, Szkoły Podstawowej Nr 175 oraz Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 10, ZWŁ w dniu 27 kwietnia 2011 r. Uchwałą Nr 591/11 zakwalifikował ww. projekt do dofinansowania na obniżonym poziomie przy zachowaniu niezmienionego zakresu rzeczowego. Dwie kolejno

po sobie następujące realokacje środków pozwoliły na podniesienie tego dofinansowania do kwoty pierwotnie wnioskowanej, to jest do kwoty 1 031 022,29 EUR (4 667 437,90 PLN). Ponadto, w związku ze zidentyfikowaniem wydatków niekwalifikowanych w projekcie Gminy Sulejów o numerze pn.: Termomodernizacja obiektów oświatowych w Gminie Sulejów, ZWŁ zmniejszył kwotę dofinansowania dla ww. projektu z kwoty 106 934,74 EUR (484 093,56 PLN) do kwoty 96 117,55 EUR (435 124,16 PLN). Pozwoliło to na zawarcie 31 umów o dofinansowanie o łącznej wartości dofinansowania w wysokości 14 934 052,97 EUR (67 606 457,8 PLN). Ostatecznie według stanu na koniec 2011 r. w ramach Działania II.6 podpisanych było 58 umów o łącznej wartości dofinansowania 23 888 712,81 EUR (108 144 202,91 PLN), przy czym wg stanu na koniec marca 2012 na liście rezerwowej wciąż jeszcze pozostaje 50 projektów wymagających dofinansowania w wysokości 21 859 773,33 EUR (98 959 193,88 PLN). Wykres 101: Działanie II.6 Ochrona powietrza. Liczba projektów Wykres 100: Działanie II.6 Ochrona powietrza. Dofinansowanie (w mln EUR*) 120 100 80 60 40 20 0 114 0 58 58 31 31 12 7 Miliony EUR 60 50 40 30 20 10 0 52,50 0 27,29 23,89 16,54 15,02 3,48 3 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w Działaniu II.6 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 171 wnioski, przy czym pozytywną ocenę formalną przeszło 114 na łączną kwotę dofinansowania 52 501 021 EUR (237 672 122 PLN). 241

Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 27 291 643 EUR (123 549 269,89 PLN). W samym 2011 r. ZWŁ zatwierdził do dofinansowania projekty o przyznanym wsparciu rzędu 16 539 213,5 EUR (74 873 019,51 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 58 umów na łączną kwotę dofinansowania 23 888 713 EUR (108 144 203,75 PLN), w tym 31 w okresie sprawozdawczym na kwotę 15 017 187,29 EUR (67 982 806,88 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 148 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 9 848 441,57 EUR (44 583 894,98 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 6 908 558,7 EUR (32 126 263,83 PLN). W samym roku 2011 złożono 70 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 4 361 989,77 EUR (19 746 727,71 PLN). Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego zakończono 12 projektów, z czego 7 w 2011 r. o dofinansowaniu odpowiednio 3 480 042,87 EUR (15 754 154,07 PLN) i w 2011 r. 2 700 125,17 EUR (12 223 466,64 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Cel jaki przyświeca działaniu niewątpliwie realizować będą wszystkie projekty, które przyczynią się do poprawy jakości powietrza w województwie łódzkim. Jeżeli chodzi o projekty wyłonione do dofinansowania w ramach niniejszego działania to praktycznie wszystkie z 58 realizowanych dotyczą termomodernizacji budynków użyteczności publicznej. Celem głównym ich realizacji jest poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie spalania i redukcja emisji zanieczyszczeń do środowiska. Ponadto spodziewane jest zwiększenie efektywności energetycznej budynków, zmniejszenie utraty ciepła w budynkach oraz zmniejszenie kosztów funkcjonowania obiektów. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.6 osiągnęło już poziom pełnej kontraktacji całej dostępnej alokacji. Działanie to cieszyło się bardzo dużą popularnością wśród beneficjentów, stąd decyzją IZ RPO WŁ zwiększono alokację na to działanie o 14 824 691 EUR (67 111 376,2 PLN). Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się na przekroczenie wskaźnika dotyczącego liczby projektów mających na celu poprawę jakości powietrza w stosunku do założonej wartości na 2015 r. 242

Działanie II.7 Elektroenergetyka Realizacja celów Kluczową kwestią dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju jest modernizacja i przebudowa infrastruktury energetycznej, a przede wszystkim linii średniego napięcia i obwodów niskiego napięcia, w których zainstalowane są przewody o małych przekrojach oraz te linie, na końcach których spadki napięć przekraczają dopuszczalne normy. Ważnym elementem jest również przebudowa sieci przesyłowych w kierunku zdecentralizowanych sieci inteligentnych, co usprawni przesyłanie energii w sytuacji czasowego wzrostu jej zapotrzebowania w regionach. Niski poziom rozwoju infrastrukturalnego na terenach wiejskich, a w efekcie brak bezpieczeństwa energetycznego na poziomie lokalnym, utrudnia prowadzenie na tych terenach działalności gospodarczej. Na obszarach wiejskich niezbędny jest zatem rozwój sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej na nowocześniejszą i bardziej wydajną oraz zmiana struktury (typologii) sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, w tym m.in. poprzez rozwój rozproszonej sieci przesyłowej, co umożliwi w szczególności efektywne podłączenie Odnawialnych Źródeł Energii (OZE). Inteligentne sieci przesyłowe wsparte wdrożeniem inteligentnego opomiarowania są także jednym z mechanizmów, wspierających redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza, umożliwiającym z jednej strony pokrycie prognozowanego do 2025 r. zapotrzebowania na moc i energię elektryczną, a z drugiej minimalizację strat przesyłowych i pozostającej w rezerwie mocy. Rozwój infrastruktury służącej wytwarzaniu energii elektrycznej, m.in. poprzez rozpoczęcie programu budowy elektrowni jądrowych oraz energetyki wodnej, przyczyni się także do zwiększenia dywersyfikacji źródeł energii a w konsekwencji do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego państwa. Celem głównym Działania podejmującego powyższe kwestie jest poprawa stanu infrastruktury elektroenergetycznej województwa łódzkiego w zakresie średnich i niskich napięć. Silną stroną województwa jest istnienie rozbudowanej sieci linii najwyższego napięcia i stacji elektroenergetycznych, jednakże z uwagi na niedostateczny stopień przygotowania sieci do ciągle rosnącego zapotrzebowania na energię, jak również na niespełnianie współczesnych standardów w tym zakresie, konieczne jest podjęcie szeregu przedsięwzięć gwarantujących większą niezawodność dystrybucji energii i redukcję strat sieciowych. 243

Postęp wdrażania Wykres 102: Działanie II.7 Elektroenergetyka. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 9 888,08 9 285,15 8 176,32 2 000 0-2 000 64,90 64,90 Alokacja-911,70 Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 9 888 084 EUR (44 763 356,27 PLN). Zmniejszenie alokacji w 2011 r. o 911 698 EUR (4 127 256,85 PLN) wynika z realokacji środków finansowych do innych działań. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 9 285 147 EUR (42 033 860,47 PLN) i wzrosła w stosunku do ubiegłego okresu sprawozdawczego o 8 176 323 EUR ( 37 014 214,22 PLN), osiągając poziom 93,9% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z zerowego poziomu do 64 900 EUR (293 802,3 PLN) i obecnie stanowią zaledwie 0,66% kontraktacji. Sytuacja ta wynika z podpisania większości umów dopiero w 2011 r. Konkursy Środki na potrzeby niniejszego działania zostały rozdysponowane dzięki 3 konkursom Pierwszy odbył się w 2010 r. dwa pozostałe miały miejsce w okresie sprawozdawczym. Do końca 2010 r. podpisano 5 umów (w tym jedną na podprojekt w ramach projektu zintegrowanego należącego do IWIPK Termy Uniejów ) na kwotę dofinansowania 1 108 823,79 EUR (5 019 645,31 PLN). Jeżeli chodzi o bieżący okres sprawozdawczy to w dniach 28.03.2011 r. - 29.04.2011 r. trwał nabór nr 2 wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.7 Elektroenergetyka. Alokacja przeznaczona na konkurs wyniosła 28 365 209,03 PLN tj. 7 143 269,54 EUR (kurs EUR = 3,9709 zł z dnia 25.02.2011 r.). W wyniku naboru zostało złożonych 26 wniosków o wartości dofinansowania z EFRR w wysokości 12 658 910,64 EUR (57 306 888,49 PLN). Pozytywną ocenę formalną uzyskało 9 wniosków o łącznej wartości dofinansowania w wysokości 2 998 314,14 EUR (13 573 368,12 PLN). Pozytywną ocenę merytoryczną uzyskało natomiast 7 wniosków o łącznej wartości dofinansowania w wysokości 2 795 726,62 EUR (12 656 254,40 PLN). Uchwała ZWŁ nr 993/11 w sprawie zakwalifikowania ww. wniosków do dofinansowania została podjęta w dniu 1 lipca 2011 r. 244

W lipcu 2011 r. zostało zawartych 5 umów o dofinansowanie o łącznej wartości dofinansowania w wysokości 1 318 410,85 EUR (5 968 445,90 PLN). W sierpniu 2011 r. zostały zawarte kolejne 2 umowy o wartości dofinansowania w wysokości 1 477 315,77 EUR (6 687 808,50 PLN). W związku z faktem, iż łączna wartość dofinansowania projektów zakwalifikowanych do dofinansowania w ramach Działania II.7 nie wyczerpała alokacji przeznaczonej na konkurs, w dniu 1 lipca br. ZWŁ podjął uchwałę 995/11 w sprawie zaktualizowania harmonogramu ogłaszania konkursów przez wprowadzenie dodatkowego naboru nr 3 dla Działania II.7. W dniu 16.08.2011 ogłoszono nabór nr 3 wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.7 Elektroenergetyka. Alokacja przeznaczona na konkurs wyniosła 22 828 601,35 PLN tj. 5 685 828,48 EUR (kurs EUR = 4,0150 zł z dnia 28.07.2011 r.). Zakończenie naboru miało miejsce 14.09.2011 r. a jego rezultatem było złożenie 16 wniosków o łącznej wartości dofinansowania 6 585 724,11EUR (29 813 573,03 PLN). Ocena formalna w/w wniosków zakończyła się w listopadzie 2011 r., uzyskaniem przez 13 projektów o wartości dofinansowania w wysokości 5 457 257,96 EUR (24 705 006,79 PLN) pozytywnej oceny. W grudniu zakończyła się ocena merytoryczna, podczas której pozytywną ocenę otrzymało 12 projektów o wartości dofinansowania 5 380 596,49 EUR (24 357 960,29 PLN). Uchwałą Nr 2116/11 z dnia 6 grudnia 2011 r. w/w projekty zostały zakwalifikowane do dofinansowania. W grudniu 2011 r. zostało zawartych 12 umów o wartości dofinansowania 5 380 596,49 EUR (24 357 960,29 PLN). Ostatecznie w ramach działania podpisano łącznie 24 umowy na kwotę dofinansowania równą 9 285 146,9 EUR (42 033 860 PLN). 30 25 20 15 10 5 0 Wykres 104: Działanie II.7 Elektroenergetyka. Liczba projektów 27 22 pozytywna ocena formalna 24 24 19 19 Projety zatwierdzone Umowy 0 0 Projekty zakończone Wykres 103: Działanie II.7 Elektroenergetyka. Dofinansowanie (w mln EUR*) Miliony EUR 12 10 8 6 4 2 0 9,56 9,29 9,29 8,46 8,18 8,18 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy 0,00 0,00 Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. 245

Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.7 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 50 wniosków, przy czym pozytywną ocenę formalną przeszło 27 z nich na łączną kwotę dofinansowania 9 564 396 EUR (43 298 020,7 PLN) z czego w okresie sprawozdawczym 22 projekty na kwotę 8 455 572 EUR (38 278 374,44 PLN). Projekty zatwierdzone Od początku realizacji Programu zatwierdzono do dofinansowania 24 projekty o łącznej wartości dofinansowania 9 285 147 EUR (42 033 860 PLN), w tym 19 projektów w danym okresie sprawozdawczym. Umowy Ostatecznie podpisano umowy na wszystkie zatwierdzone przez ZWŁ do realizacji projekty. Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 17 wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków 159 906,19 EUR (723 895,34 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 64 900,35 EUR (293 803,89 PLN). W samym roku 2011 złożono 15 wniosków o płatność gdzie do refundacji uznano kwotę 64 900,35 EUR (293 803,89 PLN). Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego nie zakończono żadnego z realizowanych w tym okresie projektów. Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Dofinansowane w ramach Działania II.7 projekty w większości dotyczą zapewnienia alternatywnego źródła zaopatrywania w energię elektryczną, co ma na celu poprawę stanu infrastruktury elektroenergetycznej i zaowocuje zapewnieniem tym placówkom bezpieczeństwa energetycznego. Na koniec okresu sprawozdawczego procentowy poziom wydatków uznanych do refundacji dla Działania II.7 osiągnął stosunkowo niewielki poziom - bo jedynie 0,7% kontraktacji. Działanie to cieszyło się wśród beneficjentów umiarkowanym zainteresowaniem. Niewielka liczba złożonych wniosków o dofinansowanie w ramach konkursu, jak również niższe od oczekiwanego zainteresowanie potencjalnych beneficjentów możliwością pozyskania wsparcia na projekty z zakresu elektroenergetyki spowodowało, że decyzją IZ RPO WŁ zmniejszono alokację na to działanie o 911 698 EUR (4 127 256,85 PLN). Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że zakontraktowana alokacja na poziomie 93,9% w ramach działania (według stanu na koniec 2011 r.) przełoży się na ponad 2,5 - krotne przekroczenie wartości wskaźnika dotyczącego długości wybudowanej lub zmodernizowanej sieci linii elektroenergetycznych w stosunku do założeń na 2015 r. 246

Działanie II.8 Gazownictwo Realizacja celów Celem realizacji Działania II.8 jest poprawa stanu i rozwój infrastruktury gazowej województwa łódzkiego, charakteryzującego się nierównomierną gęstością sieci gazowej. Przedsięwzięcia z zakresu budowy i przebudowy systemów dystrybucji gazu ziemnego pozwolą na zwiększenie bezpieczeństwa dostaw oraz umożliwią dostęp do sieci coraz większej liczbie mieszkańców województwa. Rezultatem tych działań będzie poprawa stanu środowiska regionu łódzkiego, jak również zwiększenie jego atrakcyjności inwestycyjnej. Postęp wdrażania Wykres 105: Działanie II.8 Gazownictwo. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 3 000 2 000 1 000 0-1 000-2 000-3 000-4 000 1 976,41 1 976,41 1 481,33 0,00 0,00 Alokacja Kontraktacja Płatności -3 156,13 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 1 976 410 EUR (8 947 208 PLN). Zmniejszenie alokacji w 2011 r. o 3 156 133 EUR ( 14 287 814 PLN) wynika z realokacji danych środków finansowych do innych działań. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 1 976 410 EUR (8 947 208 PLN) i wzrosła w stosunku do ubiegłego okresu sprawozdawczego o 1 481 332 EUR ( 6 705 989,96 PLN), osiągając poziom 100% alokacji. Płatności podobnie jak w poprzednim okresie sprawozdawczym nadal wynoszą 0 EUR Sytuacja ta wynika z podpisania większości umów dopiero w 2011 r. Konkursy 2007-2013 2011 Rozdysponowanie przeznaczonych na wdrażanie Działania II.8 Gazownictwo, środków zrealizowano poprzez ogłoszenie aż 3 naborów projektów. Pierwszy z nich miał miejsce w 2010 r. pozostałe odbyły się w okresie sprawozdawczym tj. w 2011 r. W dniach 28.03.2011 r. - 29.04.2011 r. trwał nabór nr 2 wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Działania II.8 Gazownictwo. Alokacja przeznaczona na konkurs wyniosła 18 139 597,91 PLN tj. 4 568 132,64 EUR (kurs 1 EUR = 3,9709 zł z dnia 25.02.2011 r.). W wyniku naboru zostały złożone 4 wnioski o wartości dofinansowania z EFRR w wysokości 1 485 204,71 EUR (6 723 521,72 PLN). Pozytywną ocenę zarówno formalną jak i merytoryczną uzyskały 2 wnioski o łącznej wartości dofinansowania 247

w wysokości 197 210,62 EUR (892 772,47 PLN). Uchwała ZWŁ nr 994/11 w sprawie zakwalifikowania wniosków do dofinansowania została podjęta w dniu 1 lipca 2011 r. Obie umowy zostały zawarte w sierpniu tego samego roku. W związku z faktem, iż łączna wartość dofinansowania projektów zakwalifikowanych do dofinansowania w ramach Działania II.8 nie wyczerpała alokacji przeznaczonej na konkurs, w dniu 1 lipca 2011 r. ZWŁ podjął uchwałę 995/11 w sprawie zaktualizowania harmonogramu ogłaszania konkursów przez wprowadzenie naboru nr 3 dla Działania II.8. W dniu 16.08.2011 r. ogłoszono nabór nr 3 wniosków o dofinansowanie projektów. Alokacja przeznaczona na konkurs wyniosła 17 473 170,59 PLN tj. 4 351 972,75 EUR (kurs 1 EUR = 4,0150 zł z dnia 28.07.2011 r.). Zakończenie naboru nastąpiło w dniu 14.09.2011 r. Zostały złożone 2 wnioski o łącznej wartości dofinansowania 1 288 539,07 EUR (5 833 216,38 PLN). W grudniu 2011 r. ocena formalna zakończyła się pozytywnie dla obydwu wniosków o wartości dofinansowania po korektach w wysokości 1 284 121,14 EUR (5 813 216,38 PLN). Obydwa projekty uzyskały również pozytywną ocenę merytoryczną i Uchwałą Nr 2119/11 z dnia 6 grudnia 2011 roku zostały zakwalifikowane do dofinansowania. W grudniu 2011 r. zawarto umowy o dofinansowanie projektów. Mimo przeprowadzenia 3 konkursów w ramach przedmiotowego działania realizowanych jest tylko 5 projektów o łącznym dofinansowaniu 1 976 409,53 EUR (8 947 205,94 PLN). : Wykres 107: Działanie II.8 Gazownictwo. Liczba projektów Wykres 106: Działanie II.8 Gazownictwo. Dofinasowanie (w mln EUR*) 6 5 4 3 2 1 0 5 5 5 4 4 4 0 0 Miliony EUR 3 2 2 1 1 0 1,98 1,98 1,98 1,48 1,48 1,48 0,00 0,00 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.8 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 8 wniosków, przy czym pozytywną ocenę formalną przeszło 5 z nich, na łączną kwotę dofinansowania 1 976 410 EUR (8 947 208,07 PLN). 248

Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 1 976 410 EUR (8 947 208,07 PLN).W samym 2011 r. ZWŁ zatwierdził do dofinansowania projekty o przyznanym wsparciu rzędu 1 481 332 EUR (37 014 214,69 PLN). Umowy Ostatecznie podpisano 5 umów, z czego 4 w 2011 r. Łączna wartość dofinansowania dla podpisanych umów to 1 976 410 EUR (8 947 208,07 PLN). W samym 2011 r. to kwota 1 481 332 EUR (37 014 214,69 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu, w 2011 r. złożono 1wniosek o płatność. Do końca roku sprawozdawczego wniosek nie został jeszcze rozliczony. Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego nie zakończono żadnego z realizowanych projektów. Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Cel działania jest realizowany przez 5 projektów, z których 3 dotyczą budowy sieci gazowej, a 2 stawiają sobie za cel przebudowę istniejącej infrastruktury w przedmiotowym zakresie. Przykładem projektu realizowanego w ramach niniejszego działania jest Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia od Żłobnicy do Strefy Przemysłowej w Bogumiłowie oraz na terenie Strefy Przemysłowej w Bogumiłowie." Rezultatem tego projektu będzie budowa nowoczesnej, bezpiecznej dla środowiska sieci gazowej, umożliwiającej dywersyfikację źródeł energii, co wpłynie na zmniejszenie wykorzystania przez podmioty gospodarcze oraz mieszkańców, źródeł energii oddziałujących negatywnie na środowisko. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.8 pozwoliło na osiągniecie 100% zakontraktowania przeznaczonych na to działanie środków. Mimo tak wysokiej kontraktacji znikoma liczba złożonych wniosków o dofinansowanie w ramach konkursu świadczy o niższym od oczekiwanego zainteresowaniu potencjalnych beneficjentów możliwością pozyskania wsparcia na projekty z zakresu gazownictwa a osiągnięcie tego poziomu możliwe było tylko dzięki zmniejszeniu alokacji o 3 156 133 EUR (14 287 814 PLN). Działanie II.9 Odnawialne źródła energii Cele Celem realizacji Działania II.9 jest dywersyfikacja źródeł energii ze szczególnym naciskiem na korzystanie z odnawialnych źródeł energii. Realizacja tego celu ma zasadnicze znaczenie dla ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza. Słabą stroną województwa jest mały udział energii uzyskiwanej ze źródeł alternatywnych. Biorąc pod uwagę posiadane zasoby w tym zakresie, w szczególności wody geotermalne, jak również energię wiatrową i biopaliwa, wszelkie inwestycje ukierunkowane na alternatywne źródła energii pomogą spełnić wymagania prawodawstwa unijnego i polityki krajowej w zakresie konieczności zwiększania udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. 249

Postęp wdrażania Wykres 108: Działanie II.9 Odnawialne źródła energii. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Miliony EUR 35 30 25 20 15 10 5 0 28,67 26,07 5,59 7,39 7,39 1,30 Alokacja Kontraktacja Płatności 250 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 28 672 054 EUR (129 798 388,46 PLN). W porównaniu z ubiegłym okresem wzrosła ona o 1 298 493 EUR (5 878 277,8 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 26 065 968 EUR (118000 637,14 PLN) i wzrosła w stosunku do ubiegłego okresu sprawozdawczego o 5 589 363 EUR (25 303 046,3 PLN), osiągając poziom 90,91% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z poziomu zerowego do 7 392 468 EUR ( 33 465 702,6 PLN) i obecnie stanowią 28,36% kontraktacji. Konkursy 2007-2013 2011 W ramach Działania II.9 przeprowadzony został tylko jeden nabór w 2010 r. Według stanu na koniec 2010 r. do dofinansowania wyłonionych było 19 projektów na łączną kwotę dofinansowania 20 476 605,34 EUR (92 697 592,39 PLN), natomiast 1 projekt i o wartości dofinansowania 735 719,65 EUR (3 330 602,84 PLN) został umieszczony na liście rezerwowej. W styczniu 2011 r. została przeprowadzona ponowna ocena formalna dla dwóch wniosków z naboru nr 1 na skutek uznania złożonych przez beneficjentów protestów za zasadne. Obydwa wnioski uzyskały pozytywną ocenę formalną i zostały skierowane do oceny merytorycznej. W lutym 2011 r. została przeprowadzona ocena merytoryczna łącznie dla pięciu wniosków z naboru nr 1, które na skutek uznania złożonych protestów za zasadne wróciły do systemu oceny i naboru. Dwa z w/w wniosków o łącznej wartości dofinansowania 3 776 232,11 EUR (17 095 002,76 PLN) uzyskały pozytywną ocenę merytoryczną i decyzją ZWŁ zostały umieszczone na liście rezerwowej projektów do dofinansowania (uchwały ZWŁ nr 194/11 z 15.02.2011 r. oraz nr 273/11 z 22.02.2011 r.). W związku z pojawieniem się wolnych środków finansowych, w dniu 15 września 2011 r. Uchwałą Nr 1578/11 ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania na obniżonym poziomie przy niezmienionym zakresie rzeczowym projekt z listy rezerwowej. Przyznane dofinansowanie wyniosło 929 137,7 EUR (4 206 206,40 PLN). Umowa o dofinansowanie dla w/w projektu została zawarta w październiku 2011 r. W dniu 14.10.2011 r. ZWŁ Uchwałą nr 1797/11

podniósł dofinansowanie dla ww. projektu do kwoty pierwotnie wnioskowanej, t.j.1 250 055,22 EUR (5 659 000,00 PLN). Ponadto, Uchwałą nr 1797/11 ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania dwa ostatnie projekty z listy rezerwowej: Budowa elektrowni wiatrowej o mocy 800 kw w Pleckiej Dąbrowie w gminie Bedlno złożony przez Hebe Enterprise Sp. z o.o. (dofinansowanie 735 719,65 EUR tj. 3 330 602,84 PLN); Zespół elektrowni wiatrowych po 0,8 MW każda w Woli Jedlińskiej, Łagiewnikach i Płoszowie (Jadwinówka) złożony przez "E-WIND ENERGY Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" Spółka Komandytowa na obniżonym poziomie przy niezmienionym zakresie rzeczowym projektu (dofinansowanie 483 225,42 EUR tj. 2 187 561,50 PLN). W związku z realokacją środków do Działania II.9 Uchwałą nr 1904/11 z dnia 25.10.2011 r. ZWŁ podniósł dofinansowanie dla w/w projektu do kwoty 2 495 105,7 EUR (11 295 343,52 PLN) a następnie 6 grudnia 2011 r. Uchwałą Nr 2118/11 do kwoty pierwotnie wnioskowanej tj. 2 526 176,88 EUR (11 436 002,76 PLN). Ostatecznie w ramach Działania II.9 realizowane są 23 projekty o łącznej wartości dofinasowania 26 065 968 EUR (118 000 636,57 PLN). Działanie II.9 nie posiada już listy rezerwowej. Do końca 2011 r. nie zakończył się żaden z wybranych do dofinansowania projektów. 35 30 25 20 15 10 5 0 Wykres 110: Działanie II.9 Odnawialne źródła energii. Liczba projektów 31 pozytywna ocena formalna 23 23 3 4 4 Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 0 0 Projekty zakończone Wykres 109: Działanie II.9 Odnawialne źródła energii. Dofinansowanie (w mln EUR*) Miliony EUR 40 35 30 25 20 15 10 5 0 37,37 pozytywna ocena formalna 26,72 26,37 5,08 6,25 5,90 0,00 Projety zatwierdzone Umowy 2007-2013 2011 Projekty zakończone 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. 251

Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.9 beneficjenci w ramach konkursów złożyli 87 wniosków, przy czym pozytywną ocenę formalną przeszło 31 z nich na łączną kwotę dofinansowania 37 370 764 EUR (169 177 448,6 PLN), przy czym w okresie sprawozdawczym były to tylko 3 projekty. Projekty zatwierdzone Wartość dofinansowania wszystkich zatwierdzonych do dofinansowania projektów dla całego okresu programowania wyniosła 26 724 715 EUR (120 982 786,56 PLN). W samym 2011 r. ZWŁ zatwierdził do dofinansowania projekty o przyznanym wsparciu rzędu 6 248 110 EUR (28 285 194,17 PLN). Umowy Ostatecznie, dla zatwierdzonych do realizacji projektów, podpisano wszystkie 23 umowy o kwocie dofinansowania równej 26 065 968 EUR (118 000 636,57 PLN), z czego 4 w 2011 r. Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu złożono 64 wnioski o płatność na łączną kwotę wydatków 13 480 144,98 EUR (61 024 616,34 PLN). Do refundacji uznano wówczas kwotę 7 392 467,54 EUR (33 465 700,57 PLN). Wszystkie wnioski złożono w 2011 r. Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego nie zakończono żadnego z realizowanych projektów. Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) W zakresie Działania II.9 ZWŁ podjął decyzję o dofinansowaniu 23 projektów, których realizacja dotyczy budowy elektrowni wiatrowych, wykorzystania energii słonecznej, biomasy i energii geotermalnej, co w rezultacie pozwoli na zwiększenie w województwie łódzkim udziału energii uzyskiwanej ze źródeł alternatywnych. Zastosowanie odnawialnych źródeł energii, w tym słońca i wiatru przyczyni się do zmniejszania strat zużycia energii, a więc pośrednio do zmniejszenia szkodliwych emisji (dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły, dwutlenek węgla) związanych z jej wytwarzaniem, do środowiska naturalnego. Ponadto, pozwoli na zmniejszenie zużycia sukcesywnie malejących zasobów konwencjonalnych źródeł energii, jak również na obniżenie kosztów pozyskiwania energii przez poszczególne gospodarstwa domowe. Realizacja wybranych do dofinansowania w tym zakresie projektów jest zgodna ze Strategią Energetyczną Polski do 2025 r., która jako strategiczny cel polityki państwa określa wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii i uzyskanie 14% ich udziału do roku 2020 r. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.9 osiągnęło już praktycznie poziom pełnej kontraktacji całej dostępnej alokacji. Duża liczba wniosków o dofinansowanie złożonych w trakcie konkursu wskazuje na duże zainteresowanie beneficjentów możliwością pozyskania środków na projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii. 252

Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania przełoży się przekroczenie wskaźnika dotyczącego liczby projektów mających na celu poprawę jakości powietrza w stosunku do założonej wartości na 2015 r. Działanie II.10 Sieci ciepłownicze Cele Celem realizacji Działania II.10 jest rozwój i poprawa stanu infrastruktury sieci ciepłowniczej w województwie łódzkim, co korzystnie wpłynie na racjonalne zużycie posiadanych zasobów energetycznych. Wsparcie dotyczy przedsięwzięć z zakresu stosowania technologii skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła oraz przebudowy centralnych systemów ciepłowniczych. Postęp wdrażania Wykres 111: Działanie II.10 Sieci ciepłownicze. Postęp wdrażania - dofinansowanie w mln EUR Tysiące EUR 5 000 4 000 3 000 4 394,50 4 154,42 4 154,42 2 000 1 000 0 1 060,04 0,00 0,00 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Według stanu na koniec 2011 r. alokacja wynosiła 4 394 502 EUR (19 893 910,55 PLN). W porównaniu z ubiegłym okresem sprawozdawczym wzrosła o 1 060 040 EUR (4 798 801,01 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 4 154 415 EUR (18 807 036,7 PLN), osiągając poziom 94,54% alokacji. Płatności podobnie jak w poprzednim okresie sprawozdawczym nadal wynoszą 0 EUR Sytuacja ta wynika z podpisania wszystkich umów dopiero w 2011 r. Konkursy Ogłoszony w ramach Działania II.10 jedyny dla tego działania konkurs miał miejsce pod koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego, w okresie 15 listopada 2010 r. - 17 grudnia 2010 r. W ramach naboru złożono 15 projektów o łącznej wartości dofinansowania z EFRR 8 426 022,07 EUR (38 144 601,91 PLN). 253

Pozytywną ocenę formalną, zakończoną w lutym 2011 r., uzyskało 10 projektów o wartości dofinansowania w wysokości 4 990 429,17 EUR (22 591 672,87 PLN), zaś pozytywną ocenę merytoryczną uzyskało 9 projektów o łącznej wartości dofinansowania w wysokości 4 865 634,14 EUR (22 026 725,74 PLN). W dniu 03.03.2011 r. ZWŁ uchwałą nr 322/11 zakwalifikował do dofinansowania trzy wnioski o wartości dofinansowania 1 656 156,09 EUR (7 497 418,60 PLN). Pozostałe 6 projektów o wartości dofinansowania w wysokości 3 209 478,05 EUR (14 529 307,14 PLN) ZWŁ umieścił na liście rezerwowej. Pozostała do rozdysponowania kwota 1 045 078,24 EUR (4 731 069,21 PLN) nie wystarczyła na przyznanie dofinansowania wnioskodawcy znajdującemu się na pierwszym miejscu listy rezerwowej we wnioskowanej przez niego wysokości. Wobec czego po uzyskaniu od wnioskodawcy stosownej zgody ZWŁ uchwałą nr 413/11 z 21.03.2011 r. zakwalifikował do dofinansowania projekt Gminy Uniejów pn. Budowa ciepłociągu na terenie Uniejowa z wykorzystaniem źródeł ciepła wód termalnych i biomasy dla celów realizacji przedsięwzięcia Termy Uniejów przyznając mu dofinansowanie o wartości 1 044 935,28 EUR (4 730 421,99 PLN). W sierpniu i wrześniu 2011 r. ZWŁ dwukrotnie podnosił wnioskodawcy dofinansowanie aż do kwoty pierwotnie wnioskowanej, tj. 1 630 014,65 EUR (7 379 076,33 PLN). Jednocześnie Uchwałą Nr 1639/11 ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania trzy kolejne projekty z listy rezerwowej, najpierw na obniżonym poziomie dofinansowania, a następnie w dniu 14.10.2011 r. Uchwałą Nr 1802/11,podwyższono jego dofinansowanie do kwoty pierwotnie wnioskowanej, tj. 466 883 EUR (2 113 579,36 PLN). Wykres 112: Działanie II.10 Sieci ciepłownicze. Liczba projektów Wykres 113: Działanie II.10 Sieci ciepłownicze. Dofinansowanie (w mln EUR*) 12 10 8 6 4 2 0 10 10 7 7 7 7 0 0 Miliony EUR 6 5 4 3 2 1 0 4,99 4,99 4,15 4,15 3,52 3,52 0,00 0,00 pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone pozytywna ocena formalna Projety zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 2011 2007-2013 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Realizacja Działania II.10, po przeprowadzonym pod koniec 2010 r. konkursie, dotyczy wyłącznie okresu sprawozdawczego. 254

Wnioski o dofinansowanie Łącznie w ramach Działania II.10 beneficjenci w ramach konkursu złożyli 15 wniosków, przy czym pozytywną ocenę formalną przeszło 10 z nich na łączną kwotę dofinansowania 4 990 429 EUR (22 591 672 PLN). Projekty zatwierdzone i umowy Ostatecznie zatwierdzono do dofinansowania 7 z nich, podpisując w tym samym okresie 7 umów w kwocie dofinansowania równej 4 154 415 EUR (18 807 036,7 PLN). Wnioski o płatność Od początku okresu wdrażania Programu, w roku 2011 r. złożono 6 wniosków o płatność. Do końca roku sprawozdawczego wniosek nie został jeszcze rozliczony. Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego nie zakończono żadnego z realizowanych projektów. Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Na koniec okresu sprawozdawczego finansowe zaawansowanie realizacji Działania II.10 osiągnęło już praktycznie poziom pełnej kontraktacji całej dostępnej alokacji (94,54%). Niezbyt duża liczba wniosków o dofinansowanie złożonych w trakcie konkursu wskazuje na raczej niewielkie zainteresowanie beneficjentów możliwością pozyskania środków na projekty z przedmiotowego zakresu. Wynika to głównie ze specyfiki tych projektów. Odnosząc się do zależności między postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że pełna kontraktacja w ramach działania nie przełoży się na pełną realizację wskaźnika określonego dla tego działania jakim jest liczba wybudowanych/przebudowanych jednostek energii cieplnej w stosunku do założonej wartości na 2013 r. - na razie osiągnięto jedynie 12,5%. Sytuacja ta nie jest skutkiem innego niż spodziewany zakresu rzeczowego realizowanych projektów (większość dotyczy budowy bądź modernizacji ciepłociągu czy sieci cieplnej), ale wynika z wybierania przez beneficjentów innych mierników efektów realizowanych swoich projektów. Biorąc pod uwagę wartości wskaźników wykazane w ankietach należy stwierdzić, iż w większości przypadku potwierdzają one dane zawarte w KSI (SIMIK 07-13). W kilku przypadkach wartości te odbiegają od tych z KSI (SIMIK 07-13). W przypadku większej od zakładanej realizacji wskaźnika mamy do czynienia z dodatkowym, osiągniętym przez beneficjenta efektem. Sytuacja wykazania niższej niż w systemie KSI (SIMIK 07-13) wartości wymaga przeprowadzenia dodatkowej analizy. 255

III OŚ PRIORYTETOWA: GOSPODARKA, INNOWACYJNOŚĆ, PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ 3.1.1 Osiągnięcie celów i analiza postępów Informacje nt. fizycznych postępów III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość zostały zamieszczone w Tabeli 4 Postęp fizyczny programu operacyjnego wg priorytetów, stanowiącej załącznik nr IV do Sprawozdania. Analiza jakościowa Zgodność z dokumentami programowymi Słabą stroną Województwa Łódzkiego wskazana w analizie SWOT Programu jest między innymi przewaga branż o niskiej innowacyjności w gospodarce województwa, co uzasadniało dofinansowanie projektów innowacyjnych na skalę światową, krajową i regionalną. Innowacje mają ogromne znaczenie dla wzrostu gospodarczego kraju, ponieważ poprawiają sytuację ekonomiczną zarówno firm innowacyjnych, jak i konkurencji, która musi podjąć wzmożoną aktywność, żeby utrzymać się na rynku. Aktywność innowacyjna MŚP w województwie jest silniej powiązana z lokalizacją firmy niż z jej wielkością. Najwięcej firm o podwyższonej aktywności innowacyjnej zlokalizowanych jest w aglomeracji łódzkiej. Przedsiębiorstwa wysoko innowacyjne to przeważnie dojrzałe, średnie i małe firmy o charakterze ponadregionalnym, powiązane z rynkiem ogólnokrajowym, słabiej z regionalnym. Szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju mają badania naukowe a w szczególności ich wdrożenie. Dotyczy to zarówno badań podstawowych jak i stosowanych, choć w przypadku tych pierwszych nie zawsze są wykorzystywane w praktyce i związane z korzyścią ekonomiczną, raczej generują wiedzę potencjalnie przydatną w przyszłości. Innowacje, mimo że są konieczne, niosą również ryzyko, stąd nie wszyscy, zwłaszcza mikro i mali przedsiębiorcy są przygotowani finansowo na jego podjęcie. Problem jest jeszcze bardzie złożony z tego powodu, że mikro- oraz mali przedsiębiorcy mają często utrudniony dostęp do kredytów, z uwagi na brak historii czy mało imponujące wyniki finansowe, dlatego niezwykle istotne jest zapewnienie wsparcia dla przedsiębiorców z sektora MŚP. Najważniejszym aspektem w zakresie B+R jest wdrażanie wyników. W regionie łódzkim, ale również na terenie całego kraju zauważa się ograniczoną współpracę instytucji nauki i sektora biznesu. Powodem takiego stanu rzeczy jest prowadzenie badań, które nie są wykorzystywane przez przemysł, co mogłoby bezpośrednio przełożyć się na ogólny wzrost innowacyjności gospodarki. Prowadzone badania są z reguły kosztowne i brak współpracy może prowadzić z jednej strony do niewykorzystania w praktyce wyników B+R, z drugiej strony do braku środków i konieczności zaprzestania badań, pomimo dobrych rokowań. Dlatego niezwykle istotne jest nawiązanie współpracy sektora B+R z sektorem przedsiębiorców. Głównym kierunkiem interwencji III Osi Priorytetowej RPO WŁ jest rozwój innowacyjności i przedsiębiorczości oraz dążenie do budowy gospodarki opartej na wiedzy, zdolnej konkurować z najmocniejszymi regionami w Europie. Realizacja wyznaczonego celu opiera się na kreowaniu powiązań świata nauki z sektorem biznesu oraz rozwoju instytucji otoczenia biznesu, wsparciu mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw w dążeniu do innowacyjności i poprawy konkurencyjności oferowanych produktów i usług, a także na tworzeniu dogodnych warunków dla rozwoju przedsiębiorstw i lokowania inwestycji na terenie województwa łódzkiego. Oprócz tego, w oparciu o potencjał przyrodniczy 256

i kulturowy województwa łódzkiego oraz możliwości turystyczne regionu, rozwijana będzie infrastruktura turystyczna, hotelarska, kongresowa, gastronomiczna, rekreacyjna oraz inne usługi turystyczne. Cele III Osi priorytetowej RPO WŁ wpisują się w cele Strategii Europa 2020 w stosunku do priorytetów: Inteligentny rozwój gospodarka oparta na wiedzy i innowacji który oznacza dążenie do zwiększenia roli wiedzy i innowacji jako sił napędowych przyszłego rozwoju. Wymaga to podniesienia jakości edukacji, poprawy wyników działalności badawczej, wspierania transferu innowacji i wiedzy, pełnego wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych, a także zadbania o to, by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które przyczyniałyby się do wzrostu gospodarczego, tworzenia nowych miejsc pracy i rozwiązywania problemów społecznych. W ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość zgodność celów tego priorytetu Strategii Europa 2020 dotyczy w szczególności Działań III.1, III.2, III.3 i III.4; Zrównoważony rozwój wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej - co oznacza budowanie gospodarki, która obok konkurencyjności dostrzega znaczenie zrównoważonego rozwoju i efektywnie korzysta z dostępnych zasobów, nowych procesów i technologii, w tym technologii przyjaznych środowisku, a także wzmacniających przewagę konkurencyjną biznesu, szczególnie sektora produkcji i MŚP. W ramach III Osi Priorytetowej RPO WŁ cele tego priorytetu są realizowane w ramach wszystkich działań; Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu - co oznacza gospodarkę charakteryzującą się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającą spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. W ramach wszystkich Działań III Osi priorytetowej RPO WŁ położono nacisk na tworzenie nowych miejsc pracy. Wsparcie udzielone jest przy uwzględnieniu kwestii spójności wewnętrznej, aby szanse na rozwój dostępne były powszechnie wpływając na rozwój aktywności społecznej i gospodarczej. W ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość realizowane są także cele KPR, w szczególności w zakresie: Priorytetu 1. Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego w odniesieniu do celu 1.6. Rozwój i modernizacja infrastruktury B+R - który w szczególności jest związany z programem wspierania rozwoju infrastruktury jednostek naukowych w celu poprawy jakości i nowoczesności infrastruktury badawczej, co pozwoli zwiększyć szanse na wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez m.in. komercjalizację wyników badań i ich wdrożenie w przedsiębiorstwach; Priorytetu 2. Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego. Zbieżność z celami III Osi priorytetowej RPO WŁ można zauważyć w odniesieniu do: - celu (2.2.) dostępu do finansowania w ramach dotacji udzielanych zwłaszcza dla mikro- i małych przedsiębiorstw oraz systemu pożyczkowo poręczeniowego w ramach inicjatywy JEREMIE. - celu (2.3.) nowych kierunków rozwoju innowacyjności, które wiążą się z promowaniem postaw proedukacyjnych, kreatywności i współpracy. W tym przypadku zgodność z celami III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, 257

przedsiębiorczość dotyczy w szczególności celów Działania III.2, w ramach którego wspierane są głównie przedsięwzięcia polegające na innowacyjnym wytwarzaniu produktów i usług oraz wdrażaniu innowacyjnych procesów związanych z ochroną środowiska, zarządzaniem i marketingiem, - celu (2.5.) nauka bliżej gospodarki, co również w pewnym stopniu znajduje odzwierciedlanie w ramach celów III Osi priorytetowej, w której premiowane są rozwiązania polegające na współpracy sektora przedsiębiorców z sektorem B+R; Priorytetu 3. Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, jest pośrednio spójny z celami III Osi priorytetowej. Dotyczy to zwłaszcza celu 3.1. Nowoczesny rynek pracy. Budowa nowoczesnego rynku pracy sprzyjającego wzrostowi gospodarczemu ramach III Osi priorytetowej przejawia się premiowaniem projektów, które zakładają utworzenie nowych miejsc pracy w oparciu o zasadę równych szans. Warto również zauważyć, że założenia III Osi priorytetowej są spójne z Długookresową Strategią Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju oraz Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia na lata 2007-2013, w szczególności w zakresie założeń dotyczących rozwoju regionu i wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki. Cele III Osi priorytetowej RPO WŁ wynikają również z założeń Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 2020. Spójność celów widoczna jest na poziomie celu głównego strategii: Poprawa pozycji konkurencyjnej gospodarki województwa oraz konkretyzuje się na poziomie obszarów priorytetowych: Dostępność, który jest spójny z celami III Osi priorytetowej RPO WŁ głównie w zakresie Działania III.4; Tworzenie nowoczesnej, prorozwojowej i innowacyjnej bazy gospodarczej można powiązać z celami wszystkich działań w ramach III Osi priorytetowej RPO WŁ, ponieważ zakłada stworzenie przyjaznych warunków dla rozwoju sektora przedsiębiorców w aspekcie innowacyjności i zdolności inwestycyjnej oraz sektora B+R i instytucji otoczenia biznesu; Wizerunek jest spójny z celami Działania III.2 w szczególności w zakresie typów projektów dotyczących targów i promocji marki regionalnej oraz Działania III.5 w sferze turystyki, walorów turystycznych i kulturowych regionu; W sposób pośredni przedstawia się zgodność celów w odniesieniu do Obszarów priorytetowych: Ochrona środowiska i Rynek pracy. We wszystkich Działaniach III Osi priorytetowej kładzie się nacisk na realizację projektów przyjaznych dla środowiska oraz na tworzenie nowych miejsc pracy. RPO WŁ, w tym również III Oś priorytetowa jest dokumentem spójnym z Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010 2020 w zakresie celu 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów w odniesieniu do tematu Budowa podstaw konkurencyjności województw, który dotyczy m.in. wspierania rozwoju instytucji otoczenia biznesu (IOB) będącego obszarem zainteresowania Działania III.4 oraz zwiększenia możliwości wprowadzania rozwiązań innowacyjnych przez przedsiębiorstwa i instytucje regionalne odnoszące się do całej III Osi priorytetowej. Cele III Osi priorytetowej RPO WŁ są również spójne z celami Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Łódzkiego (RSI LORIS) w szczególności w zakresie celów Działania III.2 oraz III.3 RPO WŁ, w których wsparcie zostało ukierunkowane na działalność 258

innowacyjną w tym tworzenie przez beneficjentów własnych działów badawczych. Władze regionu, jednostki sektora B+R oraz przedsiębiorcy są motywowani do współpracy w związku z realizacją projektów współfinansowanych w ramach Działań III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Kryteria wyboru projektów są tak skonstruowane, że wyżej oceniane są projekty partnerskie i posiadające kooperantów, gdzie najwyżej ceniona jest współpraca przedsiębiorców z jednostkami B+R. Zaplanowanie w ramach III Osi priorytetowej RPO WŁ środków finansowych na przedsięwzięcia innowacyjne, rozwój sektora B+R, tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi przemysłów wysokich technologii oraz naukowochłonności tradycyjnych przemysłów, jak również promocja regionu, w tym przez władze regionalne pozostaje w ścisłym związku z priorytetami RSI LORIS. Warto zwrócić uwagę, że sama Regionalna Strategia Innowacji LORIS jest aktualizowana w ramach projektu realizowanego z PO KL. Obecnie obowiązującej Strategii zarzuca się, że nie spełnia już pokładanych w niej oczekiwań, ponieważ jej zapisy uniemożliwiają jednoznaczną identyfikację działań podejmowanych w ramach projektów współfinansowanych ze środków UE jako zgodnych z RSI, a wiele informacji zawartych w RSI LORIS wymaga powtórnego przeanalizowania i zaktualizowania. Istnieje potrzeba dostosowania zapisów RSI do wciąż zmieniającej się sytuacji gospodarczej regionu łódzkiego. Zaktualizowana Regionalna Strategia Innowacji RSI 2030 będzie zawierała główne cele strategiczne oraz taktyczne Regionalnego Systemu Innowacji. Szczególny nacisk zostanie położony na sieciowe struktury współpracy oraz wskazanie potencjalnych źródeł finansowania innowacji. Zaktualizowana RSI zaprezentuje aktualny stan innowacyjności gospodarki województwa łódzkiego oraz wskaże sposoby na zaktywizowanie podmiotów gospodarczych i instytucji otoczenia biznesu do bardziej efektywnego wykorzystania potencjału gospodarczego regionu, między innymi poprzez ciągłe stymulowanie do zwiększających konkurencyjność działań proinnowacyjnych oraz pobudzanie do współpracy gospodarczej przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie województwa łódzkiego. Planowany termin zakończenia prac nad aktualizacją RSI LORIS to grudzień 2012 r. Dokonana aktualizacja będzie podstawą do prac programowych na nowy okres finansowania 2014 2020. 259

