KURATORIUM OŚWIATY W KRAKOWIE Informacja na temat sposobów i form realizacji treści z zakresu edukacji regionalnej Opracowanie : Bożena Bryl Dyrektor Delegatury Kuratorium Oświaty w Nowym Targu Marzena Bąk st. wiz. Kuratorium Oświaty w Krakowie Aniela Kasiniak - st. wiz. Kuratorium Oświaty w Krakowie Maj, 2013 r.
Zawartość Zawartość...2 Wstęp...3 Wyniki badań...6 Podsumowanie...19 Ankieta skierowana do szkół i placówek...21 Wyniki zbiorcze ankiety dotyczącej sposobów i form realizacji treści z zakresu edukacji regionalnej...24 2
Wstęp Jednym z ważnych zadań edukacyjno wychowawczych szkół i placówek oświatowych jest wprowadzanie dzieci i młodzieży w świat nieprzemijających wartości, między innymi poprzez przekazywanie i promowanie dziedzictwa kulturowego regionu. Realizacji tego zadania służy szeroko rozumiana edukacja regionalna. Chcąc poznać dorobek małopolskich szkół i placówek w tym zakresie, w terminie od 12 do 31 marca 2013 r. przeprowadzono badanie ankietowe, którego wyniki prezentuje niniejszy raport. Przebieg badań i charakterystyka badanej grupy Podstawę prawną do przeprowadzenia badań stanowiły: - ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zmianami), - rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. nr 4, poz. 17), - rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz. U. z 2011 r. nr 109, poz. 631). Badania polegały na wypełnieniu przez dyrektorów szkół i placówek kwestionariusza ankiety zamieszczonego w Panelu dyrektora na serwerze Kuratorium Oświaty w Krakowie. Ich celem było zebranie informacji, w jaki sposób małopolskie szkoły i placówki realizują treści z zakresu edukacji regionalnej. Materiał badawczy stanowi 2189 ankiet. Badaniem zostały objęte: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, licea, technika, zasadnicze szkoły zawodowe, szkoły specjalne przysposabiające do pracy, a także placówki wychowania pozaszkolnego - młodzieżowe domy kultury, pałace młodzieży, ogniska pracy. Łącznie w badaniu ankietowym uczestniczyło 2968 szkół i placówek województwa małopolskiego. Do celów analizy statystycznej wykorzystano wszystkie wypełnione arkusze. 3
Udział poszczególnych typów szkół i placówek w badaniu na tle ogólnej ich liczby w województwie przedstawia poniższy wykres. Analiza przedstawionych na wykresie wyników świadczy, że na ankietę odpowiedziało: 100% ognisk pracy, 86,5% gimnazjów, 86,3% szkół podstawowych, 73,3% szkół specjalnych przysposabiających do pracy, 67,3% techników, 61,8% przedszkoli, 60,7% zasadniczych szkół zawodowych, 47,1% młodzieżowych domów kultury, 46,7% liceów, 20% pałaców młodzieży. 4
Biorąc pod uwagę położenie podmiotów uczestniczących w badaniu należy stwierdzić, że najliczniejszą grupę respondentów stanowiły szkoły i placówki położone na wsi. Procentowy rozkład liczby podmiotów uczestniczących w badaniu, z uwzględnieniem ich położenia, obrazuje poniższy wykres. Pytania badawcze W celu uzyskania informacji na temat form i sposobów realizacji treści z zakresu edukacji regionalnej w małopolskich szkołach i placówkach, sformułowano następujące pytania badawcze: 1. Czy szkoły i placówki planują działania z zakresu edukacji regionalnej? 2. Podczas których zajęć w szkołach i placówkach realizowane są treści z zakresu edukacji regionalnej? 3. W jakich formach realizowana jest edukacja regionalna? 4. Czy szkoły/placówki są organizatorami konkursów lub przeglądów regionalnych? 5. Jakimi materiałami dydaktycznymi i źródłami informacji o dziedzictwie kulturowym regionu dysponują szkoły/placówki? 6. Z jakimi instytucjami i osobami współpracują szkoły/placówki podczas realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej? 7. Jakie inicjatywy o charakterze regionalnym podejmują szkoły i placówki dla środowiska? 5
8. W jaki sposób dzieci i młodzież zaznaczają swoją przynależność do regionu, w którym mieszkają? 9. Jakie jest zaangażowanie dzieci i młodzieży w prowadzone przez szkoły/placówki działania w zakresie edukacji regionalnej? 10. W jaki sposób dokonywana jest ocena skuteczności prowadzonych przez szkoły/placówki działań? 11. Czy nauczyciele podejmują formy doskonalenia zawodowego z zakresu edukacji regionalnej? 12. Jakiego rodzaju wsparcia oczekują szkoły/placówki w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej? Wyniki badań Zebrane dane wskazują, że działania z zakresu edukacji regionalnej prowadzone są w 98,6% ankietowanych szkół i placówek województwa małopolskiego. Na brak działań w tym zakresie wskazuje 21 badanych szkół (0,7%), a 20 respondentów nie udziela informacji (0,7%). Edukacja regionalna co ilustruje poniższy wykres realizowana jest na wszystkich etapach kształcenia, począwszy od wychowania przedszkolnego, po IV etap edukacyjny, we wszystkich typach szkół. Stanowi również jedno z kluczowych zadań w pracy placówek oświatowo - wychowawczych. 6
Analiza zgromadzonych danych prowadzi do wniosku, że w 99,4% szkół i placówek, które deklarują realizację edukacji regionalnej, działania podejmowane w tym zakresie są planowane. Jak wskazuje poniższy wykres - znajdują one odzwierciedlenie głównie w: planach pracy wychowawczej (16%), programie wychowawczym i planach pracy dydaktycznej (15%), planie pracy szkoły lub placówki (14%). Ponadto, działania ujmowane są w: koncepcji pracy szkoły/placówki (10%), planach pracy zajęć dodatkowych (8%), jak również w mniejszym stopniu w programie rozwoju szkoły/placówki, planie pracy biblioteki szkolnej (6%) oraz planie pracy świetlicy szkolnej i konstruowanych przez nauczycieli własnych programach edukacji regionalnej (5%). Respondenci zauważają, iż działania z zakresu edukacji regionalnej są także ujmowane w planowaniu: pracy kół zainteresowań, zespołów regionalnych i organizacji działających w szkołach; konkursów o tematyce regionalnej; imprez i uroczystości regionalnych; działań realizowanych we współpracy z instytucjami i osobami w środowisku lokalnym; wycieczek krajoznawczych i rajdów. Planowaniu realizacji treści edukacji regionalnej służą również wdrażane w szkołach innowacje pedagogiczne, projekty i programy edukacyjne. Największy udział w planowaniu działań z zakresu edukacji regionalnej mają wychowawcy klas, nauczyciele poszczególnych przedmiotów, jak również zespoły nauczycieli oraz dyrektorzy szkół. Z analizy danych zamieszczonych na poniższym wykresie wynika, iż najmniej zaangażowaną grupę stanowią bibliotekarze. Uzyskane wyniki korelują z przedstawionymi powyżej na wykresie danymi procentowymi dotyczącymi planowania treści z zakresu edukacji regionalnej w szkołach i placówkach. 7
Dane zawarte na poniższym wykresie, pozwalają stwierdzić, iż treści z zakresu edukacji regionalnej włączone są w realizację bardzo wielu przedmiotów i zajęć. We wszystkich typach szkół realizowane są głównie podczas lekcji historii i języka polskiego (11%). Równie często podejmowane są na godzinach do dyspozycji wychowawcy (9%). Okazję do ich wykorzystania, szczególnie w szkołach podstawowych i gimnazjach, stanowią również zajęcia plastyki (9%) i muzyki (8%). Edukacja regionalna jest także nierozerwalnym elementem edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej (8%). Respondenci wskazują także zajęcia: przyrody (7%), artystyczne (6%), geografii (5%), wiedzy o społeczeństwie (5%), religii (4%), wiedzy o kulturze (2%), oraz koła zainteresowań (7%). Należy zaznaczyć, iż na liczbę wskazań dotyczących konkretnego przedmiotu lub rodzaju zajęć ma wpływ fakt ich występowania w szkolnym planie nauczania w danym typie szkoły. 8