Postęp wdrażania Wykres 114: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 350 300 250 200 150 100 50 0 286,86 170,07 104,96 128,37 15,14 27,11 29,47 34,57 Alokacja Kontraktacja Płatności Deklaracje 2007-2013 Rok 2011 zatwierdzone przez IC Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, która na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 271 722 846,00 EUR, została zwiększona o kwotę w wysokości 15 137 505 EUR (68 527 485,14 PLN), która pochodzi ze środków KRW i DT przyznanej dla województwa łódzkiego. Kwota KRW i DT została podzielona następująco: 3 493 270 EUR na infrastrukturę B+R jednostek naukowych (Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R); 3 493 270 EUR na transfer technologii (Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu) 3 493 270 EUR na wdrażanie proekologicznych procesów produkcji (Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw); 4 657 695 EUR na wsparcie innowacyjności przedsiębiorstw (Działanie III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach). Alokacja na koniec okresu sprawozdawczego wynosi 286 860 351 EUR (1 256 066 142,34 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 170 071 664,72 EUR (769 914 426,19 PLN). W okresie sprawozdawczym wzrosła o 27 109 007,36 EUR (122 722 476,33 PLN) i stanowi 59,29 % alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły o 29 471 278,13 EUR (133 416 476,10 PLN) do 104 962 588,61 EUR (475 165 638,65 PLN) i stanowią 61,72 % kontraktacji. Wartość Deklaracji zatwierdzonych przez IC na koniec okresu sprawozdawczego wynosi 128 367 783, 04 EUR wzrosła w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym o kwotę 34 569 613,16 EUR. 260

Wykres 116: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba wniosków 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2525 Pozytywna ocena formalna 1661 1582 Projekty zatwierdzone 1154 828 438 Umowy 207 120 Projekty zakończone 2007-2013 rok 2011 Wykres 115: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie (w mln EUR*) 600 500 400 300 200 100 0 481,52 Pozytywna ocena formalna 294,60 170,07 132,97 102,69 33,92 27,37 16,31 Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Do końca okresu sprawozdawczego w ramach III Osi priorytetowej w sumie złożono blisko 4 tysiące wniosków o dofinansowanie. Od początku Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 2 525 wniosków na kwotę 922 993 459,44 EUR (4 178 391 390,87 PLN), w tym dofinansowanie 481 518 528,74 EUR (2 179 834 379,60 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 1661 projektów na kwotę 272 837 762,64 EUR (1 235 136 551,49 PLN), w tym dofinansowanie 132 965 074,50 EUR (601 932 892,28 PLN). W sumie na koniec okresu sprawozdawczego w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość ogłoszono 29 konkursów, z czego 12 w okresie sprawozdawczym. Opis poszczególnych konkursów znajduje się w opisach poszczególnych Działań. Do dofinansowania zatwierdzono 1 582 projekty na kwotę ogółem 573 605 283,27 EUR (2 596 711 117,38 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 294 604 867,75 EUR (1 333 676 236,32 PLN). Warto podkreślić, że 2011 r. był bardzo dynamiczny jeżeli chodzi o liczbę zakwalifikowanych do dofinansowania wniosków. Tylko w okresie sprawozdawczym zatwierdzono 1 154 wnioski na kwotę 211 062 220,59 EUR (955 478 672,60 PLN), w tym dofinansowanie 102 689 200,67 EUR (464 874 011,42 PLN), czyli o ponad 3,5 razy więcej niż na koniec poprzedniego okresu sprawozdawczego. W okresie sprawozdawczym zwiększyła się również znacząco liczba podpisanych umów. Od początku Programu podpisano 828 umów. Ogółem wartość umów wynosi 415 908 741,43 EUR (1 882 818 872,44 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 170 071 664,7 EUR (769 914 426,19 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 438 umów na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 27 373 779,24 EUR (123 921 098,63 PLN). 261

W przyszłym okresie sprawozdawczym proces kontraktacji będzie kontynuowany z uwagi na wyłonienie do dofinansowania kolejnych projektów. W okresie sprawozdawczym wzrosła również liczba wniosków o płatność składanych przez beneficjentów. W okresie sprawozdawczym w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość złożono 812 wniosków o płatność, w których kwota dofinansowania z UE wyniosła 29 471 278,13 EUR (133 416 476,10 PLN), podczas gdy w sumie od początku realizacji Programu złożono ich 1 365 na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 104 962 588,61 EUR (475 165 638,65 PLN). W okresie sprawozdawczym wzrosła również liczba projektów zakończonych. W ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość na koniec okresu sprawozdawczego zostało zakończonych 207 projektów, których kwota dofinansowania UE wynosi 34 128 646,96 EUR (154 500 384,78 PLN). Ponad połowa z nich, bo 120 projektów, których wartość dofinansowania z EFRR wynosi 16 401 600,35 EUR (74 250 044,80 PLN) została zakończona w okresie sprawozdawczym. Realizacja celów Celem III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość jest rozwiązywanie problemów, które zostały wskazane w analizie SWOT na etapie programowania. W Łodzi znajduje się dużo ośrodków B+R, choć cechuje je mała aktywność w kierunku komercjalizacji działalności badawczej i innowacyjnej. W ramach III Osi priorytetowej wsparto działalność badawczo rozwojową 2 jednostek naukowych, poprzez rozwój infrastruktury badawczo-rozwojowej docelowo przeznaczonej do prowadzenia prac B+R, których rezultaty mają służyć przedsiębiorcom. Wsparto również 33 przedsiębiorstwa, prowadzące działalność B+R, z czego 3 projekty zostały już zakończone. Udzielono również wsparcia 3 projektom dotyczącym rozwoju otoczenia biznesu, w ramach których funkcjonuje inicjatywa JEREMIE. Pozostałe 2 projekty wsparte w ramach Działania III.4 służą poprawie współpracy między sferą nauki a biznesem. Jak wskazuje analiza SWOT, w sektorze przedsiębiorców przeważają branże o niskiej innowacyjności, dominują tradycyjne gałęzie przemysłu, a także branże o niskim poziomie urynkowienia. Zauważalne jest również niskie tempo rozwoju sektora usług. Odpowiedzią na te problemy jest działanie III.2 i III.6, w ramach których dofinansowano 762 projekty, które pozwolą na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, głównie z sektora MŚP. W analizie SWOT wskazano niedostosowanie bazy turystycznej do potrzeb województwa łódzkiego. Dofinansowanych w ramach RPO WŁ 28 projektów przyczyni się do niwelacji tego niekorzystnego zjawiska. W przypadku 3 projektów osiągnięto już mierzalne efekty, ponieważ projekty zostały zakończone. W ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość przewidziano działania, które mają przeciwdziałać niekorzystnym zjawiskom i trendom w gospodarce, które z całą pewnością realizują cel główny Osi, jakim jest m.in.: zwiększenie potencjału badawczo-rozwojowego w regionie, wzrost stopnia innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw i całej gospodarki w województwie, a także poprawa atrakcyjności rekreacyjnej i turystycznej regionu. 262

Realokacje W okresie sprawozdawczym miały miejsce przesunięcia, których celem było przede wszystkim zagospodarowanie niewykorzystanych środków finansowych oraz umożliwienie dofinansowania wszystkich wyłonionych projektów. Ponieważ Działanie III.3 Rozwój B + R w przedsiębiorstwach nie cieszy się dużym zainteresowaniem beneficjentów, pozostałą, w jego ramach kwotę 24 700 205 EUR podzielono między trzy Działania: przesunięto kwotę 15 076 207 EUR (kod 07) na Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw (kod 08); przesunięto kwotę 283 011 EUR (kod 07) na Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu (kod 05); przesunięto kwotę 5 663 585 EUR (kod 04) i kwotę 3 677 402 EUR (kod 07) na Działanie III.6. Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. Dodatkowo z alokacji przewidzianej na Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna przesunięto kwotę 2 601 634 EUR (kod 08) oraz kwotę 1 517 161 EUR (kod 57) na Działanie III.6. Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw (kod 08). Nie planuje się już innych realokacji w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Rozkład projektów w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość: wg działu gospodarki Projekty realizowane w ramach III Osi priorytetowej dotyczą następujących działów gospodarki: 03 Produkcja produktów żywnościowych i napojów, gdzie realizowane są 24 projekty na kwotę 8 427 609,01 EUR (38 151 785,97 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 3 188 274,94 EUR (14 433 320,65 PLN); 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych, gdzie realizowanych jest 36 projektów na kwotę 13 688 078,56 EUR (61 965 931,65 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 6 546 598,24 EUR (29 636 450,22 PLN); 05 Wytwarzanie urządzeń transportowych, gdzie realizowanych jest 6 projektów na kwotę 2 555 896,11 EUR (11 570 541,67 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 733 380,76 EUR (3 320 014,71 PLN); 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy, gdzie realizowane są 182 projekty na kwotę 55 668 552,47 EUR (252 011 537,05 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 24 781 471,71 EUR (112 185 722,41 PLN); 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła, gdzie realizowany jest tylko jeden projekt na kwotę 1 104 484,03 EUR (4 999 999,20 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 538 662,29 EUR (2 438 524,20 PLN); 10 Poczta i telekomunikacja, gdzie realizowane są 2 projekty na kwotę 1 502 907,00 EUR (6 803 660,00 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 626 103,26 EUR (2 834 369,48 PLN); 263

11 Transport, gdzie realizowany jest tylko jeden projekt kwotę 67 373,54 EUR (305 000,00 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 13 253,81 EUR (60 000,00 PLN); 12 Budownictwo, gdzie realizowanych jest 25 projektów na kwotę 17 475 415,02 EUR (79 111 203,81 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 8 659 919,78 EUR (39 203 456,84 PLN); 13 Handel hurtowy i detaliczny, gdzie realizowane są 24 projekty na kwotę 2 352 130,40 EUR (10 648 094,30 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 861 012,81 EUR (3 897 804,99 PLN); 14 Hotele i restauracje, gdzie realizowanych jest 13 projektów na kwotę 25 182 605,24 EUR (114 001 653,91 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 5 288 607,26 EUR (23 941 525,05 PLN); 15 Pośrednictwo finansowe, gdzie realizowany jest jeden projekt dotyczący inicjatywy JEREMUE, na kwotę 41 667 940,93 EUR (188 630 768,60 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 27 084 161,61 EUR (122 609 999,59 PLN); 17 Administracja publiczna, gdzie realizowanych jest 14 projektów na kwotę 64 832 992,64 EUR (293 498 957,66 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 20 189 016,81 EUR (91 395 679,12 PLN); 18 Edukacja, gdzie realizowane są 3 projekty na kwotę 103 109,56 EUR (466 776,97 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 36 675,67 EUR (166 030,75 PLN); 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, gdzie realizowane są 63 projekty na kwotę 6 879 496,15 EUR (31 143 479,05 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 3 033 519,38 EUR (13 732 742,24 PLN); 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne, gdzie realizowane są 2 projekty na kwotę 65 532,47 EUR (296 665,50 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 24 386,35 EUR (110 397,00 PLN); 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym, gdzie realizowane są 3 projekty na kwotę 10 602 969,34 EUR (47 999 642,20 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 7 230 449,39 EUR (32 732 244,37 PLN); 22 Inne niewyszczególnione usługi, gdzie realizowanych jest 428 projektów na kwotę 163 731 648,97 EUR (741 213 174,90 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi: 61 236 170,66 EUR (277 216 144,57 PLN); Zdecydowanie najwięcej projektów pod względem ilościowym realizowanych jest w ramach działu 22 inne niewyszczególnione usługi i działu 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy. Kolejnym pod względem liczby projektów jest dział 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, następnie 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych, 12 Budownictwo, 03 Produkcja produktów żywnościowych i napojów, 13 Handel hurtowy i detaliczny, 17 Administracja publiczna oraz 14 Hotele i restauracje. Pozostałe działy mają nieznaczny udział. Biorąc pod uwagę wysokość dofinansowania z EFRR, podobnie jak w ujęciu ilościowym, zdecydowanie największa wartość przypadła dla działu 22 Inne niewyszczególnione usługi, Na drugim miejscu jest projekt dotyczący inicjatywy JEREMIE, kolejne miejsca przypadły na działy: 17 Administracja publiczna, 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy, 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym, 12 Budownictwo oraz 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych. Pozostałe działy mają nieznaczny udział. 264

Wykres 117: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba projektów w danym dziale gospodarki (w %) Wykres 118: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE przypadające na dany dział gospodarki (w %) 0,27% 0,02% 2,90% 4,35% 0,72% 2,03% 3,29% 0,61% 4,20% 0,36% 21,98% 39,37% 13,38% 51,69% 0,12% 6,05% 7,61% 0,24% 0,12% 1,57% 0,36% 0,36% 2,90% 0,24% 1,69% 0,12% 3,02% 03 Produkcja produktów żywnościowych i napojów 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych 05 Wytwarzanie urządzeń transportowych 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła 10 Poczta i telekomunikacja 11 Transport 12 Budownictwo 13 Handel hurtowy i detaliczny 14 Hotele i restauracje 15 Pośrednictwo finansowe 17 Administracja publiczna 18 Edukacja 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym 22 Inne niewyszczególnione usługi 2,55% 0,02% 1,65% 0,02% 15,59% 10,02% 03 Produkcja produktów żywnościowych i napojów 0,57% 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych 05 Wytwarzanie urządzeń transportowych 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy 08 Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła 10 Poczta i telekomunikacja 11 Transport 12 Budownictwo 13 Handel hurtowy i detaliczny 14 Hotele i restauracje 15 Pośrednictwo finansowe 17 Administracja publiczna 18 Edukacja 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym 22 Inne niewyszczególnione usługi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Informacja dotycząca udziału poszczególnych PKD w dziale gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi i 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy zostały ujęte w opisie poszczególnych działań. 265

wg obszaru realizacji Tabela 47: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość pod względem obszaru realizacji Obszar realizacji Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) obszar miejski 678 141 181 184,12 obszar wiejski 150 28 890 480,60 RAZEM 828 170 071 664,72 Porównując liczbę podpisanych umów o dofinansowanie, stwierdzić należy iż zdecydowana większość projektów realizowana jest na obszarze miejskim - 678 umów o dofinansowanie na kwotę wsparcia z EFRR w wysokości 141 181 184,12 EUR (639 127 220,53 PLN). Inwestycje realizowane na obszarze wiejskim otrzymały wsparcie w ramach 150 umów o dofinansowaniu o łącznej wartości środków z EFRR wynoszącym 28 890 480,60 EUR (130 787 205,66 PLN). Rozkład taki wynika z faktu, że większość przedsiębiorców w województwie łódzkim ulokowana jest na obszarach miejskich. Dodatkowo część przedsiębiorców prowadzących działalność na obszarze wiejskim nie kwalifikuje się do wsparcia w ramach RPO WŁ. Wykres 119: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %) Wykres 120: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba projektów przypadająca na dany obszar realizacji (w %) 18% 17% 83% 82% Obszar miejski Obszar wiejski Obszar miejski Obszar wiejski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) wg kategorii interwencji Od początku wdrażania III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość podpisano umowy o dofinansowanie w ramach następujących obszarów tematycznych: 266

02 Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych - 2 umowy dotyczące projektów kluczowych, w których dofinansowanie UE wynosi 16 698 380,95 EUR (75593570,58 PLN); 03 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MŚP, między MŚP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju instytucjami na poziomie szkolnictwa pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami naukowymi i technologicznymi (parkami naukowymi i technologicznymi, technopoliami itd.) jedna umowa dotycząca projektu kluczowego dla regionu, w której dofinansowanie UE wynosi 604 595,38 EUR (2 737 003,30 PLN); 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP (w tym dostęp do usług związanych z B+RT w ośrodkach badawczych) 11 umów na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 500 111,62 EUR (2 264 005,32 PLN); 05 Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw 2 umowy na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 30 063 239,30 EUR (136 096 284,30 PLN); 06 Wsparcie na rzecz MŚP w zakresie promocji produktów 52 umowy na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 11 474 546,88 EUR (51 945 273,71 PLN); 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa itp.) 22 umowy na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 946 101,16 EUR (4 282 999,97 PLN); 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa 572 umowy na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 64 580 683,56 EUR (292 356 754,49 PLN); 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP 148 umów na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 3 597 957,48 EUR (16 287 953,52 PLN); 57 Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycznych 18 umów na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 41 606 048,38 EUR (188 350 581,00 PLN). Jak wynika z powyższego wykresu zdecydowanie najwięcej środków zakontraktowano w ramach kategorii 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa, przy czym w odniesieniu do wysokości środków zaplanowanych w ramach kategorii interwencji ich wykorzystanie jest na poziomie nieco ponad 52 %. Po zakończeniu okresu sprawozdawczego proces kontraktowania środków nasilił się ze względu na dużą liczbą wyłonionych do dofinansowania projektów, należy spodziewać się, że wykorzystanie środków zwiększy się w szczególności w ramach kodu 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa. 267

Wykres 121: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %) Wykres 122: Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %) 2,17% 0,24% 0,12% 1,33% 0,24% 6,28% 2,66% 17,87% 2,12% 24,46% 9,82% 0,36% 0,29% 17,68% 69,08% 37,97% 6,75% 02 Infrastruktura B+RT ( ) 02 Infrastruktura B+RT ( ) 0,56% 03 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy ( ) 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP ( ) 05 Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw 06 Wsparcie na rzecz MŚP w zakresie promocji produktów i procesów przyjaznych dla środowiska ( ) 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (...) 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP 57 Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycznych 03 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy ( ) 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP ( ) 05 Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw 06 Wsparcie na rzecz MŚP w zakresie promocji produktów i procesów przyjaznych dla środowiska ( ) 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (...) 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP 57 Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycznych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) wg form prawnych Tabela 48: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość Forma prawna Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) Przedsiębiorcy 775 77 117 855,72 JST 44 47 364 554,74 Jednostki administracji rządowej 1 27 084 161,61 Organizacje non profit 4 1 177 771,06 Uczelnie, jednostki naukowe 3 17 302 976,34 Inne 1 24 345,26 RAZEM 828 170 071 664,72 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 268

Wykres 123: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba umów pod względem form prawnych w (%) Wykres 124: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%) 5% 0% 1% 0% 0% 1% 10% 0% 16% 45% 94% 28% Przedsiębiorcy JST Jednostki administracji rządowej Organizacje non profit Uczelnie, jednostki naukowe Inne (spółdzielnia) Przedsiębiorcy JST Jednostki administracji rządowej Organizacje non profit Uczelnie, jednostki naukowe Inne (spółdzielnia) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Jak wynika z powyższego wykresu, spośród 828 beneficjentów III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość największą grupę stanowią przedsiębiorcy, którzy podpisali w sumie 775 umów, co stanowi prawie 94% wszystkich beneficjentów. Drugą pod względem liczebności grupą beneficjentów są JST, którzy stanowią nieco ponad 5% wszystkich beneficjentów. Pozostałe kategorie beneficjentów stanowią nieznaczny udział. Rozkład projektów ze względu na formę prawną przedstawia się następująco: Przedsiębiorcy 775 umów, na łączną kwotę 202 448 388,60 EUR (916 483 855,29 PLN), których wartość dofinansowania UE wynosi 77 117 855,72 EUR (349 112 532,83 PLN); JST 44 umowy, na kwotę ogółem 122 638 180,70 EUR (555 183 043,90 PLN), z czego dofinansowanie UE wynosi 47 364 554,74 EUR (214 419 339,31 PLN); Jednostki administracji rządowej 1 umowa na kwotę ogółem 415 908 741,43 EUR (188 630 768,60 PLN), w tym dofinansowanie UE 27 084 161,61 EUR (122 609 999,59 PLN); Organizacje non profit 4 umowy wartość ogółem 5 687 734,14 EUR (25 748 372,47 PLN), w tym dofinansowanie UE na kwotę 1 177 771,06 EUR (5 331 769,58 PLN); Uczelnie, jednostki naukowe 3 umowy na kwotę 43 408 259,38 EUR (196 509 190,20 PLN), w tym dofinansowanie UE 17 302 976,34 EUR (78 330 573,88 PLN); Inne 1 umowa podpisana przez spółdzielnię na kwotę 58 237,69 EUR (263 642,00 PLN), w której wartość dofinansowanie UE wynosi 24 345,26 EUR (110 211,00 PLN). 269

Pod względem liczby zawartych umów o dofinansowanie, wśród beneficjentów również dominują przedsiębiorcy, a drugą pod względem wielkości udzielonego wsparcia grupą są JST. Największą aktywność przedsiębiorcy wykazują w ramach Działania III.2: Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz w Działaniu III.6: Rozwój mikroi małych przedsiębiorstw. W wyniku rozstrzygnięcia konkursów ogłoszonych dla ww. działań, z tą grupą beneficjentów od początku Programu podpisano łącznie 736 umów o dofinansowanie na kwotę dofinansowania w wysokości 86 684 710,57 EUR (335 999 462,45 PLN) w tym: w ramach Działania III.2: - 381 umowy o dofinansowanie na kwotę wsparcia 79 882 402,98 EUR (305 205 416,01PLN); w ramach Działania III.6: - 355 umów o dofinansowanie na kwotę wsparcia 6 802 307,59 EUR (30 794 046,44 PLN). Należy jednak zauważyć, że w ramach Działania III.6 dominują małe projekty, a średnia wartość dofinansowania z UE wynosi jedynie 11 454,32 EUR (51 853,69 PLN). W okresie sprawozdawczym w wyniku rozstrzygnięcia konkursów ogłoszonych dla Działania III.2 oraz III.6 przedsiębiorcom udzielono wsparcia w wysokości 10 626 613,30 EUR (48 106 678,41 PLN). wg powiatów Liczba projektów realizowanych na terenie poszczególnych powiatów w ramach III Osi priorytetowej. Jeżeli projekt realizowany jest na terenie kilku powiatów, w każdym z nich wykazywany jest jako osobny projekt. Wykres 125: III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach 400 350 300 250 200 150 100 50 0 367 24 15 14 17 7 11 41 68 22 5 8 bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki wschodni M. Łódź M. Piotrków Trybunalski M. Skierniewice opoczyński pabianicki 6 13 14 38 13 29 6 33 18 2 5 63 pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluński wieruszowski zduńskowolski zgierski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Najwięcej projektów realizowanych jest na terenie Miasta Łodzi. Na kolejnych miejscach znajdują się powiaty: pabianicki, zgierski łódzki wschodni oraz radomszczański. 270

W powiatach: bełchatowskim, sieradzkim, tomaszowskim, radomszczańskim oraz w Mieście Piotrków Trybunalski jest realizowanych ponad 20 projektów. W powiatach: łaskim, kutnowskim, poddębickim, piotrkowskim, rawskim oraz łowickim realizowanych jest ponad 10 projektów. Najmniej umów o dofinansowanie podpisali beneficjenci z powiatu wieruszowskiego. Analiza realizacji wskaźników programowych III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność przedsiębiorczość 1/ Liczba projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego dla MŚP: - w tym przez pierwsze 2 lata po rozpoczęciu działalności - w tym w podziale na: mikro, małe, średnie - szt. (wskaźnik produktu) Wykres 126: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działań III.2 i III.6 Wykres 127: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego dla MŚP w ramach Działań III.2 i III.6 mln euro 90 75 60 45 30 15 0 73,2 32,5 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych szt. 700 600 500 400 300 200 100 0 731 281 300 realizacja 195 150 39 88 68 liczba projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego dla MŚP w tym: mikro małe średnie szacowana realizacja Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie KSI (SIMIK 07-13) w oparciu o liczbę podpisanych umów w Działaniu III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw z sektora MŚP. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniach. W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmianie uległy wartości docelowe wskaźnika z: 2 800 szt. (2013) i 3 500 szt. (2015 r.) na: 800 szt. (2013 r.) i 1 000 szt. (2015), w tym także jego podwskaźników. Według stanu na dzień 31.12.2011 r. realizacja wskaźnika, na podstawie projektów zakończonych, wyniosła 195 szt., co stanowi ponad 24 % wartości docelowej planowanej na 2013 r. (5 projektów zakończonych w ramach Działania III.6 i 190 w ramach Działania III.2). Wskaźnik, na podstawie projektów zakończonych, zrealizowany został poprzez: - 39 projektów mikro przedsiębiorców, co stanowi ponad 10 % wartości docelowej na 2013 r.; - 88 projektów małych przedsiębiorstw, co stanowi ok. 33 % wartości docelowej na 2013 r.; 271

- 68 projektów przedsiębiorstw średnich, co stanowi ponad 45 % wartości docelowej na 2013 r.; 2 przedsiębiorców otrzymało wsparcie inwestycyjne w przeciągu 2 lat od rozpoczęcia działalności gospodarczej, co stanowi 10 % wartości docelowej na 2013 r. Na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie szacowana realizacja wskaźnika Liczba projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego dla MŚP wynosi łącznie 731 szt., co stanowi ponad 91 % wartości docelowej na 2013 r. Niższa, niż to wynika z umów, realizacja podwskaźnika w zakresie mikroprzedsiębiorstw (na poziomie 39 szt.) wynika z wytycznych dotyczących umieszczania danych w systemie KSI. Wniosek o płatność końcową może zostać uznany za zatwierdzony i wpisany do KSI dopiero po dokonaniu kontroli na zakończenie realizacji projektu. Z uwagi na bardzo dużą liczbę projektów realizowanych w ramach RPO WŁ przez przedsiębiorców (w tym mikroprzedsiębiorców) i ograniczone możliwości kadrowe IP II COP, występują pewne opóźnienia związane z kumulacją liczby koniecznych do skontrolowania projektów, co tym samym wpływa negatywnie na liczbę projektów, które mogą formalnie zostać uznane za zakończone. Dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW i DT, pozwolą na zwiększenie poziomu szacowanej wartości wskaźnika i przyczynią się do osiągnięcia założonych wartości docelowych. 2/ Liczba projektów z zakresu B+R szt. (wskaźnik produktu) Wskaźnik wykazywany w oparciu o KSI (SIMIK 07-13) na podstawie liczby podpisanych umów w ramach Działania III.1 Wsparcie jednostek B+R. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. Konkursy w ramach działania nie były ogłaszane, z uwagi na wyczerpanie alokacji przewidzianej na realizację 2 projektów kluczowych RPO WŁ. Projekty nie zostały jeszcze zakończone, stąd realizacja wskaźnika wykazywana jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 2 szt., co stanowi 10 % wartości docelowej na 2013 r. Dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW i DT pozwolą na wzrost wartości szacowanej wskaźnika oraz na osiągnięcie założonych wartości docelowych. 272

3/ Liczba projektów współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, a jednostkami badawczymi szt. (wskaźnik produktu) Wykres 128: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach Wykres 129: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami badawczymi w ramach Działania III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach tys. euro 1 600 1 400 1 446 35 szt. 30 33 1 200 1 000 800 600 400 200 0 192,5 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 25 20 15 10 5 0 4 szacowana realizacja realizacja Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów w ramach Działania III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach i wykazywany w oparciu o KSI (SIMIK 07-13). Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w ww. działaniu. Realizacja wskaźnika na koniec okresu sprawozdawczego wynosi 4 szt., co stanowi ponad 13 % wartości docelowej na 2013 r. Na podstawie podpisanych umów, szacowana realizacja wskaźnika wynosi 33 sztuki, co stanowi blisko 87 % wartości docelowej na 2015 r. Dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW i DT pozwolą na wzrost wartości szacowanej wskaźnika oraz osiągnięcie założonych wartości docelowych. 4/ Liczba projektów z zakresu turystyki szt. (wskaźnik produktu) Wskaźnik szacowany jest w oparciu o KSI (SIMIK 07-13) na podstawie liczby podpisanych umów w ramach Działania III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. Realizacja wskaźnika na podstawie projektów zakończonych wynosi 3 sztuki, co stanowi 10 % jego realizacji w stosunku do wartości docelowych planowanych do osiągnięcia w 2013 r. W porównaniu do stanu na koniec 2010 r. realizacja wskaźnika zwiększyła się o 1 zakończony projekt. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 28 szt., co stanowi ponad 93 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia do 2013 r. 273

5/ Wartość pożyczek i poręczeń udzielonych przedsiębiorcom mln euro (wskaźnik produktu) Wskaźnik realizowany w ramach Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu. Wykazywany jest on w oparciu o projekt Wsparcie przedsiębiorczości poprzez rozwój instrumentów inżynierii finansowej w ramach inicjatywy JEREMIE w województwie łódzkim, realizowany przez BGK. Wartości wskaźnika zostały przeliczone po kursie euro z dnia 29.11.2011 r., tj. 1 EUR = 4,5270 PLN. Wartość realizacji wskaźnika podano na podstawie udzielonych pożyczek (wartość udzielonego wsparcia) odbiorcom ostatecznym, biorąc pod uwagę wyłącznie udział Funduszu Poręczeniowego, zgodnie z ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniem kwartalnym z realizacji projektu Łódzkiego Regionalnego Funduszu Powierniczego. Według stanu na koniec 2011 r. (uwzględniając również zatwierdzone w marcu 2012 r. sprawozdanie za IV kwartał 2011 r. z realizacji projektu) realizacja wskaźnika została osiągnięta na poziomie 2,67 mln EUR, co stanowi ponad 13 % wartości docelowej zakładanej na 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika określona została na podstawie widniejącej w umowie o dofinansowanie kwoty dofinansowania projektu, tj. 188 630 768,60 PLN, co w przeliczeniu na euro daje kwotę 41,67 mln euro. Wartość ta wypełnia wartość docelową planowaną do osiągnięcia do 2015 r. 6/ Liczba utworzonych miejsc pracy (brutto zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin), w tym: Liczba utworzonych miejsc pracy w zakresie B+R etaty badawcze (najlepiej 5 lat od rozpoczęcia projektu) szt. (wskaźnik rezultatu) Wykres 130: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość Wykres 131: Realizacja rzeczowa. Liczba utworzonych miejsc pracy (brutto zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin) w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość mln euro 180 170,1 160 140 120 100 80 60 40 20 0 34,1 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych szt. 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 2 182 689,24 298 Liczba utworzonych miejsc pracy (brutto zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin, w tym: 118 Liczba utworzonych miejsc pracy w zakresie B+R etaty badawcze (najlepiej 5 lat od rozpoczęcia projektu) szacowana realizacja realizacja Wskaźnik wykazywany jest w oparciu o funkcjonujący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) w ramach całej III Osi priorytetowej. 274

Jego podwskaźnik Liczba utworzonych miejsc pracy w zakresie B+R etaty badawcze dotyczy projektów, w ramach których nawiązywana jest współpraca z podmiotami zewnętrznymi np. instytucją otoczenia biznesu, jednostką naukową czy jednostką B+R. Z uwagi na brak odpowiednika w KSI, jego wartość określana jest na podstawie danych monitoringowych otrzymanych od IP II - COP. W przypadku wskaźników dotyczących miejsc pracy, IZ RPO WŁ nie posiada danych odnośnie ewentualnego podziału wskaźnika na płeć. Dane takie będą możliwe, jeśli to konieczne, do pozyskania w drodze przeprowadzonej w przyszłości ankiety. Wskaźnik Liczba utworzonych miejsc pracy (brutto zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin) na podstawie projektów zakończonych, wg stanu na koniec 2011 r., został zrealizowany na łącznym poziomie 689,24 szt., co stanowi ok. 25 % wartości zakładanej do osiągnięcia w 2015 r. W porównaniu do stanu na koniec 2010 r., wartość wskaźnika zwiększyła się o 387,24 etatów, co świadczy o dużym postępie w jego realizacji. Spośród utworzonych 689,24 miejsc pracy, 118 etatów stanowią etaty badawcze, co daje ponad 42 % wartości zakładanej do zrealizowania w 2015 r. (nastąpił przyrost podwskaźnika w okresie sprawozdawczym o 63 etaty badawcze). Na podstawie ostatnich wniosków o płatność, wskaźnik osiągnięto na łącznym poziomie 697,24 szt., czyli o 8 etatów więcej niż to wynika z operacji zakończonych. Szacowana realizacja wskaźnika: Liczba utworzonych miejsc pracy (brutto zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin) wynosi, na podstawie podpisanych umów, 2 182 etaty, co stanowi ok. 78 % zakładanej wartości docelowej dla 2015 r. Natomiast szacowana realizacja podwskaźnika stanowi 298 etaty badawcze, co wypełnia wartości docelowe planowane do osiągnięcia do 2015 r. Na wzrost wartości wskaźnika pozytywnie mogą również wpłynąć dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW i DT. 7/ Dodatkowe inwestycje wykreowane dzięki wsparciu mln euro (wskaźnik rezultatu) Wykres 132: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działań III.2 i III.6 Wykres 133: Realizacja rzeczowa w ramach Działania III.2 i III.6. Dodatkowe inwestycje wykreowane dzięki wsparciu mln euro 90 75 60 45 30 15 73,2 32,5 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych mln euro 100 80 60 40 20 80,28 34,45 szacowana realizacja realizacja 0 0 275

Wskaźnik ten wykazywany jest w oparciu o KSI (SIMIK 07-13) jako wartość wkładu prywatnego beneficjentów w ramach Działania III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw określonego w umowach o dofinansowanie projektów. W celu wykazania realizacji wskaźnika jego wartości dla roku 2011 zostały przeliczone po kursie euro z dnia 29.11.2011 r., tj. 1 EUR = 4,5270 PLN. Na podstawie projektów zakończonych, wg stanu na koniec grudnia 2011 r., wskaźnik został zrealizowany na poziomie 34,45 mln euro, co daje ok. 29 % realizacji w stosunku do zakładanych wartości docelowych na rok 2015. W 2011 r. nastąpił przyrost wartości wskaźnika o 15,22 mln euro w stosunku do stanu na koniec 2010 roku (należy tu wziąć pod uwagę różnice kursowe euro). Świadczy to o dużym postępie w realizacji powyższego wskaźnika. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów wynosi 80,28 mln euro, co stanowi ponad 67 % wartości docelowej dla 2015 r. Na wzrost wartości wskaźnika pozytywnie mogą wpłynąć dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW i DT. 8/ Liczba utworzonych miejsc pracy w sferze turystyki, w tym; mężczyźni, kobiety szt. (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna i wykazywany na podstawie funkcjonującego w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnika rezultatu: Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) w w/w Działaniu. Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego, wartość zrealizowanego wskaźnika, na podstawie projektów zakończonych, wynosi 73 szt. (39 mężczyzn i 34 kobiety), co stanowi blisko 14 % wartości docelowej zaplanowanej do osiągnięcia na 2015 r. W porównaniu do stanu na koniec 2010 r., jego realizacja zwiększyła się o 3 osoby. Na podstawie operacji niezakończonych, realizacja wskaźnika osiągnięta została na łącznym poziomie 81 szt., czyli o 8 etatów więcej, niż to wynika z projektów zakończonych. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów w działaniu III.5 wynosi 348 szt. (z czego 40 etatów dotyczy realizowanych projektów kluczowych RPO WŁ). Stanowi to ponad 64 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia do 2015 r. Dane odnośnie wartości wskaźnika w podziale na płeć w realizowanych projektach kluczowych zostaną pozyskane w drodze przeprowadzonej ankiety wśród beneficjentów, po zakończeniu realizacji projektów. 9/ Wzrost nakładów na działalność innowacyjną w przemyśle mln euro (wskaźnik rezultatu) Wartość tego wskaźnika wykazywana jest na podstawie KSI (SIMIK 07-13) jako wartość wkładu wspólnotowego z kategorii interwencji 08 przeznaczonego na dofinansowanie projektów w ramach Działania III.2 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach oraz III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. W celu wykazania realizacji wskaźnika jego wartości dla 2011 r. zostały przeliczone po kursie euro z dnia 29.11.2011 r., tj. 1 EUR = 4,5270 PLN. Zgodnie z danymi z KSI (SIMIK 07-13) na koniec okresu sprawozdawczego, na podstawie projektów zakończonych wskaźnik został osiągnięty na poziomie 29,34 mln euro, co stanowi ponad 45 % wartości zakładanych do zrealizowania do 2015 r. W stosunku do 2010 r. 276

nastąpił przyrost wartości wskaźnika o 11,23 mln euro, co świadczy o postępie w jego realizacji (należy zwrócić uwagę na różnice kursowe euro). Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów stanowi łącznie 58,11 mln euro, co pozwoli osiągnąć ponad 89 % planowanej wartości docelowej na 2015 r. Na wzrost wartości wskaźnika pozytywnie wpłyną dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW i DT. 10/ Wzrost nakładów na B+R mln euro (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik ten wykazywany jako suma nakładów EFRR oraz wkładu krajowego przeznaczonych na realizację projektów z kategorii interwencji 02 w Działaniu III.1 Wsparcie jednostek B+R oraz kategorii 04 w Działaniu III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach, w stosunku odpowiadającym udziałowi w/w kategorii w finansowaniu III Osi priorytetowej tj. odpowiednio 0,07 i 0,037. W celu wykazania realizacji wskaźnika, jego wartości dla 2011 r. zostały przeliczone po kursie euro z dnia 29.11.2011 r., tj. 1 EUR = 4,5270 PLN. Z uwagi na zakończenie 4 projektów w Działaniu III.3 (wg stanu na dzień 31 grudnia 2011 roku), realizacja wskaźnika wykazywana jest na poziomie 0,002 mln EUR. Szacowana realizacja wskaźnika, na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie dla obu działań, po przeliczeniu na euro wynosi 1,19 mln EUR. Analiza osiągniętych wskaźników na podstawie badań ankietowych W związku z potrzebą ustalenia efektów projektów po zakończeniu ich realizacji, prowadzone było badanie ankietowe dla projektów zakończonych wg stanu na koniec 2011 r. Na podstawie informacji zwrotnej od: 100 % ankietowanych projektów realizowanych w ramach Działania III.5; 70 % ankietowanych projektów realizowanych w ramach Działania III.2; 66 % ankietowanych projektów realizowanych w ramach Działania III.3; 60 % ankietowanych projektów realizowanych w ramach Działania III.6; Beneficjenci wykazali osiągnięcie wskaźników rzeczowych przedstawionych w poniższej tabeli: Tabela 49: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach 10 Wskaźniki produktu: Lp. Nazwa wskaźnika jm. 1. 2. Liczba przedsiębiorstw, które dokonały zmiany w produkcji w zakresie ochrony powietrza Liczba przedsiębiorstw, które dokonały zmiany w produkcji w zakresie gospodarki odpadam osiągnięta wartość wskaźnika szt. 5 szt. 7 3. Liczba przedsiębiorstw, które dokonały zmiany w produkcji szt. 1 10 Przedmiotowe dane pochodzą z ankiet wysłanych do beneficjentów realizujących projekty w ramach III Osi priorytetowej, zakończonych wg stanu na dzień 31.12.2011 r. 277

w zakresie gospodarki wodno-ściekowej 4. Liczba przedsiębiorstw wspartych w zakresie inwestycji szt. 111 5. Liczba zakupionych środków trwałych szt. 787 6. Liczba wybudowanych /zmodernizowanych budynków szt. 25 7. Powierzchnia wybudowanych /zmodernizowanych budynków m² 19 360,18 8. Liczba projektów w przedsiębiorstwach w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik szt. 5 9. Liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) szt. 313 10. Liczba zakupionych wartości niematerialnych i prawnych w ramach projektu szt. 354 11. Liczba zakupionych usług w ramach projektu szt. 154 12. Liczba powiązań kooperacyjnych w ramach projektu szt. 313 13. Liczba wdrożonych wysokich technologii lub usług wiedzochłonnych w ramach projektu szt. 98 14. Liczba wystaw/targów/misji gospodarczych w ramach projektu szt. 49 15. Liczba imprez wystawienniczych towarzyszących wystawom/targom/misjom gospodarczy szt. 10 16. Liczba spotkań z partnerami biznesowymi szt. 1505 17. Liczba przygotowanych materiałów promocyjnych szt. 20 4936 18. Liczba przygotowanych stoisk wystawienniczych szt. 51 19. Liczba zagranicznych kampanii wystawienniczych szt. 10 20. Liczba audycji radiowych związanych z realizowanym projektem szt. 6 21. Liczba audycji telewizyjnych związanych z realizowanym projektem szt. 4 Liczba przedsięwzięć informacyjno promocyjnych 22. o charakterze międzynarodowym, w których przedsiębiorca wziął udział w ramach szt. 25 wystawy/targów/misji gospodarczych 23. Liczba promowanych marek lokalnych lub regionalnych szt. 4 24. Liczba promowanych produktów lokalnych lub regionalnych szt. 123 Liczba imprez wystawienniczych towarzyszących 25. marketingowi i promocji produktów i marek regionalnych lub lokalnych szt. 6 26. Liczba przeprowadzonych badań rynkowych szt. 8 278

27. 28. i marketingowych, ekspertyz lub innych analiz w zakresie budowania marki produktu Liczba projektów w zakresie bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego dla MŚP Liczba przedsiębiorstw wspartych w zakresie wdrożenia wyników prac B+RT szt. 30 szt. 2 29. Wartość zakupionych środków trwałych/wartości PLN 786 693,40 niematerialnych i prawnych służących wdrożeniu projektu 30. Liczba laboratoriów utworzonych w przedsiębiorstwie szt. 1 31. Liczba jednostek naukowych zaangażowanych w realizację projektu szt. 1 32. Liczba przedsiębiorstw zaangażowanych w realizację projektu szt. 2 33. Liczba nowych produktów turystycznych szt. 4 34. Liczba zmodyfikowanych produktów turystycznych szt. 1 35. Liczba wybudowanych obiektów turystycznych i rekreacyjnych 36. Liczba przebudowanych obiektów turystycznych i rekreacyjnych Liczba obiektów turystycznych i rekreacyjnych 37. zmodernizowanych/przebudowanych i dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych 38. Liczba nowych produktów turystycznych dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych 39. Liczba zamieszczonych artykułów, ogłoszeń, reklam w ramach projektu 40. Liczba zorganizowanych imprez kulturalnych/folklorystycznych w ramach projektu Wskaźniki rezultatu Lp. Nazwa wskaźnika jm. 1. Zmiana emisji głównych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenku siarki, tlenku azotu, pyłów, dwutlenku węgla szt. 1 szt. 2 szt. 2 szt. 4 szt. 10 szt. 40 osiągnięta wartość wskaźnika tony/rok 0,5 2. Zmiana ilości wytwarzanych odpadów tony/rok 23 3. Zmiana ilości zużycia wody m³/rok 15 4. Zmiana ilości ścieków przemysłowych wymagających oczyszczenia m³/rok 15 5. Zmiana zużycia energii przez wsparte przedsiębiorstwa MWh/rok 53 6. Liczba nowych produktów/usług szt. 617 7. Liczba udoskonalonych produktów/usług szt. 170 8. 9. Liczba zgłoszeń patentowych, zgłoszeń wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych zapewniających ochronę prawną w kraju (MŚP) Liczba zgłoszeń patentowych, zgłoszeń wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych zapewniających szt. 6 szt. 3 279

ochronę prawną za granicą (MŚP) 10. Liczba podpisanych kontraktów handlowych szt. 117 11. Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) szt. 618,13 Liczba przekształconych mikroprzedsiębiorstw, które 12. w wyniku realizacji projektu staną się małym szt. 3 przedsiębiorstwem 13. Liczba uzyskanych certyfikatów szt. 136 14. Liczba zawartych umów długoterminowych szt. 179 15. Liczba wypromowanych ofert inwestycyjnych szt. 4 16. Liczba wypromowanych produktów/usług szt. 961 17. Liczba podpisanych listów intencyjnych szt. 18 18. Liczba wypromowanych produktów lokalnych lub regionalnych szt. 113 19. Liczba wypromowanych marek lokalnych lub regionalnych szt. 3 20. Dodatkowe inwestycje wykreowane dzięki wsparciu PLN 1 000 007 21. Wzrost nakładów na działalność innowacyjną w przemyśle PLN 4 807 879,07 22. Liczba nowych produktów lub usług wprowadzonych na rynek szt. 30 23. Liczba wdrożonych wyników prac B+RT szt. 2 24. Liczba utworzonych nowych etatów badawczych szt. 1 25. Liczba miejsc noclegowych powstałych w wyniku realizacji projektu szt. 670 26. Liczba osób korzystających z obiektów wybudowanych/zagospodarowanych w ramach projektu osoby 15 300 Liczba podmiotów uczestniczących w imprezach 27. wystawienniczych/informacyjnych/targowych/ szt. 1200 reklamowych 28. Liczba osób odwiedzających imprezy kulturalne/ folklorystyczne osoby 15300 29. Liczba utworzonych miejsc pracy w sferze turystyki: szt. 3 - w tym mężczyźni szt. 2 - w tym kobiety szt. 1 Źródło: opracowanie własne 280