Ponadto - jak wskazują wyniki badań - treści z zakresu edukacji regionalnej realizowane są także podczas: zajęć edukacyjnych komputerowych i informatyki, języków obcych, biologii, techniki, czwartej godziny wychowania fizycznego, podstaw przedsiębiorczości, jak również przedmiotów zawodowych związanych z gastronomią, hotelarstwem, turystyką, budownictwem; zajęć dodatkowych -rytmiczno tanecznych organizowanych w przedszkolach, świetlicowych i bibliotecznych; zajęć pozalekcyjnych - pracy zespołów folklorystycznych, orkiestr, chórów szkolnych, jak również zajęć wynikających z realizowanych przez szkoły projektów unijnych i programów regionalnych; zajęć pozaszkolnych stanowiących ofertę działających w środowisku lokalnym instytucji muzeów, skansenów, izb regionalnych, galerii, parków narodowych oraz gospodarstw agroturystycznych i twórców ludowych. W kilku szkołach treści edukacji regionalnej realizowane są w ramach odrębnych zajęć z godzin art. 42 Karty Nauczyciela. Edukacja regionalna realizowana jest poprzez wiele form, wśród których - jak wskazują wyniki badań najpopularniejsze są: wycieczki edukacyjne, rajdy szlakami dziedzictwa kulturowego (16%); uroczystości i imprezy regionalne (15%); konkursy i przeglądy (15%). Często również organizowane 9
są: spotkania z osobami związanymi z regionem artystami ludowymi, kombatantami (12%); wystawy (10%); projekty edukacyjne (9%); warsztaty regionalne plastyczne, taneczne, kulinarne, rękodzielnicze (8%). Formę realizacji edukacja regionalnej stanowią również tworzone w szkołach/placówkach kąciki regionalne (6%). Analiza zilustrowanego na poniższym wykresie procentowego rozkładu wskazanych przez respondentów form realizacji treści z zakresu edukacji regionalnej prowadzi do wniosku, iż najrzadziej wykorzystywaną formę stanowią: zespół folklorystyczny (3%) oraz nauka gry na instrumentach ludowych, izba regionalna i plenery plastyczne (2%). Respondenci - poza wyżej wymienionymi formami wskazują także na udział w zajęciach pozaszkolnych stanowiących ofertę instytucji, stowarzyszeń, osób współpracujących ze szkołą, wśród których wyszczególnili między innymi: parki narodowe, zespoły regionalne, muzea, skanseny, izby regionalne oraz koła gospodyń wiejskich. Kolejną formę stanowi prowadzona przez szkoły/placówki działalność popularyzatorska i wydawnicza (publikacje, foldery, gazety szkolne, artykuły w lokalnej prasie i na stronach internetowych szkoły. Do częstych form należy również przygotowywanie programów artystycznych i przedstawień teatralnych o tematyce regionalnej, wykonywanie przez uczniów prezentacji multimedialnych o regionie, opieka nad miejscami pamięci narodowej. W kilku przypadkach zwrócono uwagę na realizację programów i projektów edukacyjnych, popularyzowanie muzyki ludowej, pracę z patronem szkoły, organizowanie spotkań wielopokoleniowych. 10