Ponad połowa badanych beneficjentów deklaruje również osiągniecie wskaźnika wzrost wartości eksportu(%), nie jest możliwe podanie uogólnionych danych dotyczących wszystkich beneficjentów (ze względu na różną metodologię liczenia wskaźnika). Wykazane wskaźniki odbiegają od danych wynikających z KSI (SIMIK 07-13). Powodem takiego stanu nie pełna % zwrotność ankiet oraz wykazywanie w ramach ankiety osiągniętych faktycznie wskaźników, które nie były wybrane przez beneficjentów we wniosku o dofinansowanie. Z przeprowadzonej ankiety wynika, że beneficjenci osiągnęli wiele wskaźników autorskich, które nie znajdują swojego odzwierciedlenia w KSI (SIMIK 07-13). Komplementarność W ramach RPO WŁ Działania III Osi Priorytetowej: Gospodarka, Innowacyjność, Przedsiębiorczość, a zwłaszcza Działania III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw, Działania III.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach oraz Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu są wzajemnie komplementarne i wykazują komplementarność jednocześnie z działaniami IV Osi Priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne. Komplementarność wewnątrz Osi oraz z działaniami IV Osi priorytetowej wykazuje zwłaszcza Działanie III.2. W przypadku innych programów, III Oś Priorytetowa jest komplementarna z działaniami i poddziałaniami Priorytetu II PO KL (Poddziałanie II.1.1: Rozwój kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach; Poddziałanie II.1.2: Partnerstwo dla zwiększania adaptacyjności; Poddziałanie II.1.3: Wsparcie systemowe na rzecz zwiększania zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw i Poddziałanie II.2.1: Poprawa jakości usług świadczonych przez instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności). Do innych zewnętrznych (finansowanych z innych programów) działań komplementarnych wobec działań z III Osi Priorytetowej RPO WŁ zaliczyć trzeba w ramach PO KL: Poddziałanie IV.1.2 PO KL: IV.1.2 Zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, Działanie IV.2 PO KL oraz Działanie VIII.1 i VIII.2 oraz Działań w ramach Osi Priorytetowych 1-4 POIG: w szczególności z Działanie 3.1: Wsparcie projektów B+R na rzecz przedsiębiorców realizowanych przez jednostki naukowe oraz 4.1 Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R, 4.5.1: Wsparcie inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki w sektorze produkcyjnym i 4.5.2: Wsparcie inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki w sektorze usług nowoczesnych. 11 III Oś priorytetowa: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość jest komplementarna z IV Osią priorytetową POIiŚ Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, w zakresie działań związanych ze wsparciem inwestycji realizowanych przez MŚP w obszarze ochrony środowiska mających na celu ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko. Przykładem projektów komplementarnych są realizowane przez władze gminy Inowłódz przy współudziale środków EFRR projekty: pn.: Przebudowa ciągu dróg powiatowych Inowłódź- Konewka(Spała)-Lubochnia-Ujazd realizowany w ramach Działania I.1 Drogi RPO WŁ oraz pn.: Rozbudowa, adaptacja i częściowa rekonstrukcja ruin zamku Kazimierza Wielkiego w Inowłodzu realizowany w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość, w Działaniu III.5 Infrastruktura turystyczno rekreacyjna RPO WŁ. Przedmiotem projektu jest inwestycja polegająca na częściowej rekonstrukcji i adaptacji ruin 11 Raport końcowy Ocena komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego Wykonawca EGO s.c., listopad 2011. 281

wpisanego do rejestru zabytków zamku. Projekt drogowy wzmacnia jego efekty w zakresie poprawy dostępności komunikacyjnej do remontowanego zabytku. Ciąg dróg remontowanych w ramach projektu łączy Inowłódz z drogą krajową S8 prowadzącą do stolicy, skąd spodziewani są turyści weekendowi decydujący się na wyjazd z Warszawy tylko w soboty i/lub niedziele i wybierający atrakcje turystyczne położone w niedalekiej, dobrze skomunikowanej odległości od stolicy. 12 Projekty realizowane na terenie województwa łódzkiego finansowane w ramach innych programów operacyjnych Na obszarze województwa łódzkiego realizowane są poza RPO WŁ również projekty w ramach innych programów operacyjnych, które tematyczne są zbieżne z obszarem zainteresowania III Osi Priorytetowej RPO WŁ. Dotyczy to przede wszystkim 281 projektów realizowanych w ramach POIG, o wartości ogółem 555 876 854,87 EUR (2 516 454 522,00 PLN), w tym dofinansowanie UE 244 668 617,19 EUR (1 107 614 830 PLN) oraz 5 projektów realizowanych w ramach POIiŚ na kwotę ogółem 62 975 378,13 EUR (285 089 536,80 PLN), w tym dofinasowanie UE 52 914 628,72 EUR (239 544 524,20 PLN). W podziale na temat priorytetu rozkład projektów przedstawia się następująco: Projekty realizowane w ramach POIG: 01 Działalność B+RT prowadzona w ośrodkach badawczych 19 projektów na kwotę 65 843 392,98 EUR (298 073 040,00 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 53 894 634,59 EUR (243 981 010,80 PLN); 02 Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych - 1 projekt na kwotę 4 569 203,36 EUR (20 684 783,63 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 3 642 057,62 EUR (16 487 594,83 PLN); 03 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MŚP, między MŚP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju instytucjami na poziomie szkolnictwa pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami naukowymi i technologicznymi (parkami naukowymi i technologicznymi, technopoliami itd.) 1 projekt na kwotę 17 097 800,02 EUR (77 401 740,71 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 10 032 471,89 EUR (45 417 000,25 PLN); 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP (w tym dostęp do usług związanych z B+RT w ośrodkach badawczych) 39 projektów na kwotę 39 852 145,88 EUR (180 410 664,40 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 17 016 460,10 EUR (77 033 514,89 PLN); 05 Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw 112 projektów na kwotę 2 439 803,64 EUR (11 044 991,09 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 1 131 244,77 EUR (5 121 145,08 PLN); 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa itp.) 97 projektów na kwotę 425 692 12 Raport końcowy Ocena komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego Wykonawca EGO s.c., listopad 2011. 282

137,64 EUR (1 927 108 307,09 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 158 734 565,16 EUR (718591376,46 PLN); 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa - 1 projekt na kwotę 34 506,30 EUR (156 210,00 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 29 330,35 EUR (132 778,50 PLN); 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP 11 projektów na kwotę 347 864,97 EUR (1 574 784,73 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 187 852,65 EUR (850 408,94 PLN). W ramach POIiŚ wszystkie realizowane projekty dotyczą tematu priorytetowego 02 Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych. Plany w przyszłym okresie sprawozdawczym W następnym okresie sprawozdawczym będzie kontynuowany proces kontraktacji środków, realizacji i rozliczenia projektów. Dodatkowo zaplanowane są nowe konkursy opisane w dalszej części. Zidentyfikowane problemy we wdrażaniu III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość oraz podjęte środki zaradcze W ramach III Osi Priorytetowej nie stwierdzono specyficznych i istotnych problemów we wdrażaniu, które mogłyby skutkować niewykorzystaniem zaplanowanych środków finansowych. Dodatkowe informacje na temat problemów we wdrażaniu RPO WŁ zostały zawarte w punkcie 2.3 Sprawozdania Napotkane znaczące problemy oraz podjęte środki zaradcze Wyniki badań ewaluacyjnych dotyczących wsparcia w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość oraz sposób wykorzystania rekomendacji Zrealizowane w 2011 r. raporty ewaluacyjne opisują wdrażania RPO WŁ jako całości wobec czego trudne jest wyłonienie wyników badań dotyczących poszczególnych Osi priorytetowych. Szczegółowe informacje w rozdziale 2.7 Monitorowanie i ocena. Zasada równość szans w kontekście realizacji III Osi Priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość Informacje na temat zasady równości szans kobiet i mężczyzn znajdują się w części 2.2.1 Sprawozdania - Zasada równości szans. Występowanie cross financing - u w projektach realizowanych w ramach III Osi priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość Informacje na temat finansowania krzyżowego projektów ujęte zostały w części 2.6.3 Sprawozdania - cross-financing. 283

Projekty kluczowe w ramach III Osi Priorytetowej: Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość 1. Tytuł projektu: Europejskie Centrum Bio- i Nanotechnologii (ECBNT); Działanie: Działanie: III.1. Wsparcie jednostek B+R; Beneficjent: Politechnika Łódzka; Wartość całkowita projektu: 41 757 274,93 EUR (189 035 183,63 PLN); Wartość dofinansowania UE: 16 477 484,11 EUR (74 593 570,58 PLN); Termin realizacji projektu: 1.12.2011 30.06.2015 r. Celem strategicznym projektu jest integracja regionu z europejską i globalną przestrzenią społeczno-gospodarczą jako środkowoeuropejskiego centrum rozwoju, sprzyjającemu zamieszkaniu i gospodarce. Celem projektu jest stworzenie najnowocześniejszego w skali kraju Europejskiego Centrum Bio- i Nanotechnologii (ECBNT), które znajdzie się na europejskiej mapie jako ważny ośrodek badawczy w środkowowschodniej części Europy. Interdyscyplinarne i komplementarne zespoły naukowców dysponujących nowoczesną, często unikatową aparaturą będą prowadzić wysokiej jakości badania w priorytetowych obszarach: BIO, TECHNO, INFO. Projekt przewiduje wybudowanie budynku, który będzie mieścił planowane laboratoria oraz stanowił miejsce pracy badawczo-rozwojowej naukowców i doktorantów. Aparatura zgromadzona w laboratoriach budynku pozwoli na prowadzenie prac naukowych na zlecenie przemysłu, co bezpośrednio przyczyni się do wzrostu konkurencyjności polskiej nauki i gospodarki. Wprowadzanie najnowszych rozwiązań technologicznych będzie sprzyjać innowacyjności polskiej gospodarki i tworzeniu nowych, specjalistycznych miejsc pracy dla absolwentów uczelni wyższych, w szczególności dla wysokiej klasy specjalistów, którzy swoje prace dyplomowe lub doktorskie będą wykonywać w ramach prac badawczo-rozwojowych zlecanych przez przedsiębiorców. W budynku Centrum planowane jest także miejsce dla ośrodka popularyzacji nauki wśród mieszkańców regionu. W związku z niedawnym rozpoczęciem projektu nie wykazuje się postępów jego realizacji. Nie zidentyfikowano problemów w realizacji. Beneficjent nie złożył jeszcze żadnego wniosku o płatność. 2. Tytuł projektu: Program wykorzystania obszarów rekreacyjnych Łodzi w celu stworzenia Regionalnego Centrum Rekreacyjno-Sportowo-Konferencyjnego - etap I "Hala widowiskowa" projekt opisany w pkt. Dotyczącym dużych projektów w ramach RPO WŁ. Projekty kluczowe - zintegrowane 1. Tytuł projektu: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno - odzieżowej - Wsparcie jednostek B+R; Działanie: Działanie III.1. Wsparcie jednostek B+R; Beneficjent: Akademia Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi; Wartość całkowita projektu: 441 793,68 EUR (2 000 000,00 PLN); Wartość dofinansowania UE: 220 896,84 EUR (1 000 000,00 PLN); Termin realizacji projektu: 1.02.2010 r. 30.12.2010 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzą projekty w ramach działań: 284

III.4 pn.: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno - odzieżowej Rozwój ; V.4 pn.: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno - odzieżowej Infrastruktura ; Celem projektu jest wzmocnienie potencjału badawczo-rozwojowego związanego z innowacyjnymi rozwiązaniami w zakresie przemysłu włókienniczego odpowiadającymi aktualnym trendom mody, a jednocześnie bezpiecznymi dla użytkownika. Cel ten zostanie zrealizowany przez inwestycję w rozwój infrastruktury badawczo rozwojowej dla Instytutu Włókiennictwa. Inwestycja pozytywnie wpłynie na wzrost innowacyjności i konkurencyjności jednostek B+R oraz przedsiębiorstw związanych z otoczeniem mody, przyczyni się do lepszego powiązania potencjału naukowego jednostek B+R z sektorem przedsiębiorstw i wykorzystania wzmocnionego potencjału badawczego do dalszej działalności B+R i postępu technologicznego. Projekt polega na inwestycji w zakup aparatury naukowo badawczej oraz adaptację laboratorium do potrzeb badań. Do końca okresu sprawozdawczego zatwierdzono 3 wnioski o płatność. Projekt jest zakończony. Obecnie trwa weryfikacja wniosku o płatność końcową. 2. Tytuł projektu: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno-odzieżowej Rozwój; Działanie: Działanie III.4. Rozwój otoczenia biznesu; Beneficjent: Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi; Wartość całkowita projektu: 1 209 190,77 EUR (5 474 006,60 PLN); Wartość dofinansowania UE: 604 595,38 EUR (2 737 003,30PLN). Termin realizacji projektu: 17.11. 2009 31.03.2013 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzą projekty w ramach Działań: III.1 pn.: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno - odzieżowej - Wsparcie jednostek B+R ; V.4 pn.: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno - odzieżowej Infrastruktura. Celem projektu jest rozwój otoczenia biznesu służący kształtowaniu powiązań kooperacyjnych między firmami z branży tekstylno-odzieżowej regionu łódzkiego a uczelnią wyższą i instytucją publiczną. Realizacja projektu przyczyni się do transferu wiedzy ze strefy nauki do sfery biznesu, pozwoli na dostarczenie przedsiębiorstwom kluczowych informacji, które poprawią ich funkcjonowanie na rynku krajowym i międzynarodowym, podniosą świadomość istotności nowych technologii i ich transferu do działalności firm. W ramach projektu planowane jest utworzenie powiązania kooperacyjnego w postaci klastra branży tekstylno-odzieżowej. Będzie on skupiał sektor MŚP oraz mikroprzedsiębiorstwa działające na rynku mody. Klaster będzie prowadził działalność doradczo-informacyjną, promocyjną oraz wystawienniczą. W obszar ten wpisuje się również współpraca z projektantami, seminaria dotyczące nowych technologii dla wybranych grup branżowych przemysłu tekstylnego oraz wyjazdy na światowe targi mody i technologii włókienniczych w celach informacyjnych. W okresie sprawozdawczym były prowadzone prace związane z bieżącym zarządzaniem projektem, działania informacyjne oraz działania merytoryczne związane z: 285

organizacją programów szkoleniowych w celu wspierania procesu dzielenia się wiedzą poprzez udział w międzynarodowych targach dla branży tekstylno-odzieżowej we Florencji, Moskwie i Nowym Jorku, animacją powiązań kooperacyjnych tj. doradztwo dla studentów ASP. W sumie zatwierdzono 5 wniosków o płatność, dla których kwota wydatków uznanych do refundacji wynosi 41 968,49 EUR (189 991,37 PLN). Podpisano 2 aneksy do umowy o dofinansowanie. 3. Tytuł projektu: "Termy Uniejów" - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej - Działanie III.5 - Infrastruktura Turystyczno Rekreacyjna; Działanie: Działanie III.5 - Infrastruktura Turystyczno Rekreacyjna; Beneficjent: Gmina Uniejów; Wartość całkowita projektu: 9 869 172,71 EUR (44 677 744,85 PLN); Wartość dofinansowania UE: 6 962 224,50 EUR (31 517 990,30 PLN); Termin realizacji projektu: 30.09.2009 31.03.2012 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzą projekty w ramach Działań: I.1. pn.: Termy Uniejów Regionalny markowy produkt turystyki uzdrowiskowej działanie I.1 Drogi ; II.1. pn.: Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej Działanie II.1. Gospodarka Wodno - Ściekowa ; II.7. pn.: Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej - Działanie II.7 - Elektroenergetyka ; II.9. pn.: Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej - Działanie II. 9 - Odnawialne źródła energii ; V.4. pn.: Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej. Inwestycje realizowane w ramach projektu mają na celu poprawę atrakcyjności turystycznorekreacyjnej Gminy Uniejów oraz stworzenie warunków do rozwoju społecznogospodarczego gminy i całego regionu. Osiągniecie celów projektu ma nastąpić poprzez: 1. Rozbudowę kompleksu termalno-basenowego; 2. Rozbudowę kompleksu rekreacyjno-turystyczno-edukacyjnego Wrota Czasu Zagroda Młynarska ; 3. Rozbudowę sieci wody termalnej; W okresie sprawozdawczym ukończono prace budowlane w ramach zadania Rozbudowa ujęcia wody termalnej, trwały też prace budowlane w ramach zadania Rozbudowa kompleksu rekreacyjno-turystyczno -edukacyjnego "Wrota Czasu" (realizacja w 62,69%). Kwota wydatków uznanych do refundacji w okresie sprawozdawczym wyniosła 1 230 407,20 EUR (5 570 053,42 PLN). Łącznie zatwierdzono 10 wniosków o płatność oraz podpisano 3 aneksy do umowy o dofinansowanie. 4. Tytuł projektu: Wzmocnienie roli Szlaku Bursztynowego i innych szlaków tematycznych w zintegrowanym produkcie turystycznym województwa łódzkiego - Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna ; Działanie: Działanie III.5. Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna; Beneficjent: Powiat Wieluński; 286

287 Wartość całkowita projektu: 897 076,89 EUR (4 061 067,09 PLN); Wartość dofinansowania UE: 672 807,67 EUR (3 045 800,32 PLN); Termin realizacji projektu: 01.09.2009 r. 31.12. 2012 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzą projekty w ramach Działań: I.1 pn.: Wzmocnienie roli Szlaku Bursztynowego i innych szlaków tematycznych w zintegrowanym produkcie turystycznym województwa łódzkiego - Działanie I.1 Drogi ; V.4 pn.: Wzmocnienie roli Szlaku Bursztynowego i innych szlaków tematycznych w zintegrowanym produkcie turystycznym województwa łódzkiego - Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Celem projektu jest poprawa atrakcyjności województwa łódzkiego jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej i zamieszkania oraz zwiększenie spójności wewnętrznej regionu poprzez m.in. rozwój infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej oraz stworzenie kompleksowego systemu informacji turystycznej, edukację ekologiczną oraz wytyczenie oznakowanie szlaków turystycznych, pieszych, rowerowych i innych. Poszczególne zadania inwestycyjne dotyczą: a) wytyczenia i oznakowania szlaków turystycznych na terenach wszystkich gmin powiatu wieluńskiego; b) uruchomienia Punktów Edukacji Ekologicznej w miejscowościach: Wieluń, Osjaków, Ożarów, Ogroble, Łyskornia, Leniszki, Konopnica; c) uruchomienia Punktów Informacji Turystycznej w miejscowościach: Wieluń, Osjaków, Ożarów; d) uruchomienia wypożyczalni sprzętu turystycznego w miejscowości Ożarów; e) promocji produktów turystycznych (działania dotyczą całego powiatu wieluńskiego); f) opracowania Regionalnego Portalu Informacji Turystycznej dla wszystkich gmin powiatu wieluńskiego. W okresie sprawozdawczym zakończono działania związane z wykonaniem dokumentacji technicznej, oraz zakończono roboty budowlane dotyczące przebudowy i rozbudowy pawilonu sportowego w Osjakowie z wypożyczalnią sprzętu turystycznego i punktem informacji turystycznej. Wyposażono również punkt informacji turystycznej w Wieluniu. Pozostałe usługi dotyczące opracowania i wdrożenia regionalnego portalu informacji turystycznej, znakowania szlaków turystycznych, punktów edukacji ekologicznej i promocji projektu są systematycznie wykonywane (termin zakończenia to 30.09.2012r.). Do końca 2011 r. zatwierdzono 6 wniosków o płatność, w ramach których kwota wydatków uznanych do refundacji wynosi 443 892,33 EUR (2 009 500,60 PLN). Podpisano 1 aneks do umowy o dofinansowanie. W okresie sprawozdawczym usunięto z IWIPK projekt kluczowy: - nr IPI/166/2007 pn.: Rozwój Bełchatowsko Kleszczowskiego Parku Przemysłowo Technologicznego, jako ośrodka wspierania innowacji i przedsiębiorczości w regionie łódzkim złożonego przez Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny. W okresie sprawozdawczym nie dodano do IWIPK nowych projektów, które miałby być realizowane w ramach III Osi priorytetowej RPO WŁ.

Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R Realizacja celów Celem głównym działania jest wspieranie działalności badawczo-rozwojowej jednostek naukowych. Wsparcie przeznaczone jest na projekty wzmacniające infrastrukturę badawczorozwojową oraz wiążące się z wykorzystaniem nowoczesnych rozwiązań informatycznokomunikacyjnych. Jednostki naukowe muszą dysponować odpowiednim zapleczem technicznym do prowadzenia prac badawczych lub/i rozwojowych. Niewystarczające nakłady na działalność B+R powodują, że jednostki naukowe nie są wystarczająco konkurencyjne i innowacyjne, ponieważ możliwość prowadzenia prac badawczo-rozwojowych jest ściśle powiązana z odpowiednimi warunkami lokalowymi i nowoczesnym wyposażeniem. Jak wynika z analizy SWOT region łódzki cechuje się koncentracją znacznego potencjału badawczego z rozwiniętą współpracą naukową z jednostkami prowadzącymi działalność B+R w kraju i za granicą. Słabą stroną jest natomiast mała aktywność ośrodków B+R w kierunku komercjalizacji działalności badawczej i innowacyjnej, stąd nacisk w Programie położony został na wspieranie infrastruktury umożliwiającej stosunkowo licznie funkcjonującym na terenie województwa łódzkiego jednostkom sektora B+R prowadzenie badań na odpowiednio wysokim poziomie. Do końca 2011 r. zostały wsparte 2 ośrodki badawczo rozwojowe, przy czym jeden z nich już zakończył realizację swojego projektu pod względem rzeczowym. Oba projekty pochodzą z IWIPK i są strategiczne dla regionu. Uzyskanie dodatkowych środków z KRW i DT pozwoli na ogłoszenie w ramach działania pierwszego naboru wniosków w trybie konkursowym, co pozwoli na dofinansowanie kolejnych jednostek B+R. Postęp wdrażania Wykres 134: Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 25 20 15 22,51 16,70 16,48 10 5 0 3,49 0,20 0,20 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania III.1 na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 19 020 600,00 EUR. W roku sprawozdawczym kwota ta została zwiększona o 3 493 270,00 EUR, pochodzące ze środków KRW i DT. 288

Kontraktacja na koniec okresu sprawozdawczego wynosiła 16 698 380,95 EUR (75 593 570,58 PLN), co stanowi 74,17% alokacji z EFRR. W porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym zanotowano ogromny postęp, co związane jest z podpisaniem w okresie sprawozdawczym umowy z Politechniką Łódzką na realizację projektu pn.: Europejskie Centrum Bio- i Nanotechnologii (ECBNT) na kwotę 41 757 274,93 EUR (189 035 183,63 PLN), w tym dofinansowanie 16 477 484,11 EUR (74 593 570,58 PLN). Płatności w poprzednim okresie sprawozdawczym nie były realizowane, w bieżącym okresie osiągnęły poziom 196 637,45 EUR, co stanowi 1,18% kontraktacji. Wykres 135: Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R. Liczba wniosków Wykres 136: Działanie III.1 Wsparcie jednostek B+R. Dofinansowanie (w mln EUR*) 3 2 2 1 1 0 2 2 2 Pozytywna ocena formalna 1 1 1 Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 0 Projekty zakończone 0 Miliony EUR 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 16,70 16,70 16,48 16,70 16,48 16,48 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 0,00 2007-2013 Rok 2011 0,00 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Od początku realizacji Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 2 projekty na kwotę 42 199 068,62 EUR (191 035 183,63 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 16 698 380,95 EUR (75 593 570,58 PLN). W okresie sprawozdawczym został złożony przez Politechnikę Łódzką wniosek o dofinansowanie projektu nt: Europejskie Centrum Bio- i Nanotechnologii (ECBNT) na kwotę 41 757 274,93 EUR (189 035 183,63 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 16 477 484,11 EUR (74 593 570,58 PLN). Oba projekty pochodzą z IWIPK dla RPO WŁ. 289

Konkursy W ramach Działania III.1 Wsparcie jednostek B+R do końca okresu sprawozdawczego nie został ogłoszony żaden konkurs z uwagi na przeznaczenie środków na projekty kluczowe. Ze względu na dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW i DT w następnym okresie sprawozdawczym planowany jest nabór projektów w trybie konkursowym. Konkurs zostanie przeprowadzony w terminie od 29 marca 2012 r. do 16 maja 2012 r. W ramach planowanego konkursu dofinansowaniu będą mogły podlegać przedsięwzięcia polegające na: 1) zakupie lub wytworzeniu aparatury naukowo-badawczej (zaliczanej do środków trwałych) oraz inwestycji budowlanej (w tym zakup pomieszczeń z przeznaczeniem na prowadzenie działalności B+R); 2) tworzeniu lub utrzymaniu infrastruktury informatycznej nauki, w tym zaawansowanej, regionalnej infrastruktury sieciowej (wraz z zakupem zaawansowanych rozwiązań informatycznych i sprzętu wykorzystującego zaawansowane technologie informatyczne) oraz rozwoju zaawansowanych aplikacji i rozwiązań teleinformatycznych w jednostkach naukowych (w tym zakup sprzętu informatycznego służącego realizacji projektu); Projekty zatwierdzone W okresie sprawozdawczym do dofinansowania został zatwierdzony 1 projekt z listy projektów kluczowych na kwotę 41 757 274,93 EUR (189 035 183,63 PLN), w tym dofinansowanie 16 477 484,11 EUR (74 593 570,58 PLN). Od początku trwania programu zostały zatwierdzone 2 projekty pochodzące z listy projektów kluczowych, których wartość wynosi ogółem 42 199 068,62 EUR (191 035 183,63 PLN), w tym dofinansowanie 16 698 380,95 EUR (75 593 570,58 PLN). Umowy W dniu 28 listopada 2011 r. została podpisana umowa z Politechniką Łódzką na realizację projektu pn.: Europejskie Centrum Bio- i Nanotechnologii (ECBNT) na kwotę 41 757 274,93 EUR (189 035 183,63 PLN), w tym dofinansowanie 16 477 484,11 EUR (74 593 570,58 PLN). Łącznie od początku trwania projektu podpisano 2 umowy, których wartość ogółem wynosi 42 199 068,62 EUR (191 035 183,63 PLN), w tym dofinansowanie 16 698 380,95 EUR (75 593 570,58 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym złożono 1 wniosek o płatność pełniący jedynie funkcję sprawozdawczą. Od początku realizacji programu złożono w sumie 3 wnioski o płatność na kwotę 393 517,89 EUR (1 781 455,48 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 196 637,45 EUR (890 177,74 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania III.1 nie został zakończony żaden projekt. 290

Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Do końca okresu sprawozdawczego podpisano dwie umowy dotyczące realizacji projektów kluczowych. Ze względu na wykorzystanie środków finansowych przez projekty kluczowe nie był ogłoszony dotąd nabór w trybie konkursowym. Projekty dotychczas realizowane w ramach Działania III.1 Wsparcie jednostek B+R są dofinansowane w ramach tematu priorytetowego 02 Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych. Beneficjentami tego działania są uczelnie wyższe. Dział gospodarki do jakiego należą oba projekty realizowane w ramach Działania III.1 to 22 Inne niewyszczególnione usługi, a biorąc pod uwagę PKD oba projekty zaliczają się do podklasy 85.42.B Szkoły wyższe. Oba projekty są realizowane na obszarze miejskim w granicach administracyjnych Miasta Łodzi. Ze względu na brak w ramach Działania III.1 projektów zrealizowanych realizacja wskaźników jest na poziomie zerowym. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania III.1 osiągnęła 74,17 %. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym szacowanym na podstawie zawartych umów, należy stwierdzić, że 74,17 procentowa kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie wskaźnika: liczba projektów z zakresu B+R na poziomie 2 szt., co stanowi 10 % wartości docelowej zakładanej na 2013 r. W 2012 r. jest planowany nabór wniosków w trybie konkursowym zatem wartość wskaźnika ulegnie zwiększeniu. Wskaźnik rezultatu: wzrost nakładów na B+R ze względu na brak zakończonych projektów został zrealizowany na poziomie zerowym, natomiast szacowana wartość w oparciu o podpisane umowy o dofinansowanie dla Działania III.1 stanowi ponad 3 % wartości docelowej dla 2013 r. Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw. Realizacja celów Celem Działania III.2 jest wspieranie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw. Cel ten realizowany jest wielotorowo, w tym poprzez wspieranie inwestycji bezpośrednich w przedsiębiorstwach celem poprawienia ich innowacyjności i konkurencyjności, promocję produktów oraz marek regionalnych i lokalnych oraz udział w targach i misjach zagranicznych. W ramach Działania III. 2 planowano również wsparcie projektów w zakresie transportu multimodalnego poza sieciami TEN-T, jednak w odpowiedzi na ogłaszane w tym zakresie konkursy nie złożono żadnego projektu, który mógłby zostać dofinansowany. Wśród przewidzianych typów projektów w ostatnim czasie wszystkie, za wyjątkiem transportu multimodalnego, cieszą się dużym zainteresowaniem, przy czym największym bezpośrednie inwestycje w przedsiębiorstwa. W ostatnim roku zauważalne jest większe zainteresowanie realizacją projektów polegających na udziale w targach i misjach gospodarczych oraz związanych z promocją marki. Zainteresowanie to przekłada się na większą liczbę składanych wniosków o dofinansowanie w ramach ogłoszonych 291

konkursów. To zjawisko może oznaczać optymistyczne postrzeganie sytuacji gospodarczej przez przedsiębiorców, co może wiązać się z odnotowanym wzrostem PKB. Rozwój MŚP jest bardzo ważnym czynnikiem dla rozwoju gospodarczego kraju, ponieważ około 70% PKB wytworzone jest przez przedsiębiorstwa. Pozostałe 30% wypracowują inne podmioty. Przedsiębiorstwa zatrudniają w Polsce prawie 70% osób pracujących w gospodarce narodowej (nie uwzględniając zatrudnienia w jednostkach budżetowych obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego). Wzmocnienie i poprawa pozycji gospodarki jest motorem zmian zarówno w zakresie standardu życia mieszkańców województwa jak i poprawy atrakcyjności regionu na arenie międzynarodowej. Przedsiębiorcy tworzą nowe miejsca pracy, odprowadzają podatki z których państwo finansuje różne usługi społeczne takie jak: zasiłki dla bezrobotnych, emerytury i renty, obronę narodową, publiczny transport, edukację, wymiar sprawiedliwości itp. Przedsiębiorcy są innowatorami, wymyślają nowe produkty i nowe sposoby ich wytwarzania. W rozwoju lokalnym mogą być początkiem procesu rozwoju gminy, powiatu czy regionu. W ramach Działania III.2 przewidziano wsparcie na inwestycje bezpośrednie w przedsiębiorstwach, które są innowacyjne, w tym najbardziej pożądana jest innowacja na skalę światową. Charakter wsparcia wynika z potrzeby eliminowania słabych stron regionu wskazanych w ramach analizy SWOT regionu, do których w szczególności zaliczono niskie nakłady na innowacje w regionie oraz dominację tradycyjnych gałęzi przemysłu. Postęp wdrażania Wykres 137: Działanie III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) 140 Miliony EUR 120 100 80 114,79 69,11 60 40 20 0 47,92 18,57 22,38 4,31 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania III.2 w roku sprawozdawczym została zwiększona o kwotę 18 569 477,00 EUR pochodzącą z realokacji oraz środków KRW i DT przyznanej dla województwa łódzkiego i wyniosła na koniec okresu sprawozdawczego 114 786 536,00 EUR (498 758 606,87 PLN). Kontraktacja w okresie sprawozdawczym wzrosła o 4 311 345,50 EUR i obecnie wynosi 69 111 868,52 EUR (312 869 428,77 PLN), co stanowi 62,73% alokacji przewidzianej na Działanie III.2. 292

Płatności w okresie sprawozdawczym wzrosły o 22 382 995, 78 EUR i na koniec okresu sprawozdawczego wynoszą 47 917 453,87 EUR, co stanowi 69,33% kontraktacji Wykres 138: Działanie III.2 Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Liczba wniosków Wykres 139: Działanie III.2 Gospodarka, innowacyjność, przedsiębiorczość. Dofinansowanie (w mln EUR*) 1 200 1 000 800 600 400 200 0 1 008 281 586 223 407 195 69 110 Miliony EUR 250 200 150 100 50 0 206,85 125,76 69,11 54,14 41,80 32,24 4,57 15,98 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Do końca okresu sprawozdawczego złożono 1 413 wniosków o dofinansowanie projektów. Pozytywnie pod względem formalnym oceniono 1 008 projektów na kwotę 409 967 267,01 EUR (1 855 921 817,77 PLN) w tym dofinansowanie 206 846 274,87 EUR (936 393 086,35 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 281 projektów na kwotę 111 667 953,11 EUR (505 520 823,74 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 54 137 565,81 EUR (245 080 760,44 PLN). Konkursy Do końca okresu sprawozdawczego ogłoszono 16 konkursów, z czego 5 w roku sprawozdawczym. Nabór nr 12 miał miejsce w terminie od 3 lutego 2011 r. do 8 marca 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów dotyczących transportu multimodalnego. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 9 238 577 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu wynosiło 36 179 191,39 PLN oraz 41 823 038,08 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W ramach konkursu wnioskodawcy złożyli 4 wnioski. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 11 866 406,71 EUR (53 719 223,17PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 3 809 122,89 EUR (17 243 899,34PLN). Wszystkie wnioski złożone w konkursie zostały ocenione negatywnie pod względem zgodności z kryteriami formalnymi. 293

W dniu 27 grudnia 2011 r. ZWŁ podjął decyzję o zakwalifikowaniu do dofinansowania projektu, w wyniku rozpatrzenia protestu. Całkowita wartość projektu wyłonionego do dofinansowania wynosi 4 286 287,42 EUR (19 404 023,17 PLN), natomiast wysokość dofinansowania wynosi 1 485 912,97 EUR (6 726 728,03 PLN). Nabór nr 13 miał miejsce w terminie od 21 lutego 2011 r. do 28 marca 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów polegających na udziale lub organizacji udziału w targach, misjach i imprezach gospodarczych za granicą. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 3 319 629 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu wynosiło 12 999 999 PLN oraz 15 027 960,48 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W terminie określonym w ogłoszeniu o konkursie złożono 54 wnioski o dofinansowanie. Całkowita wartość projektów wynosiła 4 582 940,74 EUR (20 746 972,72 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 1 954 853,21 EUR (8 849 620,47 PLN). Spośród 54 wniosków o dofinansowanie, 42 wnioski zostały pozytywnie ocenione pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazane do oceny merytorycznej, (10 wniosków zostało odrzuconych z przyczyn formalnych, a 2 wnioski o dofinansowanie zostały wycofane przez beneficjentów). Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków o dofinansowanie wynosi 3 744 641,77 EUR (16 951 993,31 PLN), natomiast wartość dofinansowania 1 524 589,33 EUR (6 901 815,88 PLN). Na etapie oceny merytorycznej 39 projektów uzyskało wynik pozytywny. Wartość całkowita projektów, które przeszły ocenę merytoryczną wynosi 3 495 963,47 EUR (15 826 226,61 PLN), natomiast wartość dofinansowania 1 416 965,84 EUR (6 414 604,38 PLN). ZWŁ Uchwałą Nr 1001/11 z dnia 5 lipca 2011 r. podjął decyzję o przyznaniu dofinansowania wszystkim projektom, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Umowy z beneficjentami zostały podpisane. Nabór nr 14 miał miejsce w terminie od 18 kwietnia 2011 r. do 23 maja 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór do dofinansowania projektów polegających na marketingu i promocji produktów i marek regionalnych i lokalnych. Wartość alokacji na konkurs wynosiła 1 200 000 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu wynosiło 4 785 600 PLN oraz 5 432 400 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. Złożonych zostało 27 wniosków. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 3 982 066,98 EUR (18 026 817,24 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 2 899 177,79 EUR (13 124 577,87 PLN). Spośród złożonych wniosków o dofinansowanie 14 zostało pozytywnie ocenionych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazanych do oceny merytorycznej (11 zostało odrzuconych z przyczyn formalnych, a 2 wnioski zostały wycofane przez beneficjentów). Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków o dofinansowanie wynosi 1 836 484,43 EUR (8 313 765,00 PLN), natomiast wartość dofinansowania 1 379 233,42 EUR (6 243 789,69 PLN). ZWŁ Uchwałą Nr 1409/11 z dnia 26 sierpnia 2011 r. podjął decyzję o zwiększeniu kwoty do rozdysponowania w ramach konkursu, natomiast Uchwałą Nr 1410/11 z dnia 26 sierpnia 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania 14 projektów, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Umowy z beneficjentami zostały podpisane. Nabór nr 15 miał miejsce w terminie 20 czerwca 2011 r. do 27 lipca 2011 r. Dotyczył bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie 294

projektów wynosiła 4 830 000 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu stanowiło 19 199 250 PLN oraz 21 865 410,00 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W terminie określonym w ogłoszeniu o konkursie złożonych zostało 289 wniosków o dofinansowanie. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 137 134 561,75 EUR (620 808 161,03 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 66 775 410,78 EUR (302 292 284,60 PLN). 187 wnioski zostały pozytywnie ocenione pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazane do oceny merytorycznej. Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków o dofinansowanie wynosi 90 406 016,60 EUR (409 268 037,13 PLN) natomiast wartość dofinansowania wynosi 44 837 792,56 EUR (202 980 686,94 PLN). W ramach tego naboru na etapie oceny merytorycznej 136 projektów uzyskało wynik pozytywny. Wartość całkowita projektów, które przeszły ocenę merytoryczną wynosi 70 427 841,39 EUR (318 826 837,97 PLN), natomiast wartość dofinansowania wynosi 33 905 359,69 EUR (153 489 563,32 PLN). ZWŁ Uchwałą nr 2270/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. podjął decyzję o zwiększeniu kwoty do rozdysponowania w ramach konkursu, natomiast Uchwałą nr 2271/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania wszystkie projekty, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Całkowita wartość projektów wyłonionych do dofinansowania wynosi 70 427 841,39 EUR (318 826 837,97 PLN) natomiast wysokość dofinansowania projektów wynosi 33 905 359,69 EUR (153 489 563,32 PLN). Umowy z beneficjentami będą podpisywane w kolejnym okresie sprawozdawczym. Nabór nr 16 miał miejsce w terminie od 16 sierpnia 2011 r. do 21 września 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór do dofinansowania projektów polegających na marketingu i promocji produktów i marek regionalnych i lokalnych. Kwota przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 460 775 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu wynosiło 1 850 012 PLN oraz 2 085 928,43 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. Złożone zostały 34 wnioski o dofinansowanie. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 4 863 245,82 EUR (22 015 913,84 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 3 483 270,34 EUR (15 768 764,81 PLN). Spośród 34 złożonych wniosków o dofinansowanie 24 zostały pozytywnie ocenione pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazanych do oceny merytorycznej (10 wniosków zostało odrzuconych z przyczyn formalnych). Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków o dofinansowanie wyniosła 3 682 389,44 EUR (16 670 176,99 PLN), o wartości dofinansowania 2 508 499,51 EUR (11 355 977,29 PLN). W wyniku oceny merytorycznej 22 projekty zostały pozytywnie ocenione pod względem zgodności z kryteriami merytorycznymi. Wartość całkowita projektów, które przeszły ocenę merytoryczną wynosi 3 288 075,53 EUR (14 885 117,94 PLN), natomiast wartość dofinansowania 2 218 644,25 EUR (10 043 802,53 PLN). ZWŁ Uchwałą nr 2272/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. podjął decyzję o zwiększeniu kwoty do rozdysponowania w ramach konkursu, natomiast Uchwałą nr 2273/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania wszystkie projekty, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Umowy z beneficjentami będą podpisywane w kolejnym okresie sprawozdawczym. 295

Projekty zatwierdzone W okresie sprawozdawczym zatwierdzono w sumie 223 wnioski o dofinansowanie na kwotę 86 692 831,21 EUR (392 458 446,88 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 41 804 317,60 EUR (189 248 145,78 PLN), z czego 211 pochodzi z konkursów prowadzonych w 2011 r., a pozostałe z uznanych protestów beneficjentów. Od początku Programu zostało zatwierdzonych 586 wniosków o dofinansowanie na kwotę 245 907 462,69 EUR (1 113 223 083,61 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 125 756 191,83 EUR (569 298 280,41 PLN). Umowy W okresie sprawozdawczym zostało podpisanych 69 umów na kwotę 11 702 044,85 EUR (52 975 157,02 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR 4 567 681,23 EUR (20 677 892,91 PLN). Od początku Programu podpisano 407 umów na kwotę 156 452 605,53 EUR (708 260 945,25 PLN), z czego dofinansowanie UE wynosi 69 111 868,52 EUR (312 869 428,77 PLN). Liczba podpisanych umów zostanie powiększona w kolejnym okresie sprawozdawczym. W grudniu 2011 r. bowiem wyłoniono do dofinansowania kolejnych 158 wniosków, proces podpisywania umów będzie kontynuowany w kolejnym okresie sprawozdawczym. Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym wzrosła również liczba złożonych przez beneficjentów wniosków o płatność. W okresie sprawozdawczym zaakceptowano 577 wniosków o płatność na łączną kwotę 50 432 739,42 EUR (228 309 011,37 PLN), w tym dofinansowanie UE wynosi 22 382 995,78 EUR (101 327 821,88 PLN). Od początku Programu w ramach Działania III.2 zatwierdzono 1 052 wnioski o płatność na kwotę ogółem 107 534 349,47 EUR (486 808 000,04 PLN), w tym dofinansowanie z UE wynosi 47 917 453,87 EUR (216 922 313,66 PLN). Projekty zakończone Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania III.2 zakończono 195 projektów, w których dofinansowanie UE wynosi 32 242 228,56 EUR (145 960 568,71 PLN), w tym okresie sprawozdawczym zakończono ich ponad połowę, to jest 110 projektów, których dofinansowanie UE wynosi 15 976 181,02 EUR (72 324 171,50 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Przedsiębiorstwa z województwa łódzkiego, aby móc skutecznie konkurować z innymi przedsiębiorstwami w kraju i zagranicą muszą przede wszystkim dysponować nowoczesnym i innowacyjnym parkiem maszynowym. Ważnym elementem innowacyjności przedsiębiorstw przemysłowych jest wyposażenie technologiczne, a przede wszystkim środki automatyzacji procesów produkcyjnych tj. automatyczne linie produkcyjne czy sterowane numerycznie centra obróbcze. Te elementy były podstawowymi zakupami, jakich dokonywali beneficjenci w realizowanych projektach. Dodatkową korzyścią z udzielonego wsparcia jest fakt, iż realizacja projektów pociąga za sobą możliwość generowania kolejnych inwestycji, czego dowodem są beneficjenci, którzy realizują więcej niż jeden projekt finansowany ze środków unijnych. Wszystkie projekty dofinansowane i wyłonione do dofinansowania realizują cele Działania III.2, czyli wzrost innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw. 296

Wsparcie z EFRR pozwala na szybsze realizowanie przez MŚP niezbędnych inwestycji, niż gdyby to miało miejsce wyłącznie przy użyciu środków własnych, z drugiej też strony jest motorem inicjującym inwestowanie, ponieważ wsparcie w wysokości 50-70% wydatków kwalifikowalnych stanowi dla przedsiębiorców dużą zachętę. Projekty realizowane przy wsparciu ze środków finansowych III Osi priorytetowej mają wartość dodaną, polegającą na wymuszeniu inwestycji wśród konkurencji, która nie uzyskała wsparcia z EFRR, a musi być na tyle konkurencyjna, żeby utrzymać się na rynku. W ramach Działania III.2 największa liczba projektów tj. 215 jest realizowana w ramach kategorii interwencji 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa, 140 projektów w ramach kategorii 09 Inne działania mające na celu pobudzenie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP, natomiast 52 projekty są dofinansowane w ramach kategorii interwencji 06 Wsparcie na rzecz MŚP w zakresie promocji produktów i procesów przyjaznych dla środowiska. Projekty w ramach kategorii interwencji 09 to projekty targowe oraz dotyczące promocji marki. Analizując realizowane projekty w ujęciu działu gospodarki, którego dotyczą, najwięcej realizowanych jest w działach 22 Inne niewyszczególnione usługi oraz 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy. W ramach działu 22 Inne niewyszczególnione usługi - 166 umów na kwotę 59 732 839,90 EUR (270 410 566,23 PLN), w tym dofinansowanie UE 26 194 672,45 EUR (118 583 282,16 PLN). Wśród nich zdecydowanie dominują te, które według klasyfikacji PKD zajmują się produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 32 podmioty, przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją odzieży 22 podmioty, firmy z branży: produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń oraz handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi - 19 podmiotów, firmy zajmujące się produkcją maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowaną - 18 przedsiębiorstw. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania III.2 osiągnęła 60,21 %. Działanie to cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że 60,21 procentowa kontraktacja w ramach działania przyczyniła się (dane obejmują Działania III.2 i III.6) do osiągnięcia: liczba projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego dla MŚP na poziomie 24 % zakładanej wartości docelowej na 2013 r. Na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie realizacja w/w wskaźnika szacowana jest na poziomie 91% wartości docelowej na 2013 r. Dodatkowe inwestycje wykreowane dzięki wsparciu, w stosunku do zakładanych wartości docelowych na rok 2015 został osiągnięty na poziomie 29%. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów jest na poziomie 67% wartości docelowej dla 2015 r. Wzrost nakładów na działalność innowacyjną w przemyśle, został osiągnięty na poziomie 45 % wartości zakładanych do zrealizowania do roku 2015. Realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów szacowana jest na poziomie 89 % planowanej wartości docelowej na 2015 r. Działanie III.3 Rozwój B+R Realizacja celów Celem działania jest wspieranie działalności B+R w przedsiębiorstwach dla podniesienia ich konkurencyjności oraz wzmocnienia potencjału innowacyjnego na rynku. Cel ten jest 297

realizowany zarówno poprzez zakup określonej technologii będącej efektem prac B+R, jak również poprzez dofinansowanie przedsięwzięć, które polegają na umożliwieniu samodzielnego opracowania niezbędnej technologii, w tym np. na doposażeniu laboratoriów. Szczególnie ważne dla osiągnięcia celów Działania III.3 są projekty celowe związane z badaniami przemysłowymi i pracami rozwojowymi. Realizacja wyłonionych do dofinansowania projektów w tym zakresie pozwoli na stopniowe zmniejszanie wskazywanego niejednokrotnie (również w analizie SWOT) niskiego stopnia innowacyjności MŚP regionu łódzkiego. Postęp wdrażania Wykres 140: Działanie III.3 Rozwój B+R. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 10,03 1,45 0,43 0,50 0,48 Alokacja Kontraktacja Płatności -20,04 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania III.3, która na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 30 069 475,00 EUR, a w okresie sprawozdawczym została pomniejszona o kwotę w wysokości 24 700 205 EUR w związku z realokacjami, a następnie zasilona kwotą 4 657 695 EUR pochodzącą z KRW i DT, na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego alokacja osiągnęła poziom 10 026 965,00 EUR. Kontraktacja w stosunku do 2010 r. wzrosła o 427 972,60 EUR (1 937 431,96 PLN) i na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 1 446 212,79 EUR (6 547 005,29 PLN), co stanowi 14,42% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły o kwotę 481 896,01 EUR do 500 430,87 EUR, która to wartość stanowi 34,6% kontraktacji. 298

Wykres 142: Działanie III.3 Rozwój B+R. Liczba wniosków Wykres 141: Działanie III.3 Rozwój B+R. Dofinansowanie (w mln EUR*) 120 100 80 60 40 20 0 103 39 Pozytywna ocena formalna 61 26 Projekty zatwierdzone 33 Umowy 11 4 4 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 9,25 6,08 Pozytywna ocena formalna 5,74 Projekty zatwierdzone 3,98 1,45 0,44 0,19 0,19 Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania III.3 złożono łącznie 133 wnioski o dofinansowanie. Od początku Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 103 wnioski na kwotę 18 104 051,69 EUR (81 957 042,02 PLN), z czego dofinansowanie wynosi 9 253 675,79 EUR (41 891 390,31 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 39 projektów na kwotę 12 012 358,29 EUR (54 379 945,96 PLN), w tym dofinansowanie wynosi 6 084 437,64 EUR (27 544 249,20 PLN). Konkursy Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania III.3 RPO WŁ ogłoszono 3 konkursy, z czego 1 w okresie sprawozdawczym. Nabór nr 3 miał miejsce w terminie od 23 maja 2011 r. do 30 czerwca 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów do dofinansowania polegających na wspieraniu działalności B+R w przedsiębiorstwach. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 11 886 000 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu stanowiło 46 822 520 PLN oraz 53 807 922 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. Złożonych zostało 56 wniosków o dofinansowanie. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 16 075 956,36 EUR (72 775 854,42 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili wnioskodawcy to 8 322 814,50 EUR (37 677 381,26 PLN). Spośród 56 wniosków o dofinansowanie 39 zostało pozytywnie ocenionych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazanych do oceny merytorycznej (17 wniosków zostało odrzuconych z przyczyn formalnych). Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków 299

o dofinansowanie wynosi 12 012 358,29 EUR (54 379 945,96 PLN), natomiast wartość dofinansowania 6 084 437,64 EUR (27 544 249,20 PLN). Na etapie oceny merytorycznej 24 projekty uzyskały wynik pozytywny. Wartość całkowita projektów, które przeszły ocenę merytoryczną wynosi 7 137 859,85 EUR (32 313 091,55 PLN), natomiast wartość dofinansowania 3 866 833,78 EUR (17 505 156,50 PLN). ZWŁ Uchwałą Nr 1818/11 z dnia 17 października 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania wszystkie projekty, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Podpisywanie umów z beneficjentami będzie miało miejsce w przyszłym okresie sprawozdawczym. Projekty zatwierdzone Od początku Programu do dofinansowania zatwierdzono 61 umów na kwotę ogółem 10 606 752,88 EUR (48 016 770,31 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 5 740 369,53 EUR (25 986 652,87 PLN). W okresie sprawozdawczym zatwierdzono 26 wniosków na kwotę 7 336 774,54 EUR (33 213 578,35 PLN) w tym dofinansowanie wynosi 3 976 727,30 EUR (18 002 644,50 PLN). Umowy W okresie sprawozdawczym nieznacznie zwiększyła się liczba podpisanych umów. Od początku Programu podpisano 33 umowy na kwotę 3 195 633,35 EUR (14 466 632,16 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR 1 446 212,79 EUR (6 547 005,29 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 11 umów na kwotę 925 510,07 EUR (4 189 784,08 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR 436 408,75 EUR (1 975 622,43 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym zdecydowanie wzrosła liczba zatwierdzonych wniosków o płatność. W okresie sprawozdawczym w ramach Działania III.3 złożono 79 wniosków o płatność, w których kwota dofinansowania z UE wyniosła 481 675,11 EUR (2 180 543,22 PLN), podczas gdy od początku Programu złożono ich 87 na kwotę dofinansowania z UE w wysokości 500 430,87 EUR (2 265 450,57 PLN). Projekty zakończone W bieżącym okresie sprawozdawczym zakończono 4 projekty, co stanowi 100% wszystkich zakończonych do tej pory w ramach Działania III.3 projektów. Ich kwota dofinansowania UE wynosi 192 452,84 EUR (871 234,00 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Do końca 2011 r. podpisano 33 umowy dla projektów wyłonionych w trybie konkursowym. W ramach Działania III.3. projekty są dofinansowane w ramach dwóch kategorii interwencji, tj.: 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP (w tym dostęp do usług związanych z B+RT w ośrodkach badawczych) 11 umów na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 500 111,62 EUR (2 264 005,32 PLN); 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa itp.) 22 umowy na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 946 101,16 EUR (4 282 999,97 PLN). 300

Najwięcej umów jest finansowanych w tamach działu gospodarki 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy oraz 22 Inne niewyszczególnione usługi, wśród których dominują: produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych; produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych; handel hurtowy z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi; działalność w zakresie architektury i inżynierii, badania i analizy techniczne. Tabela 50: DziałanieIII.3 Rozwój B+R w przedsiębiorstwach. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi oraz 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy. 22 Inne niewyszczególnione usługi 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy PKD Liczba umów 13.30.Z Wykończanie wyrobów włókienniczych 1 29.32.Z Produkcja pozostałych części i akcesoriów do 2 pojazdów silnikowych, z wyłączeniem motocykli 32.99.Z Produkcja pozostałych wyrobów, gdzie indziej 1 niesklasyfikowana 58.29.Z Działalność wydawnicza w zakresie pozostałego 2 oprogramowania 71.20.B Pozostałe badania i analizy techniczne 2 PKD Liczba umów 13.30.Z Wykończanie wyrobów włókienniczych 1 16.23.Z Produkcja pozostałych wyrobów stolarskich i 2 ciesielskich dla budownictwa 17.21.Z Produkcja papieru falistego i tektury falistej oraz 1 opakowań z papieru i tektury 20.12.Z Produkcja barwników i pigmentów 1 20.30.Z Produkcja farb, lakierów i podobnych powłok, farb 2 drukarskich i mas uszczelniających 22.22.Z Produkcja opakowań z tworzyw sztucznych 3 Źródło: opracowanie własne Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania III.3 osiągnęła poziom zaledwie 14,42 %. Działanie to nie cieszyło się dużym zainteresowaniem. W ramach Działania III.3 zakończone zostały 4 projekty. Biorąc pod uwagę tak małą kontraktację postęp rzeczowym również nie jest znaczący. Kontraktacja na poziomie 14,42 % pozwoliła na osiągniecie wskaźnika produktu: Liczba projektów współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, a jednostkami badawczymi na poziomie 13% wartości docelowej na 2013 r. Na podstawie podpisanych umów 301

o dofinansowanie realizacja w/w wskaźnika szacowana jest na poziomie 87 % wartości docelowej na 2015 r. Wskaźnik rezultatu: wzrost nakładów na B+R został zrealizowany na poziomie 0,01%. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów jest niewiele wyższa i wynosi 0,06% wartości docelowej dla 2015 r. W związku z mało zaawansowaną kontraktacją w odniesieniu do planowanej alokacji (w granicach 15%), prowadzona jest szeroko zakrojona akcja informacyjna w zakresie możliwości uzyskania wsparcia w ramach niniejszego Działania. W dalszym ciągu będą podpisywane umowy oraz będą prowadzone bieżące działania związane z realizacją projektów, tj. rozpatrywanie wniosków o płatność, kontrole itp. Dodatkowo w terminie od 23.08.2012 r. do 27.09.2012 r. planowany jest kolejny nabór w ramach Działania III.3 dotyczący działalności B+R w przedsiębiorstwach. Zainteresowanie uzyskaniem wsparcia na projekty realizowane w ramach Działania III.3 nie jest wystarczające. W marcu 2011 r wprowadzono zmiany w zapisach Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013 w ramach opisu działania oraz typów projektów, które umożliwiają bardziej elastyczne podejście do realizacji projektów dotyczących prac B+R w przedsiębiorstwach. Rozszerzono katalog beneficjentów o jednostki naukowe, gdyż do tej pory żaden inny podmiot poza przedsiębiorstwami nie jest beneficjentem wsparcia w ramach Działania III.3.Rozwój B+R w przedsiębiorstwach. W bieżącym okresie sprawozdawczym wyłoniono do dofinansowania tylko 24 projekty, przy czym o dofinansowanie ubiegało się aż 56 beneficjentów. Ponad 30 % wniosków odpadła z przyczyn formalnych, natomiast pozytywną ocenę pod względem merytorycznym uzyskało tylko 60 % ocenianych wniosków. Dokumentacja konkursowa nie jest przygotowywana w stopniu zadawalającym. Podjęto wzmożone działania zaradcze polegające na organizacji szkoleń dla beneficjentów. Prowadzono też akcję informacyjną w formie plakatów. Konsekwencją małego zainteresowania jest znacznie zmniejszona alokacja, z 30 069 475,00 EUR do kwoty 10 026 965,00 EUR w skutek przesunięcia na inne, cieszące się większym zainteresowaniem Działania. Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu Realizacja celów Istotną rolą w budowaniu innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki jest wspieranie działalności B+R oraz działalności instytucji otoczenia biznesu służącej rozwojowi współpracy między sferą nauki a sferą biznesu. To kolejny cel operacyjny III Osi priorytetowej w ramach Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu, którego osiągnięcie przyczynić się ma do wzmocnienia gospodarki regionu. Województwo łódzkie jest silnym ośrodkiem akademickim i dysponuje dobrze rozwiniętym zapleczem badawczo-rozwojowym. W 2009 r. nakłady na działalność badawczo-rozwojową wzrosły o ponad 170 mln PLN w stosunku do 2005 r. i wyniosły 492,9 mln PLN, co stanowiło 0,54% produktu krajowego brutto (PKB) w 2008 r. W 2010 r. nakłady na działalność badawczo-rozwojową również wzrosły o 60,3 mln PLN w porównaniu do 2009 r. Działania podejmowane w ramach wdrażania Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu zmierzają w kierunku pobudzenia aktywności przedsiębiorstw w zakresie współpracy z regionalnym zapleczem B+R tak, aby w najbardziej efektywny sposób wykorzystać 302

potencjał województwa. Słabe strony województwa wymienione w analizie SWOT, tj. niski poziom uczestnictwa ośrodków B+R w procesie tworzenia i dyfuzji innowacji do sektora przedsiębiorstw oraz małe zainteresowanie firm współpracą z regionalnym zapleczem B+R dzięki uzyskanemu wsparciu powinny zostać pokonane. Postęp wdrażania Wykres 143: Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 70 60 50 40 30 20 61,20 30,67 27,13 10 0 3,78 0,00 0,04 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu, która na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 57 425 281,00 EUR, została zwiększona o kwotę 3 776 281 EUR. Zwiększenie to jest związane z rozdysponowaniem KRW i DT oraz z przesunięciami środków pomiędzy kategoriami interwencji. W ramach III Osi priorytetowej z KRW i DT na realizację celów z czego Działania III.4 przekazano kwotę 3 493 270 EUR. Kontraktacja pozostała na poziomie z poprzedniego okresu sprawozdawczego, to jest 30 667 834,68 EUR (138 833 287,60 PLN), co stanowi 50,11% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły o kwotę 38 768,29 EUR do 27 126 130,10 EUR, co stanowi 88,45 % kontraktacji. 303

12 10 8 6 4 2 0 Wykres 144: Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu. Liczba wniosków 10 4 Pozytywna ocena formalna 6 Projekty zatwierdzone 3 3 Umowy 0 0 0 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Wykres 145: Działanie III.4 Rozwój otoczenia biznesu. Dofinansowanie (w mln EUR*) 140 120 100 80 60 40 20 0 122,50 Pozytywna ocena formalna 11,94 56,26 Projekty zatwierdzone 30,67 7,15 0,00 0,00 0,00 Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania III.4 złożono łącznie 18 wniosków o dofinansowanie. Od początku Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 10 wniosków na kwotę 149 827 917,70 EUR (678 270 983,41 PLN), z czego dofinansowanie wyniosło 122 496 923,02 EUR (554 543 570,53 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 4 projekty na kwotę 25 250 743,86 EUR (114 310 117,44 PLN), w tym dofinansowanie wynosi 11 940 843,37 EUR (54 056 197,92 PLN). Konkursy Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania III.4 RPO WŁ ogłoszono 6 konkursów, w tym 3 w okresie sprawozdawczym: Nabór nr 4/11 miał miejsce w terminie od 18 kwietnia 2011 r. do 31 maja 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów polegających na: stworzeniu platform transferu technologii poprzez wsparcie nowych i istniejących parków przemysłowych, technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości i innych ośrodków proinnowacyjnych nie objętych wsparciem w POIG; rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu o zasięgu lokalnym/regionalnym; inicjowaniu i animacji powiązań kooperacyjnych na terenie województwa (np. klastrów). Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 8 780 000 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu wynosiło 35 014 640 PLN oraz 39 747 060 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W terminie złożono 3 wnioski o dofinansowanie. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 10 370 985,09 EUR (46 949 449,50 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy 304

to 964 937,04 EUR (22 476 270,00 PLN). Wszystkie wnioski złożone w konkursie zostały ocenione negatywnie pod względem zgodności z kryteriami formalnymi. Nabór nr 5 miał miejsce w terminie od 9 maja 2011 r. do 15 czerwca 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów polegających na wsparciu prac studyjnokoncepcyjnych dotyczących tworzenia terenów inwestycyjnych o powierzchni poniżej 15 ha. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 7 619 120 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu wynosiło 30 014 000 PLN oraz 34 491 756,24 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W terminie naboru nie wpłynął żaden wniosek o dofinansowanie projektu dotyczący uzbrojenia terenu. Nabór nr 6/11 miał miejsce w terminie od 16 sierpnia 2011 r. do 21 września 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów polegających na: stworzeniu platform transferu technologii poprzez wsparcie nowych i istniejących parków przemysłowych, technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości i innych ośrodków proinnowacyjnych nie objętych wsparciem w POIG; rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu o zasięgu lokalnym/regionalnym; inicjowaniu i animacji powiązań kooperacyjnych na terenie województwa (np. klastrów). Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 8 780 000 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu wynosiło 35 251 700 PLN oraz 39 747 060 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W terminie złożono 6 wniosków o dofinansowanie, których całkowita wartość wyniosła 15 840 017,79 EUR (71 707 760,52 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili wnioskodawcy to 7 525 079,63 EUR (34 066 035,48 PLN). Spośród 6 wniosków o dofinansowanie 3 zostały pozytywnie ocenione pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazane do oceny merytorycznej (3 wnioski zostały odrzucone z przyczyn formalnych). Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków o dofinansowanie wynosi 15 257 231,60 EUR (69 069 487,44 PLN), natomiast wartość dofinansowania 7 210 267,02 EUR (32 640 878,82 PLN). Spośród projektów poddanych ocenie merytorycznej 2 uzyskały wynik pozytywny. Wartość całkowita projektów, które zostały pozytywnie ocenione pod względem zgodności z kryteriami merytorycznymi wynosi 5 263 719,34 EUR (23 828 857,44 PLN), natomiast wartość dofinansowania wynosi 2 421 524,77 EUR (10 962 242,62 PLN). ZWŁ Uchwałą nr 2268/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. podjął decyzję o zakwalifikowaniu do dofinansowania obu projektów, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Podpisywanie umów z beneficjentami będzie miało miejsce w kolejnym okresie sprawozdawczym. W terminie od 28 grudnia 2011 r. do 17 kwietnia 2012 r. trwał nabór nr 7, którego celem było wyłonienie do dofinansowania projektów dotyczących uzbrojenia terenów inwestycyjnych. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 22 117 558 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu stanowiło 100 126 185,00 PLN oraz 100 126 185,06 PLN zgodnie z kursem dla niniejszego Sprawozdania. W terminie określonym w ogłoszeniu o konkursie złożonych zostało 20 wniosków o dofinansowanie. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 18 555 840,82 EUR (84 002 291,38 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 9 348 413,65 EUR (42 320 268,60 PLN). Informacje o wynikach konkursu zostaną przedstawione w kolejnym Sprawozdaniu. 305

W ramach Działania III.4 planowany jest jeszcze jeden konkurs w terminie 23.08.2012 r. 27.09.2012 dotyczący projektów z zakresu rozwoju otoczenia biznesu. Na konkurs planowana jest kwota pochodząca z KRW i DT w wysokości 3 493 273 EUR. Projekty zatwierdzone Od początku Programu w ramach Działania III.4 do dofinansowania zatwierdzono 6 umów na kwotę ogółem 68 477 800,90 EUR (309 999 004,66 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 56 263 277,74 EUR (254 703 858,33 PLN). W okresie sprawozdawczym zatwierdzono 3 wnioski na kwotę 15 257 231,60 EUR (69 069 487,44 PLN), w tym dofinansowanie wynosi 7 152 101,11 EUR (32 377 561,72 PLN). Umowy W okresie sprawozdawczym nie podpisano żadnej umowy. Od początku Programu podpisano 3 umowy na kwotę ogółem 49 886 726,27 EUR (225 837 209,82 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 30 667 834,68 EUR (138 833 287,60 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym wzrosła o 4 liczba zatwierdzonych wniosków o płatność. Kwota dofinansowania UE o jaką wystąpili wnioskodawcy wyniosła 38 768,29 EUR (175 504,06 PLN). Od początku Programu zatwierdzono 9 wniosków o płatność na kwotę dofinansowania z UE w wysokości 27 126 130,10 EUR (122 799 990,96 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu nie zakończono żadnego projektu. Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W dniu 15 marca 2011 r. IZ RPO WŁ skierowała zapytanie do KE w sprawie możliwości ogłoszenia konkursu w ramach Działania III.4 Rozwój otoczenia biznesu na uzbrajanie terenów inwestycyjnych z pominięciem następujących zapisów RPO WŁ: Ponadto wsparciu podlegać również będą prace studyjno-koncepcyjne dotyczące tworzenia terenów inwestycyjnych oraz prace związane z ich uzbrojeniem (przy zastosowaniu zintegrowanego sposobu realizacji projektów opisanych w punkcie 6.7 RPO WŁ). Projekt zakładający stworzenie terenów inwestycyjnych nie może jednak obejmować zarówno prac studyjno-koncepcyjnych, jak i uzbrojenia. Aby sfinansować obydwie operacje należy złożyć dwa odrębne projekty. KE nie zgłosiła sprzeciwu wobec rozpoczęcia procedury konkursowej z pominięciem formuły zintegrowanej przy wdrażaniu projektów, zaznaczając przy tym, iż umowy o dofinansowanie w ramach w/w konkursu mogą zostać podpisane dopiero po przekazaniu wniosku formalnego o dokonanie zmian w RPO WŁ. W ramach Działania III.4. Rozwój otoczenia biznesu zdecydowanie najwięcej środków zakontraktowano w ramach kategorii interwencji 05 blisko 60% środków przewidzianych na tą kategorię. Jest to związane z faktem, że w ramach tej kategorii realizowana jest inicjatywa JEREMIE, której dofinansowanie UE wynosi 27 084 161,61 EUR (122 609 999,59 PLN). 306

Zdecydowana większość zakontraktowanych środków przypadła na dział gospodarki 15 Pośrednictwo finansowe, dwie pozostałe umowy dotyczą działu 22 Inne niewyszczególnione usługi, w tym jedna dotyczy działalności PKD 85.42.B szkoły wyższe, druga 90.04.Z Działalność ośrodków kulturalnych. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania III.4 osiągnęła 50,11 %. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym należy stwierdzić, że 50,11 procentowa kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie wskaźnika: wartość pożyczek i poręczeń udzielonych przedsiębiorcom, który według stanu na koniec 2011 r. został osiągnięty na poziomie ok. 5 % wartości docelowej zakładanej na 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika stanowi 100 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia do 2015 r. Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno rekreacyjna Realizacja celów Celem Działania III. 5 jest poprawa atrakcyjności rekreacyjnej i turystycznej województwa. Turystyka w województwie łódzkim ma szansę stać się jednym z czynników rozwoju gospodarczego. Zwiększeniu roli turystyki w regionie sprzyja centralne położenie województwa, wzrastająca mobilność oraz powszechny wzrost aktywności rekreacyjnej i turystycznej społeczeństwa. Na bazie istniejących w regionie obiektów infrastrukturalnych i miejsc atrakcyjnych turystycznie oraz w wyniku intensyfikacji działań inwestycyjnych i promocyjnych, w regionie łódzkim rozwijać się powinien wachlarz usług turystycznych, co w konsekwencji prowadzić będzie do wzrostu atrakcyjności turystyczno-rekreacyjnej regionu. W sektorze turystycznym rozwijać się powinna głównie infrastruktura hotelowa oraz infrastruktura pozwalająca na uprawianie aktywnej turystyki i rekreacji. Projekty, które uzyskały dofinansowanie w konkursie z zakresu infrastruktury turystycznorekreacyjnej dotyczą różnych aspektów rozwoju turystyki i rekreacji w regionie. W większości bazują one na wykorzystaniu walorów przyrodniczych i antropogenicznych charakterystycznych dla województwa oraz wprowadzają szereg nowych dostępnych dla zwiedzających produktów turystycznych. Realizowane projekty dotyczą wzmocnienia infrastruktury turystycznej poprzez budowę kompleksów sportowych, bazy gastronomicznej, obiektów hotelowych oraz kompleksów wystawienniczo-konferencyjnych, jak również polegają na opracowaniu koncepcji i wytyczeniu szlaków turystycznych, czy tworzeniu punktów informacji turystycznej. Wśród słabych stron województwa w analizie SWOT wymienia się niedostateczną bazę hotelową oraz niski poziom zagospodarowania i wykorzystania zbiorników wodnych do celów turystycznych i rekreacyjnych. Projekty realizowane w ramach Działania III.5 przyczyniają się do poprawy jakości infrastruktury turystycznej regionu, a co za tym idzie stwarzają większe możliwości w zakresie oferowania usług turystycznych i rekreacyjnych. 307

Postęp wdrażania Wykres 146: Działania III.5 Infrastruktura turystyczno- rekreacyjna. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 60 50 40 51,99 48,08 30 29,00 20 10 0-10 6,15 1,83-4,12 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna, w okresie sprawozdawczym została pomniejszona o kwotę 4 118 795 EUR i na koniec okresu sprawozdawczego wynosiła 51 991 973 EUR. Kontraktacja wzrosła o 1 825 923, 13 EUR (8 265 954 PLN) i na koniec okresu sprawozdawczego wynosiła 48 081 085,76 EUR (217 663 075,24 PLN), co stanowi 92,48% alokacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły o kwotę 6 147 794,52 EUR i na koniec 2011 r. wynosiły 28 998 529,34 EUR (131 276 342,33 PLN), co stanowi 60,31 % kontraktacji. Wykres 147: Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. Liczba wniosków Wykres 148: Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. Dofinansowanie (w mln EUR*) 70 60 50 40 30 20 10 0 66 28 28 0 2 2 3 1 Miliony EUR 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 81,90 59,10 48,08 1,43 0,00 2,23 1,83 0,09 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zrealizowane Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 308

*we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania III.5 w trybie konkursowym złożono łącznie 76 wniosków o dofinansowanie. Od początku Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 66 wniosków na kwotę 220 745 721,96 EUR (999 315 883,32 PLN), z czego dofinansowanie wynosi 81 898 530,53 EUR (370 754 647,69 PLN). W okresie sprawozdawczym nie była prowadzona ocena projektów pod względem formalnym. Konkursy W ramach niniejszego działania odbył się tylko 1 konkurs, jednak miał on miejsce w 2009 r. W okresie sprawozdawczym nie prowadzono naboru z powodu wyczerpania środków. Projekty zatwierdzone Do dofinansowania zatwierdzono 28 projektów na kwotę ogółem 149 371 460,23 EUR (676 204 600,48 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 59 099 604,93 EUR (267 543 911,50 PLN). W okresie sprawozdawczym zatwierdzono 2 wnioski na kwotę 2 975 370,36 EUR (13 469 501,61 PLN), w tym dofinansowanie wynosi 2 231 527,77 EUR (10 102 126,21 PLN). Umowy W okresie sprawozdawczym podpisano 2 umowy na kwotę 2 975 370,36 EUR (13 469 501,61 PLN), w tym dofinansowania UE 1 825 923,13 EUR (8 265 954,00 PLN). Na liście rezerwowej znajduje się jeszcze pięć projektów. W sumie w ramach Działania III.5 podpisano 28 umowy na kwotę ogółem 151 088 910,71 EUR (683 979 498,77 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 48 081 085,76 EUR (217 663 075,24 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym zatwierdzono 83 wnioski o płatność. Kwota dofinansowania UE jaka została uznana wnioskodawcom wyniosła 6 147 794,52 EUR (27 831 065,81 PLN). Od początku Programu narastająco zatwierdzono 146 wniosków o płatność na kwotę dofinansowania z UE w wysokości 28 998 529,34 EUR (131 276 342,33 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna zakończone zostały 3 projekty, na kwotę 9 264 144,17 EUR (41 938 780,65 PLN), które uzyskały dofinansowanie z EFRR w kwocie 1 426 945,30 EUR (6 459 781,41 PLN). W okresie sprawozdawczym został zakończony jeden projekt na kwotę 456 197,60 EUR (2 065 206,52 PLN), który otrzymał dofinansowanie z EFRR w wysokości 86 881,99 EUR (393 314,79 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy i rzeczowy) Projekty w ramach Działania III.5 dofinansowane są w ramach 2 kategorii interwencji, tj.: 309

57 Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług turystycznych 18 projekt na kwotę ogółem 103 657 402,17 EUR (469 257 059,61 PLN), z czego dofinansowanie UE wynosi 41 606 048,38 EUR (188 350 581,00 PLN) oraz w ramach kategorii; 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa 10 umów o wartości ogółem 47 431 508,54 EUR (214 722 439,16 PLN), w tym dofinansowanie UE 6 475 037,38 EUR (29 312 494,24 PLN). Pod względem liczby podpisanych umów najwięcej jest ich w dziale gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi 13 umów (PKD 9 beneficjentów jest zaliczane do działu administracja publiczna oraz polityka gospodarcza i społeczna), na drugim miejscu dział 14 Hotele i restauracje. Jedna umowy dotyczy działu gospodarki 21 Działalność związana ze środowiskiem naturalnym. Zdecydowana większość zakontraktowanych środków przypadła na dział gospodarki 17 Administracja publiczna 19 551 458,49 EUR (88 509 452,58 PLN) oraz 22 Inne niewyszczególnione usługi 11 736 586,95 EUR (53 131 529,13 PLN). Najmniejsza kwota jest zakontraktowana w ramach działu gospodarki nr 12 Budownictwo - 4 612 991,97 EUR (20 883 014,65 PLN). W ramach działu 22 Inne niewyszczególnione usługi dominuje PKD 84.11.Z - Kierowanie podstawowymi rodzajami działalności publicznej. Taki wysoki udział wskazanego PKD wiąże się z przeważającym udziałem JST jako beneficjentów Działania III.5. Pozostałe PKD mają marginalne znaczenie, ich udział przedstawia poniższa tabela: Tabela 51: Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi. 22 Inne niewyszczególnione usługi PKD Liczba umów 46.66.Z - Sprzedaż hurtowa pozostałych maszyn i urządzeń 1 biurowych 79.90.B- Działalność w zakresie informacji turystycznej 1 82.30.Z- Działalność związana z organizacją targów, wystaw i 1 kongresów 84.11.Z- Kierowanie podstawowymi rodzajami działalności 9 publicznej 91.02.Z - Działalność muzeów 1 Źródło: opracowanie własne Działanie III.5 cieszyło się dużym zainteresowaniem. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania III.5 osiągnęła poziom 92,48 %. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym należy stwierdzić, że 92,48 procentowa kontraktacja w ramach działania przełożyła się na osiągnięcie wskaźnika dotyczącego liczby projektów z zakresu turystyki na poziomie 10 % w stosunku do wartości docelowych planowanych do osiągnięcia w 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów przekracza poziom 93 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia do 2013 r. 310

Działanie III.6. Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw Realizacja celów Celem działania jest zwiększenie konkurencyjności mikro- i małych przedsiębiorstw. Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw dodano do Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 w styczniu 2010 r., co było odpowiedzią na bardzo trudną sytuację gospodarczą związaną z kryzysem światowym. W szczególności miało na celu pomoc mikro- i małym przedsiębiorstwom w kontynuacji bieżącej działalności gospodarczej lub zmianie jej profilu. Wsparcie mogło być udzielone na rozpoczęcie, bądź kontynuację bezpośrednich inwestycji oraz na doradztwo w zakresie poprawy efektywności prowadzenia działalności gospodarczej. W ramach Działania III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw przewidziano również możliwość wsparcia projektów polegających na udziale w targach, wystawach i misjach gospodarczych oraz wsparcia promocji produktów lokalnych i regionalnych. Postęp wdrażania Wykres 149: Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 30 25 20 15 10 26,34 13,46 5 0 4,07 4,07 0,22 0,22 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania III.6: Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw, w okresie sprawozdawczym wzrosła o kwotę 13 459 782 EUR i na koniec okresu sprawozdawczego wynosiła 26 339 445 EUR. Okres sprawozdawczy jest pierwszym dla Działania III.6, w którym kontraktowano środki. W okresie sprawozdawczym zakontraktowano umowy na kwotę 4 066 282 EUR (18 408 053,71 PLN), co stanowi 15,44% alokacji. Płatności były dokonywane wyłącznie w okresie sprawozdawczym i wynosiły 223 406,98 EUR (1 011 363,39 PLN), co stanowi 5,49% kontraktacji. 311

Wykres 151: Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. Liczba wniosków 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1336 Pozytywna ocena formalna 1336 899 899 Projekty zatwierdzone 355 355 Umowy 5 5 Projekty zrealizowane 2007-2013 Rok 2011 Wykres 150: Działanie III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw. Dofinansowanie (w mln EUR*) Miliony EUR 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 44,32 Pozytywna ocena formalna 44,32 31,05 Projekty zatwierdzone 31,05 4,07 4,07 0,06 0,06 Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zrealizowane Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Działania III.6: Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw złożono łącznie 2 256 wniosków o dofinansowanie. Od początku Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 1 336 wniosków na kwotę 82 149 432,45 EUR (371 890 480,72 PLN), z czego dofinansowanie 44 324 743,57 EUR (200 658 114,14 PLN). Wartości te są tożsame dla okresu sprawozdawczego. Konkursy Uchwałą ZWŁ nr 461/11 z dnia 30 marca 2011 r. wprowadzono zmiany URPO WŁ, które dotyczą Działania III.6. Mocą uchwały zwiększono kwotę dofinansowania dla projektów składanych w ramach działania ze 100 tys. do 300 tys. PLN. W ramach Działania III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw łącznie miały miejsce 3 nabory, w tym 2 w okresie sprawozdawczym. Nabór nr 2 miał miejsce w terminie od 18 kwietnia 2011 r. do 31 maja 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów polegających na udziale lub organizacji udziału w targach, misjach i imprezach gospodarczych zagranicą. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 1 500 000 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu stanowiło 5 982 000 PLN oraz 6 790 500 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W terminie określonym w ogłoszeniu o konkursie złożono 22 wnioski o dofinansowanie. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 1 188 027,87 EUR (5 378 202,19 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 627 741,07 EUR (2 841 783,84 PLN). 312

Spośród 22 wniosków o dofinansowanie, 14 zostało pozytywnie ocenionych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazanych do oceny merytorycznej (8 wniosków zostało odrzuconych z przyczyn formalnych). Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków o dofinansowanie wynosi 728 486,27 EUR (3 297 857,36 PLN) natomiast wartość dofinansowania 363 867,72 EUR (1 647 229,16 PLN). Na etapie oceny merytorycznej 9 projektów uzyskało wynik pozytywny. Wartość całkowita projektów, które przeszły ocenę merytoryczną wynosi 443 131,33 EUR (2 006 055,51) PLN, natomiast wartość dofinansowania 211 988,42 EUR (959 671,56 PLN). ZWŁ Uchwałą Nr 1411/11 z dnia 26 sierpnia 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania wszystkie projekty, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Całkowita wartość projektów wyłonionych do dofinansowania wynosi 443 131,33 EUR (2 006 055,51 PLN), natomiast wysokość dofinansowania 211 988,42 EUR (959 671,56 PLN). Nabór nr 3 miał miejsce w terminie od 27 czerwca 2011 r. do 29 sierpnia 2011 r. Przedmiotem konkursu był wybór projektów polegających na bezpośrednich inwestycjach w przedsiębiorstwach rozumianych jako projekty inwestycyjne. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie projektów wynosiła 8 011 095 EUR, co na dzień ogłoszenia konkursu stanowiło 31 844 102 PLN oraz 36 266 227,07 PLN wg kursu obowiązującego dla niniejszego Sprawozdania. W terminie określonym w ogłoszeniu o konkursie złożono 1 134 wnioski. Całkowita wartość projektów na jaką złożono wnioski to 90 018 182,95 EUR (407 512 314,21 PLN), natomiast kwota dotacji o jaką wystąpili Wnioskodawcy to 48 418 641,95 EUR (219 191 192,11 PLN). Spośród 1 134 wniosków o dofinansowanie 740 zostało pozytywnie ocenionych pod względem zgodności z kryteriami formalnymi i przekazanych do oceny merytorycznej (391 wniosków zostało odrzuconych z przyczyn formalnych, a 3 wycofane przez wnioskodawców). Całkowita wartość zaakceptowanych po ocenie formalnej wniosków o dofinansowanie wyniosła 60 275 095,50 EUR (272 865 357,32 PLN), natomiast wartość dofinansowania to 33 274 876,43 EUR (150 635 365,60 PLN). Na etapie oceny merytorycznej 499 projektów uzyskało wynik pozytywny. Wartość całkowita projektów, które przeszły ocenę merytoryczną wynosi 42 680 619,84 EUR (193 215 166,03 PLN), natomiast wartość dofinansowania 23 559 934,17 EUR (106 655 821,98 PLN). ZWŁ Uchwałą nr 2276/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. podjął decyzję o zwiększeniu kwoty do rozdysponowania w ramach niniejszego konkursu, natomiast Uchwałą nr 2277/11 z dnia 27 grudnia 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania wszystkie projekty, które zostały pozytywnie ocenione pod względem formalnym i merytorycznym. Całkowita wartość projektów wyłonionych do dofinansowania wynosi 42 680 619,84 EUR (193 215 166,03 PLN) natomiast wysokość dofinansowania projektów wynosi 23 559 934,17 EUR (106 655 821,98 PLN). Projekty zatwierdzone Do dofinansowania w ramach Działania III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw łącznie zatwierdzono 899 wniosków na kwotę ogółem 57 042 737,95 EUR (258 232 474,69 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 31 047 042,77 EUR (140 549 962,63 PLN). Wszystkie wnioski zostały zatwierdzone w okresie sprawozdawczym. 313

Umowy W ramach Działania III.6: Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw podpisano łącznie 355 umów na kwotę 13 085 796,95 EUR (59 239 402,81 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w kwocie 4 066 282,02 EUR (18 408 058,71 PLN). Wszystkie umowy zostały podpisane w okresie sprawozdawczym. W przyszłym okresie sprawozdawczym będzie kontynuowany proces podpisywania umów dla projektów wyłonionych w ramach trzeciego naboru. W okresie sprawozdawczym z tego naboru nie została podpisana żadna umowa. Wnioski o płatność Od początku Programu w ramach Działania III.6 zatwierdzono 68 wniosków o płatność. Kwota dofinansowania UE jaka została uznana wnioskodawcom do refundacji wyniosła 223 406,98 EUR (1 011 363,39 PLN). Wszystkie wnioski zostały zatwierdzone w okresie sprawozdawczym. Projekty zakończone W ramach Działania III.6 Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw zostało zakończonych 5 projektów na kwotę 198 194,07 EUR (897 224,55 PLN), które uzyskały dofinansowanie z EFRR w wysokości 60 548,12 EUR (274 101,36 PLN). Wszystkie projekty zostały zakończone w okresie sprawozdawczym. Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W ramach działania III.6. dofinansowane są projekty w ramach 2 kategorii interwencji, które również wskazują na typ projektów. W ramach kategorii 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa dofinansowanych zostało 347 projektów dotyczących inwestycji bezpośrednich w przedsiębiorstwach na łączną kwotę 12 687 668,94 EUR (57 437 077,30 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 3 965 642,35 EUR (17 952 462,93 PLN). Pozostałych 8 projektów na łączną kwotę 398 128,01 EUR (1 802 325,51 PLN), w tym z EFRR w kwocie 100 639,67 EUR (455 595,78 PLN) zostało dofinansowanych w ramach kategorii interwencji 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP i są to projekty dotyczące udziału w targach i misjach zagranicznych. W ramach Działania III.6: Rozwój mikro i małych przedsiębiorstw zdecydowanie większym zainteresowaniem cieszą się projekty polegające na inwestycjach bezpośrednich w przedsiębiorstwach, a zdecydowanie mniejszym projekty dotyczące udziału w targach i misjach zagranicznych. O ile zrozumiałe jest duże zainteresowanie projektami polegającymi na inwestycjach bezpośrednich w przedsiębiorstwach, o tyle zaskakujące jest tak znikome zainteresowanie projektami polegającymi na udziale w targach i misjach zagranicznych, co może wynikać z trudności gospodarczych związanych z kryzysem oraz jeszcze zbyt małą konkurencyjnością polskich mikro i małych przedsiębiorców, którzy działają raczej na rynku lokalnym i nie mają potrzeby szukania nowych rynków zbytu poza granicami kraju. Największą grupą beneficjentów zarówno pod względem podpisanych umów oraz pod względem wielkości zakontraktowanych środków są mikro przedsiębiorstwa, które podpisały umowy na łączną sumę 6 902 299,52 EUR (31 246 709,93 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w kwocie 2 214 780,86 EUR (10 026 312,97 PLN). 314

Małe przedsiębiorstwa łącznie podpisały 148 umów na kwotę 6 153 853,08 EUR (27 858 492,88 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR wynosi 1 839 050,53 EUR (8 325 381,74 PLN). Na obszarze wiejskim realizowanych jest tylko 37 projektów. Zdecydowana większość projektów - 318 realizowana jest na obszarze miejskim. Wśród beneficjentów realizujących swój projekt na obszarze wiejskim jest tylko 9 mikro- przedsiębiorców. Stan ten po części wynika z zapisów Linii demarkacyjnej, gdzie mikro- przedsiębiorcy spełniający łącznie przesłanki Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 lipca 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, nie mogli uzyskać wsparcia w ramach RPO WŁ. Wartość projektów realizowanych na obszarze miejskim wynosi łącznie 11 400 167,14 EUR (51 608 556,64 PLN), w tym dofinansowanie UE wynosi 3 596 741,77 EUR (16 282 449,99 PLN). Na obszarze wiejskim realizowane są projekty na łączną kwotę 1 685 629,81 EUR (7 630 846,17 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR 469 540,25 EUR (2 125 608,72 PLN). Pod względem liczby podpisanych umów najwięcej realizowanych jest w dziale gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi 237. Najwięcej z nich to projekty, których PKD dotyczy produkcji odzieży w dalszej kolejności handlu hurtowego, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi, robót związanych z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej, handlem hurtowym i detalicznym pojazdami samochodowymi i naprawą pojazdów samochodowych. Piątą w kolejności grupą przedsiębiorstw okazały się te zajmujące się działalnością w zakresie architektury i inżynierii, badaniami i analizami technicznymi. Kolejny pod względem liczby podpisanych umów to dział 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 50 oraz w dziale 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy 47, następne 8 projektów realizowanych jest w ramach działu gospodarki 13 Handel hurtowy i detaliczny, a kolejne 6 w ramach działu 14 Hotele i restauracje. Po 2 projekty występują w dziale 18 Edukacja oraz 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne. Po jednym projekcie występuje w ramach działów: 10 Poczta i telekomunikacja i 11 Transport. W przyszłym okresie sprawozdawczym spodziewany jest postęp w zakresie wskaźników zarówno finansowych jak i rzeczowych. Prognozuje się, iż w kolejnych okresach sprawozdawczych znacznie wzrośnie wartość wskaźnika w zakresie bezpośredniej pomocy inwestycyjnej udzielonej w sektorze mikro- i małych przedsiębiorstw, z uwagi na wyłonienie w grudniu 2011 r. do dofinansowania 499 projektów. 315