Interesującą kwestią, stanowiącą przedmiot badań jest stwierdzenie, na ile szkoły i placówki województwa małopolskiego są inicjatorami konkursów i przeglądów z zakresu edukacji regionalnej. Jak wskazują wyniki, spośród szkół i placówek, które udzieliły odpowiedzi na pytanie działalność taką prowadzi około 1/3 ankietowanych, co stanowi 33,5%. Aktywność szkół i placówek w organizowaniu konkursów i przeglądów obrazuje poniższy wykres. Przedszkola będące organizatorami konkursów i przeglądów stanowią 26% ogółu badanych przedszkoli. Spośród badanych szkół podstawowych organizację konkursów deklaruje 30% szkół, w grupie gimnazjów liczba szkół organizujących konkursy stanowi 36%, w grupie liceów 24%, techników 42%, zasadniczych szkół zawodowych 34%, szkół specjalnych przysposabiających do pracy 18%, młodzieżowych domów kultury 100%. Placówką, która nie prowadzi konkursów na wymienionych szczeblach jest. Analiza danych prowadzi również do wniosku, iż najbardziej aktywną grupą w prowadzeniu konkursów i przeglądów o zasięgu gminnym, powiatowym, wojewódzkim i ogólnopolskim są szkoły podstawowe, będące organizatorem 383 form, co stanowi 41,3% konkursów organizowanych przez wszystkich badane podmioty. Procentowy udział pozostałych typów szkół i placówek w organizacji konkursów wynosi: przedszkola 18,3%, gimnazja 25,9%, licea 3,9%, technika 5,3%, zasadnicze szkoły zawodowe 4%, szkoły specjalne przysposabiające do pracy 0,4%, młodzieżowe domy kultury 0,9%. 11
Najczęściej organizowane są formy współzawodnictwa i prezentacji dorobku dzieci i młodzieży na poziomie gmin i powiatów. Konkursy i przeglądy o zasięgu wojewódzkim stanowią 5%, natomiast o zasięgu ogólnopolskim tylko 3%. Poniższa tabela przedstawia wymienione przez respondentów przykłady konkursów o zasięgu wojewódzkim z podziałem na typy szkół i placówek. Typ szkoły/placówki Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Zespół szkół i placówek oświatowych Nazwa konkursu 1. Konkurs fotograficzny Pocztówka z Wieliczki 1. Konkursy wiedzy o Krakowie Rajcuś, Żaczek, Krakusek, Krakus 2. Konkurs wiedzy historyczno artystycznej Wawel od czasów legendarnych do roku 1370 3. Międzyszkolny konkurs literacko-plastyczny, np. Namaluj Kraków słowem i ob", Czas przypomnieć ojców dzieje, Piękno regionów Polski 4. Moje Małe Ojczyzny 5. Konkurs Literacki Na tatrzańskim szlaku 6. Historia i dzień dzisiejszy parafii i miejscowości karpackich 7. Nowa Huta jej historia i czasy współczesne 8. Konkurs Wiedzy o Tatrzańskim Parku Narodowym 9. Pasja łączy pokolenia 10.Wojewódzki Konkurs Wiedzy o Życiu i Działalności Tadeusza Kościuszki 1. Gimnazjalny Międzyszkolny Konkurs Wiedzy o Górach 2. Ponadgimnazjalny Międzyszkolny Konkurs Wiedzy o Górach 3. Krakowski Wianek 4. Dzieci Tradycji 5. Krakowiaczek 6. Małopolski konkurs kolęd, pastorałek i pieśni zimowych 7. Ziemia sądecka od przeszłości do współczesności 1. Eliminacje wojewódzkie do Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego 2. Królowa Jadwiga vetera et nova 3. Małopolska - moja mała ojczyzna 4. Międzyszkolny Konkurs Pięknego Słowa Mój Kraków 5. Wojewódzki Przegląd Młodych Recytatorów i Gawędziarzy im. 12
Typ szkoły/placówki Młodzieżowe domy kultury Specjalny ośrodek szkolno - wychowawczy Nazwa konkursu Andrzeja Skupnia Florka 6. Małopolski Międzyszkolny Konkurs Oblicza Nowej Huty 7. Przegląd Zespołów Kolędniczych i Jasełkowych 8. Szopki Bożonarodzeniowe 9. Międzynarodowy Festiwal Folkloru Dziecięcego 10.Konkurs Rozśpiewanych Szkół 11.Przegląd Zespołów Kolędniczych i Jasełkowych Szkolnictwa Specjalnego 1. Wojewódzki Konkurs Plastyczny Boże Narodzenie - tradycje i współczesność 2. Wojewódzki Festiwal Zespołów Artystycznych im. Jana Joachima Czecha 3. Renesans w Krakowie 4. Kazimierz - moje miejsce na ziemi, wieści z podwórek, ulic i zaułków 5. Konkurs Krakowiacy i Górale 1. Małopolski konkurs plastyczny Wielkanocne obyczaje 2. Z przyrodą za pan brat Prowadzone przez szkoły i placówki konkursy o zasięgu ogólnopolskim, wymienione przez respondentów, przedstawiono w poniższej tabeli. Typ szkoły/placówki Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Zespół szkół i placówek oświatowych Nazwa konkursu 1. Konkurs literacki Kraków w wierszach i opowiadaniach 2. Pamiątka FOLKnOWA inspirowana motywami ludowymi 3. Mieszkam w Beskidach 4. Kocham moją Ojczyznę - konkurs promowany m. in. poprzez stronę Bliżej Przedszkola 5. Najpiękniejsza kartka wielkanocna 6. Konkursy plastyczne: Podróże po Polsce 7. Jedno - jeden dzień-jedno ujęcie 8. W harmonii z przyrodą 1. Kreacje inspirowane motywami ludowymi 2. Regionalne kapliczki w obiektywie 3. Zapomniane kolędy i pastorałki 1. Limanowska Slaza 1. Ogólnopolski konkurs Tischnerowskie Ślady 2. Konkurs Rozśpiewanych Szkół 3. Konkurs recytatorski Szept modlitwy na nasyj dziedzinie 4. Konkurs plastyczny Malowanie na szkle 5. Konkurs literacki i plastyczny Błogosławiona Karolino, świeć nam przykładem 6. Zapomniane kapliczki 7. Biesiada Literacka, jako podsumowanie Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Józefa Kossakowskiego Niektóre z wymienionych przez respondentów nazw konkursów o zasięgu wojewódzkim i ogólnopolskim pozwalają określić ich charakter i tematykę. Organizowane są zazwyczaj konkursy wiedzy, literackie, recytatorskie, artystyczne - plastyczne, fotograficzne, muzyczne. Dotyczą one 13
historii i czasów współczesnych miejscowości, występujących w nich zabytków, osobliwości przyrody, osób związanych z regionem, jak również dziedzictwa artystycznego. Szkoły i placówki uczestniczące w badaniu dysponują bogatymi zasobami materiałów dydaktycznych i źródeł informacji dotyczących dziedzictwa kulturowego regionu. Zdecydowanie największą grupę jak wynika z poniższego wykresu - stanowią foldery, albumy, przewodniki (22%) oraz publikacje o tematyce regionalnej (21%). Szkoły gromadzą także rekwizyty, pamiątki (15%), a także scenariusze zajęć (14%). Porównywalne pod względem wielkości są zbiory filmów, nagrań, programów multimedialnych i czasopism (10%). Szkoły korzystają również z zasobów Internetu, co stanowi 8% wskazanych zasobów. Odpowiedzi udzielone przez respondentów w jednym z otwartych pytań, poszerzają wachlarz wymienionych powyżej materiałów i źródeł informacji o: kroniki szkolne, księgi pamiątkowe; stroje regionalne; zbiory obrazów i fotografii archiwalnych; kąciki i izby regionalne; plansze poglądowe, mapy, makiety. Edukacja regionalna w swej istocie jest nierozerwalnie związana ze środowiskiem, w którym położona jest szkoła/placówka, a zatem jej realizacja nie jest możliwa bez nawiązania wzajemnej współpracy między funkcjonującymi w regionie podmiotami. Zgromadzone dane świadczą, że szkoły i placówki wykorzystują zasoby środowiska lokalnego w edukacji regionalnej dzieci i młodzieży. Przy realizacji działań współpracują z różnymi instytucjami i osobami. Jak wynika z poniższego zestawienia, najczęstszym partnerem są gminne i miejskie ośrodki kultury, na co wskazało 24% ankietowanych. Istotną rolę w krzewieniu edukacji regionalnej odgrywa również współpraca z osobami związanymi z regionem artystami ludowymi, etnografami, kombatantami, na którą wskazało 19% szkół. Ważne 14