IV OŚ PRIORYTETOWA: SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE 3.1.1 Osiągnięcie celów i analiza postępów Informacje nt. fizycznych postępów IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne zostały zamieszczone w Tabeli 4 Postęp fizyczny programu operacyjnego wg priorytetów, stanowiącej załącznik nr IV do Sprawozdania. Analiza jakościowa Zgodność z dokumentami programowymi Cel IV Osi Priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne wpisuje się w założenia wynikające dokumentów strategicznych zarówno na poziomie wspólnotowym jak i krajowym (Strategia Europa 2020, Krajowy Program Reform) oraz regionalnym (Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020, Regionalna Strategia Innowacji Województwa Łódzkiego RIS LORIS na lata 2005-2013). Jeden z priorytetów Strategii Europa 2020 pn. Rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji ma na celu zwiększenie roli wiedzy i innowacji jako sił napędowych przyszłego rozwoju. Wymaga to m.in. pełnego wykorzystania technologii informacyjno - komunikacyjnych. W dokumencie wskazuje się na problem niedostatecznie intensywnego rozwoju w Europie szybkiego Internetu, co negatywnie wpływa na jej potencjał innowacyjny, również na obszarach wiejskich oraz na rozpowszechnianie wiedzy za pośrednictwem sieci i na internetową sprzedaż produktów i usług. Priorytet ten ma być wsparty działaniem pn. Europejska agenda cyfrowa, której celem jest zbudowanie szybkiego Internetu, a także umożliwienie gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Odpowiedzią RPO WŁ na te wyzwania jest realizacja IV Osi priorytetowej, która przyczyni się do budowy społeczeństwa informacyjnego w województwie łódzkim, gotowego sprostać informacyjno-komunikacyjnym wyzwaniom przed jakimi stoi Europa. Z kolei KPR jest dokumentem wskazującym, w jaki sposób Polska w najbliższych latach ma odpowiedzieć na wymagania wynikające ze Strategii Europa 2020. Konstrukcja KPR zakłada korelację polskich celów rozwojowych z priorytetami wyznaczonymi w Strategii Europa 2020. Cele Osi IV RPO WŁ odnoszą się do założeń KPR m.in. w zakresie Infrastruktury dla wzrostu zrównoważonego, wpisując się w Rozwój i modernizację infrastruktury teleinformatycznej i telekomunikacyjnej. Z dokumentu wynika konieczność zapewnienia powszechnego dostępu do telekomunikacji, z naciskiem na szerokopasmowy dostęp do Internetu. Należy również zwrócić uwagę na rozwój technologii mobilnego dostępu do Internetu oraz rozwój sieci nowej generacji (NGN). W wyniku przeprowadzonego procesu cyfryzacji, dostępne będą dodatkowe zasoby częstotliwości, które zostaną przeznaczone dla usług mobilnego dostępu do Internetu. Jednocześnie, wykorzystanie infrastruktury teleinformatycznej dla poprawy dostępności do części usług publicznych będzie stanowić istotny czynnik zwiększenia możliwości upowszechniania elastycznych form świadczenia pracy jak również poprawy spójności społecznej i terytorialnej. Inwestycje infrastrukturalne (telekomunikacyjne) powinny być wspierane środkami publicznymi z uwagi na niską rentowność tych inwestycji, a w związku z tym małe zainteresowanie sektora prywatnego ich realizacją. Konieczne jest zatem zachęcenie jednostek samorządu terytorialnego do aktywnego włączenia się w działania na rzecz rozwoju infrastruktury umożliwiającej dostęp do Internetu szerokopasmowego, zaś w przypadku operatorów komercyjnych do 316

zwiększania inwestycji w sieci nowej generacji. Konieczne będzie również dokonanie inwestycji po stronie podażowej, czyli z jednej strony wprowadzenie do sieci zasobów kulturowych czy edukacyjnych, a z drugiej zwiększenie możliwości dostępu do usług administracji rządowej i samorządowej za pomocą Internetu. Dostrzegając przedstawione w dokumentach krajowych wyzwania, jakie stoją przed Polską w zakresie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych, RPO WŁ poprzez realizację projektów w ramach IV Osi priorytetowej wpisuje się w proces dostosowywania się do wymogów stawianych przez dynamicznie rozwijający się sektor technologii informacyjnych pozwalających na powszechne korzystanie z nich przez ogół społeczeństwa regionu. Również w Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020, która jest dokumentem określającym politykę władz, cele i kierunki rozwoju oraz stanowi podstawę do opracowania szczegółowych programów wojewódzkich istotnych z punktu widzenia funkcjonowania i rozwoju całego województwa, Społeczeństwo Informacyjne jest jednym z obszarów priorytetowych, który wpisując się w jedną z trzech strategicznych dla województwa łódzkiego sfer, wpływać ma na poprawę pozycji konkurencyjnej gospodarki województwa. Celem Strategii w tym obszarze jest budowa społeczeństwa informacyjnego, którego kluczowym elementem jest szybki, łatwy, nieograniczony dostęp do informacji oraz jej wykorzystanie. Stąd konieczne staje się zapewnienie dostępu do środków komunikacji i przetwarzania informacji m.in. technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), infrastruktury i usług elektronicznych, tworzenie e-platform, umożliwienie używania podpisu elektronicznego. W celu podkreślenia znaczenia w województwie kwestii innowacji stworzona została Regionalna Strategia Innowacji Województwa Łódzkiego RIS LORIS na lata 2005-2013 (RIS LORIS), która ma służyć zbudowaniu trwałego partnerstwa między przemysłem, samorządem regionu oraz administracją rządową, samorządem gospodarczym i innymi partnerami społecznymi, jednostkami naukowo-badawczymi oraz infrastrukturą biznesową. Jedno z zadań merytorycznych zdefiniowanych w ramach przedmiotowego dokumentu dotyczy: Technologii informatycznych. Cel Osi IV RPO WŁ znajduje odzwierciedlenie w Priorytecie V Rozbudowa usług społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy w ramach Filaru I: Gospodarka oparta na wiedzy RIS LORIS. W dokumencie wskazuje się, iż efektywne wykorzystanie informacji, rozumianej jako dostępdo informacji skoncentrowanej na wynikach, jest podstawowym źródłem tworzenia trwałych przewag konkurencyjnych. Wpływa to na zmiany sposobów funkcjonowania firm i sektorów, co jest szczególnie istotne dla sektora MŚP, dla którego zakres wykorzystywania Technologii informatyczno-telekomunikacyjnych (TIT) będzie decydującym czynnikiem kształtowania jego aktualnej i przyszłej konkurencyjności. Dokument wskazuje na główne problemy województwa łódzkiego w zakresie TIT. Są to przede wszystkim niski potencjał innowacyjny, słaby rozwój TIT w przedsiębiorstwach, duże rozwarstwienie informatyczne pomiędzy obszarami miejskimi a wiejskimi województwa. Biorąc pod uwagę te opinie, RPO WŁ poprzez realizację IV Osi priorytetowej ma wpłynąć na poprawę sytuacji w tym zakresie, wpływając tym samym na wzrost pozycji konkurencyjnej naszego województwa. 317

Postęp wdrażania Wykres 152: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 78,11 63,76 7,66 5,07 23,08 19,32 13,17 14,67 Alokacja Kontraktacja Płatności Deklaracje zatwierdzone 2007-2013 Rok 2011 przez IC Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja IV Osi Priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 70 446 664,00 EUR (279 321 022,76 PLN). W 2011 r. alokację zwiększono o kwotę w wysokości 7 660 683,00 EUR (67 266 362,18 PLN), która pochodzi ze środków KRW i DT przyznanych dla województwa łódzkiego. Dodatkowe środki przeznaczono na: kwotę 3 830 342 EUR na rozwój infrastruktury szerokopasmowej (Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego); kwotę 3 830 341 EUR na rozwój internetowych usług publicznych (Działanie IV.2 E-usługi publiczne). W bieżącym okresie sprawozdawczym alokacja wynosi 78 107 347,00 EUR (346 587 384,94 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 63 763 060,36 EUR (288 655 374,24 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji w stosunku do ubiegłego okresu zanotował znaczny spadek i obecnie wynosi 81,64 % przy 97,28 % w 2010 r. Przyczyną tego stanu rzeczy jest nieproporcjonalnie wysoki przyrost alokacji tj. 7 660 683,00 EUR w stosunku do niskiego przyrostu kontraktacji, tj. 3 739 865,65 EUR. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 7 017 071, 65 EUR (27 822 689,11 PLN) do 19 318 197,29 EUR (87 453 479,12 PLN), co obecnie stanowi 30,30 % kontraktacji. Wartość Deklaracji zatwierdzonych przez IC na koniec okresu sprawozdawczego wynosząca obecnie 23 082 473,26 EUR wzrosła w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym o kwotę 17 820 380,51 EUR. Zdecydowany postęp w płatnościach świadczy o zaawansowaniu we wdrażaniu IV Osi priorytetowej. 318

Wykres 153: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba wniosków Wykres 154: IV Oś Priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Dofinansowanie (w mln EUR*) 300 250 200 150 100 50 0 257 6 212 205 36 22 21 27 Miliony EUR 80 70 60 50 40 30 20 10 0 74,79 66,62 63,76 0,52 4,02 3,85 1,95 1,70 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zrealizowane Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zrealizowane Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Od początku okresu programowania w ramach IV Osi priorytetowej w ramach procedury konkursowej złożono 414 wniosków o dofinansowanie, pozytywnie pod względem formalnym oceniono 257 wniosków na kwotę 111 032 198,98 EUR (502 642 764,80 PLN), w tym dofinansowanie 74 788 998,77 EUR (338 569 797,43 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 6 projektów na kwotę 782 540,47 EUR (3 542 560,70 PLN), w tym dofinansowanie 516 016,40 EUR (2 336 006,25 PLN). W sumie na koniec okresu sprawozdawczego w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne ogłoszono 10 konkursów, z czego żadnego w okresie sprawozdawczym. Opis poszczególnych konkursów znajduje się w opisach poszczególnych Działań. Od początku okresu programowania do dofinansowania zatwierdzono 212 projekty na kwotę ogółem 96 830 256,00 EUR (438 350 568,91 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 66 623 976,96 EUR (301 606 743,69 PLN). W okresie sprawozdawczym zatwierdzono 22 wnioski na kwotę 5 336 189,05 EUR (24 156 927,83 PLN), w tym dofinansowanie wynosi 4 018 131,72 EUR (18 190 082,31 PLN). Od początku programu podpisano 205 umów 13. Ogółem wartość umów wynosi 93 702 992,77 EUR (424 193 448,28 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 63 763 060,36 EUR (288 655 374,24 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 21 umów. Kontraktacja z EFRR w okresie sprawozdawczym wzrosła o kwotę 25 172 096,82 EUR (152 468 445,85 PLN). W przyszłym okresie sprawozdawczym proces kontraktacji będzie kontynuowany z uwagi na to, iż będą realizowane następne konkursy. 13 Po odliczeniu umów rozwiązanych w okresie 2007-2013. 319

W 2011 r. wzrosła również liczba wniosków o płatność składanych przez beneficjentów. W okresie sprawozdawczym w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne złożono 459 wniosków o płatność, w których kwota dofinansowania z UE wyniosła 13 172 253,15 EUR (59 630 790,01 PLN), podczas gdy w sumie od początku realizacji Programu złożono ich 712 na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 19 318 197,29 EUR (87 453 479,12 PLN). Wzrosła również liczba projektów zakończonych. W ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne na koniec okresu sprawozdawczego zostało zakończonych 36 projektów, których kwota dofinansowania UE wynosi 1 949 948,51 EUR (8 827 416,91 PLN). W okresie sprawozdawczym zostało zakończonych 27 projektów, których wartość dofinansowania z EFRR wynosi 1 702 780,77 EUR (7 708 488,56 PLN) Realizacja celów Wsparcie w ramach IV Osi priorytetowej RPO WŁ obejmuje działania z zakresu infrastruktury społeczeństwa informacyjnego, wsparcia e-usług publicznych oraz e-technologii dla przedsiębiorstw. Wśród projektów realizowanych w ramach tej osi można wskazać m.in.: budowę lub rozbudowę regionalnych systemów transmisji i przetwarzania danych elektronicznych, inwestycje w usługi lub aplikacje dla obywateli (e zdrowie, e administracja, e kształcenie, e integracja), zakupy inwestycyjne umożliwiające świadczenie usług on-line przez MŚP przy wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi ICT. Realizacja projektów przyczyni się m.in.: do zapewnienia i zwiększenia dostępności do nowoczesnych technologii ICT, poprawy umiejętności posługiwania się narzędziami ICT oraz do przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu mieszkańców regionu. Projekty realizowane w ramach przedmiotowej Osi mają na celu budowanie społeczeństwa informacyjnego w województwie, ta potrzeba wynika również z analizy SWOT województwa łódzkiego, zgodnie z którą ocena poziomu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie łódzkim jest niezadowalająca. Jednocześnie, w analizie SWOT województwa jako silną stronę w ramach potencjału ekonomicznego wskazuje się rozwój Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej. Realizacja IV Osi priorytetowej ma niezwykle duże znaczenie, szczególnie ze względu na wpisywanie się w cele Strategii 2020, co będzie również niezwykle istotne w przyszłym okresie programowania. Odpowiednie ukierunkowanie działań pozwoli efektywnie wykorzystać szansę rozwojową i odpowiedzieć na wyzwania cywilizacji cyfrowej. Działania IV.1 i IV.2 są bardziej skomplikowane technicznie, okres ich realizacji jest dłuższy a Beneficjentami są w głównej mierze podmioty publiczne. Działanie IV.3 jest skierowane do przedsiębiorców i ma na celu podniesienie ich konkurencyjności poprzez wprowadzanie narzędzi komunikacji elektronicznej (ICT) usprawniającej m.in. prowadzenie i zawieranie transakcji handlowych. Projekty kluczowe są realizowane tylko w Działaniu IV.1 i IV.2. Zdecydowana większość projektów w przedmiotowej Osi znajduje się w fazie realizacji. W przyszłym okresie sprawozdawczym w ramach IV Osi priorytetowej niewątpliwie znacznie wzrośnie liczba projektów zakończonych. Realokacje W 2011 r. w ramach IV Osi priorytetowej w celu zapewnienia pełnego zakontraktowania środków przeznaczonych na realizacje zadań z zakresu społeczeństwa informacyjnego trzykrotnie podejmowano uchwały ZWŁ w sprawie realokacji środków finansowych w ramach poszczególnych działań Programu: 320

Przesunięcie kwoty 921 859 EUR z działania IV.1 (kod 10) do działania IV.2 (kod 11) Przesunięcie kwoty 2 180 078 EUR z działań: IV.1 (kod 10) i IV.3 (kod 15) do działania IV.2 (kod 11, kod 13) Przesunięcie kwoty 1 258 219 EUR z działania IV.3 (kod 15) do działania IV.2 (kod 11, kod 13) Realokacje uzasadniały: wzrost kursu euro (wzrost alokacji wyrażonej w PLN); oszczędności poprzetargowe; możliwość dofinansowania projektów znajdujących się na liście rezerwowej. Rozkład projektów w IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne wg działu gospodarki Projekty realizowane w ramach IV Osi priorytetowej dotyczą następujących działów gospodarki: Tabela 52: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba projektów wg działu gospodarki Liczba umów Nazwa sektora 04 Wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych 2 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy 9 10 Poczta i telekomunikacja 4 12 Budownictwo 1 13 Handel hurtowy i detaliczny 22 14 Hotele i restauracje 1 15 Pośrednictwo finansowe 2 16 Obsługa nieruchomości, wynajem i prowadzenie działalności 2 gospodarczej 17 Administracja publiczna 25 18 Edukacja 5 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 17 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i 1 indywidualne 22 Inne niewyszczególnione usługi 114 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Zdecydowanie najwięcej projektów pod względem ilościowym realizowanych jest w ramach działu 22 inne niewyszczególnione usługi. Kolejny pod względem liczby projektów są działy 17 Administracja publiczna, 13 Handel hurtowy i detaliczny, 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego oraz następny 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy. Pozostałe działy mają nieznaczny udział. Z uwagi na fakt, iż wszystkie projekty dotyczące działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi odnoszą się do Działania IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw, 321

informacja dotycząca udziału poszczególnych PKD w przedmiotowym dziale gospodarki została ujęte w opisie tego działania. wg obszaru realizacji Tabela 53: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne Obszar realizacji Liczba projektów Wartość dofinansowania UE obszar miejski 189 62 475 725,44 obszar wiejski 16 1 287 334,92 RAZEM 205 63 763 060,36 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne, zdecydowana większość projektów przypada na obszar miejski (189 o łącznej kwocie dofinansowania 62 475 725,44 EUR, tj. 282 827 609,07 PLN). Spośród 16 projektów realizowanych na obszarze wiejskim na kwotę dofinansowania UE 1 287 334,92 EUR, tj. 5 827 765,17 PLN zdecydowana większość (11 projektów o łącznej wartości 1 005 848,20 EUR, tj. 4 553 474,79 PLN) realizowana jest w ramach działania IV.3 E- technologie dla przedsiębiorstw. Wykres 156: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba projektów przypadających na dany obszar Wykres 155: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %) 7,80% 92,20% 2,02% 97,98% obszar miejski obszar wiejski obszar miejski obszar wiejski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Biorąc pod uwagę liczbę projektów w przedmiotowej Osi zdecydowanie dominują projekty realizowane na obszarze miejskim (92,20 %). Biorąc pod uwagę jej wartość prawie całość jest realizowana na obszarze miejskim (97,98 %). 322

wg kategorii interwencji Wykres 157: IV Oś Priorytetowa. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %) 3,41% 2,93% 6,34% Wykres 158: IV Oś Priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %) 0,61% 75,12% 12,20% 22,20% 20,05% 31,75% 25,40% 10 Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe) 10 Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe) 11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.) 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e- administracja, e-edukacja, e-integracja itp.) 11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.) 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e- administracja, e-edukacja, e-integracja itp.) 14 Usługi i aplikacje dla MŚP (e-handel, kształcenie i szkolenie, tworzenie sieci itp.) 14 Usługi i aplikacje dla MŚP (e-handel, kształcenie i szkolenie, tworzenie sieci itp.) 15 Inne działania mające na celu poprawę dostępu MŚP do TIK i ich wydajne użytkowanie 15 Inne działania mające na celu poprawę dostępu MŚP do TIK i ich wydajne użytkowanie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Najwięcej projektów bo aż 154 jest realizowanych w ramach kategorii 14 Usługi i aplikacje dla MŚP (e-handel, kształcenie i szkolenie, tworzenie sieci itp.). Kolejne miejsca zajmują odpowiednio 25 projektów w kategorii 13- Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-edukacja, e-integracja itp.) oraz 13 projektów z kategorii 11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.). Biorąc pod uwagę wartość projektów to najwięcej środków absorbują projekty z kategorii 10- Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe) 20 244 906,06 EUR (91 648 689,75 PLN). Kolejne miejsca zajmują odpowiednio kategorie -11- Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.) z kwotą 16 193 892,08 EUR 323

(73 309 749,44 PLN) oraz 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-edukacja, e-integracja) obejmująca 14 152 482,23 EUR (64 068 287,04 PLN). wg form prawnych Tabela 54: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne Forma prawna Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) jst 25 41 807 781,08 przedsiębiorstwa 161 14 009 619,24 organizacja non profit 2 278 530,48 organy władzy, administracji 4 3 866 541,02 uczelnie, jednostki naukowe 1 23 268,76 inne 12 3 777 319,78 RAZEM 205 63 763 060,36 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wśród 205 projektów w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne najwięcej projektów realizują przedsiębiorcy (161 projektów). Nie można tutaj wskazać lidera w aplikowaniu o środki, gdyż zdecydowana większość przedsiębiorców realizuje tylko jeden projekt. Jedynie 6 przedsiębiorców realizuje po 2 projekty. Łączna wartość projektów realizowanych przez przedsiębiorców wynosi 14 009 619,24 EUR (63 421 546,30 PLN). Biorąc pod uwagę wartość dofinansowania UE dominują jst. Wśród nich liderem w aplikowaniu o unijne wsparcie jest Województwo Łódzkie realizujące 6 projektów, w tym 3 dotyczące usług i aplikacji dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-edukacja, e-integracja itp., 2 projekty dotyczące technologii informacyjnych i komunikacyjnych (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.) oraz 1 projekt dotyczący infrastruktury telekomunikacyjnej (w tym sieci szerokopasmowej), o łącznej kwocie dofinansowania UE: 26 533 229,59 EUR (120 115 930,35 PLN). 324

Wykres 159: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Liczba umów pod względem form prawnych w (%) Wykres 160: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne przedsiębiorczość. Dofinansowanie UE pod względem form prawnych w (%) 0,49% 0,98% 1,95% 5,85% 12,20% 6,06% 0,44% 0,04% 5,92% 78,54% 21,97% 65,57% jst przedsiębiorstwa organizacja non profit organy władzy, administracji uczelnie, jednostki naukowe inne jst przedsiębiorstwa organizacja non profit organy władzy, administracji uczelnie, jednostki naukowe inne wg powiatów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Liczba projektów realizowanych na terenie poszczególnych powiatów w ramach IV Osi priorytetowej. Jeżeli projekt realizowany jest na terenie kilku powiatów, w każdym z nich wykazywany jest jako osobny projekt. Wykres 161: IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne. Rozkład projektów w poszczególnych powiatach 140 120 100 80 60 40 20 0 19 126 2 3 10 14 12 19 6 8 24 11 10 7 8 7 21 1 17 14 9 9 9 32 bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki wschodni M. Łódź M. Piotrków Trybunalski opoczyński pabianicki pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki M. Skierniewice skierniewicki tomaszowski wieluński wieruszowski zduńskowolski zgierski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 325

W ramach IV Osi priorytetowej Społeczeństwo informacyjne najwięcej, bo aż 126 projektów realizowanych jest na terenie Miasta Łodzi, na kolejnych miejscach znajduje się powiat zgierski z 32 projektami i powiat pabianicki z 24 projektami. W ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne wszystkie realizowane projekty są o charakterze inwestycyjnym. W związku z brakiem identyfikacji na poziomie programu operacyjnego obszarów defaworyzowanych, nie można przeprowadzić analizy dotyczącej wpływu wsparcia udzielonego w ramach RPO WŁ na sytuację społeczno-gospodarczą takich obszarów. Analiza realizacji wskaźników programowych IV Oś priorytetowa: Społeczeństwo informacyjne 1/ Liczba projektów z zakresu społeczeństwa informacyjnego szt. (wskaźnik produktu) Wykres 162: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeńswo informacyjne Wykres 163: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów z zakresu społeczeństwa informacyjnego w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne mln euro 70 60 50 40 30 20 10 0 63,8 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 1,9 szt. 250 200 150 100 50 0 205 36 szacowana realizacja realizacja Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest w oparciu o KSI (SIMIK 07-13) na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach IV Osi priorytetowej (działania IV.1 IV.3). Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. Według stanu na koniec 2011 r., 36 projektów uzyskało status projektów zakończonych, co stanowi blisko 38 % wartości docelowej zaplanowanej do osiągnięcia do 2013 r. W porównaniu do stanu na koniec 2010 r., przyrost realizacji wskaźnika wyniósł 27 projektów, co świadczy o bardzo dużym postępie. Szacowana realizacja wskaźnika wynosi 205 projektów, co wypełnia wartość docelową zakładaną na 2015 r. 326

2/ Liczba stworzonych PIAP szt. (wskaźnik produktu) Wykres 165: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach DziałaniaIV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Wykres 164: Realizacja rzeczowa. Liczba stworzonych PIAP w ramach Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego mln euro 30 25 20 15 23,9 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych szt. 70 60 50 40 30 60 szacowana realizacja realizacja 10 20 5 0 0,14 10 0 6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego i wykazywany w oparciu o funkcjonujący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik produktu: Liczba uruchomionych Publicznych Dostępów do Internetu (PIAP) (szt.). Z uwagi na zakończenie 2 projektów w ramach powyższego działania, realizacja wskaźnika zgodnie ze stanem na koniec 2011 r. wykazywana jest na poziomie 6 szt., co stanowi 1,5 % wartości docelowej zaplanowanej na 2013 r. Na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie projektów, szacowana realizacja wskaźnika wynosi 60 szt., co stanowi 15 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia do 2013 r. Na wzrost wskaźnika pozytywnie może wpłynąć przeznaczenie dodatkowych środków z KRW na realizację powyższego Działania. 3/ Liczba podłączeń do internetu szerokopasmowego, w tym: - gospodarstwa domowe, - MŚP, - szkoły szt. (wskaźnik produktu). Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego i wykazywany w oparciu o funkcjonujące w KSI (SIMIK 07-13) wskaźniki rezultatu: Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do internetu (szt.) Liczba szkół, które uzyskały możliwość dostępu do internetu (szt.). Według stanu na koniec 2011 r., realizacja wskaźnika wykazywana jest, zgodnie z KSI, w dalszym ciągu na zerowym poziomie. Z uwagi na brak informacji w KSI, uzupełnienie wartości wskaźnika o dane dotyczące m.in. możliwości podłączeń do internetu szerokopasmowego w zakresie gospodarstw domowych zostanie dokonane na podstawie informacji z ankiet przeprowadzonych wśród beneficjentów Programu, którzy zakończyli realizację tych projektów. Ankieta przeprowadzona na koniec 2011 r. nie wykazała realizacji powyższego podwskaźnika. W przypadku gdy nie przyniesie to w dalszym ciągu spodziewanych rezultatów IZ RPO WŁ zamierza zlecić wykonanie ekspertyzy w celu pozyskania stosownych 327

danych. Natomiast w wyniku powyższej ankiety pozyskano informacje o tym, że jeden z beneficjentów osiągnął na poziomie 7 szt. wskaźnik z zakresu szkół, które uzyskały możliwość dostępu do internetu. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie, zgodnie z KSI, wynosi 830 szt. (723 szt. MŚP, 107 szt. szkoły), co stanowi ponad 6 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia w 2013 r. Badając realizację wskaźnika (wg stanu na koniec 2011 r. jedynie 2 projekty zostały zakończone), należy wziąć pod uwagę fakt, że dopiero Uchwała KK nr 48 NSRO z dnia 6 sierpnia 2010 r. umożliwiła realizację w ramach RPO WŁ budowy lub rozbudowy sieci dostępowych (do tego momentu projekty dotyczące ostatniej mili realizowane były w ramach PO IG). W związku z powyższym wartości realizowanego wskaźnika są znacznie mniejsze, niż to szacowano pierwotnie. Dostrzegając ten problem IZ RPO WŁ podczas renegocjacji Programu wnioskowało o zmniejszenie założonych pierwotnie wartości docelowych argumentując, że ich osiągnięcie będzie trudne do zrealizowania biorąc pod uwagę wcześniejsze zapisy Linii Demarkacyjnej. Wniosek ten nie został jednak zaakceptowany. Biorąc powyższe pod uwagę, w celu wzrostu wartości wskaźnika IZ RPO WŁ zdecydowało o przeznaczeniu dodatkowych środków uzyskanych z KRW oraz DT na realizację działania, w ramach którego realizowany być może przedmiotowy wskaźnik (kolejny nabór projektów został przeprowadzony w I kwartale 2012 r.) 4/ Liczba osób, które uzyskały dostęp do internetu szerokopasmowego osoby (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego i wykazywany w oparciu o KSI (SIMIK 07-13), na podstawie funkcjonującego wskaźnika rezultatu: Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do internetu (osoby). Łącznie w ramach RPO WŁ realizowane są 2 projekty zakładające osiągnięcie powyższego wskaźnika. Zgodnie z KSI tylko 1 beneficjent zakłada jego realizację, który z uwagi na szeroki zakres projektu przesunął termin jego zakończenia (pierwotnie 31.12.2011 r.), w związku z czym realizacja wykazywana jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów zgodnie z KSI wynosi 60 887 osób, co stanowi ok. 47 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia w 2015 r. Doliczając drugi projekt (zakładający osiągnięcie wskaźnika z URPO WŁ Liczba osób, które uzyskały dostęp do internetu szerokopasmowego) szacowana realizacja wskaźnika łącznie wynosi ok. 189 000 osób (planowany termin zakończenia grudzień 2013 r.), co przekracza planowaną do osiągnięcia wartość docelową na 2015 r. W związku z powyższym realizacja zakładanych wartości docelowych nie wydaje się zagrożona i jest realna do osiągnięcia po zakończeniu w/w projektów. Na wzrost wartości wskaźnika pozytywnie mogą wpłynąć dodatkowe środki uzyskane z KRW, przeznaczone na powyższe Działanie. 328

5/ Liczba korzystających z usług publicznych on-line osoby (wskaźnik rezultatu Wykres 167: Realizacja : finansowa. Wartość Wykres 166: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów w ramach Działania IV.2 E-usługi korzystających z usług publicznych on-line w publiczne ramach Działania IV.2 E-usługi publiczne mln euro 30 26,6 osoby 400 000 370 786 25 20 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach 300 000 szacowana realizacja realizacja 15 10 5 0 1 wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 200 000 100 000 0 757 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania IV.2 E-usługi publiczne i wykazywany jest w oparciu o widniejący w KSI (SIMIK 07-13) w ramach Działania IV.2 wskaźnik Liczba osób korzystających z usług on-line (osoby). Na podstawie projektów zakończonych, wg stanu na koniec okresu sprawozdawczego, wskaźnik został zrealizowany na poziomie 757 osób. Cała ta wartość została osiągnięta w okresie sprawozdawczym. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie w projektach wynosi jednak 370 786 osób, co stanowi ponad 46 % zakładanej wartości docelowej na 2015 r. Na wzrost wartości wskaźnika pozytywnie mogą wpłynąć dodatkowe środki uzyskane z KRW, przeznaczone na powyższe Działanie Analiza osiągniętych wskaźników na podstawie badań ankietowych W związku z potrzebą ustalenia efektów projektów po zakończeniu ich realizacji, prowadzone było badanie ankietowe dla projektów zakończonych wg stanu na koniec 2011 r. Na podstawie informacji zwrotnej od około 90 % ankietowanych projektów osiągnięto wskaźniki rzeczowe przedstawione w poniższej tabeli: 329

Tabela 55: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach 14 Wskaźnik produktu Lp Nazwa wskaźnika jm. OSIĄGNIĘTA WARTOŚĆ WSKAŹNIKA (wartość liczbowa) 1 Długość wybudowanej sieci Internetu km 11,585 szerokopasmowego 2 Liczba uruchomionych PIAP szt. 6 3 Liczba utworzonych aplikacji lub udostępnionych usług teleinformatycznych 4 Liczba uruchomionych on-line usług na poziomie 1 Informacja 5 Liczba uruchomionych on-line usług na poziomie 2 - Interakcja 6 Liczba uruchomionych on-line usług na poziomie 3 dwustronna interakcja szt. 7 szt. 5 szt. 6 szt. 3 7 Liczba uruchomionych on-line usług na poziomie szt. 1 4 transakcja 8 Liczba nowych e-usług szt. 40 9 Liczba wybudowanych systemów szt. 2 teleinformatycznych 10 Liczba zakupionych serwerów szt. 38 11 Liczba zakupionych zestawów komputerowych szt. 502 12 Liczba zakupionego oprogramowania szt. 431 13 Liczba wdrożonych systemów archiwizacji i szt. 3 backupu danych 14 Liczba budynków połączonych siecią rozległą szt. 10 15 Liczba wdrożonych systemów zarządzania w jednostkach publicznych 16 Liczba wdrożonych systemów wspomagania zarządzania oświatą w jednostkach publicznych szt. 1 szt. 1 17 Liczba portali o funkcjonalności umożliwiającej kontakt on-line obywatela z urzędem szt. 2 18 Liczba wdrożonych systemów antywirusowych szt. 4 19 Liczba utworzonych systemów archiwizacji szt. 2 20 Liczba systemów kierowania szt. 1 i łączności 21 Liczba uruchomionych portali szt. 2 22 Liczba udostępnionych e-usług publicznych stworzonych w ramach działania szt. 5 14 Przedmiotowe dane pochodzą z ankiet wysłanych do beneficjentów realizujących projekty w ramach IV Osi priorytetowej, zakończonych wg stanu na dzień 31.12.2011 r. 330

23 Liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) 24 Liczba wspartych przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą związaną z gospodarką elektroniczną (usługi i aplikacje dla MŚP) szt. 1 szt. 15 25 Liczba przedsiębiorstw objętych systemem B2B szt. 4 26 Liczba wdrożonych systemów B2B szt 4 27 Liczba uruchomionych portali szt. 16 28 Liczba wspartych przedsiębiorstw, które wdrożyły szt. 4 i/lub zintegrowały systemy informatyczne typu B2B 29 Liczba wspartych MŚP szt. 12 30 Liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) 31 Liczba specjalistycznych szkoleń zrealizowanych w ramach projektu Wskaźnik rezultatu 1 Liczba szkół, które uzyskały możliwość dostępu do internetu 2 Liczba jednostek publicznych, które uzyskały możliwość dostępu do internetu 3 Liczba osób korzystających z usług publicznych on-line (osoby) 4 Liczba jednostek sektora publicznego korzystających z utworzonych aplikacji lub usług teleinformatycznych 5 Liczba osób korzystających z usług on-line 6 Liczba archiwizowanych lub beckupowanych danych 7 Liczba bezpiecznych styków z internetem w jednostkach administracji publicznej 8 Liczba użytkowników objętych systemem antywirusowym 9 Liczba nowych usług elektronicznych dla MŚP świadczonych przez wsparte przedsiębiorstwa 10 Liczba przedsiębiorstw objętych wdrożonymi i/lub zintegrowanymi systemami informatycznymi typu B2B 11 Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) 12 Liczba osób, które brały udział w specjalistycznych szkoleniach realizowanych w ramach projektu. Źródło: opracowanie własne szt. 24 1 szt. 7 szt. 20 osoby 53 195 szt. 1 osoby 370 369 (GB) 785,5 szt. 4 osoby 1941 szt. 52 szt. 408 szt. 29 41 331

Próba porównania wartości wskaźników produktu, rezultatu wykazywanymi w ankietach z wartościami z KSI wskazuje, iż w ramach IV Osi priorytetowej osiągane są wskaźniki, które nie są deklarowane we wnioskach o dofinansowanie, których osiągnięcie jest obligatoryjne. Komplementarność Zgodnie z zapisami URPO WŁ wszystkie trzy działania z IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne: IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego, IV.2 Eusługi publiczne, IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw wykazują wzajemną komplementarność. Ponadto, działanie IV.3 wykazuje komplementarność ze wszystkimi działaniami w II i V Osi Priorytetowymi RPO WŁ oraz Działaniami: III.1 Wsparcie jednostek B+R i III.2 Podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw. Działanie IV.3 jest również komplementarne ze wsparciem udzielanym w ramach PO KL, a konkretnie w zakresie poddziałań realizowanych w ramach: Działania III.1 Modernizacja systemu zarządzania i nadzoru w oświacie; Działania III.2 PO KL Rozwój systemów egzaminów zewnętrznych; Działania III.3 Poprawa jakości kształcenia; Działania III.4.1 Opracowanie i wdrożenie Krajowego Systemu Kwalifikacji Działania V.2 Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej. Działania IV Osi priorytetowej RPO WŁ są również komplementarne z interwencją w ramach 7 Osi Priorytetowej POIG: Społeczeństwo informacyjne budowa elektronicznej administracji oraz z Działaniami: 8.1 Wspieranie działalności gospodarczej w dziedzinie gospodarki elektronicznej oraz 8.2 Wspieranie wdrażania elektronicznego biznesu typu B2B i 8.4 Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie ostatniej mili 15. Projekty realizowane na terenie województwa łódzkiego w ramach innych programów operacyjnych Na obszarze województwa łódzkiego realizowane są projekty w ramach innych programów operacyjnych, które tematyczne są zbieżne z obszarem wsparcia IV Osi Priorytetowej: Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Dotyczy to 124 projektów realizowanych w ramach PO IG, o wartości ogółem: 21 242 629,22 EUR (96 165 382,46 PLN), w tym dofinansowanie UE: 12 760 111,14 EUR (57 765 023,13 PLN). Liczba projektów realizowanych w ramach POIG wg tematu priorytetowego : 11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe itp.) - 1 projekt- wartości ogółem: 1 424 291,09 EUR ( 6 447 765,78 PLN), w tym dofinansowanie UE: 1 210 647,43 EUR (5 480 600,91 PLN); 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-edukacja, e-integracja itp.) - 32 projekty o wartości ogółem: 4 957 248,06 EUR (22 441 461,95 PLN), w tym dofinansowanie UE: 3 342 410,46 EUR (15 131 092,17 PLN); 15 Tomasz Kupiec, Dominika Wojtowicz, Paweł Kościelecki Ocena komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej RPO WŁ, s.26, Warszawa, listopad 2011 332

14 Usługi i aplikacje dla MŚP (e-handel, kształcenie i szkolenie, tworzenie sieci itp.) - 46 projekty wartości ogółem: 6 111 825,42 EUR (27 668 233,68 PLN), w tym dofinansowanie UE: 3 631 595,83 EUR (16 440 234,30 PLN); 15 Inne działania mające na celu poprawę dostępu MŚP do TIK i ich wydajne użytkowanie - 45 projektów o wartości ogółem: 8 749 264, 65 EUR ( 39 607 921,05 PLN), w tym dofinansowanie UE: 4 575 457,42 EUR ( 20 713 095,75 PLN). Plany w kolejnym okresie sprawozdawczym W przyszłym okresie sprawozdawczym w ramach IV Osi priorytetowej planuje się: W ramach Działania IV.1 nabór nr 2 wniosków o dofinansowanie, w terminie 27.02-30.03.2012 r.; W ramach Działania IV.2 nabór nr 4 wniosków o dofinansowanie, w terminie 27.02-30.03.2012 r.; Ponadto, będzie trwała procedura rozliczania projektów zakontraktowanych. Zidentyfikowane problemy we wdrażaniu IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne oraz podjęte środki zaradcze W trakcie realizacji projektów ujawniły się tzw. wąskie gardła. Dla większości projektów, które uzyskały dofinansowanie w ramach IV Osi priorytetowej, zakończenie rzeczowej realizacji przewidywane jest na końcowe lata okresu programowania. Z uwagi na skomplikowany charakter projektów, które w dużej mierze związane są z budową i wdrażaniem systemów teleinformatycznych oraz zakupem specjalistycznego oprogramowania, płatności na rzecz wykonawców przewidziane są na zakończenie projektu, tzn. po etapie testowania i wdrożenia stworzonych systemów i oprogramowania. W związku z powyższym szacuje się, iż większość środków UE zostanie wypłacona beneficjentom w ramach ww. osi w latach 2012-2014. Wyniki badań ewaluacyjnych dotyczących wsparcia w ramach IV Osi Priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne oraz sposób wykorzystania rekomendacji Zrealizowane raporty ewaluacyjne opisują wdrażanie RPO WŁ jako całości wobec czego trudne jest wyłonienie wyników badań dotyczących poszczególnych osi priorytetowych. Szczegółowe informacje w rozdziale 2.7 Monitorowanie i ocena. Zasada równość szans w kontekście realizacji IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne. Informacje na temat zasady równości szans kobiet i mężczyzn znajdują się w części 2.2.1 Sprawozdania - Zasada równości szans. Występowanie cross financingu - u w projektach realizowanych w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne Informacje na temat finansowania krzyżowego projektów ujęte zostały w części 2.6.3 Sprawozdania - cross-financing. 333

Projekty kluczowe w ramach IV Osi priorytetowej: Społeczeństwo informacyjne W okresie sprawozdawczym w ramach przedmiotowej Osi priorytetowej nie nastąpiły zmiany dotyczące IWIPK RPO WŁ Projekty kluczowe na etapie pre-umowy W ramach przedmiotowej Osi priorytetowej nie występują projekty kluczowe na etapie pre-umowy. Wykaz projektów kluczowych dofinansowanych w ramach IV Osi priorytetowej RPO WŁ na lata 2007-2013 1. Tytuł projektu: Metropolitalna sieć szerokopasmowego dostępu do Internetu ; Działanie: Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego; Beneficjent: Miasto Łódź; Wartość projektu ogółem: 10 753 449,75 EUR (48 680 867,00 PLN); Dofinansowanie UE: 8 065 087,31 EUR (36 510 650,25 PLN); Termin realizacji projektu: 1.06.2009 r. 30.09.2012 r.; Przedmiotem projektu jest budowa i zwiększenie dostępu do bezpiecznych sieci szkieletowych oraz sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu, współdziałających ze szkieletowymi sieciami regionalnymi. W ramach projektu stworzona została infrastruktura umożliwiająca dostęp drogą radiową do szerokopasmowego Internetu wraz z 4 publicznymi punktami dostępu do Internetu. Według stanu na koniec 2011 r. zatwierdzono 8 wniosków o płatność. Podpisano 2 aneksy do umowy o dofinansowanie. W końcowej fazie realizacji są prace w zakresie zadania świadczenia usług teleinformatycznych, które zrealizowano w ok. 90% Prace związane z budową sieci światłowodowej są we wstępnej fazie realizacji ok. 8,27% zaawansowania. Wypłacona dotychczas wartość dofinansowania UE wynosi 1 572 559,65 EUR (tj. 7 118 977,55 PLN), co stanowi 19,5% założonej w umowie wartości dofinansowania UE. 2. Tytuł projektu: Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej Województwa Łódzkiego ; Działanie: Działanie IV.2 E-usługi publiczne; Beneficjent: Województwo Łódzkie; Wartość projektu ogółem: 6 783 967,89 EUR (30 711 022,66 PLN); Dofinansowanie UE: 4 411 121,67 EUR (19 969 147,80 PLN); Termin realizacji projektu: 01.08.2007 r. 31.12.2013 r. Celem głównym projektu jest poprawa dostępności informacji oraz wyrównanie dysproporcji w zakresie dostępu do informacji przestrzennej poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych przez mieszkańców i urzędy na terenie województwa łódzkiego. Do końca 2011 r. łącznie zatwierdzono 10 wniosków o płatność. Podpisano 2 aneksy do umowy o dofinansowanie. Dotychczas w ramach projektu wypłacono Beneficjentowi kwotę 8 579 230,65 PLN, co stanowi 43 % założonej w umowie wartości dofinansowania UE. Nie pojawiły się żadne problemy w toku realizacji projektu. W ramach realizacji projektu do końca okresu sprawozdawczego zrealizowano: prace remontowo-budowlane w 82 %; 334

zakup sprzętu w 70%; zakup baz danych i oprogramowania w 52%; szkolenia w 28%. Projekty kluczowe - zintegrowane: 3. Tytuł projektu: Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego ; Działanie: Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego; Beneficjent: Miasto Bełchatów; Wartość projektu ogółem: 44 550,38 EUR (201 679,57 PLN); Dofinansowanie UE: 31 788,03 EUR (143 904,40 PLN); Termin realizacji projektu: 8.08.2008 r. 30.07.2010 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzi także projekt z Działania V.1 pn. Zakup sprzętu i urządzeń medycznych dla Szpitala Powiatowego w Poddębicach. Projekt polega na utworzeniu PIAP na terenie rewitalizowanym, dzięki czemu osiągnięto zwiększony ogólny dostępu do Internetu. Realizację przedmiotowego projektu zakończono 30 lipca 2010 r. Zatwierdzono 5 wniosków o płatność. Wniosek o płatność końcową został zatwierdzony w okresie sprawozdawczym. Podpisano łącznie 2 aneksy do umowy o dofinansowanie. Wartość wypłaconej kwoty dofinansowania z UE 143 904,40 PLN. W przedmiotowym działaniu osiągnięto zakładaną wartość wskaźnika produktu: Liczba uruchomionych PIAP- 6 szt. 4. Tytuł projektu: Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM Infrastruktura) ; Działanie: Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego; Beneficjent: Województwo Łódzkie; Wartość projektu ogółem: 4 936 485,97 EUR (22 347 472,00 PLN); Dofinansowanie UE: 3 702 364,48 EUR (16 760 604,00 PLN); Termin realizacji projektu: 27.05.2009 r. 31.12.2012 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzi także projekt z działania IV.2 pn. Usługi Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM Usługi). Przedmiotem projektu jest wykonanie infrastruktury sieciowej oraz wdrożenie telefonii VOIP w zakładach opieki zdrowotnej podległych Samorządowi Województwa Łódzkiego, wdrożenie Regionalnej Platformy Danych (RPD), Elektronicznego Obiegu Dokumentów (EOD), oraz wykonanie Regionalnego Portalu Medycznego (RPM). Dotychczas, zatwierdzono 10 wniosków o płatność. Podpisano 3 aneksy do umowy o dofinansowanie. Ze względu na opóźnieniach w postępowaniach przetargowych, wypłacona wartość dofinansowania UE to 1 393 963,92 EUR (6 310 474,65 PLN), co stanowi 37,65 % założonej w umowie wartości dofinansowania UE. Realizowane do tej pory zadania w ramach projektu były związane z podniesieniem bezpieczeństwa teleinformatycznego (bezpieczny styk z Internetem, system antywirusowy, system archiwizacji i backupu danych, polityka bezpieczeństwa) oraz programem szkoleniowym. Podpisano umowy z wykonawcami zadań związanych z organizacją specjalistycznych szkoleń, wykonaniem infrastruktury sieciowej, dostawę i wdrożeniem urządzeń aktywnych oraz dostawę i wdrożeniem telefonii VOIP. Prace w projekcie zostały podzielone na 4 Etapy. Zgodnie z umową Etap I zostanie zrealizowany 335

do 3 miesięcy od podpisania umowy, tj. w lutym 2012 r. W okresie sprawozdawczym nie istniały przesłanki świadczące o zagrożeniu w terminowej realizacji projektu. 5. Tytuł projektu: Usługi Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM Usługi) ; Działanie: Działanie IV.2 E-usługi publiczne; Beneficjent: Województwo Łódzkie; Wartość projektu ogółem: 3 899 149,11 EUR (17 651 448 PLN); Dofinansowanie UE: 2 924 361,83 EUR (13 238 586 PLN); Termin realizacji projektu: 27.05.2009 r. 31.12.2012 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzi także projekt z Działania IV.1 pn. Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM Infrastruktura). Projekt zakłada wykonanie infrastruktury sieciowej oraz wdrożenie telefonii VOIP w zakładach opieki zdrowotnej podległych Samorządowi Województwa Łódzkiego, wdrożenie Regionalnej Platformy Danych (RPD), Elektronicznego Obiegu Dokumentów (EOD), oraz wykonanie Regionalnego Portalu Medycznego (RPM). W ramach realizowanego projektu występuje problem polegający na opóźnieniach w postępowaniach przetargowych. Do końca okresu sprawozdawczego zatwierdzono 10 wniosków o płatność. Podpisano 3 aneksy do umowy o dofinansowanie. Wypłacona do tej pory kwota dofinansowania UE to 92 731,44 EUR (419 795,25 PLN), co stanowi 3,1% założonej w umowie wartości dofinansowania UE. Trwają procedury związane z wyborem wykonawców. Brak informacji dotyczącej zagrożenia terminowej realizacji projektu. 6. Tytuł projektu: Rozbudowa Systemu Informatycznego w SPZOZ w Poddębicach; Działanie: Działanie IV.2 E-usługi publiczne; Beneficjent: Powiat Poddębicki; Wartość projektu ogółem: 148 219,09 EUR (670 987,80 PLN); Dofinansowanie UE: 124 504,03 EUR (563 629,75 PLN); Termin realizacji projektu: 01.09.2009 r. 30.09.2010 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzi także projekt z działania V.1 pn. Zakup sprzętu i urządzeń medycznych dla Szpitala Powiatowego w Poddębicach. Projekt został zakończony w przewidywanym terminie. Miał on na celu uruchomienie w placówce kompletnego systemu informatycznego, składającego się z części medycznej i administracyjnej. Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Realizacja celów Celem działania jest wyrównanie dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) na terenie województwa łódzkiego oraz poprawa wykorzystania zaawansowanych technologii informacyjnych przez mieszkańców. W ramach tego działania przewiduje się przeznaczenie środków na wsparcie tworzenia warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego i wyrównania dysproporcji wewnątrz regionalnych oraz pomiędzy województwem łódzkim a resztą Europy. 336