miejsce we współpracy odgrywają także muzea (18%) oraz lokalne towarzystwa i stowarzyszenia (15%). Udział skansenów (9%), parków narodowych (7%) i galerii sztuki (5%) w działalności edukacyjnej szkół jest znacznie mniejszy, co zapewne ma związek z ich rozmieszczeniem na mapie Małopolski. Zaznaczyć należy, że szkoły i placówki w niewielkim zakresie korzystają ze współpracy z uczelniami wyższymi. Wśród innych instytucji wymienionych przez respondentów najwięcej wskazań uzyskały: lokalne parafie, biblioteki publiczne, jednostki samorządu terytorialnego różnego szczebla, organizacje - koła gospodyń wiejskich, inne szkoły i placówki oświatowe, zespoły folklorystyczne, izby regionalne. Szkoły i placówki podejmują inicjatywy na rzecz środowiska o charakterze regionalnym. Najczęściej deklarowaną formę działań stanowią wycieczki edukacyjne i rajdy szlakami dziedzictwa kulturowego (24%) oraz występy artystyczne i festyny (22%). Popularne są także spotkania z ludźmi związanymi z regionem etnografami, artystami ludowymi, kombatantami (17%), jak również konkursy i przeglądy (17%). Szkoły i placówki są też organizatorami wystaw (13%). Najrzadziej wymienianą formę działań stanowią zajęcia o charakterze warsztatowym artystyczne, kulinarne (7%). Procentowy rozkład poszczególnych rodzajów inicjatyw regionalnych obrazuje poniższy wykres. 15
Ponadto respondenci wskazują na: organizowanie przez szkoły/placówki kiermaszów rękodzieła ludowego głównie ozdób świątecznych; opracowywanie monografii miejscowości, publikacji o tematyce regionalnej i ich udostępnianie; sprawowanie opieki nad pomnikami i mogiłami upamiętniającymi ważne dla regionu wydarzenia i osoby; przeprowadzanie sesji naukowych. Przeprowadzone badania pozwoliły rozpoznać, w jaki sposób dzieci i młodzież podkreślają swój związek z regionem. Najczęściej wskazywaną przez szkoły/placówki formą jest uczestnictwo w lokalnych uroczystościach i imprezach regionalnych (23%) oraz podtrzymywanie zwyczajów regionalnych (19%). Uczniowie uczą się regionalnego tańca i śpiewu (16%), jak również podkreślają swoją przynależność do regionu poprzez ubieranie ludowego stroju (15%), a także prezentowanie dorobku (13%). Udział dzieci i młodzieży w inicjowaniu działań o charakterze regionalnym jest niewielki i stanowi 7% wszystkich wskazań. Niepokoi fakt, że uczniowie coraz rzadziej uczą się gry na instrumentach ludowych zaledwie 4% wskazań, jak również rodzimej gwary lub dialektu tylko 3% wskazań. Analiza informacji dostarczonych przez respondentów pozwala określić inne sposoby podkreślania przez dzieci i młodzież swojego związku z regionem, takie jak: uczestnictwo w konkursach, projektach i programach regionalnych; członkostwo w zespołach folklorystycznych; udział w opracowywaniu publikacji, monografii, przewodników, artykułów na temat miejscowości i regionu w formie albumów, plakatów, prezentacji multimedialnych oraz twórczości literackiej i plastycznej; gromadzenie eksponatów do izb i kącików regionalnych; zaangażowanie w zajęcia warsztatowe pozwalające na praktyczne nabywanie umiejętności w zakresie rękodzieła ludowego. Ponadto jak wskazują respondenci -dzieci i młodzież popularyzują dorobek regionalny poza granicami kraju w czasie wymiany międzynarodowej. W ocenie około 50% ankietowanych szkół/placówek, dzieci i młodzież w wysokim stopniu angażują się w działania z zakresu edukacji regionalnej prowadzone przez reprezentowane przez nich szkoły i placówki. Nieco mniej respondentów (42,6%) stwierdza, że zaangażowanie uczniów ma charakter okazjonalny. Zaledwie 7,2% szkół i placówek może pochwalić się faktem, że uczniowie wykazują własną inicjatywę w realizacji działań. Na całkowity brak zaangażowania wskazuje 0,5% szkół. 16