Dofinansowane zostaną projekty polegające na budowie lub rozbudowie lokalnych/regionalnych bezpiecznych sieci szerokopasmowych, współdziałajacych ze szkieletowymi sieciami regionalnymi/krajowymi (w tym budowa lub rozbudowa lokalnych lub regionalnych szerokopasmowych sieci szkieletowych lub dystrybucyjnych, z dopuszczeniem łącznie z nimi budowy lub rozbudowy sieci dostępowych). Ponadto wsparcie otrzymają projekty związane z budową, przebudową lub wyposażeniem inwestycyjnym (w tym oprogramowaniem) centrów zarządzania i przetwarzania danych elektronicznych, ze szczególnym uwzględnieniem hurtowni danych i nowoczesnych narzędzi analitycznych. W ramach Działania IV.1. wspierane będą również projekty polegające na tworzeniu publicznych punktów dostępu do Internetu (PIAP) modeli aktywnych, pasywnych i pośrednich, które nie tylko oferować będą bezpłatny dostęp do Internetu, ale również będę przekazywać wiedze na temat obsługi komputera i urządzeń peryferyjnych. Wszystkie projekty zgłaszane w tym działaniu powinny cechować się interoperacyjnością. Postęp wdrażania Wykres 168: Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 35 30 25 20 15 10 5 0-5 31,28 23,95 2,91 3,44 2,96 Alokacja Kontraktacja -0,04 Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla działania na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 28 372 163 EUR (112 495 626,30 PLN). W bieżącym okresie sprawozdawczym alokacja wynosi 31 280 646,00 EUR (140 184 216,18 PLN). Zanotowano wzrost o 2 908 483 EUR (13 166 702,54 PLN). Przyrost wynika z uzyskania środków z KRW i DT 16. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 23 947 270,54 EUR (108 409 293,75 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji w stosunku do ubiegłego okresu zanotował znaczny spadek i obecnie wynosi 76,56 % przy 96,58 % w 2010 r. Przyczyną tego stanu rzeczy jest nieproporcjonalnie wysoki przyrost alokacji w stosunku do spadku kontraktacji. 16 Alokację na działanie IV.1 z KRW i DT zwiększono o kwotę w wysokości 3 830 341 EUR, jednak na podstawie U RPO WŁ z dnia 15.09.2011 r. dokonano przesunięcia kwoty w wysokości 921 859 EUR z działania IV.1 do działania IV.2. 337

Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 550 157,18 EUR (2 181 373,23 PLN) do 3 439 028,72 EUR (15 568 483,00 PLN), co obecnie stanowi 14,36 % kontraktacji. Wykres 170: Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Liczba wniosków Wykres 169 Działanie IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego. Dofinansowanie (w mln EUR*) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 8 0 7 7 1 1 2 2 Miliony EUR 30 25 20 15 10 5 0 25,41 16,44 24,05 23,95 0,05 0,05 0,14 0,14 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zrealizowane Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy Projekty zrealizowane 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Od początku realizacji Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 8 wniosków na kwotę 37 252 058,31 EUR (168 640 067,97 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 25 410 290,00 EUR (115 032 382,82 PLN). W okresie sprawozdawczym nie został złożony żaden wniosek o dofinansowanie. Konkursy W ramach Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w okresie sprawozdawczym nie został ogłoszony żaden konkurs z uwagi na przeznaczenie środków na projekty kluczowe. Ze względu na dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW w następnym okresie sprawozdawczym planowany jest nabór projektów w trybie konkursowym. Konkurs zostanie przeprowadzony w terminie od 27 lutego 2012 do 30 marca 2012 r. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie wniosków o dofinansowanie projektów to 3 830 342,00 EUR (16 296 190,04 PLN 17 kurs EUR = 4,2545 PLN z dnia 30.01.2012 r.). Planowany termin rozstrzygnięcia konkursu to sierpień 2012 r. W ramach planowanego konkursu dofinansowaniu będą mogły podlegać przedsięwzięcia polegające na: 17 Wielkość środków w PLN może ulec zmianie. 338

budowie lub rozbudowie lokalnych/regionalnych bezpiecznych sieci szerokopasmowych współdziałających ze szkieletowymi sieciami regionalnymi/krajowymi (w tym budowa lub rozbudowa lokalnych lub regionalnych szerokopasmowych sieci szkieletowych lub dystrybucyjnych, z dopuszczeniem łącznie z nimi budowy lub rozbudowy sieci dostępowych); budowie, przebudowie lub wyposażeniu inwestycyjnym (w tym oprogramowanie) centrów zarządzania i przetwarzania danych elektronicznych, ze szczególnym uwzględnieniem hurtowni danych i nowoczesnych narzędzi analitycznych; budowie i rozbudowie lokalnych, szerokopasmowych sieci dostępowych poza obszarami miejskimi; tworzeniu publicznych punktów dostępu do Internetu (aktywne, pasywne i modele pośrednie). Projekty zatwierdzone W okresie sprawozdawczym do dofinansowania został zatwierdzony 1 projekt na kwotę 112 971,95 EUR (511 424,00 PLN), w tym dofinansowanie 46 299,98 EUR (209 600,00 PLN). Od początku trwania programu zostało zatwierdzonych 7 projektów, których wartość wynosi ogółem 34 303 657,60 EUR (155 292 657,97 PLN), w tym dofinansowanie 24 047 003,05 EUR (108 860 782,82 PLN). Ponadto, w okresie sprawozdawczym wynikiem pozytywnym zakończyła się ponowna ocena merytoryczna wniosku o dofinansowanie projektu nr WND-RPLD.04.01.00-00-001/10 pn.: Rozbudowa regionalnej sieci szerokopasmowej Telefonii DIALOG S.A. w województwie łódzkim złożonego przez firmę Telefonia DIALOG. Ponowna ocena merytoryczna została przeprowadzona w związku z częściową modyfikacją technologiczną przedmiotowego projektu, czego konsekwencją była zmiana zakresu rzeczowego oraz wysokości dofinansowania ze środków EFRR (zmniejszenie z kwoty 4 647 500,00 PLN na 4 262 881,80 PLN wraz ze zmianą całkowitej wartości projektu z 11 339 900,00 PLN na 10 485 536,95 PLN). W dniu 11 kwietnia 2011 r. ZWŁ zaakceptował w/w zmiany Uchwałą nr 540/11 18. Umowy Łącznie od początku trwania Programu podpisano 7 umów, których wartość wynosi ogółem wynosi 34 223 150,03 EUR (154 928 200,19 PLN), w tym dofinansowanie UE 23 947 270,54 EUR (108 409 293,75 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 1 umowę na kwotę 112 971,95 EUR (511 424,00 PLN), w tym dofinansowanie UE 46 299,98 EUR (209 600,00 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym złożono 19 wniosków o płatność. Od początku realizacji Programu złożono w sumie 33 wnioski o płatność na kwotę 4 686 098,21 EUR 18 Zestawienie dotyczące Liczby projektów nie uwzględnia powyższego faktu, ze względu na to, iż przedmiotowy projekt został już zakwalifikowany do dofinansowania w 2010 r. Fakt ponownej oceny merytorycznej i zakwalifikowania do dofinansowania przedmiotowego projektu nie wpływa na zmianę liczby projektów ogółem zakwalifikowanych do dofinansowania w przedmiotowym działaniu, a jedynie na zmianę wartości ogółem oraz dofinansowania UE realizowanych projektów. 339

(21 213 966,58 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 3 439 028,72 EUR (15 568 483,00 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania IV.1 w okresie sprawozdawczym zakończono realizację 2 projektów na w kwotę 226 969, 60 EUR (1 027 491,40 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 139 499,70 EUR (631 515,15 PLN). Wszystkie projekty zostały zakończone w okresie sprawozdawczym. Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W okresie sprawozdawczym w ramach Działania IV.1 nacisk położono na realizację i rozliczanie projektów zakontraktowanych w roku 2010 r. Wartość dofinansowania w podpisanych umowach odpowiada w przybliżeniu zarówno wartości wsparcia we wnioskach o dofinansowanie po ocenie formalnej jak i we wnioskach zatwierdzonych, co wskazuje na wysoką jakość merytoryczną przygotowanych projektów. Liczba wniosków o płatność złożonych w 2011 r. stanowiła 57% wszystkich wniosków w Działaniu IV.1. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym szacowanym na podstawie zawartych umów, należy stwierdzić, że 76- procentowa kontraktacja w ramach działania przełożyła się na osiągnięcie wskaźnika: Liczba stworzonych PIAP na poziomie 6 szt. co stanowi 75 % wartości z umów o dofinansowanie zakładanej na 2011 r. oraz 1,5 % wartości zakładanej na 2013 r. Działanie IV.2 E-usługi publiczne Realizacja celów Tworzenie społeczeństwa informacyjnego przez administrację publiczną (e-administracja) nie może się zrealizować bez informatyzacji jej samej. Celem działania jest wsparcie przekształcenia administracji publicznej w sposób jak najbardziej przyjazny i wygodny dla petenta, umożliwiający tam gdzie to możliwe, zdalną obsługę spraw rozpatrywanych w urzędach. W ramach Działania IV.2. dofinansowanie otrzymają projekty jednostek sektora finansów publicznych, które planują budowę systemów teleinformatycznych wraz z niezbędną infrastrukturą dla potrzeb elektronicznego obiegu dokumentów oraz obiegu spraw i pracy (workflow), a także modelowania i optymalizacji procesów administracji publicznej. Projekty tego typu mają za zadanie usprawnienie działania komórek w administracji publicznej oraz komunikacji pomiędzy nimi. Z drugiej strony kwalifikują się projekty polegające na budowie szeroko dostępnych dla obywateli regionalnych platform, umożliwiających dostęp przez internet do usług publicznych. Oprócz tego, można składać do Działania IV.2. projekty polegające na rozwoju telefonii internetowej do zastosowania w instytucjach administracji publicznej. Dla bezpieczeństwa obsługiwanych przez administracje publiczna spraw w ramach działania znajdą dofinansowanie projekty dotyczące budowy systemów komunikacji lub kontroli, w tym wdrażanie podpisu elektronicznego, elektronicznej pieczątki oraz innych sposobów uwierzytelniania form elektronicznych. Ponadto, w celu uproszczenia m.in. procedur związanych z zagospodarowaniem przestrzennym województwa dofinansowane zostaną zakwalifikowane projekty dotyczące tworzenia i rozwijania publicznych rejestrów referencyjnych, w tym geograficznych systemów informacji przestrzennej. 340

Postęp wdrażania Wykres 171: Działanie IV.2 E-usługi publiczne. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 35 30 25 20 15 10 5 0 31,49 26,64 10,35 6,01 4,01 5,16 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla działania na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 25 477 537 EUR (101 018 434,21 PLN) W bieżącym okresie sprawozdawczym alokacja wynosi 31 487 956,00 EUR (138 373 744,09 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 26 644 009,83 EUR (120 617 432,48 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji w stosunku do ubiegłego okresu zanotował znaczny spadek i obecnie wynosi 84,62 % przy 101,42 % w 2010 r. Przyczyną tego stanu rzeczy jest nieproporcjonalnie wysoki przyrost alokacji w stosunku do spadku kontraktacji. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 5 923 960,42 EUR (23 488 503,00 PLN) do 10 347 931,24 EUR (46 845 084,74 PLN), co obecnie stanowi 38,84 % kontraktacji. 341

Wykres 173: Działanie IV.2 E-usługi publiczne. Liczba wniosków Wykres 172: Działanie IV.2 E-usługi publiczne. Dofinansowanie (w mln EUR*) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 40 0 37 37 8 8 4 3 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 28,50 27,54 26,64 0,00 2,58 2,58 1,01 0,87 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy Projekty zrealizowane 2007-2013 rok 2011 Miliony EUR Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy Projekty zrealizowane 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Od początku realizacji Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 40 projektów na kwotę 39 398 591,99 EUR (178 357 425,93 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 28 497 569,05 EUR (129 008 495,08 PLN). W okresie sprawozdawczym nie został złożony żaden wniosek o dofinansowanie. Konkursy W ramach Działania IV.2 E-usługi publiczne w okresie sprawozdawczym nie został ogłoszony żaden konkurs. Ze względu na dodatkowe środki uzyskane w ramach KRW w następnym okresie sprawozdawczym planowany jest nabór projektów w trybie konkursowym. Konkurs zostanie przeprowadzony w terminie od 27 lutego 2012 do 30 marca 2012 r. Kwota środków przeznaczona na dofinansowanie wniosków o dofinansowanie projektów wynosi 3 830 341,00 EUR (16 296 185,78 PLN kurs EUR = 4,2545 PLN z dnia 30.01.2012 r.) Termin rozstrzygnięcia konkursu jest planowany na sierpień 2012 r. W ramach planowanego konkursu dofinansowaniu będą mogły podlegać przedsięwzięcia polegające na: budowie systemów teleinformatycznych wraz z niezbędną infrastrukturą dla potrzeb elektronicznego obiegu dokumentów wraz z obiegiem spraw i pracy (workflow) oraz modelowania i optymalizacji procesów w administracji publicznej; budowie szeroko dostępnych dla obywateli regionalnych platform umożliwiających dostęp przez Internet do usług publicznych; budowie systemów komunikacji lub kontroli (podpis elektroniczny, elektroniczna pieczątka oraz inne sposoby uwierzytelniania form elektronicznych); 342

tworzeniu oraz rozwijaniu publicznych rejestrów referencyjnych (w tym geograficznych systemów informacji przestrzennej (GIS); inwestycjach w usługi lub aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-kształcenie), w tym dotyczące usprawnienia informatycznego działalności służb publicznych w zakresie użyteczności publicznej. Projekty zatwierdzone W okresie sprawozdawczym do dofinansowania zostało zatwierdzonych 8 projektów na kwotę 3 160 176,97 EUR (14 306 121,13 PLN), w tym dofinansowanie 2 581 293,59 EUR (11 685 516,06 PLN). Liczba ta wynika z zakwalifikowania do dofinansowania wszystkich projektów znajdujących się na liście rezerwowej, w związku z pojawieniem się środków finansowych w wyniku dokonania realokacji z Działania IV.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego oraz Działania IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw do Działania IV.2 E-usługi publiczne. Od początku trwania programu zostały zatwierdzone 37 projekty, których wartość wynosi ogółem 37 724 744,65 EUR (170 779 919,04 PLN), w tym dofinansowanie 27 538 715,43 EUR (124 667 764,75 PLN). Umowy Łącznie od początku trwania programu podpisano 37 umów, których wartość wynosi ogółem wynosi 37 443 624,58 EUR (169 507 288,49 PLN), w tym dofinansowanie UE 26 644 009,83 EUR (120 617 432,48 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 8 umów na kwotę 2 932 780,02 EUR (13 276 695,13 PLN), w tym dofinansowanie UE 2 581 293,59 EUR (11 685 516,06 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym złożono 54 wnioski o płatność. Od początku realizacji programu złożono w sumie 180 wnioski o płatność na kwotę 16 376 368,05 EUR (74 135 818,15 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 10 347 931,24 EUR (46 845 084,74 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania IV.2 w okresie sprawozdawczym zakończono realizację 3 projektów na w kwotę 1 143 752,87 EUR (5 177 769,22 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 865 306,20 EUR (3 917 241,17 PLN). Od początku realizacji programu zakończono 4 projekty na w kwotę 1 324 852,93 EUR (5 997 609,22 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 1 006 628,93 EUR (4 557 009,17 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W okresie sprawozdawczym w ramach Działania IV.2 nacisk położono na realizację i rozliczanie projektów zakontraktowanych w roku 2010 r. W Działaniu IV.2 można zauważyć, iż wartość wniosków zakwalifikowanych do dofinansowania stanowi 96,63% wartości wniosków, które uzyskały pozytywna ocenę formalną oraz niewiele mniej biorąc pod uwagę stosunek wartości podpisanych umów do projektów pozytywnie ocenionych pod względem formalnym. Wskazuje to na wysoki poziom merytoryczny składanych wniosków 343

W 2011 r. płatności stanowiły 45% całkowitej wartości płatności w Działaniu od początku realizacji programu, co świadczy o zaangażowaniu realizacji projektów. Liczba wniosków o płatność złożonych w 2011 r. stanowiła 30% wszystkich wniosków w Działaniu IV.2. W ramach przedmiotowego działania dominowały zakupy zestawów komputerowych -347 szt., oraz oprogramowanie-67 szt. Liczbę osób korzystających z usług on-line szacuje się na 366 836 osób. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym szacowanym na podstawie zawartych umów, należy stwierdzić, że 84- procentowa kontraktacja w ramach działania przełożyła się na osiągnięcie wskaźnika: Liczba udostępnionych e-usług publicznych stworzonych w ramach działania na poziomie 15 szt., co stanowi 16 % wartości szacowanej (z umów o dofinansowanie zakładanej na rok 2011 r. oraz pięciokrotność wartości docelowej na 2013 r., która wynosi 3 szt. Wartość szacowana (z umów o dofinansowanie) na 2013 r. wynosi 138 szt. Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw Realizacja celów Działanie IV.3 stanowi uzupełnienie wsparcia inwestycyjnego MŚP, które planują swój rozwój na rynku w oparciu o świadczenie usług internetowych (on-line), gdyż w ten sposób stają się częścią procesu tworzenia społeczeństwa informacyjnego w regionie. W ramach Działania dofinansowanie otrzymają projekty MŚP dotyczące zakupów inwestycyjnych oraz ich wdrożenia w celu świadczenia usług on-line przy wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi ICT, czyli m.in. e-handel, e-edukacja i e-szkolenia, tworzenie sieci. Ponadto, w ramach Działania IV.3. wspierane są projekty w zakresie przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych, których efektem jest realizacja procesów biznesowych (typu B2B) w formie elektronicznej obejmujących maksymalnie dwa MŚP. Do dofinansowania kwalifikują się również projekty z zakresu cyfryzacji kin lub produkcji i transmisji telewizyjnej w technologii cyfrowej zakładające rozwój działalności beneficjenta w Internecie (on-line). Wsparcie tych typów projektów ma na celu przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w kontekście rozwoju technologicznego oraz zapewnienie szerszych możliwości wykorzystania technologii cyfrowych. Działanie to cieszyło się dużym zainteresowaniem beneficjentów i ujawniło olbrzymią determinację i chęć uczenia się przedsiębiorców jak skutecznie pozyskiwać środki unijne, ale także jak podnosić efektywność i innowacyjność. 344

Postęp wdrażania Wykres 174: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) 20 15 15,34 13,17 Miliony EUR 10 5 0-5 5,53 5,06 1,10 Alokacja -1,26 Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 16 596 964 EUR (65 806 962,26 PLN). W bieżącym okresie sprawozdawczym alokacja wynosi 15 338 745,00 EUR (68 029 424,67 PLN). Spadek wynika z faktu realokacji kwoty 1 258 219 EUR z działania IV.3 (kod 15) do Działania IV.2 (kod 11, kod 13). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 13 171 779,99 EUR (59 628 648,01 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji w stosunku do ubiegłego okresu zanotował znaczny spadek i obecnie wynosi 85,87 % przy 92,11% w 2010 r. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 542 954,05 EUR (2 152 812,80 PLN) do 5 531 237,33 EUR (25 039 911,38 PLN), co obecnie stanowi 41,99 % kontraktacji. Wykres 175: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Liczba wniosków 250 200 150 100 50 0 209 Pozytywna ocena formalna 168 161** 30 6 13 12** 22 Projekty zatwierdzone Umowy Projekty zrealizowane Wykres 176: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Dofinansowanie (w mln EUR*) Miliony EUR 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 20,88 Pozytywna ocena formalna 0,52 15,04 Projekty zatwierdzone 13,17 1,39 1,23 Umowy 0,79 0,69 Projekty zrealizowane 2007-2013 Rok 2011 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 345

*we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. *wartość po odliczeniu umów rozwiązanych Wnioski o dofinansowanie Od początku realizacji Programu pozytywnie pod względem formalnym oceniono 209 projektów na kwotę 34 381 548,69 EUR (155 645 270,90 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 20 881 139,72 EUR (94 528 919,53 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 6 projektów na kwotę 782 540,47 EUR (3 542 560,70 PLN), w tym dofinansowanie 516 016,40 EUR (2 336 006,25 PLN). Konkursy W ramach Działania IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw w okresie sprawozdawczym nie został ogłoszony żaden konkurs. W ramach Działania IV.3 nie jest planowany w 2012 r. żaden konkurs. Projekty zatwierdzone W okresie sprawozdawczym do dofinansowania zostało zatwierdzonych 13 projektów na kwotę 2 063 040,14 EUR (9 339 382,70 PLN), w tym dofinansowanie 1 390 538,16 EUR (6 294 966,25 PLN). Od początku trwania programu zostało zatwierdzone 168 projektów, których wartość wynosi ogółem 24 801 853,74 EUR (112 277 991,90 PLN), w tym dofinansowanie UE 15 038 258,48 EUR (68 078 196,12 PLN). Umowy Od początku okresu programowania w ramach Działania IV.3 podpisano 168 umów (w tym 6 rozwiązanych w latach 2007-2010 i jedna umowa rozwiązana w 2011 r.). Według stanu na dzień 31 grudnia 2011 r. w Działaniu IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw było podpisanych podpisano 161 umów, których wartość ogółem wynosi 22 036 218,16 EUR (99 757 959,60 PLN), w tym dofinansowanie UE 13 171 779,99 EUR (59 628 648,01 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym złożono 389 wniosków o płatność. Od początku realizacji programu złożono w sumie 499 wniosków o płatność na kwotę 9 320 040,65 EUR (42 191 824,02 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 5 531 237,33 EUR (25 039 911,38 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania IV.3 w okresie sprawozdawczym zakończono realizację 22 projektów na kwotę 1 299 487,60 EUR (5 882 780,35 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 687 399,00 EUR (3 111 855,28 PLN). Od początku realizacji Programu zakończono 30 projektów na w kwotę 1 490 053,61 EUR (6 745 472,68 PLN), z czego dofinansowanie z UE w wysokości 793 244,01 EUR (3 591 015,63 PLN). 346

Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) Działanie IV.3 cechuje największy spośród działań IV Osi priorytetowej stopień zaawansowania płatności i wynosi 42% zakontraktowanych środków dofinansowania UE. Wartość płatności w okresie sprawozdawczym stanowi ponad 90% płatności od początku okresu realizacji RPO WŁ. W przypadku Działania IV.3 inaczej niż w pozostałych działaniach w ramach IV Osi priorytetowej stosunek wartości wsparcia dla wniosków zakwalifikowanych do wsparcia w stosunku do wniosków pozytywnych formalnie jest stosunkowo niski (72%). Oznaczać to może niższą jakość przygotowywanych projektów, co może znaleźć potwierdzenie w stosunkowo dużej liczbie umów rozwiązanych. Przyczyn tego stanu rzeczy można doszukiwać się w dominującej grupie beneficjentów, którą stanowią przedsiębiorcy, z reguły gorzej przygotowani w zakresie opracowywania dokumentacji projektowej niż JST oraz będący znacznie bardziej podatni i wrażliwi na zmiany sytuacji gospodarczej. Ze względu na konieczność bardziej szczegółowej identyfikacji działalności w sektorze 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy oraz 22 Inne niewyszczególnione usługi dominujące wśród firm realizujących projekty w Działaniu IV.3. w poniższej tabeli przedstawiono rozkład beneficjentów ze względu na kod PKD. W zestawieniu nie ujęto kodów występujących pojedynczo, stąd suma wszystkich wartości nie będzie równa liczbie podpisanych umów w przedmiotowym działaniu. Kody PKD w sektorze 06: Tabela 56: Działanie IV.3 E-technologie dla przedsiębiorstw. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi oraz 06 Nieokreślony przemysł wytwórczy. Kod PKD Nazwa działalności Liczba Kody PKD w sektorze 6 22.29.z Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 3 14.12.z Produkcja odzieży 2 Kody PKD w sektorze 22 Kod PKD Nazwa działalności Liczba 84 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 63 Działalność usługowa w zakresie informacji 20 62 Działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w 12 zakresie informatyki oraz działalność powiązana 85 Edukacja 12 47 Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi 11 18 Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 6 70 Działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane z zarządzaniem 74 Pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 6 38 6 91 Działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała działalność związana z kulturą 6 347

69 Działalność prawnicza, rachunkowo-księgowa i doradztwo podatkowe 90 Działalność twórcza związana z kulturą i rozrywką 5 46 Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami 4 samochodowymi 73 Reklama, badanie rynku i opinii publicznej 4 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 3 71 Działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i 3 analizy techniczne 94 Działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna 3 72 Badania naukowe i prace rozwojowe 2 5 Źródło: opracowane własne Biorąc pod uwagę powyższe zestawienie, jednoznacznie nie można wskazać dominującego sektora w ramach, którego realizowanych jest najwięcej projektów z Działania IV.3. Uszczegółowienie sektora 22 inne niewyszczególnione usługi na poszczególne kody PKD pozwala jedynie stwierdzić, iż spośród realizujących projekty najwięcej należy do grupy Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne oraz Działalność usługowa w zakresie informacji. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym szacowanym na podstawie zawartych umów, należy stwierdzić, że 85,87 - procentowa kontraktacja w ramach działania przełożyła się w okresie sprawozdawczym na osiągnięcie wskaźnika: Liczba wspartych MŚP na poziomie 13 szt., co stanowi 19 % wartości szacowanej (z umów o dofinansowanie) zakładanej na 2011 r. Ponadto, szacuje się, iż w 2013 r. wartość z umów o dofinansowanie będzie wynosić 60 % wartości docelowej. 348

V OŚ PRIORYTETOWA: INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA 3.1.1 Osiągnięcie celów i analiza postępów Informacje nt. fizycznych postępów V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna zostały zamieszczone w Tabeli 4 Postęp fizyczny programu operacyjnego wg priorytetów, stanowiącej załącznik nr IV do Sprawozdania. Analiza jakościowa Zgodność z dokumentami programowymi Wsparcie w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna obejmuje działania z zakresu infrastruktury ochrony zdrowia, pomocy społecznej, infrastruktury edukacyjnej i infrastruktury kultury i ma na celu niwelację zdiagnozowanych w regionie łódzkim problemów i zagrożeń, przy wykorzystaniu jego potencjału. Chodzi tu w szczególności o potencjał ludzki, związany z coraz lepiej wykształconymi młodymi ludźmi, posiadaniem światowej klasy specjalistów w dziedzinie medycyny oraz dysponowaniem wykwalifikowaną kadrą pomocy społecznej. Region łódzki, a w szczególności Miasto Łódź zapewnia szeroki dostęp do różnych placówek edukacyjnych. Na terenie Łodzi funkcjonuje ponad 20 szkół wyższych. Łódź to także zagłębie licznych placówek kulturalnych, począwszy od Filharmonii Łódzkiej po liczne teatry, kina i muzea. Od zawsze też Łódź była znana jako miasto czterech kultur - rosyjskiej, niemieckiej, żydowskiej i polskiej. Cele V Osi Priorytetowej: Infrastruktura społeczna są zgodne ze Strategią Europa 2020 w zakresie priorytetów: Inteligentny rozwój gospodarka oparta na wiedzy i innowacji, którego realizacja m.in. wymaga podniesienia jakości edukacji; Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, co oznacza gospodarkę charakteryzującą się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającą spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, gdzie duże znaczenie ma zapewnienie właściwej infrastruktury, w tym edukacyjnej i kulturowej. Założenia V Osi priorytetowej są również spójne z KPR Europa 2020 KPR, w szczególności w zakresie Priorytetu: 1. Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego w odniesieniu do celu 1.7. Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej, który zakłada inwestycje w infrastrukturę edukacji, ochrony zdrowia czy kultury, która pozwala na zwiększanie potencjału regionów oraz zapobiega pogłębianiu się nierówności i sprzyja włączeniu społecznemu. Również Priorytet 3. Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu jest spójny z celami V Osi priorytetowej. Dotyczy to zwłaszcza celu 3.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, który postrzegany jest szeroko i obejmuje system pomocy społecznej i ochrony zdrowia w kontekście ograniczenia skali ubóstwa i wykluczenia społecznego. Cele V Osi Priorytetowej RPO WŁ znajdują również swoje odzwierciedlenie w Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 w zakresie sfery społecznej, w szczególności w odniesieniu do celów strategicznych dot. podniesienia poziomu wykształcenia mieszkańców województwa, poziomu jakości życia, zmniejszenia zjawisk wykluczania społecznego i modernizacji systemów pomocy społecznej. W ramach sfery 349

funkcjonalno-przestrzennej Strategii w odniesieniu do celu strategicznego: Umocnienie identyfikacji mieszkańców z województwem, spójność dotyczy celów Działania V.4: Infrastruktura kultury. Postęp wdrażania Wykres 177: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 140 120 100 80 60 40 20 0 120,77 114,55 50,28 54,42 12,92 20,57 19,78 0,00 Alokacja Kontraktacja Płatności Deklaracje zatwierdzone przez IC 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja V Osi Priorytetowej: Infrastruktura Społeczna nie uległa zmianie w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym i wynosi 120 765 709 EUR ( 521 804 918,65 PLN). Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wyniosła 114 550 996,49 EUR (518 572 361,12 PLN), co stanowi 94,85 % alokacji, wzrastając w okresie sprawozdawczym o 12 917 467,58 EUR (58 477 375,74 PLN). Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym zdecydowanie wzrosły. Od początku wdrażania programu wynoszą 50 283 014,59 EUR (227 631 207,06 PLN), co stanowi 43,90 % kontraktacji. W okresie sprawozdawczym płatności wzrosły o kwotę 20 568 075,51 EUR (93 111 655,19 PLN). Wartość Deklaracji zatwierdzonych przez IC na koniec okresu sprawozdawczego wynosi 54 418 440,02 EUR i wzrosła w okresie sprawozdawczym o kwotę 19 783 700,02 EUR. Również w przypadku V Osi priorytetowej dostrzegalny jest znaczny postęp we wdrażaniu, który obecnie dotyczy głównie etapu realizacji i rozliczenia wniosków o zwrot zaangażowanych środków w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna. 350

Postęp wdrażania Wykres 178: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Liczba projektów Wykres 179: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Dofinasowanie (w mln EUR*) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 187 1 96 96 28 12 12 10 Miliony EUR 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 165,99 118,36 114,55 4,24 12,26 11,64 11,95 5,81 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Do końca okresu pozytywnie pod względem formalnym oceniono łącznie 187 wniosków na kwotę 246 860 495,38 EUR (1 117 537 462,59 PLN), w tym dofinansowanie na kwotę 165 985 986,34 EUR (751 418 560,16 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 1 projekt na kwotę 6 538 405,35 EUR (29 599 361,00 PLN) w tym, dofinansowanie 4 236 886,66 EUR (19 180 385,93 PLN). W ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna przeprowadzono 4 konkursy. Zainteresowanie nimi było duże i pozwoliło na kontraktację całej dostępnej kwoty alokacji. Do dofinansowania zatwierdzono 96 wniosków na kwotę ogółem 173 998 022,85 EUR (787 689 049,46 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 118 364 515,90 EUR (535 836 163,47 PLN). W roku 2011 zatwierdzono 12 projektów na kwotę 19 792 486,56 EUR (89 600 586,67 PLN), w tym dofinansowanie 12 264 133,83 EUR (55 519 733,83 PLN). W okresie sprawozdawczym zwiększyła się liczba podpisanych umów. Od początku Programu podpisano 96 umów na kwotę ogółem 169 447 332,70 EUR (767 088 075,13 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 114 550 996,49 EUR (518 572 361,12 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 12 umów, dla których wartość dofinansowania z EFRR wynosi 11 642 384,07 EUR (52 705 072,69 PLN). W okresie sprawozdawczym wzrosła liczba wniosków o płatność składanych przez beneficjentów. W okresie sprawozdawczym w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna zatwierdzono 161 wniosków o płatność, w których kwota dofinansowania z UE wyniosła 20 568 070,51 EUR (93 111 655,19 PLN), podczas gdy od początku realizacji Programu złożono ich 451 na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 50 283 014,59 EUR (227 631 207,06 PLN). 351

W bieżącym okresie sprawozdawczym w ramach V Osi Priorytetowej: Infrastruktura społeczna zostało zakończonych 10 projektów, których kwota dofinansowania UE wynosi 5 810 765,11 EUR (26 305 333,66 PLN). W sumie, od początku trwania Programu zakończono 28 projektów na kwotę 11 945 679,16 EUR (54 078 089,58 PLN). Realizacja celów Celem V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna jest zwiększenie dostępu mieszkańców regionu łódzkiego do ośrodków oferujących kompleksowe usługi medyczne, podniesienie potencjału instytucji pomocy społecznej, podniesienie standardów i poziomu kształcenia, jak również wzrost identyfikacji mieszkańców z kulturą regionu. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez wsparcie bazy edukacyjnej, medycznej, pomocy społecznej oraz kultury, przede wszystkim poprzez dofinansowanie projektów polegających na przebudowie placówek ochrony zdrowia, zakupie lub odnowieniu aparatury medycznej, budowie lub przebudowie obiektów pomocy społecznej, szkół i innych jednostek prowadzących działalność edukacyjną, zakupie wyposażenia tych placówek, budowie lub przebudowie infrastruktury kulturalnej i zakupie wyposażenia. Realizacja projektów w ramach V Osi priorytetowej przyczyni się do podniesienia standardu infrastruktury w przedmiotowym zakresie, a w efekcie do polepszenia dostępności oferowanych usług. Biorąc pod uwagę poziom wdrażania V Osi priorytetowej na koniec 2011 r. możemy już zauważyć postępy w sferze opieki społecznej i edukacji, gdzie zostały zakończone projekty. W ramach wsparcia udało się wesprzeć infrastrukturę, dostosować ją do potrzeb niepełnosprawnych, oraz zakupić niezbędne wyposażenie, w tym dydaktyczne i sportowe. Realokacje W okresie sprawozdawczym w ramach V Osi priorytetowej miały miejsce przesunięcia środków w celu umożliwienia dofinansowania projektów z listy rezerwowej. Przesunięto kwotę 34 853 EUR z działania V.2 (kod 77) do działania V.3 (kod75); Przesunięto kwotę 622 408 EUR z działania V.1 (kod 76) oraz z działania V.2 (kod 77 i 79) do działania V.3 (kod 75); Przesunięto kwotę 810 680 EUR z działań: V.2 (kod 77, kod 79) i V.4 (kod 59) do działania V.3 (kod 75); Przesunięto kwotę 1 069 871 EUR z działań: V.2 (kod 79), V.3 (kod 75) i V.4 (kod 59) do działania V.1 (kod 76). Realokację uzasadniono: wzrostem kursu euro (wzrost alokacji wyrażonej w PLN); oszczędnościami poprzetargowymi; możliwością dofinansowania projektów z list rezerwowych. Rozkład projektów w V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna wg działu gospodarki Projekty realizowane w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna dotyczą następujących działów gospodarki: 352

18 Edukacja - 47 umów na kwotę ogółem 37 915 441,11 EUR (171 643 201,92 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 29 012 544,49 EUR (131 339 788,90 PLN); 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 11 umów na kwotę 49 874 729,41 EUR (225 782 900,06 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 38 097 735,50 EUR (172 468 448,60 PLN); 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne 8 umów na kwotę 6 790 664,29 EUR (30 741 337,22 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 4 970 908,56 EUR (22 503 303,07 PLN); 22 Inne niewyszczególnione usługi - 30 umów na kwotę 74 866 497,89 EUR (338 920 635,93 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 42 469 807,94 EUR (192 260 820,55 PLN). Zdecydowanie najwięcej projektów pod względem ilościowym realizowanych jest w ramach działu 18 Edukacja oraz Działu 22 Inne niewyszczególnione usługi. Biorąc pod uwagę wysokość dofinansowania z EFRR zdecydowanie największa wartość przypadła dla działu 22 Inne niewyszczególnione usługi, a na drugim miejscu działu 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, w ramach którego jest realizowanych tylko 11 umów, podczas gdy ich średnia wartość wynosi 451 900,78 EUR (2 045 754,82 PLN). Wykres 180: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Liczba projektów w danym dziale gospodarki (w %) Wykres 181: Wykres: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Dofinansowanie UE przypadające na dany dział gospodarki (w %) 31% 49% 37% 25% 8% 12% 5% 33% 18 Edukacja 18 Edukacja 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne 22 Inne niewyszczególnione usługi 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne 22 Inne niewyszczególnione usługi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 353

wg obszaru realizacji Tabela 57: Liczba i wartość dofinansowania umów w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna pod względem obszaru realizacji Obszar realizacji Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) obszar miejski 66 98 889 839,61 obszar wiejski 30 15 661 156,88 RAZEM 96 114 550 996,49 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wykres 182: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Liczba projektów UE przypadająca na dany obszar realizacji (w %) Wykres 183: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna. Dofinansowanie UE przypadające na dany obszar realizacji (w %) 31% 14% 69% 86% Obszar miejski Obszar wiejski Obszar miejski Obszar wiejski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Porównując liczbę podpisanych umów o dofinansowanie, stwierdzić należy, że ponad 2/3 projektów realizowana jest na obszarze miejskim 66 umów o dofinansowanie na kwotę wsparcia z EFRR w wysokości 98 889 839,61 EUR (447 674 303,94 PLN). Inwestycje realizowane na obszarze wiejskim otrzymały wsparcie w ramach 30 umów, dla których wartość dofinansowania z EFRR wynosi: 15 661 156,88 EUR (70 898 057,18 PLN). Ponad 86 % środków przeznaczono na projekty realizowane na obszarze miejskim, niecałe 14 % na obszarze wiejskim. Biorąc pod uwagę rozdysponowanie przedmiotowe środków w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna nie dziwi taki właśnie rozkład, bowiem większość infrastruktury ochrony zdrowia, edukacji i kultury zlokalizowana jest właśnie na obszarach miejskich. 354

wg kategorii interwencji Od początku wdrażania V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna podpisano 96 umów o dofinansowanie w ramach następujących obszarów tematycznych: 58 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego - 7 umów, w których dofinansowanie UE wynosi 21 256 354,79 EUR (96 227 518,13 PLN); 59 Rozwój infrastruktury kulturalnej - 23 umowy, w których dofinansowanie UE wynosi 21 213 453,15 EUR (96 033 302,42 PLN); 75 Infrastruktura systemu oświaty - 47 umów na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 29 012 544,49 EUR (131 339 788,90 PLN); 76 Infrastruktura ochrony zdrowia - 11 umów na łączną kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 38 097 735,50 EUR (172 468 448,60 PLN); 77 Infrastruktura opiekuńczo-wychowawcza - 1 umowa na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 122 676,41 EUR (555 356,09 PLN); 79 Pozostała infrastruktura społeczna - 7 umów na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 4 848 232,16 EUR (21 947 946,98 PLN). Biorąc pod uwagę ilość podpisanych umów zdecydowanie dominuje obszar odnoszący się do infrastruktury oświaty. Biorąc pod uwagę wartość wsparcia w ramach V Osi priorytetowej, najwięcej przeznaczono na infrastrukturę ochrony zdrowia, infrastruktura systemu oświaty angażuje mniej środków wsparcia, co świadczy o tym, iż pomimo realizacji dużej liczby projektów są one o stosunkowo małej wartości. Najmniej środków wykorzystuje kategoria interwencji: 77 Infrastruktura opiekuńczo-wychowawcza, w ramach której realizowany jest tylko jeden projekt. Wykres 184: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %) Wykres 185: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %) 1% 12% 49% 7% 7% 24% 0,11% 33,26% 4,23% 25,33% 18,56% 18,52% 58 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego 59 Rozwój infrastruktury kulturalnej 75 Infrastruktura systemu oświaty 76 Infrastruktura ochrony zdrowia 77 Infrastruktura opiekuńczo-wychowawcza 79 Pozostała infrastruktura społeczna 58 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego 59 Rozwój infrastruktury kulturalnej 75 Infrastruktura systemu oświaty 76 Infrastruktura ochrony zdrowia 77 Infrastruktura opiekuńczo-wychowawcza 79 Pozostała infrastruktura społeczna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 355

wg form prawnych Tabela 58: Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna Forma prawna Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) JST 81 70 277 167,67 Inne (publiczny zakład opieki zdrowotnej) 6 24 284 888,14 Organizacja non profit 3 10 093 530,80 Uczelnie, jednostki naukowe 5 9 413 813,66 Organy władzy, administracji rządowej 1 481 596,22 RAZEM 96 114 550 996,49 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Spośród 96 beneficjentów V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna zdecydowanie dominującą grupę, ponad 84 % wszystkich beneficjentów stanowią jednostki samorządu terytorialnego. Drugą pod względem liczebności grupę stanowią publiczne zakłady opieki zdrowotnej z udziałem 6,25 % ogółu beneficjentów. Udział pozostałych typów beneficjentów jest nieznaczący. Rozkład projektów ze względu na rodzaj beneficjanta przedstawia się następująco: JST 81 umów na kwotę 111 256 385,69 EUR (503 657 658,03 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR 70 277 167,67 EUR (318 144 738,06 PLN); Organizacja non profit 3 umowy o wartości 11 972 666,83 EUR (54 200 262,74 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR 10 093 530,80 EUR (45 693 413,92 PLN); Inne (publiczny zakład opieki zdrowotnej) 6 umów o wartości 31 678 674,15 EUR (143 409 357,86 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR 24 284 888,14 EUR (109 937 688,62 PLN); Organy władzy, administracji rządowej 1 umowa o wartości 566 583,79 EUR (2 564 924,80 PLN), w tym dofinansowanie EFRR 481 596,22 EUR (2 180 186,08 PLN); Uczelnie, jednostki naukowe 5 umów o wartości 13 973 022,24 EUR (63 255 871,70 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 9 413 813,66 EUR (42 616 334,44 PLN). Pod względem wartości zawartych umów o dofinansowanie, wśród beneficjentów również dominują JST. Drugą pod względem wielkości udzielonego wsparcia grupą są publiczne zakłady opieki zdrowotnej, a trzecią organizacje non profit, wśród których beneficjentami są 2 stowarzyszenia i Kościół Katolicki. 356

Wykres 187: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Liczba umów pod względem form prawnych w (%) Wykres 186: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Liczba umów pod względem form prawnych w (%) 3% 1% 5% 6% 9% 8% 1% 21% 85% 61% Inne (publiczny zakład opieki zdrowotnej) JST Organizacja non profit Organy władzy, administracji rządowej Uczelnie, jednostki naukowe Inne (publiczny zakład opieki zdrowotnej) JST Organizacja non profit Organy władzy, administracji rządowej Uczelnie, jednostki naukowe wg powiatów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Liczba projektów realizowanych na terenie poszczególnych powiatów w ramach V Osi priorytetowej. Jeżeli projekt realizowany jest na terenie kilku powiatów, w każdym z nich wykazywany jest jako osobny projekt. Wykres 188: V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna Rozkład projektów w poszczególnych powiatach 25 20 20 15 10 5 4 1 4 2 6 5 2 2 6 9 3 3 2 5 2 10 5 7 1 7 0 bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łowicki łódzki wschodni M. Łódź M. Piotrków Trybunalski M. Skierniewice opoczyński pabianicki pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki tomaszowski wieluński zduńskowolski zgierski Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 357

Biorąc pod uwagę ilość umów i ich rozkład terytorialny stwierdzić należy, iż istnieje duża rozpiętość w odniesieniu do poszczególnych powiatów województwa łódzkiego. Najwięcej projektów jest realizowanych w mieście Łodzi. Na kolejnych miejscach znajdują się powiaty: wieluński, sieradzki, pabianicki, łowicki, zgierski łódzki wschodni, tomaszowski oraz radomszczański. W powiatach: łęczyckim, skierniewickim i wieruszowskim nie jest realizowany żaden projekt w ramach V Osi Priorytetowej: Infrastruktura społeczna. Analiza realizacji wskaźników programowych V Oś priorytetowa: Infrastruktura społeczna 1/ Liczba projektów z zakresu kultury szt. (wskaźnik produktu) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w ramach działania V.4 Infrastruktura kultury w oparciu o KSI (SIMIK 07-13). Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. Z uwagi na to, że zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2011 r. wg KSI (SIMIK 07-13), w ramach Działania V.4 nie zakończono żadnego z projektów, realizacja wskaźnika, podobnie jak w przypadku sprawozdania rocznego za 2010 r., wykazywana jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie wynosi 30 szt., co wypełnia wartość docelową na 2015 r. 2/ Liczba projektów w zakresie infrastruktury pomocy społecznej szt. (wskaźnik produktu) Wykres 189: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej Wykres 190: Realizacja rzeczowa. Liczba projektów w zakresie infrastruktury pomocy społecznej w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej mln euro 6 5 4 3 2 1 5 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 1,2 szt. 10 8 6 4 2 8 3 szacowana realizacja realizacja 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w Działaniu V.2 Infrastruktura pomocy społecznej, w oparciu o system KSI (SIMIK 358

07-13). Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. W wyniku przeprowadzonego procesu renegocjacji Programu zmianie uległa wartość docelowa wskaźnika z: 30 szt. (2013 r.) i 38 szt. (2015 r.) na: 6 szt. (2013) i 8 szt. (2015 r.). Według stanu na koniec 2011 r., realizacja wskaźnika została osiągnięta na poziomie 3 projektów, co oznacza przyrost jej wartości w porównaniu do sprawozdania rocznego za rok 2010, o 1 projekt. W ujęciu procentowym osiągnięta realizacja wskaźnika wynosi 50 % zakładanej wartości docelowej na 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie wynosi 8 szt., co wypełnia wartość docelową zakładaną do osiągnięcia na 2015 r. 3/ Liczba projektów z zakresu ochrony zdrowia szt. (wskaźnik produktu) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie projektów w Działaniu V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia w oparciu o system KSI (SIMIK 07-13). Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2011 r. realizacja wskaźnika wykazywana jest na zerowym poziomie, z uwagi na brak projektów zakończonych w ramach powyższego Działania. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie, zgodnie z KSI (SIMIK 07-13) wynosi 11 szt., co stanowi ponad 12 % wartości docelowej zakładanej na 2013 r. Przy badaniu postępów w realizacji wskaźnika należy wziąć pod uwagę fakt, że środki unijne w ramach RPO WŁ zostały przeznaczone na projekty droższe, bardziej kompleksowe, których realizacja przyniesie większe efekty, niż finansowanie wielu małych inwestycji. Oznacza to, że w rzeczywistości realizowanych jest znacznie mniej projektów, niż to zakładano pierwotnie (m.in. na podstawie wartości projektów w ramach ZPORR), określając wartości docelowe wskaźnika. Wnioskowane przez IZ RPO WŁ zmniejszenie wartości docelowych wskaźnika nie zostało zatwierdzone w drodze przeprowadzonych renegocjacji Programu, co oznacza, że osiągnięcie zakładanych w Programie wartości docelowych jest trudne do zrealizowania. 359

4/ Liczba projektów z zakresu edukacji szt. (wskaźnik produktu) Wykres 191: Realizacja finansowa. Liczba projektów z zakresu edukacji w ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna Wykres 192 Realizacja rzeczowa. Wartość projektów w ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna mln euro 35 30 25 20 15 10 29 10,8 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych szt. 60 45 30 15 47 25 szacowana realizacja realizacja 5 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik szacowany jest na podstawie liczby podpisanych umów w Działaniu V.3 Infrastruktura edukacyjna w oparciu o system KSI (SIMIK 07-13). Realizacja wskaźnika wykazywana jest na podstawie projektów zakończonych w w/w Działaniu. W ramach powyższego działania, zgodnie ze stanem na koniec grudnia 2011 r., zakończonych zostało 25 projektów, co wypełnia wartość docelową zaplanowaną na rok 2015. W porównaniu do stanu na koniec 2010 roku, w okresie sprawozdawczym, realizacja wskaźnika zwiększyła się o 7 szt. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie wynosi 47 szt. 5/ Liczba utworzonych miejsc pracy w sferze kultury, w tym: - mężczyźni, - kobiety szt. (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury i wykazywany w oparciu o widniejący w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnik rezultatu dla powyższego Działania: Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) szt. Z uwagi na brak projektów zakończonych w Działaniu V.4, wg stanu na koniec grudnia 2011 r. realizacja wskaźnika wykazywana jest na zerowym poziomie. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie wynosi 85 szt., co stanowi ponad 40 % wartości docelowej na 2015 r. W chwili obecnej IZ RPO WŁ nie ma możliwości wykazania podziału wskaźnika na płeć, stąd dane te nie zostały zawarte w załączniku nr 4 do sprawozdania. Dane takie zostaną pozyskane w drodze przeprowadzonej ankiety wśród beneficjentów, po zakończeniu realizacji projektów, tak aby w miarę możliwości ich wyniki można było zawrzeć w sprawozdaniu rocznym za 2012 r. 360

6/ Liczba studentów korzystających z efektów projektów osoby (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany w ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna i wykazywany na podstawie sumy funkcjonujących w KSI (SIMIK 07-13) 2 wskaźników rezultatu: - Liczba studentów korzystających z infrastruktury dydaktycznej wspartej w wyniku realizacji projektów (osoby); - Liczba studentów korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektów (osoby); W wyniku przeprowadzonych renegocjacji Programu zmianie uległ sposób wykazywania wskaźnika. Począwszy od II półrocza 2011 r. nie ujmuje się w ramach wskaźnika uczniów korzystających z infrastruktury dydaktycznej/ infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektów. Według stanu na koniec 2011 r., zgodnie z KSI (SIMIK 07-13), wskaźnik został osiągnięty na łącznym poziomie 13 054 osób, co wypełnia wartość docelową zaplanowaną na 2015 r. W samym 2011 r., na podstawie operacji zakończonych, realizacja wskaźnika zwiększyła się o 6 400 osób. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie wynosi 12 830 osób. 7/ Liczba utworzonych miejsc pracy w sferze pomocy społecznej, w tym: - mężczyźni, - kobiety szt. (wskaźnik rezultatu) Wykres 194: Realizacja finansowa. Wartość projektów w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej Wykres 193: Realizacja rzeczowa. Liczba utworzonych miejsc pracy w sferze pomocy społecznej mln euro 6 5 4 3 2 1 5 wartość dofinansowania UE w podpisanych umowach wartość dofinansowania UE w projektach zakończonych 1,2 75 szt. 50 25 58 26 szacowana realizacja realizacja 0 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej i wykazywany w oparciu o widniejący w KSI (SIMIK 07-13) dla powyższego działania wskaźnik rezultatu: Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) szt. Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego wskaźnik zrealizowano na poziomie 26 osób, co stanowi ponad 43 % wartości docelowej zakładanej do osiągnięcia na 2015 r. 361

Szacowana realizacja wskaźnika wynosi 58 osób, co stanowi ok. 97 % wartości docelowej dla 2015 r. Brak obecnie danych nt. szacowanej wartości wskaźnika w podziale na płeć. Dane dotyczące natomiast wartości realizacji wskaźnika w podziale na płeć zostały pozyskane w drodze przeprowadzonych ankiet wśród beneficjentów projektów zakończonych, wg stanu na koniec 2011 roku. Zgodnie z przekazanymi informacjami od 3 beneficjentów projektów zakończonych, realizacja powyższego podwskaźnika kształtuje się następująco: mężczyźni 7,5 osoby i kobiety 27,25 osób, co daje łącznie 34,75 osób (w KSI realizacja wykazana jest na poziomie 26 osób). W celu dalszego monitorowania realizacji podwskaźników ankieta ta zostanie powtórzona, tak aby jej kolejne wyniki zostały przedstawione również w sprawozdaniu rocznym za 2012 r. 8/ Liczba wykonanych badań sprzętem specjalistycznym, przeprowadzonych na zakupionym lub odtworzonym sprzęcie szt. (wskaźnik rezultatu) Wskaźnik realizowany jest w ramach Działania V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia i wykazywany na podstawie funkcjonującego w KSI (SIMIK 07-13) wskaźnika rezultatu Potencjalna liczba specjalistycznych badań medycznych, które zostaną wykonane zakupionym sprzętem (szt./rok). Zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2011 r., z uwagi na brak projektów zakończonych w ramach powyższego działania, realizacja wskaźnika wykazywana jest na zerowym poziomie. Jednak na podstawie wniosków o płatność pośrednią, w projektach niezakończonych wiadomo, że wskaźnik został faktycznie osiągnięty na poziomie 103 sztuk. Szacowana realizacja wskaźnika na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie projektów wynosi 255 390 szt., co stanowi ok. 43 % wartości docelowej planowanej do osiągnięcia do 2015 r. Analiza osiągniętych wskaźników na podstawie badań ankietowych W związku z potrzebą ustalenia efektów projektów po zakończeniu ich realizacji, prowadzone było badanie ankietowe dla projektów zakończonych wg stanu na koniec 2011 r. Na podstawie informacji zwrotnej od: 100 % ankietowanych projektów realizowanych w ramach Działania V.2; 96 % ankietowanych projektów realizowanych w ramach Działania V.3. Beneficjenci wykazali osiągniecie wskaźników rzeczowych przedstawionych w poniższej tabeli: Tabela 59: Osiągnięte wskaźniki w zrealizowanych projektach 19 Wskaźniki produktu: Lp. Nazwa wskaźnika jm. 1. Liczba zbudowanych / przebudowanych / doposażonych obiektów infrastruktury społecznej osiągnięta wartość wskaźnika szt. 3 2. Liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) szt. 84 19 Przedmiotowe dane pochodzą z ankiet wysłanych do beneficjentów realizujących projekty w ramach V Osi priorytetowej, zakończonych wg stanu na dzień 31.12.2011 r. 362

3. Liczba zakupionego wyposażenia obiektów pomocy społecznej szt. 149 4. Liczba obiektów objętych termomodernizacją szt. 2 5. 6. 7. 8. Liczba wybudowanych obiektów infrastruktury szkół wyższych / szkół Liczba obiektów infrastruktury szkół wyższych / szkół zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych Liczba przebudowanych obiektów infrastruktury szkół wyższych / szkół Liczba szkół wyższych doposażonych w aparaturę naukowo - badawczą na potrzeby dydaktyki szt. 16 szt. 15 szt. 7 szt. 1 9. Liczba szkół doposażonych w sprzęt na potrzeby dydaktyki szt. 11 10. Liczba zakupionych urządzeń przeznaczonych do nowoczesnych metod nauczania szt. 277 11. Liczba zakupionego sprzętu sportowego szt. 1003 12. Liczba wybudowanych / przebudowanych obiektów placówek prowadzących działalność edukacyjną (innych niż szkoły) szt. 3 13. Liczba zakupionego innego wyposażenia szt. 2 988 14. Liczba projektów z zakresu edukacji Wskaźniki rezultatu Lp. Nazwa wskaźnika jm. 1. 2. 3. 4. Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) Liczba osób korzystających z obiektów pomocy społecznej wspartych w wyniku realizacji projektu Liczba osób niepełnosprawnych korzystających z obiektów pomocy społecznej wspartych w wyniku realizacji projektu Powierzchnia wybudowanych/przebudowanych obiektów pomocy społecznej szt. 13 (faktycznie jest ich 25) osiągnięta wartość wskaźnika szt. 91,75 szt. 396 szt. 250 (m2) 5 694,44 5. Powierzchnia budynków objęta termomodernizacją (m2) 1931,1 6. 7. Liczba uczniów korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektu Liczba studentów korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektu osoby 49 957 osoby 20 8. Liczba studentów korzystających z infrastruktury osoby 12 363

9. 10. 11. 12. dydaktycznej wspartej w wyniku realizacji projektu Liczba uczniów korzystających z infrastruktury dydaktycznej wspartej w wyniku realizacji projektu Liczba osób niepełnosprawnych korzystających z infrastruktury edukacyjnej Liczba osób (innych niż studenci) korzystających z infrastruktury dydaktycznej Powierzchnia wybudowanych /przebudowanych obiektów infrastruktury edukacyjnej osoby 6 304 osoby 139 osoby 2 917 m 2 8 987,21 13. Powierzchnia wybudowanej/przebudowanej bazy sportowej m 2 9 230,75 14. Liczba osób korzystających z wybudowanej /przebudowanej bazy sportowej osoby 21 443 15. Liczba osób korzystających z innego wyposażenia osoby 1 641 16. Ilość zaoszczędzonej energii w wyniku realizacji projektu MW/rok 0,864 17. Liczba studentów korzystających z efektów realizacji projektów Źródło: opracowanie własne osoby 12 924 Z przeprowadzonej ankiety wynika, że beneficjenci nie wybrali wskaźników zawartych w KSI (SIMIK 07-13). Wykazano zdecydowanie mniejszą wartość dla wskaźników: Liczba projektów z zakresu edukacji, dla którego wartość wskaźnika wynosi 25 szt. Podczas gdy wykazano tylko 13, natomiast wskaźnika: Liczba projektów w zakresie infrastruktury pomocy społecznej szt. (wskaźnik produktu) nie wykazał żaden z badanych beneficjentów. Z danych w ankietach wynika, że beneficjenci osiągnęli wiele wskaźników autorskich, które nie znajdują swojego odzwierciedlenia w KSI (SIMIK 07-13). Komplementarność Działania realizowane w V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna nie wykazują komplementarności wewnątrz samej osi, natomiast są komplementarne z Działaniem II.6 Ochrona powietrza oraz IV.2 E-usług publiczne. W odniesieniu do innych programów, poszczególne działania z V Osi priorytetowej wykazują komplementarność, jak poniżej: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia wykazuje powiązania z poddziałaniami w ramach Działania II.3 PO KL Wzmocnienie potencjału zdrowia osób pracujących oraz poprawa jakości funkcjonowania systemu ochrony zdrowia z poddziałaniem V.2.2 PO KL oraz działaniami w ramach Priorytetu XII POIiŚ: Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia; Działanie V.2: Infrastruktura pomocy społecznej wykazuje komplementarność z poddziałaniem V.2.2 PO KL oraz poddziałaniami PO KL: VII.1.2 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie, VII.1.3 Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej, VII.2.1 Aktywizacja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, 364

VII.2.2 Wsparcie ekonomii społecznej oraz działaniem VII.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji; Działanie V.3: Infrastruktura edukacyjna jest komplementarne z PO KL w ramach poddziałań w ramach Działania III.3 Poprawa jakości kształcenia, Działania IV.1 Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, Działania IV.2 Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym, poddziałania V.2.2. PO KL oraz poddziałań z działania VII.1, oraz niemal z całym Priorytetem IX PO KL: Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach; Działanie V.4: Infrastruktura kultury wykazuje komplementarność z poddziałaniem V.2.2 PO KL, Działaniem 6.3 POIG: Promocja turystycznych walorów Polski oraz z Działaniem 8.3 PO IG. Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu einclusion. 20 Projekty realizowane na terenie województwa łódzkiego finansowane w ramach innych programów operacyjnych Na obszarze województwa łódzkiego realizowane są również projekty w ramach innych niż RPO WŁ programów operacyjnych. Projekty zbieżne z obszarem wsparcia V Osi priorytetowej realizowane są w ramach POIiŚ na kwotę ogółem 43 204 796,10 EUR (195 588 111,98 PLN), w tym dofinasowanie UE 34 640 737,15 EUR (156 818 617,1 PLN). W podziale na kategorie interwencji rozkład projektów realizowanych w ramach POIiŚ przedstawia się następująco: Projekty realizowane w ramach POIiŚ: 75 Infrastruktura systemu oświaty 3 projekty na kwotę 26 458 265,06 EUR (119 776 565,94 PLN), w tym dofinansowanie UE w wysokości 20 467 033,64 EUR (92 654 261,30 PLN); 76 Infrastruktura ochrony zdrowia 22 projekty na kwotę 16 746 531,04 EUR (75 811 546,04 PLN), w tym dofinansowanie UE w wysokości 14 173 703,51 EUR (64 164 355,79 PLN). Plany w przyszłym okresie sprawozdawczym W następnym okresie sprawozdawczym będzie kontynuowany proces realizacji i rozliczenia projektów. Zidentyfikowane problemy we wdrażaniu V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna oraz podjęte środki zaradcze W związku z wdrażaniem V Osi Priorytetowej nie stwierdzono specyficznych i istotnych problemów, który mogłyby skutkować niewykorzystaniem środków lub ich nieprawidłowym wykorzystaniem. Wyniki badań ewaluacyjnych dotyczących wsparcia w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna oraz sposób wykorzystania rekomendacji 20 Raport ewaluacyjny Ocena komplementarności wewnętrznej i zewnętrznej RPO WŁ (EGO s.c.) listopad 2011 r. 365

Zrealizowane raporty ewaluacyjne opisują wdrażania RPO WŁ, jako całości wobec czego trudne jest wyłonienie wyników badań dotyczących poszczególnych osi priorytetowych. Szczegółowe informacje w rozdziale 2.7 Monitorowanie i ocena. Zasada równość szans w kontekście realizacji V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna Informacje na temat zasady równości szans kobiet i mężczyzn znajdują się w części 2.2.1 Sprawozdania - Zasada równości szans. Występowanie cross financing-u w projektach realizowanych w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna Informacje na temat finansowania krzyżowego projektów ujęte zostały w części 2.6.3 Sprawozdania - Cross-financing. Projekty kluczowe w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna Wykaz projektów kluczowych dofinansowanych w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna: 1. Tytuł projektu: Modernizacja Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi jako kompleksowa realizacja planu rozwoju Regionalnego Ośrodka Onkologicznego ; Działanie: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia; Beneficjent: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi; Wartość całkowita projektu: 12 988 734,26 EUR (58 800 000,00 PLN); Wartość dofinansowania UE: 11 040 424,12 EUR( 49 980 000,00 PLN); Termin realizacji projektu: 1.10.2009 r. 31.12.2013 r. Celem projektu jest poprawa jakości infrastruktury technicznej i medycznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu zdrowia i bezpieczeństwa zdrowotnego społeczeństwa, a szczególnie obniżenia poziomu śmiertelności społeczności regionu łódzkiego z powodu nowotworów złośliwych. Cel ten zostanie osiągnięty dzięki realizacji kompleksowej modernizacji Regionalnego Ośrodka Onkologicznego poprzez zakup aparatury medycznej oraz reorganizację i przebudowę infrastruktury Ośrodka. Przedmiotem projektu jest modernizacja WSS im. M. Kopernika w Łodzi, jako kompleksowa realizacja planu rozwoju Regionalnego Ośrodka Onkologicznego poprzez zakup nowoczesnego sprzętu oraz aparatury medycznej, jak również przebudowę optymalizującą rozmieszczenie i funkcjonowanie poszczególnych oddziałów i przychodni na terenie Szpitala. W okresie sprawozdawczym były prowadzone działania związane z procedurą wyboru wykonawców robót budowlanych i dostawców sprzętu. Dokonano zakupu środków trwałych oraz prowadzono roboty budowlane. Łącznie zatwierdzono 8 wniosków o płatność Do końca okresu sprawozdawczego wypłacono kwotę dofinansowania z UE 499 359,16 EUR (2 260 598,90 PLN), tj. 4, 52 % wnioskowanego dofinansowania. Planowana jest ponowna ocena projektu na wniosek beneficjenta. 2. Tytuł projektu: Poprawa stanu bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców województwa łódzkiego poprzez utworzenie na bazie oddziałów zakaźnych Centrum Diagnozowania i Leczenia Chorób Zakaźnych w WSSz. Im. Dr Wł. Biegańskiego w Łodzi ; 366

Działanie: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia; Beneficjent: Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. Dr Wł. Biegańskiego; Wartość całkowita projektu: 7 679 336,00 EUR (34 764 354,06 PLN); Wartość dofinansowania UE: 5 053 015,24 EUR (22 875 000,00 PLN); Termin realizacji projektu: 1.06.2009 r. 1.09.2012 r. Głównym celem projektu jest poprawa stanu bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców województwa łódzkiego na wypadek wystąpienia groźnej choroby zakaźnej lub ataku bioterrorystycznego. Realizacja projektu wpłynie na poprawę warunków bezpieczeństwa zdrowotnego ludności poprzez zapewnienie, odpowiedniej infrastruktury ochrony zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa epidemiologicznego. Przedmiotem projektu jest inwestycja o charakterze budowlanym polegająca na przebudowie infrastruktury Szpitala w zakresie utworzenie na bazie istniejących oddziałów zakaźnych - Centrum Diagnozowania i Leczenia Chorób Zakaźnych. Realizacja inwestycji nierozerwalnie wiąże się z dostawami sprzętu, aparatury medycznej, wyposażenia, oprogramowania i sprzętu informatycznego. Projekt zakłada przebudowę istniejących oddziałów zakaźnych, przychodni specjalistycznej, laboratorium, działu diagnostyki obrazowej oraz pomieszczeń dezynfektornii i sterylizacji w celu uruchomienia nowoczesnego Centrum Chorób Zakaźnych. Przebudowane obiekty będą w pełni dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Łącznie zatwierdzono 9 wniosków o płatność, z których wynika, że zakończone zostały prace budowlane w części pawilonu C przeznaczone dla potrzeb poszczególnych oddziałów szpitalnych. Jak wynika z ostatniego wniosku o płatność projekt jest na etapie zakupu sprzętu i aparatury medycznej oraz prowadzona jest promocja projektu. Łącznie zatwierdzono 9 wniosków o płatność na kwotę 4 682 358,82 EUR (21 197 038,42 PLN), tj. 92,66 % wnioskowanego dofinansowania. Podpisano 1 aneks do umowy o dofinansowanie. Dotychczas brak problemów w toku realizacji projektu. 3 Tytuł projektu: Zakup aparatury, sprzętu medycznego i wyposażenia medycznego niezbędnego dla osiągniecia celów realizowanego zadania inwestycyjnego "Budowa Szpitala Powiatowego w Radomsku"; Działanie: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia; Beneficjent: Powiat Radomszczański; Wartość całkowita projektu: 7 712 573,26 EUR (34 914 819,13 PLN); Wartość dofinansowania UE: 6 458 926,44 EUR (29 239 560,00 PLN); Termin realizacji projektu: 1.06.2009 r. do 15.02.2011 r. Celem głównym projektu jest podniesienie stanu zdrowotności mieszkańców powiatu radomszczańskiego przez zakup nowoczesnego wyposażenia do nowo wybudowanej, sprawnej infrastruktury szpitalnej w powiecie. Osiągnięcie tego celu pozwoli na znaczącą poprawę opieki szpitalnej mieszkańców powiatu i innych osób chcących skorzystać z usług szpitala w Radomsku. Przedmiotem projektu jest zakup aparatury, sprzętu medycznego i wyposażenia medycznego niezbędnego dla osiągnięcia założonych celów. Projekt zakończony. Łącznie zatwierdzono 8 wniosków o płatność. Do końca okresu sprawozdawczego uznano do refundacji kwotę 5 539 384,18 EUR (25 076 792,19 PLN), tj. 85,76 % wnioskowanego dofinansowania. Wniosek o płatność końcową został zweryfikowany. Nie została przeprowadzona kontrola na zakończenie projektu. 367

4 Tytuł projektu: Zakup sprzętu i urządzeń medycznych dla Szpitala Powiatowego w Poddębicach ; Działanie: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia; Beneficjent: Powiat Poddębicki; Wartość całkowita projektu: 2 172 269,40 EUR (9 833 863,59 PLN); Wartość dofinansowania UE: 1 824 706,30 EUR (8 260 445,41PLN); Termin realizacji projektu: 1.09.2009 r. 30.10.2010 r. Zadaniem projektu jest dostosowanie placówek ochrony zdrowia do standardów, jakim powinny odpowiadać pod względem świadczonych usług medycznych w zakresie ochrony zdrowia oraz dostępu do nich. Głównym celem projektu jest poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców powiatu poddębickiego oraz poprawa jakości i dostępu do usług medycznych oferowanych przez SP ZOZ w Poddębicach. Realizacja przedmiotowej inwestycji ma na celu: 368 podniesienie jakości usług medycznych konieczność zakupu sprzętu oraz aparatury medycznej wynika z rosnących wymogów w zakresie standardów świadczeń medycznych oraz planowanego rozszerzenia wachlarza usług medycznych; poprawę norm bezpieczeństwa sanitarnego, podniesienie jakości usług świadczonych przez sterylizatornię dla wszystkich jednostek organizacyjnych na terenie szpitala takich jak: izba przyjęć, pomoc doraźna, blok operacyjny, oddziały łóżkowe, sale zabiegowe, oiom, poradnie oraz ewentualne świadczenie usług dla innych jednostek ochrony zdrowia; poprawę warunków funkcjonowania Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Poddębicach; podniesienie standardu usług świadczonych w zakresie ochrony zdrowia oraz dostępu do nich; zwiększenie liczby punktów zakontraktowanych przez NFZ. Przedmiotowa inwestycja polega na zakupie sprzętu medycznego i urządzeń medycznych dla szpitala powiatowego w Poddębicach. Projekt obejmuje zakup wyposażenia sterylizatorni, zakup sprzętu medycznego i aparatury medycznej dla szpitala oraz zakup sprzętu rehabilitacyjnego dla bloku rehabilitacyjnego A. Projekt zakończony. Zatwierdzono 4 wnioski o płatność. Do końca okresu sprawozdawczego uznano do refundacji kwotę 75,83 EUR (343,30 PLN). Wniosek o płatność końcową jest w trakcie weryfikacji. 5 Tytuł projektu: Łask Łódź Piotrków Trybunalski ku demokracji, humanizmowi, wielokulturowości stworzenie trzech centrów idei; Działanie: Działanie V.4 Infrastruktura kultury; Beneficjent: Archidiecezja Łódzka; Wartość całkowita projektu: 10 627 022,23 EUR (48 108 529,65 PLN); Wartość dofinansowania UE: 9 032 968,90 EUR (40 892 250,20 PLN) Termin realizacji projektu: 1.10.2008 31.12.2013 r. Celem ogólnym projektu jest kształtowanie i rozwijanie kulturowej tożsamości regionalnej poprzez zachowanie architektonicznego dziedzictwa kulturowego regionu, co pozwoli rozszerzyć i podnieść atrakcyjność dotychczasowej oferty programowej wnioskodawcy w zakresie kultury, czyniąc ją także bardziej dostępną. Realizacja projektu przyczyni się

przede wszystkim do zachowania dziedzictwa kulturowego, co wzmocni rozwój kultury na terenie województwa łódzkiego, która poprzez swój interdyscyplinarny charakter jest także szansą na poprawę warunków życia mieszkańców i zwiększenie aktywności przedsiębiorców. Realizacja projektu w istotny sposób przyczyni się do poprawy konkurencyjności województwa łódzkiego. Cele szczegółowe projektu to: Stworzenie Centrum Idei Ku Demokracji w Piotrkowie Trybunalskim, poprzez remont, rozbudowę oraz dostosowanie istniejących zabudowań klasztoru Panien Dominikanek p.w. Matki Bożej Śnieżnej w Piotrkowie Trybunalskim do pełnienia celów programowych Centrum Idei Ku Demokracji. Przedsięwzięcie to jest nakierowane bezpośrednio na udostępnienie ogółowi społeczeństwa oferty kulturalnej, która poprzez sposób przekazu i oferowaną tematykę będzie kształtować postawy i propagować wszelkie wartości związane z demokracją, w tym także dotyczące wolności słowa i myśli.; Stworzenie Centrum Idei Ku Humanizmowi, które swoją siedzibę będzie miało w Łasku w kościele wybudowanym w latach 1517-1523 w stylu. Dzięki pracom remontowym, renowacji i adaptacji zabytkowego budynku kościoła (Kolegiaty Łaskiej), światło dzienne ujrzą dzieła świadczące o rozwoju polskiego języka literackiego i piśmiennictwa oraz rozwoju polskiego humanizmu i tradycji demokratycznych. Udostępniona zostanie ogółowi społeczeństwa oferta kulturalna, która będzie w sposób kompleksowy uzupełniać inicjatywy podejmowane przez społeczność lokalną, które są zorientowane na tradycję historyczną i tożsamość kulturową; Stworzenie Centrum Idei Ku Wielokulturowości, które zlokalizowane będzie w Bazylice Archikatedralnej w Łodzi. Poprzez dobudowę podziemnej sali wystawienniczej przy budynku Archikatedry Łódzkiej, przeprowadzenie prac konserwatorsko-restauratorskich elewacji i schodów zewnętrznych Bazyliki Archikatedralnej w Łodzi oraz remont, przebudowę i wymianę nawierzchni wokół budynku Archikatedry, istniejąca zabudowa zostanie dostosowana do celów programowych Centrum Idei Ku Wielokulturowości i dzięki temu zostaną udostępnione w stałej ekspozycji obiekty dziedzictwa kulturowego, które zaświadczać będą o różnorodności wyznań i narodowości składających się na historycznie ukształtowany wizerunek mieszkańców Łodzi. Sama świątynia jest widomym znakiem zgodnego współdziałania ludzi różnych kultur i religii przy jej budowie i miejscem, w którym różnorodność łączy wspólne obcowanie z kulturą i sztuką; Na koniec okresu sprawozdawczego prowadzono prace budowlane połączone z robotami konserwatorskimi w ramach zadań: 1. Rozbudowa i przebudowa zespołu Klasztornego Panien Dominikanek na Centrum Idei Ku Demokracji w Piotrkowie Trybunalskim; 2. Remont, renowacja i adaptacja zabytkowego budynku kościoła parafialnego w Łasku (Kolegiaty Łaskiej); Do końca okresu sprawozdawczego beneficjentowi została wypłacona kwota dofinansowania z EFRR w wysokości 3 201 732,24 EUR (14 494 241,87 PLN), tj. 35,44 % wnioskowanego dofinansowania. Łącznie zatwierdzono 9 wniosków o płatność. Podpisano 2 aneksy do umowy o dofinansowanie. Dotychczas brak problemów w toku realizacji projektu. 369

6. Tytuł projektu: Poprawa infrastruktury budynków Teatru Wielkiego w Łodzi; Działanie: Działanie V.4 Infrastruktura kultury; Beneficjent: Teatr Wielki w Łodzi; Wartość całkowita projektu: 13 001 294,87 EUR (58 856 861,87 PLN); Wartość dofinansowania UE: 7 856 747,54 EUR (35 567 496,10 PLN). Termin realizacji projektu: 15.01.2008 r. 31.12.2013 r. Głównym celem projektu jest kształtowanie i rozwijanie kulturowej tożsamości regionalnej w województwie łódzkim w oparciu o sztukę operową. Głównym celem projektu jest podniesienie standardu infrastruktury kultury w województwie łódzkim oraz polepszenie dostępności do oferowanych usług przy jednoczesnym poszanowaniu zasady równości szans oraz zwiększenie podaży usług kulturalnych w województwie łódzkim. Cel będzie osiągnięty poprzez zaoferowanie odbiorcom ciekawego, unikalnego programu kulturalnego o zasięgu ponadregionalnym w Teatrze Wielkim w Łodzi. Realizacja projektu umożliwi udostępnianie ogółowi społeczeństwa oferty kulturalnej na wysokim poziomie oraz wprowadzenie nowych usług w tym zakresie o wyższej wartości dodanej. Cel będzie zrealizowany poprzez unowocześnienie istniejącego budynku Teatru. Projekt wpłynie pozytywnie na budowanie i kształtowanie tożsamości regionalnej poprzez promocję sztuki operowej oraz na zwiększenie liczby turystów odwiedzających miasto Łódź i województwo łódzkie poprzez budowę nowych markowych produktów kulturalnych. W efekcie nastąpi poprawa wizerunku miasta Łodzi oraz województwa łódzkiego poprzez wzrost konkurencyjności programu kulturalnego realizowanego w Teatrze Wielkim w Łodzi. W ramach projektu zatwierdzono 2 wnioski o płatność na kwotę 346 628,56 EUR (1 569 187,50 PLN), tj. 4,41 % wnioskowanego dofinansowania. Na obecnym etapie realizacji projektu wskaźniki nie zostały osiągnięte ze względu na charakter realizowanych prac, które miały głównie charakter projektowy. Dotychczas brak problemów w toku realizacji projektu. 7. Tytuł projektu: Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi; Działanie: Działanie V.4 Infrastruktura kultury; Beneficjent: Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Wartość całkowita projektu: 6 538 405,35 EUR (29 599 361,00 PLN); Wartość dofinansowania UE: 4 236 886,66 EUR (19 180 385,93 PLN) Termin realizacji projektu: 1.04.2010 r. 31.12.2014 r. W dniu 30 maja 2011 r. została podpisana umowa dotycząca przygotowania indywidualnego projektu kluczowego. W dniu 30 września 2011 r. został złożony wniosek o dofinansowanie projektu. W listopadzie pozytywnym wynikiem zakończyła się ocena formalna i merytoryczna wniosku o wartości dofinansowania w wysokości 4 236 886,66 EUR (19 180 385,93 PLN). ZWŁ Uchwałą Nr 2085/11 w dniu 28 listopada 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania w/w projekt. W grudniu 2011 r. została zawarta umowa o wartości dofinansowania 4 236 886,66 EUR (19 180 385,93 PLN). Projekt dotyczy budowy nowej infrastruktury kulturalnej na potrzeby Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi, która pozwoli utworzyć silną placówkę odpowiedzialną za ważne inicjatywy artystyczne i kulturalne na terenie całego województwa łódzkiego. 370

W wyniku realizacji projektu Akademia Muzyczna w Łodzi stanie się jednym z najważniejszych dla regionu ośrodków, który w oparciu o posiadane zasoby, historię, doświadczenie i potencjał ludzki, będzie prowadził działalność kulturalną w zakresie promocji dziedzictwa kulturowego regionu w obszarze muzyki, tańca i śpiewu. Ośrodek będzie także centrum dokumentującym i udostępniającym nagrania muzyczne będące świadectwem działalności uczelni i wybitnych artystów związanych z łódzkim środowiskiem muzycznym. Projekt umożliwi poszerzenie oferty kulturalnej regionu o działania, które do tej pory miały ograniczony zasięg. Nastąpi przez to poprawa dostępu mieszkańców regionu do szerokiej oferty kulturalnej przygotowywanej i realizowanej przez Akademię Muzyczną w Łodzi. Projekty kluczowe integrowane w ramach V Osi priorytetowej: Infrastruktura społeczna: 371 1. Tytuł projektu: Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej ; Działanie: Działanie V.4 Infrastruktura kultury; Beneficjent: Gmina Uniejów; Wartość całkowita projektu: 2 907 146,46 EUR (13 160 652,04 PLN); Wartość dofinansowania UE: 1 989 226,95 EUR (9 005 230,39 PLN); Termin realizacji projektu: 31.03.2010 r. 31.03.2012 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego, wchodzą następujące projekty w ramach Działań: I.1. pn.: Termy Uniejów Regionalny markowy produkt turystyki uzdrowiskowej Działanie I.1 Drogi ; II.1. pn.: Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej Działanie II.1. Gospodarka Wodno - Ściekowa ; II.7. pn.: Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej - Działanie II.7 - Elektroenergetyka ; II.9. pn.: Termy Uniejów - Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej - działanie II. 9 - Odnawialne źródła energii ; III.5. pn.: Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej Działanie III.5 Infrastruktura Turystyczno- Rekreacyjna. Celem projektu jest: Podniesienie standardu infrastruktury kultury gminy; Stymulowanie rozwoju społeczno-gospodarczego gminy; Zwiększenie oferty kulturalnej gminy; Ochrona i poprawa stanu technicznego obiektów stanowiących dziedzictwo kultury; Wzrost atrakcyjności kulturalnej gminy; Kształtowanie i rozwijanie tożsamości kulturalnej mieszkańców. Osiągniecie w/w celów będzie miało miejsce poprzez działania polegające na restauracji budynku zamku wraz z otoczeniem oraz restauracji byłego budynku kina. Łącznie zatwierdzono 10 wniosków o płatność na kwotę 397 609,51 EUR (1 799 978,26 PLN), tj. 20 % wnioskowanego dofinansowania. Na koniec okresu sprawozdawczego prowadzono prace budowlane polegające na restauracji budynku byłego kina (realizacja 78,59%) oraz na restauracji budynku zamku wraz z otoczeniem (69,74%). Podpisano 2 aneksy do umowy o dofinansowanie.

Dotychczas brak problemów w toku realizacji projektu. 2. Tytuł projektu: Wzmocnienie roli szlaku bursztynowego i innych szlaków tematycznych w zintegrowanym produkcie turystycznym województwa łódzkiego; Działanie: Działanie V.4 Infrastruktura kultury; Beneficjent: Powiat Wieluński; Wartość całkowita projektu: 1 565 941,85 EUR (7 089 018,75 PLN); Wartość dofinansowania UE: 1 145 541,58 EUR (5 185 866,74 PLN); Termin realizacji projektu: 1.10.2008 31.12.2012 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego, wchodzą projekty w ramach Działań: I.1. pn.: Wzmocnienie roli Szlaku Bursztynowego i innych szlaków tematycznych w zintegrowanym produkcie turystycznym województwa łódzkiego ; III.5. pn.: Wzmocnienie roli Szlaku Bursztynowego i innych szlaków tematycznych w zintegrowanym produkcie turystycznym województwa łódzkiego - Działanie III.5 Infrastruktura turystyczno-rekreacyjna. W ramach realizacji projektu założono następujące cele: kształtowanie i rozwijanie kulturowej tożsamości regionalnej; podniesienie standardu infrastruktury oraz polepszenie dostępności do oferowanych usług w dziedzinie kultury; ochronę oraz zachowanie architektonicznego dziedzictwa kulturowego regionu, z utrzymaniem pełnionych przez nie dotychczas funkcji kulturalnych; zabezpieczenie zasobów instytucji kulturalnych na wypadek zagrożeń takich jak pożary, włamania, dewastacje, kradzieże; uruchomienie internetowego Regionalnego Katalogu Zabytków, który ma zapewnić: - inwentaryzację i digitalizację zasobów dziedzictwa kulturowego na zasadzie powszechnego udostępnienia stworzonej bazy poprzez Internet; - stworzenie i rozwój systemu e-informacji kulturalnej zintegrowanej z systemem regionalnej informacji turystycznej; - wspomaganie działania punktów informacji kulturalnej i turystycznej; - popularyzację i promocję potencjału kulturalnego wynikającego z wielokulturowej i wielonarodowościowej przeszłości województwa łódzkiego (w tym Powiatu Wieluńskiego) dla działań polegających na tworzeniu produktów turystycznych; - popularyzację i promocję elementów dziedzictwa kulturowego, specyfiki regionów etnograficznych kultywujących folklor i sztukę ludową, niepowtarzalnego uroku elementów środowiska przyrodniczego województwa łódzkiego (w tym Powiatu Wieluńskiego) dla działań polegających na tworzeniu produktów turystycznych. Łącznie zatwierdzono 4 wnioski o płatność na kwotę 525 608,47 EUR (2 379 429,55 PLN), tj. 33,57 % wnioskowanego dofinansowania. Podpisano 2 aneksy do umowy o dofinansowanie. W okresie sprawozdawczym ramach projektu zostały rozstrzygnięte wszystkie planowane do tej pory postepowania przetargowe. W związku z zawartym w dniu 09.12.2011 r. aneksem do umowy o dofinansowanie na początku 2012 r. zostanie przeprowadzone jeszcze jedno postępowanie dotyczące wykonania prac w obiektach zabytkowych. 372

3. Tytuł projektu: Centrum Promocji Mody Klaster branży tekstylno odzieżowej Infrastruktura Działanie: Działanie V.4 Infrastruktura kultury; Beneficjent: Akademia Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi; Wartość całkowita projektu: 5 165 675,15 EUR (23 385 011,40 PLN); Wartość dofinansowania UE: 3 486 847,13 EUR (15 784 956,97 PLN); Termin realizacji projektu: 1.11.2009 r. 31.12.2012 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzą projekty w ramach działań: III.1. pn.: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno - odzieżowej - Wsparcie jednostek B+R; III.4. pn.: Centrum Promocji Mody - Klaster branży tekstylno - odzieżowej - Rozwój. Celem głównym projektu jest podniesienie standardów i poziomu wydarzeń kulturalnych, a tym samym kształtowanie i rozwijanie tożsamości kulturowej w regionie. Stworzenie Centrum Promocji Mody, jako ośrodka wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych wpłynie na wzrost znaczenia kultury, identyfikację mieszkańców z kulturą regionu, a przede wszystkim wpłynie pozytywnie na polepszenie dostępności do niej. Połączenie Akademii Sztuk Pięknych, jako ośrodka kultury z instytucjami otoczenia biznesu i przedsiębiorcami ze świata mody spowoduje wzmocnienie znaczenia uczelni na tle ogólnopolskim oraz międzynarodowym. Cel zostanie osiągnięty głównie poprze budowę na terenie Akademii Sztuk Pięknych Centrum Promocji Mody, czyli profesjonalnej auli wraz z infrastrukturą techniczną i technologiczną służącej promocji kultury. W sumie zatwierdzono 3 wnioski o płatność na kwotę 81 017,08 EUR (366 764,34 PLN) oraz podpisano 4 aneksy do umowy o dofinansowanie. 4. Tytuł projektu: Od elekcji Królów Polski do epoki Internetu sieradzka starówka historycznym i kulturowym dziedzictwem regionu Działanie V.4 Infrastruktura kultury Działanie: Działanie V.4 Infrastruktura kultury; Beneficjent: Gmina Miasto Sieradz; Wartość całkowita projektu: 815 585,35 EUR (3 692 154,90 PLN); Wartość dofinansowania UE: 433 969,51 EUR (1 964 579,98 PLN); Termin realizacji projektu: 1.01.2007 30.09.2013 r. W skład projektu zintegrowanego oprócz wymienionego wchodzi projekty w ramach działań: VI.1. pn.: Od elekcji Królów Polski do epoki Internetu sieradzka starówka historycznym i kulturowym dziedzictwem regionu Działanie VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych ; VI.2. pn.: Od elekcji Królów Polski do epoki Internetu sieradzka starówka historycznym i kulturowym dziedzictwem regionu Działanie VI.2 Renowacja substancji mieszkaniowej. Celem projektu jest kształtowanie i rozwijanie tożsamości regionalnej mieszkańców miasta Sieradza, poprzez: umożliwianie aktywności kulturalnej mieszkańców i turystów na terenie miasta Sieradza dzięki adaptacji obiektów na cele kulturalne oraz wyposażenie obiektów już istniejących i adaptowanych; 373

podniesienie standardu infrastruktury kulturalnej. Odnowienie obiektów pozwoli na zwiększenie bezpieczeństwa zasobów instytucji kultury. Utworzenie Centrum Informacji Kulturalnej na Starym Mieście pozwoli na udostępnienie usług kulturalnych szerszemu gronu zainteresowanych i przyczyni się do realizacji założonych celów w oparciu o właściwie przygotowaną infrastrukturę; zwiększenie podaży usług kulturalnych. Realizacja projektu, przyczyni się do zwiększenia powierzchni ekspozycyjnej oraz dzięki wykorzystaniu nowoczesnych form przekazu, wzbogacenia dotychczasowej oferty muzeum okręgowego, a także pozwoli przedstawić ciekawe, architektonicznie wyjątkowe obiekty. Do końca okresu sprawozdawczego beneficjentowi została wypłacona kwota dofinansowania z UE 61 176,82 EUR (276 947,47 PLN), tj. 14 % wnioskowanego dofinansowania. Zatwierdzono 3 wnioski o płatność. Na koniec okresu sprawozdawczego prowadzono prace związane z adaptacją części kamienicy frontowej Rynek 18 na Starym Mieście w Sieradzu na potrzeby Centrum Informacji Kulturalnej, jednocześnie prowadzone były procedury przetargowe związane z realizacją projektu. Projekty kluczowe usunięte z IWIPK w okresie sprawozdawczym: W okresie sprawozdawczym z IWIPK został usunięty projekt zintegrowany pn.: Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, którego wartość całkowita wynosiła: 6 538 184,45 EUR (29 598 361,00 PLN), w tym dofinansowanie UE w wysokości 4 903 638,34 EUR ( 22 198 770,75 PLN). W skład projektu zintegrowanego wchodziły wnioski z dwóch Działań: V.3 Infrastruktura edukacyjna pn.: Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej Edukacja i V.4 Infrastruktura kultury dla podprojektu. W lutym 2011 roku w/w wniosek uzyskał negatywną ocenę formalną. W związku z powyższym w dniu 3 marca 2011 roku ZWŁ podjął Uchwałę Nr 320/11 w sprawie usunięcia projektu z IWIPK. Projekty kluczowe dodane do IWIPK w okresie sprawozdawczym: W dniach 14-25 marca 2011 r. przeprowadzony został nabór projektów do Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych dla Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 w ramach Osi priorytetowej V Infrastruktura społeczna, Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Po konsultacjach ZWŁ zakwalifikował do Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych dla Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 projekt pn.: Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi", złożony przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, który ma istotne znaczenie dla rozwoju województwa w kontekście możliwości rozwinięcia współpracy międzyregionalnej, poprzez organizowanie wydarzeń kulturalnych i artystycznych, również na skalę międzynarodową. Nowa infrastruktura pomoże wzmocnić potencjał artystyczno-kulturalny Uczelni, m.in. poprzez organizację koncertów, konkursów, sesji artystyczno-naukowych i innych wydarzeń artystycznych o znaczeniu regionalnym oraz krajowym. Z uwagi na ograniczoną pulę środków do rozdysponowania w ramach aktualizacji IWIPK w ramach V Osi priorytetowej Infrastruktura społeczna, Działanie V.4 Infrastruktura kultury 374

w dniu 17 maja 2011 r. Instytucja Zarządzająca zwróciła się do Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi z prośbą o wyrażenie zgody na obniżenie poziomu dofinansowania dla wniosku pn.: Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi z wnioskowanej kwoty 25 159 456,85 PLN do kwoty 19 180 753,23 PLN, przy zachowaniu niezmienionego zakresu rzeczowego projektu. W dniu 19 maja 2011 r. Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi wyraziła zgodę na obniżenie poziomu dofinansowania do proponowanej kwoty. W dniu 30 maja 2011 r. podpisano umowę dotyczącą przygotowania projektu kluczowego przez Akademię Muzyczną im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi ZWŁ postanowił umieścić na liście rezerwowej projekt pn.: Tum perła romańskiego szlaku złożony przez Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. ZWŁ zwrócił uwagę, iż przedmiotowy projekt dotyczy zabytku wpisanego do rejestru zabytków (grodzisko średniowieczne to jeden z bardzo niewielu tego typu obiektów w kraju), którego stan wymaga niezwłocznego podjęcia robót w celu zachowania go dla następnych pokoleń. Projekt skierowany jest bezpośrednio na ochronę zabytków oraz udostępnienie ogółowi społeczeństwa oferty kulturalnej na wysokim poziomie, połączonej z możliwością edukacji, rekreacji oraz kształtowania tożsamości regionalnej i narodowej. Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia Realizacja celów Jednym z kluczowych zadań w ciągłym procesie podnoszenia standardów życia obywateli jest inwestowanie w infrastrukturę ochrony zdrowia. Obecnie dostępne zasoby ochrony zdrowia nie zawsze są adekwatne do potrzeb zdrowotnych obywateli, a istniejąca infrastruktura często nie odpowiada istniejącym potrzebom w tym zakresie oraz wymaganiom nowoczesnej diagnostyki wykorzystującej wysokie technologie. Celem Działania V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia jest poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców województwa łódzkiego poprzez zwiększenie dostępu do ośrodków oferujących kompleksowe usługi medyczne. W szczególności nacisk położony został na dofinasowanie placówek, których działalność związana jest z chorobami układu krążenia, nowotworów złośliwych, chorób układu oddechowego i trawiennego oraz urazów, co ma mieć pozytywny wpływ na niechlubne statystyki wskazujące najczęstsze przyczyny zgonów mieszkańców województwa łódzkiego. Powodem złej kondycji sektora ochrony zdrowia jest jego niedofinansowanie. Dotychczas ośrodki ochrony zdrowia pracują w niedostosowanych budynkach i korzystają z przestarzałego sprzętu, który nie tylko ulega częstym awariom, ale jest też przestarzały, szczególnie biorąc pod uwagę obecny postęp technologiczny. To wszystko wpływa niekorzystnie na jakość diagnozowania i leczenia mieszkańców regionu łódzkiego. Wsparcie dla infrastruktury ochrony zdrowia w ramach RPO WŁ przeznaczono na podniesienie standardu świadczonych usług oraz dostępu do nich, przy założeniu, że przekazywane środki nie będą służyły zwiększaniu ilości zakładów opieki zdrowotnej. Wsparcie dotyczy w szczególności przebudowy jednostek ochrony zdrowia oraz zakupu bądź odtworzenia aparatury medycznej. W analizie SWOT wśród słabych stron województwa łódzkiego wymienia się złą sytuację demograficzną (ujemny przyrost naturalny i ujemne saldo migracji stałych, nadumieralność 375

mężczyzn, krótszą niż średnia krajowa przeciętną długość życia) oraz zróżnicowanie dostępu do specjalistycznych świadczeń zdrowotnych. Realizowanie w ramach Działania V.1 przedsięwzięcia odpowiadają celom postawionym w Programie Wojewódzkim Strategia Polityki Zdrowotnej Województwa Łódzkiego na lata 2006-2013, które podniesienie stanu zdrowotności mieszkańców województwa upatruje w poprawie: jakości usług medycznych; dostępu do usług medycznych; funkcjonowania systemu informacji i wiedzy w ochronie zdrowia; bezpieczeństwa zdrowotnego; promocji zdrowia i zapobiegania chorobom. Postęp wdrażania Wykres 195: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia. Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 40,08 38,10 14,95 6,95 0,51 2,82 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania V.1 na koniec okresu sprawozdawczego wynosi 40 083 784, EUR (173 568 656,34 PLN). W roku sprawozdawczym alokacja wzrosła w porównaniu do alokacji z 2010 r. o kwotę 508 175,00 EUR pochodzącą z przesunięć między działaniami. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 38 097 735,50 EUR (172 468 448,60 PLN), co stanowi 99,37 % kontraktacji z EFRR. Kontraktacja w bieżącym okresie sprawozdawczym wzrosła o 2 816 438,58 EUR (12 750 017,46 PLN). Płatności w Działaniu V.1 osiągnęły poziom 14 954 056,68 EUR (67 697 014,60 PLN), co stanowi 39,25 % kontraktacji. Płatności w okresie sprawozdawczym wzrosły o 6 951 003,26 EUR (31 467 191,75 PLN). 376

Wykres 196: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia. Liczba wniosków Wykres 197: Działanie V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia. Dofinansowanie (w mln EUR*) 70 60 50 40 30 20 10 0 63 11 11 0 1 1 0 0 Miliony EUR 70 60 50 40 30 20 10 0 64,41 36,66 38,10 0,00 1,37 0,93 0,00 0,00 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Od początku trwania Programu w ramach Działania V.1 Infrastruktura ochrony zdrowia pozytywną ocenę formalną przeszły 63 projekty na kwotę 91 268 800,48 EUR (413 173 859,79 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 64 414 683,62 EUR (291 605 272,73 PLN). W okresie sprawozdawczym nie prowadzono oceny pod względem formalnym. Konkursy W ramach Działania V.1 miał miejsce tylko jeden konkurs w 2009 r. W okresie sprawozdawczym nie był realizowany żaden konkurs. Ze względu na wyczerpanie środków nie planuje się ogłaszania konkursów. Projekty zatwierdzone W dniu 19 grudnia 2011 r. Uchwałą Nr 2237/11 ZWŁ: zakwalifikował do dofinansowania na obniżonym poziomie przy zachowaniu niezmienionego zakresu rzeczowego projekt z listy rezerwowej pn.: Utworzenie Centrum Diagnostyki Obrazowej przy Tomaszowskim Centrum Zdrowia Sp. z o.o. w Tomaszowie Mazowieckim złożony przez Powiat Tomaszowski w kwocie dofinansowania 1 371 695,79 EUR (6 209 666,86 PLN).; podniósł dofinansowanie dla projektu pn.: Utworzenie pracowni PET dla potrzeb Regionalnego Ośrodka Onkologicznego w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. M. Kopernika w Łodzi złożonego przez Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. 377

M. Kopernika w Łodzi z kwoty 5 227 807,11 EUR (23 666 282,78 PLN) do kwoty pierwotnie wnioskowanej, to jest do kwoty 5 757 286,94 EUR (26 063 238,00 PLN). Łącznie od początku trwania Programu zatwierdzono 11 projektów na kwotę dofinansowania 36 661 271,91 EUR (165 965 577,93 PLN). Umowy W dniu 30 grudniu 2011 r. została zawarta umowa z Powiatem Tomaszowskim na projekt pn.: Utworzenie Centrum Diagnostyki Obrazowej przy Tomaszowskim Centrum Zdrowia Sp. z o.o. w Tomaszowie Mazowieckim o wartości 1 907 404,06 EUR (8 634 818,19 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 932 570,24 EUR (4 221 745,52 PLN). Łącznie od początku trwania Programu podpisano 11 umów, których wartość ogółem wynosi 49 874 729,41 EUR (225 782 900,06 PLN) w tym dofinansowanie z EFRR w kwocie 38 097 735,50 EUR (172 468 448,60 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym zaakceptowano 30 wniosków o płatność na kwotę 9 344 331,47 EUR (42 301 788,58 PLN), w tym dofinansowanie z UE w wysokości 6 951 003,26 EUR (31 467 191,75 PLN). Od początku trwania Programu łącznie zaakceptowano 65 wniosków o płatność na kwotę 19 354 485,88 EUR (87 617 757,56 PLN) w tym dofinansowanie z EFRR w kwocie 14 954 056,68 EUR (67 697 014,60 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania V.1 nie został zakończony żaden projekt. Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W ramach Działania V.1 realizowanych jest tylko 11 projektów, ale są to projekty kompleksowe, a co się z tym wiąże, również kosztowne. Średnia wartość projektów realizowanych w ramach Działania V.1 wynosi 4 534 066,31 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR 3 463 430,50 EUR, podczas gdy dla całej V Osi priorytetowej średnia ta jest zdecydowanie mniejsza i wynosi 1 765 076,38 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR 1 193 239,54 EUR. Wszystkie realizowane projekty mają bardzo duże znaczenie dla regionu, ponieważ służba zdrowia od lat była niedoinwestowana, a realizacja projektów pozwoli na poprawę jakości leczenia oraz zakup nowoczesnego sprzętu medycznego. Wszystkie projekty w ramach Działania V.1 są dofinansowane w ramach tematu priorytetowego: 76 Infrastruktura ochrony zdrowia. Dział gospodarki, którego dotyczą realizowane projekty to 19 Działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego. Ze względu na brak w ramach Działania V.1 projektów zrealizowanych realizacja wskaźników jest na poziomie zerowym. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania V.1 osiągnęła 95,05 %. Działanie to cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym szacowanym na podstawie zawartych umów, należy stwierdzić, że 95,05 procentowa kontraktacja w ramach działania przełoży się na osiągnięcie wskaźnika liczba projektów z zakresu ochrony zdrowia na poziomie, co stanowi ponad 12 % wartości docelowej zakładanej na 2013 r. 378

Wskaźnik rezultatu: liczba wykonanych badań sprzętem specjalistycznym, przeprowadzonych na zakupionym lub odtworzonym sprzęcie, przy wskazanym poziomie kontraktacji zostanie osiągnięty na poziomie 43 % wartości docelowej z 2013 r. Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społecznej Realizacja celów Realizacja Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej ma na celu wzrost znaczenia usług pomocy społecznej w rozwoju gospodarczym województwa. W województwie łódzkim dużym problemem jest zmniejszanie się liczby ludności oraz ciągle postępujące starzenie się społeczeństwa, a co za tym idzie konieczność zapewnienia właściwej opieki coraz większej grupie mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, przy czym należy podkreślić, że region łódzki ma najwyższy odsetek takich osób w skali kraju. Zjawisko to jako słabość zostało wskazane w analizie SWOT. W świetle powyższego problemu, konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju usług z zakresu pomocy społecznej, jak również stałe podnoszenie ich standardu. Przewidziane wsparcie w ramach Działania V.2 dotyczy poprawy efektywności i dostępności placówek pomocy społecznej głównie poprzez budowę, przebudowę i wyposażanie niezbędnych do świadczenia usług w tym zakresie obiektów. Priorytetowe są projekty przyczyniające się do rozwoju społeczno-gospodarczego regionu oraz zrównoważenia społeczno-ekonomicznych dysproporcji na terenie województwa. Postęp wdrażania Wykres 198: Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społecznej Postęp wdrażania dofinansowanie (w mln EUR) Miliony 6 5 4 5,46 4,97 4,05 3 2 1 0-1 1,61-0,22-0,07 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 5 684 682 EUR. W bieżącym okresie sprawozdawczym wartość alokacji spadła o 221 536 EUR w związku z przesunięciami środków miedzy działaniami. 379

Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 4 970 908,56 EUR (22 503 303,07 PLN), co stanowi 90,99 % kontraktacji z EFRR. W okresie sprawozdawczym wystąpił spadek wartości kontraktacji, który wynika ze zmian kursu euro oraz podpisanych aneksów. Wydatki beneficjentów uznane do refundacji wynoszą 4 054 449,31 EUR, co stanowi 81,56 % kontraktacji. Znaczny wzrost płatności, miał miejsce w okresie sprawozdawczym i wynosił 1 609 461,35 EUR. Wykres 199: Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społecznej. Liczba wniosków Wykres 200: Działanie V.2 Infrastruktura pomocy społecznej. Dofinansowanie (w mln EUR*) 14 12 10 8 6 4 2 0 13 8 8 0 0 0 3 1 12 10 8 6 4 2 0 9,76 6,53 4,97 1,16 0,00 0,00 0,00 0,22 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Od początku trwania Programu w ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej pozytywną ocenę formalną przeszło 13 projektów na kwotę 12 433 617,57 EUR (56 286 986,73 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 9 757 821,65 EUR (44 173 658,59 PLN). W okresie sprawozdawczym nie prowadzono oceny wniosków o dofinansowanie. Konkursy W ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej miał miejsce tylko jeden konkurs w 2009 r. W okresie sprawozdawczym nie przeprowadzono konkursów w ramach Działania V.2. Ze względu na wyczerpanie środków nie planuje się ogłaszania konkursów. 380

Projekty zatwierdzone Od początku Programu zatwierdzonych zostało 8 projektów na sumę 8 458 195,98 EUR (38 290 253,19 PLN), w tym dofinansowanie 6 534 355,24 EUR (29 581 026,16 PLN). Wszystkie projekty zostały zatwierdzone w poprzednim okresie sprawozdawczym. Umowy W ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej podpisano 8 umów o wartości 6 790 664,29 EUR (30 741 337,22 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 4 970 908,56 EUR (22 503 303,07 PLN). Wszystkie umowy zostały zawarte w poprzednim okresie sprawozdawczym. Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym zaakceptowano 9 wniosków o płatność na kwotę 2 019 585,35 EUR (9 142 662,88 PLN), w tym dofinansowanie z UE w wysokości 1 609 461,35 EUR (7 286 031,51 PLN). Od początku trwania Programu łącznie zaakceptowano 47 wniosków o płatność na kwotę 5 619 590,29 EUR (25 439 885,26 PLN) w tym dofinansowanie z EFRR w kwocie 4 054 449,31 EUR (18 354 492,03 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania V.2 Infrastruktura pomocy społecznej zostały zakończone 3 projekty, które uzyskały dofinansowanie z EFRR w wysokości 1 156 476,63 EUR (5 235 369,70 PLN), w tym 1 projekt w okresie sprawozdawczym, który uzyskał dofinasowanie z EFRR w kwocie 221 384,81 EUR (1 002 209,02 PLN). Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W ramach Działania V.2: Infrastruktura pomocy społecznej - 7 projektów na kwotę 6 612 231,20 EUR (29 933 570,64 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 4 848 232,15 EUR (21 947 946,98 PLN) uzyskało dofinansowanie w ramach kategorii interwencji 79 Pozostała infrastruktura społeczna, natomiast jeden projekt na kwotę 178 433,09 EUR (807 766,58 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 122 676,41 EUR (555 356,09 PLN) uzyskał dofinansowanie w ramach kategorii 77 Infrastruktura opiekuńczo-wychowawcza. Wszystkie projekty dotyczą działu gospodarki 20 Opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania V.2 osiągnęła 99,37 %. Działanie to cieszyło się dużym zainteresowaniem. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że 99,37 procentowa kontraktacja w ramach działania przełożyła się na osiągnięcie wskaźnika produktu: liczba projektów w zakresie infrastruktury pomocy społecznej na poziomie 50% zakładanej wartości docelowej na 2013 r. Szacowana realizacja wskaźnika pozwoli osiągnąć zakładane wartości docelowe Wskaźnik rezultatu: Liczba utworzonych miejsc pracy w sferze pomocy społecznej, w tym: - mężczyźni, - kobiety, przy wskazanym poziomie kontraktacji został osiągnięty na poziomie 381

ponad 43% wartości docelowej zakładanej do osiągnięcia na rok 2015. Szacowana realizacja wskaźnika wynosi 58 osób, co stanowi ok. 97 % wartości docelowej dla 2015 r. Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna Realizacja celów W analizie SWOT dla RPO WŁ wśród zagrożeń wymieniono zły stan wyposażenia placówek edukacyjnych oraz niskie wykształcenie mieszkańców, szczególnie na obszarach wiejskich. W analizie SWOT dla Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 2020 wśród słabych stron wymieniono: niskie wykształcenie społeczności w regionie oraz powiększające się dysproporcje w dostępie do edukacji. Dostrzegając znaczenie kwestii edukacji i wykształcenia w ramach RPO WŁ dedykowano środki wsparcia, których celem jest podniesienie stanu wiedzy mieszkańców województwa oraz dostosowanie profilu zdobytego wykształcenia do potrzeb rynku pracy. Wspierane są przedsięwzięcia polegające na budowie i przebudowie placówek oświatowych, oraz zakupie wyposażenia i urządzeń do nowoczesnych metod nauczania. Efektami wdrażania Działania V.3 ma być poprawa stanu infrastruktury edukacyjnej w szczególności w ramach nauk ścisłych, technicznych, przyrodniczych oraz dotyczących nowych technologii, które uznaje się za najistotniejsze w kontekście rozwoju regionu i osiągnięcia przez niego pozycji konkurencyjnej w skali kraju i Europy. Szczególnie istotne w tym zakresie są obszary wiejskie, na których kumuluje się szereg zjawisk ograniczających rozwój jej mieszkańców, w tym ciągle jeszcze niedostateczny poziom wykształcenia, niedostosowanie posiadanego przygotowania zawodowego do potrzeb występujących w regionie, niższe aspiracje życiowe, trudniejszy dostęp do rynku pracy, a także niższy standard życia mieszkańców wsi. Postęp wdrażania Wykres 201: Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 35 30 25 20 31,85 29,01 24,18 15 10 5 0 6,29 1,17 2,51 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna na koniec ubiegłego okresu sprawozdawczego wynosiła 30 676 159 EUR. W bieżącym okresie sprawozdawczym 382

wysokość alokacji wzrosła o 1 171 176 EUR w związku z przesunięciami środków miedzy działaniami. Kontraktacja na koniec 2011 r. wynosiła 29 012 544,49 EUR (131 339 788,90 PLN), co stanowi 91,10% alokacji z EFRR. Kontraktacja w bieżącym okresie sprawozdawczym wzrosła o 2 505 327,85 EUR. Wydatki beneficjentów uznane do refundacji wynoszą 24 179 761,46 EUR, co stanowi 83,34% kontraktacji. W okresie sprawozdawczym płatności wzrosły o kwotę 6 285 855,02 EUR. Wykres 202: Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna. Liczba wniosków Wykres 203: Działanie V.3 Infrastruktura edukacyjna. Dofinansowanie (w mln EUR*) 70 60 50 40 30 20 10 0 65 47 47 0 3 3 25 9 Miliony EUR 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 44,73 32,58 29,01 3,10 2,92 10,79 5,59 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zakończone 383 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych. Wnioski o dofinansowanie Od początku trwania Programu w ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna pozytywną ocenę formalną uzyskało 65 projektów na kwotę 58 371 836,23 EUR (264 249 302,60 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 44 725 782,32 EUR (202 473 616,58 PLN). W okresie sprawozdawczym nie prowadzono oceny wniosków o dofinansowanie. Konkursy W ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna miał miejsce tylko jeden konkurs w 2008 r., który cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem. W okresie sprawozdawczym nie prowadzono żadnego konkursu. Ze względu na wyczerpanie środków nie planuje się ogłaszania konkursów. Projekty zatwierdzone Od początku realizacji Programu zatwierdzonych zostało 47 projektów na sumę 41 437 266,74 EUR (187 586 506,52 PLN), w tym dofinansowanie wynosi 32 576 268,79 EUR (147 472 768,82 PLN). W okresie sprawozdawczym zostały

zatwierdzone 3 projekty na kwotę 4 181 429,86 EUR (18 929 332,97 PLN), z czego dofinasowanie w wysokości 3 103 800,44 EUR (14 050 904,61 PLN) W związku z wolnymi środkami wynikającymi ze wzrostu kursu EUR ZWŁ Uchwałą Nr 412/11 z dnia 21 marca 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania na obniżonym poziomie dofinansowania przy zachowaniu niezmienionego zakresu rzeczowego projekt z listy rezerwowej pn.: Budowa Szkoły Podstawowej z Odziałem Przedszkolnym wraz z salą gimnastyczną oraz urządzeniami i infrastrukturą towarzyszącą złożony przez Gminę Wróblew w kwocie dofinansowania 515 245,12 EUR (2 332 514,65 PLN). W związku z realokacją środków do Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna, w dniu 23 września 2011 r. Uchwałą Nr 1646/11 ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania 2 projekty znajdujące się na liście rezerwowej o łącznej wartości dofinansowania 3 880 657,05 PLN, w tym projektu pn.: Poprawa warunków bazy oświatowej na terenie miasta Rawa Mazowiecka złożonego przez Gminę Miasto Rawa Mazowiecka na obniżonym poziomie dofinansowania, przy zachowaniu niezmienionego zakresu rzeczowego projektu. Umowy W ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna podpisano 47 umów o wartości 37 915 441,11 EUR (171 643 201,92 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 29 012 544,49 EUR (131 339 788,90 PLN), z tego 3 umowy, na kwotę 3 941 320,41 EUR (17 842 357,51 PLN), dla których wartość dofinansowania z EFRR wynosi 2 921 176,24 EUR (13 224 164,81 PLN) zostały zawarte w okresie sprawozdawczym. W marcu 2011 r. podpisano umowę o dofinansowanie projektu pn.: Budowa Szkoły Podstawowej z Odziałem Przedszkolnym wraz z salą gimnastyczną oraz urządzeniami i infrastrukturą towarzyszącą złożony przez Gminę Wróblew na obniżonym poziomie dofinansowania przy niezmienionym zakresie rzeczowym. W związku z pojawieniem się wolnych środków finansowych ZWŁ Uchwałą Nr 542/11 z dnia 11 kwietnia 2011 r. postanowił zwiększyć dofinansowanie dla ww. projektu do kwoty 567 452,76 EUR (2 568 858,66 PLN). Następnie w związku z realokacją środków finansowych do Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna, w dniu 19 lipca 2011 r. Uchwałą Nr 1122/11 ZWŁ podniósł dofinansowanie dla w/w projektu do kwoty 616 640,03 EUR (2 791 529,43 PLN), a w dniu 15 września 2011 r. Uchwałą Nr 1580/11 ZWŁ podniósł dofinansowanie dla w/w projektu Gminy Wróblew do kwoty pierwotnie wnioskowanej tj. 1 125 604,00 EUR (5 095 609,33 PLN). W październiku zostały zawarte umowy o dofinansowanie projektu pn.: Poprawa warunków bazy oświatowej na terenie miasta Rawa Mazowiecka złożonego przez Gminę Miasto Rawa Mazowiecka oraz projektu pn.: Przebudowa i rozbudowa części budynku Szkoły Podstawowej na publiczne Przedszkole złożonego przez Gminę Goszczanów. W związku z realokacją środków finansowych do Działania V.3, w dniu 17.10.2011 r. Uchwałą Nr 1854/11 ZWŁ podniósł dofinansowanie dla w/w projektu Gminy Miasta Rawa Mazowiecka z kwoty 415 146,24 EUR (1 879 367,05 PLN) do kwoty 1 459 372,94 EUR (6 606 581,31 PLN). Następnie w dniu 6 grudnia 2011 r. Uchwałą Nr 2117/11 ZWŁ podniósł dofinansowanie dla ww. projektu z kwoty 1 459 372,94 EUR (6 606 581,31 PLN) do kwoty pierwotnie wnioskowanej tj. 1 536 117,80 EUR (6 954 005,28 PLN). 384

Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym zaakceptowano 48 wniosków o płatność na kwotę 8 024 216,66 EUR (36 325 628,81 PLN), w tym dofinansowanie z UE w wysokości 6 285 855,02 EUR ( 28 456 065,66 PLN). Od początku trwania Programu łącznie zaakceptowano 253 wnioski o płatność na kwotę 31 485 781,10 EUR (142 536 131,06 PLN) w tym dofinansowanie z EFRR w kwocie 24 179 761,46 EUR (109 461 780,11 PLN) Projekty zakończone W ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna zostało zakończonych 25 projektów, które uzyskały dofinansowanie z EFRR w wysokości 10 789 202,53 EUR (48 842 719,88 PLN), w tym 9, których dofinasowanie wynosi 5 589 380,310 EUR (25 303 124,64 PLN) w okresie sprawozdawczym. Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W ramach Działania V.3 Infrastruktura edukacyjna wszystkie projekty uzyskały dofinansowanie w ramach kategorii interwencji 75 Infrastruktura systemu oświaty. Wszystkie projekty dotyczą Działu gospodarki 18 Edukacja. Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania V.3 osiągnęła 99,62 %. Działanie to cieszyło się dużym zainteresowaniem. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym, należy stwierdzić, że 99,62 procentowa kontraktacja w ramach Działania.V.3 przełożyła się na osiągnięcie wskaźnika produktu: liczba projektów z zakresu edukacji na poziomie zakładanej wartości docelowej na 2015 r. Wskaźnik rezultatu: liczba studentów korzystających z efektów projektów, również został osiągnięty na poziomie znacznie powyżej zakładanej wartości docelowej na 2015 r. Działanie V.4 Infrastruktura kultury Realizacja celów Celem realizacji niniejszego działania jest kształtowanie i rozwijanie kulturowej tożsamości regionu łódzkiego. Potencjał kulturowy województwa łódzkiego z uwagi na minioną wielokulturowość i wielonarodowościowość regionu wraz z licznymi elementami dziedzictwa kultury propagującymi folklor i sztukę ludową, to niewątpliwy atut województwa łódzkiego. Silna strona regionu to także atrakcyjne turystycznie elementy środowiska naturalnego. Kompleksowe wykorzystanie posiadanych zasobów może dodatkowo wzmocnić pozycję konkurencyjną województwa. Podniesienie standardu infrastruktury oraz podniesienie dostępności oferowanych usług jest konieczne, aby móc zaistnieć na rynku regionów atrakcyjnych turystycznie i kulturowo. Wśród zagrożeń w analizie SWOT RPO WŁ wymienia się postępujące niszczenie walorów kulturowo krajobrazowych województwa oraz zły stan infrastruktury placówek kultury. W analizie SWOT w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 wymienione zjawiska również postrzegane są jako słabe strony. Z tego względu wsparcie w ramach Działania V.4 przeznaczono przede wszystkim na przedsięwzięcia z zakresu budowy, przebudowy i wyposażenia instytucji kultury, 385

infrastruktury informacyjnej, jak również działań promocyjnych z zakresu kultury. Kierunki wsparcia są zgodne z Narodową Strategią Rozwoju Kultury na lata 2004-2013. w zakresie celu strategicznego: Zrównoważenie rozwoju kultury w regionach w szczególności w odniesieniu do celów cząstkowych: 7. Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków oraz 8. Zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury kultury. Postęp wdrażania Wykres 204: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 50 40 30 20 10 0-10 43,37 42,47 7,67 7,09 5,72-1,46 Alokacja Kontraktacja Płatności 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja dla Działania V.4 Infrastruktura kultury w wyniku realokacji została zmniejszona o kwotę 1 457 815 EUR i obecnie wynosi 43 371 444 EUR. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wzrosła o 7 665 825 EUR i wynosi 42 469 807,94 EUR (192 260 820,55 PLN), co stanowi 97,92 % alokacji z EFRR. Wydatki beneficjentów uznane do refundacji wynoszą 7 094 747,14 EUR, co stanowi 16,71 % kontraktacji. W okresie sprawozdawczym zauważalny jest znaczny wzrost płatności, który wyniósł 5 721 750,89 EUR. 386

Wykres 206: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Liczba wniosków Wykres 205: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Dofinansowanie (w mln EUR*) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 46 1 Pozytywna ocena formalna 30 30 8 8 0 0 Projekty zatwierdzone Umowy Projekty zakończone 2007-2013 Rok 2011 Miliony EUR 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 47,09 42,59 42,47 4,24 Pozytywna ocena formalna 7,79 7,79 0,00 0,00 Projekty zatwierdzone Umowy Projekty zrealizowane 2007-2013 Rok 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) *we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych Wnioski o dofinansowanie Od początku trwania Programu w ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury, pozytywną ocenę formalną przeszło 46 projektów na kwotę 84 786 241,10 EUR (383 827 313,47 PLN), w tym dofinansowanie w wysokości 47 087 698,75 EUR (213 166 012,26 PLN). W listopadzie pozytywnym wynikiem zakończyła się ocena formalna i merytoryczna projektu kluczowego pn.: Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi złożonego przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi o wartości 6 538 405,35 EUR (29 599 361,00 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 4 236 886,66 EUR (19 180 385,93 PLN). Konkursy W ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury miał miejsce tylko jeden konkurs w 2010 r. Ze względu na wyczerpanie środków nie planuje się już ogłaszanie konkursów. Projekty zatwierdzone Od początku Programu zatwierdzonych zostało 30 projektów na kwotę 74 043 978,33 EUR (335 197 089,90 PLN), w tym dofinansowanie wynosi 42 592 619,96 EUR (192 816 790,56 PLN). W dniu 15 września 2011 r. Uchwałą Nr 1581/11 ZWŁ zdecydował o zakwalifikowaniu do dofinansowania w ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury, 4 projektów znajdujących się na liście rezerwowej o łącznej wartości dofinansowania 1 665 603,37 EUR (7 540 186,44 PLN). 387

W dniu 14.10.2011 r. Uchwałą Nr 1798/11 ZWŁ zakwalifikował do dofinansowania kolejne 3 projekty znajdujące się na liście rezerwowej o wartości dofinansowania 1 886 147,56 EUR (8 538 589,99 PLN). ZWŁ Uchwałą Nr 2085/11 w dniu 28 listopada 2011 r. zakwalifikował do dofinansowania projekt kluczowy pn.: Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi złożony przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. Podsumowując, w okresie sprawozdawczym zostało zatwierdzonych 8 projektów na kwotę ogółem 13 703 652,64 EUR (62 036 435,51 PLN), z czego dofinasowanie z EFRR wynosi 7 788 637,59 EUR (35 259 162,36 PLN). Umowy W ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury podpisano łącznie 30 umów o wartości 74 866 497,89 EUR (338 920 635,93 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR wynosi 42 469 807,94 EUR (192 260 820,55 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 8 umów, których wartość dofinansowania wynosi 7 788 637,59 EUR (35 259 162,36 PLN). Wnioski o płatność W okresie sprawozdawczym zaakceptowano 74 wniosków o płatność na kwotę 9 279 792,94 EUR (42 009 622,64 PLN), w tym dofinansowanie z UE w wysokości 5 721 750,89 EUR (25 902 366,27 PLN). Od początku realizacji Programu łącznie zaakceptowano 86 wniosków o płatność na kwotę 11 076 596,00 EUR (50 143 750,11 PLN), w tym dofinansowanie z UE w wysokości 7 094 747,14 EUR (32 117 920,32 PLN). Projekty zakończone W ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury nie został zakończony żaden projekt. Analiza realizacji działania (postęp finansowy, rzeczowy) W ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury - 7 projektów na kwotę 29 647 074,82 EUR (134 212 307,70 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR 20 110 813,21 EUR (91 041 651,39 PLN) uzyskało dofinansowanie w ramach kategorii interwencji 58 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego, natomiast 23 projekty na kwotę 43 653 481,22 EUR (197 619 309,5 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR w wysokości 21 213 453,15 EUR (96 033 302,42 PLN) uzyskały dofinansowanie w ramach kategorii 59 Rozwój infrastruktury kulturalnej. Wszystkie projekty dotyczą Działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi, wśród którego dominuje działalność dotycząca kodu PKD 84.11.Z Kierowanie podstawowymi rodzajami działalności publicznej. Podział projektów Działania V.4 biorąc pod uwagę kody PKD przedstawia poniższa tabela: 388

Tabela 60: Działanie V.4 Infrastruktura kultury. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi 22 Inne niewyszczególnio ne usługi PKD Liczba umów 84.11.Z Kierowanie podstawowymi rodzajami działalności 16 publicznej. 91.02.Z Działalność muzeów 5 85.42.B Szkoły wyższe 3 90.01.Z Działalność związana z wystawianiem przedstawień 3 artystycznych 90.04.Z - Działalność obiektów kulturalnych 2 94.91.Z Działalność organizacji religijnych 1 Źródło: opracowanie własne Na koniec okresu sprawozdawczego finansowa realizacja Działania V.4 osiągnęła 99,16 %. Działanie to cieszyło się dużym zainteresowaniem. W ramach Działania V.4 Infrastruktura kultury nie został zakończony żaden projekt, zatem realizacja wskaźników jest na poziomie zerowym. Odnosząc się do zależności pomiędzy postępem finansowym i rzeczowym szacowanym na podstawie zawartych umów o dofinansowanie, należy stwierdzić, że 99,16 procentowa kontraktacja w ramach Działania.V.4 przełoży się na osiągnięcie wskaźnika produktu: liczba projektów z zakresu kultury na poziomie zakładanej wartości docelowej na 2015 r. Wskaźnik rezultatu: liczba utworzonych miejsc pracy w sferze kultury, na podstawie wartości szacowanych z umów o dofinansowanie zostanie osiągnięty na poziomie ponad 40% wartości docelowej na rok 2015. 389

VI OŚ PRIORYTETOWA: ODNOWA OBSZARÓW MIEJSKICH 3.1.1 Osiągnięcie celów i analiza postępów Informacja na temat fizycznych postępów VI Osi priorytetowej zawarta została w Tabeli 4 Postęp fizyczny wg priorytetów stanowiącej załącznik nr IV do Sprawozdania. Analiza jakościowa Zgodność z dokumentami programowymi Cele VI Osi priorytetowej RPO WŁ wpisują się w założenia KPR w części pn. Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej. W KPR wskazuje się, iż jedną z dziedzin, na którą trzeba zwrócić szczególną uwagę jest mieszkalnictwo. Działania w tym zakresie mają zmierzać do eliminacji istniejących deficytów w zasobach mieszkaniowych w segmencie lokali dostępnych dla osób o dochodach niewystarczających do samodzielnego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Również Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020, będąc dokumentem określającym politykę władz i określając cele i kierunki rozwoju oraz stanowiąc podstawę do opracowania szczegółowych programów wojewódzkich istotnych z punktu widzenia funkcjonowania i rozwoju całego województwa dostrzega znaczenie Odnowy obszarów miejskich. Celem Strategii w tym zakresie jest uporządkowanie gospodarki przestrzennej, co powinno zostać realizowane poprzez wspieranie procesów koncentracji zabudowy w ośrodkach miejskich i przeciwdziałanie procesom suburbanizacji przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, identyfikację obszarów problemowych oraz stymulowanie ich przekształceń w kierunku aktywizacji lub eliminacji istniejących i potencjalnych konfliktów i zagrożeń. Ponadto, planuje się prowadzić działania polegające na: rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich poprzemysłowych i powojskowych oraz opracowanie programów aktywizacji społeczno-gospodarczej obszarów problemowych. Lokalnym Program Rewitalizacji jest wielokierunkowym dokumentem operacyjnym opracowanym i przyjętym przez samorząd lokalny, przedstawiającym wieloletni program działań w sferze przestrzeni, społeczeństwa i gospodarki. Dostrzegając znaczenie działań rewitalizacyjnych, jako przemyślanej i zaplanowanej strategii dotyczącej danego obszaru w kontekście jego wymiaru przestrzennego i społecznego, wsparcie uzyskać mogły jedynie te projekty, które zlokalizowane są na wyznaczonym obszarze rewitalizacji. 390

Postęp wdrażania Wykres 207: VI Os priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Postęp wdrażania - dofinansowanie (w mln EUR) Miliony EUR 120 100 80 60 40 20 0 100,64 76,28 39,01 12,98 15,21 5,53 0,00 5,74 Alokacja Kontraktacja Płatności Deklaracje 2007-2013 Rok 2011 zatwierdzone przez IC Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) Alokacja w VI Osi Priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich na koniec 2010 r. wynosiła 100 638 091,00 EUR (399 030 030,82 PLN) i w 2011 r. nie uległa zmianie. Kontraktacja na koniec bieżącego okresu sprawozdawczego wynosi 76 284 770,20 EUR (345 341 154,71 PLN). Poziom zakontraktowania alokacji w stosunku do ubiegłego okresu zanotował znaczny wzrost i obecnie wynosi 75,80% przy 42,29% w 2010 r. Płatności w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym wzrosły z 8 501 072,75 EUR (33 706 753,44 PLN) do 12 979 184,29 EUR (58 756 767,29 PLN) i obecnie stanowią 17,01 % kontraktacji. Wartość Deklaracji zatwierdzonych przez IC na koniec okresu sprawozdawczego wynosząca obecnie 15 212 617,36 EUR wzrosła w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym o kwotę 7 619 124,64 EUR. Wykres 209: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Liczba wniosków Wykres 208: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Dofinasowanie (w mln EUR*) 50 40 30 20 10 0 42 35 27 27 20 20 0 0 Miliony EUR 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 101,10 63,36 78,63 76,28 40,88 39,03 0,00 0,00 Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zrealizowane Pozytywna ocena formalna Projekty zatwierdzone Umowy 2007-2013 Rok 2011 Projekty zrealizowane Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 391

*we wnioskach po ocenie formalnej oraz w zatwierdzonych projektach - na dofinansowanie składa się dofinansowanie z UE, z budżetu państwa oraz innych krajowych środków publicznych Łącznie w ramach VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich beneficjenci w ramach konkursów złożyli 65 wniosków o dofinansowanie. Pozytywną ocenę formalną przeszły 42 wnioski (w tym także projekty kluczowe), o łącznej wartości dofinansowania 101 103 524,69 EUR ( 457 695 656,26 PLN). W okresie sprawozdawczym pozytywnie pod względem formalnym oceniono 35 projektów na kwotę 218 083 908,45 EUR (987 265 853,57 PLN), w tym dofinansowanie 100 281 417,64 EUR (453 973 977,66 PLN). W sumie na koniec okresu sprawozdawczego w ramach VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich ogłoszono 1 konkurs, który miał miejsce w okresie sprawozdawczym. Opis konkursu znajduje się w opisie do Działania VI.1. Łącznie w ramach VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich do dofinansowania zatwierdzono 27 projektów na kwotę ogółem 183 212 599,05 EUR (829 403 435,90 PLN), z czego kwota dofinansowania wynosi 78 625 773,21 EUR (355 938 875,30 PLN). W okresie sprawozdawczym zatwierdzono 20 wniosków na kwotę 95 077 323,17 EUR (430 415 042,01 PLN), w tym dofinansowanie wynosi: 40 878 066,30 EUR (185 055 006,13 PLN). Od początku Programu podpisano 27 umów. Ogółem wartość umów wynosi 182 537 568,23 EUR (826 347 571,39 PLN), z czego dofinansowanie z EFRR 76 284 770,20 EUR (345 341 154,71 PLN). W okresie sprawozdawczym podpisano 20 umów. Kontraktacja w okresie sprawozdawczym wzrosła o kwotę 39 010 183,28 EUR (176 599 099,70 PLN). W okresie sprawozdawczym wzrosła również liczba wniosków o płatność składanych przez beneficjentów. W okresie sprawozdawczym w ramach VI Osi Priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich złożono 26 wniosków o płatność, w których kwota dofinansowania z UE wyniosła 5 533 468,93 EUR (25 050 013,85 PLN), podczas gdy w sumie od początku realizacji programu złożono ich 55 na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości 12 979 184,29 EUR (58 756 767,29 PLN). Od początku okresu programowania nie zakończono realizacji żadnego projektu w ramach VI Osi priorytetowej. Realizacja celów Celem działań realizowanych w ramach VI Osi priorytetowej jest przeciwdziałanie marginalizacji tych obszarów miast województwa łódzkiego, na których występują negatywne zjawiska ekonomiczne i społeczne związane z fizyczną degradacją substancji architektonicznej. Realizacja projektów dofinansowanych w ramach VI Osi priorytetowej przyczynić się ma m.in. do przywrócenia ładu architektonicznego i przestrzennego, podniesienia wartości substancji miejskiej, jak również do stworzenia warunków sprzyjających ożywieniu gospodarczemu na rewitalizowanych obszarach. Cele Osi odnoszą się wprost do wskazanych w Analizie SWOT województwa łódzkiego szans. W zakresie aspektów przestrzennych, jako szansę wskazano wzrost zainteresowania problemem i realizacją programów rewitalizacyjnych, a także rozwój budownictwa społecznego. Niestety jednocześnie w ramach zagrożeń dostrzega się brak koordynacji w planowaniu przestrzennym na poziomie regionalnym i krajowym. Biorąc pod uwagę, że realizacja celów tej Osi obok przestrzennego, ma również społeczny wymiar, jej efektywna realizacja jest 392

niezwykle istotna w celu stworzenia warunków dla inicjatyw dążących do integracji społecznej, wyrównania szans i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Specyfika projektów w VI Osi priorytetowej w ramach RPO WŁ polega na tym, iż zdecydowana większość to projekty indywidualne. Wszystkie projekty znajdują się w fazie realizacji żaden z nich nie został jeszcze zakończony. Zdecydowana większość centrów większych miast województwa łódzkiego została objęta programem rewitalizacji, co świadczy z jednej strony o dużej aktywności, szczególnie jednostek samorządu terytorialnego, w aplikowaniu o środki, z drugiej strony o olbrzymim zapotrzebowaniu na tego rodzaju interwencję. Należy jednocześnie zauważyć, iż analizowane projekty odnoszą się do rewitalizacji tylko wycinka obszaru wymagającego rewitalizacji: głównych ulic miast, kilku budynków. Wydaje się, że postawione cele wymagają podjęcia bardziej kompleksowych działań. Zakładany efekt wynikający z celów Osi byłby skuteczniejszy, gdyby działania rewitalizacyjne wzmocnić interwencjami skupiającymi się na rozwoju zasobów ludzkich, a także interwencjami o charakterze biznesowym. Jest to niewątpliwe wyzwanie, które pozostaje do rozwiązania w przyszłym okresie programowania, kiedy dzięki zintegrowaniu w regionie środków funduszy strukturalnych będzie możliwość skierowania strumienia finansowego w celu kompleksowego podejścia do rozwiązania problemów z zakresu rewitalizacji. Realokacje W okresie sprawozdawczym w ramach VI Osi priorytetowej dokonano przesunięcia kwoty 3 436 217 EUR (15 555 754,36 PLN) z Działania VI.2 (kod 78) do działania VI.1 (kod 61). Realokację uzasadniono występowaniem wolnych środków w Działaniu VI.2, które mogły zostać przesunięte na wsparcie projektów z Działania VI.1. Rozkład projektów w VI Osi priorytetowej: Odnowa obszarów miejskich wg działu gospodarki Tabela 61: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Liczba umów w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi Nazwa sektora Liczba umów 22 Inne niewyszczególnione usługi 27 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W związku z koniecznością szczegółowej prezentacji obszaru działalności beneficjentów realizujących projekty w ramach Osi priorytetowej VI, poniżej przedstawiono zestawienie na podstawie kodów PKD. Tabela 62: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Kody PKD w ramach działu gospodarki 22 Inne niewyszczególnione usługi Kod PKD Nazwa działalności Liczba 68 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 1 393

84 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 21 85 Edukacja 3 94 Działalność organizacji członkowskich 2 Źródło: opracowanie własne Zgodnie z przyjętym podziałem dominującym kodem PKD jest kod 84 Administracja, obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenie społeczne, może to wynikać z faktu, iż zdecydowana większość Beneficjentów przedmiotowej Osi działa w obszarze administracji. wg obszaru realizacji Obszar realizacji Liczba projektów Wartość dofinansowania UE (EUR) obszar miejski 27 76 284 770,20 obszar wiejski 0 0,00 RAZEM 27 76 284 770,20 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) W VI Osi priorytetowej wszystkie projekty tj. 27 jest realizowanych na obszarze miejskim, co wynika ze specyfiki Osi. wg kategorii interwencji Wykres 211: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Liczba projektów w danej kategorii interwencji (w %) Wykres 210: VI Oś priorytetowa: Odnowa obszarów miejskich. Dofinansowanie UE przypadające na daną kategorię interwencji (w %) 3,70% 1,08% 96,30% 98,92% 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji obszarów miejskich i wiejskich 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji obszarów miejskich i wiejskich 78 Infrastruktura mieszkalnictwa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z KSI (SIMIK 07-13) 394