Wyniki ankiety świadczą, że zdecydowana większość szkół i placówek dokonuje oceny skuteczności prowadzonych działań z zakresu edukacji regionalnej. Jak wskazuje poniższy wykres, najczęściej wykorzystywanym sposobem są obserwacje (28%), rozmowy i wywiady (24%) oraz informacje zwrotne uzyskiwane ze środowiska (21%). Popularną formę stanowią także sprawozdania z realizacji zaplanowanych działań (18%). Sposobem dość rzadko wykorzystywanym są analizy, które wśród innych form stanowią zaledwie 6%. Szkoły do oceny skuteczności swoich działań najrzadziej wykorzystują badania ankietowe (3%). Szkoły i placówki, w których powyższe formy oceny skuteczności działań nie są prowadzone stanowią 3,5% ogółu ankietowanych. O skuteczności działań z zakresu edukacji regionalnej jak wskazują respondenci świadczą również: osiągnięcia uczniów w konkursach z zakresu edukacji regionalnej; wytwory artystyczne uczniów; dyplomy, nagrody, podziękowania, certyfikaty uzyskane przez szkołę/placówkę; zainteresowanie 17
lokalnych mediów działaniami prowadzonymi przez szkoły/placówki. Dla szkół istotny wskaźnik skuteczności działań stanowią także analizy frekwencji dzieci i młodzieży podczas imprez regionalnych oraz zajęć kół zainteresowań o tematyce regionalnej. Ocena skuteczności działań w kilku przypadkach jest elementem prowadzonej w szkołach ewaluacji wewnętrznej. Z przeprowadzonych badań wynika, iż zagadnienia dotyczące realizacji edukacji regionalnej w szkołach i placówkach stanowią obszar doskonalenia zawodowego nauczycieli. Na podejmowanie takich form wskazało46% ankietowanych. Nieco więcej (52%) nie podejmuje doskonalenia w tym zakresie. Ankietowane szkoły/placówki, wyraźnie wskazują, iż oczekują wsparcia w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej. Najbardziej oczekiwaną formą wsparcia jest organizowanie warsztatów dla uczniów i nauczycieli (35%), jak również konferencji dla nauczycieli (24%). Szkoły oczekują także organizacji konkursów o tematyce regionalnej dla uczniów (22%) oraz promowania podejmowanych przez nie działań na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Krakowie. 18
Respondenci w odpowiedzi na jedno z pytań otwartych wymienili inne formy wsparcia, wśród których najczęściej oczekiwaną jest zapewnienie środków finansowych z przeznaczeniem przede wszystkim na zakup materiałów dydaktycznych, strojów, instrumentów regionalnych, organizację izb regionalnych, konkursów, zajęć dodatkowych, wycieczek po regionie oraz prowadzenie zespołów regionalnych. Dyrektorzy szkół zwracają uwagę na potrzebę zapewnienia dzieciom i młodzieży udziału w kulturze poprzez bezpłatny dostęp do muzeów regionalnych, organizowanie spotkań dla młodzieży z artystami ludowymi i ludźmi zasłużonymi dla regionu, jak również systematyczne informowanie szkół/placówek o imprezach, wystawach. Oczekiwaną formą wsparcia są również materiały dydaktyczne, w szczególności: scenariusze zajęć i wycieczek, gry dydaktyczne, filmy, zestawy fotografii i plansz poglądowych, czasopisma o tematyce regionalnej. Respondenci widzą konieczność opracowania przewodnika metodycznego dla nauczycieli z zakresu edukacji regionalnej, jak również merytorycznego wsparcia ze strony etnografów i etnologów. Ważnym aspektem dla szkół/placówek jest promowanie prowadzonych przez nich działań w mediach. Ponadto, dyrektorzy przedszkoli oczekują oferty konkursów o tematyce regionalnej, organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Krakowie. Podsumowanie Wyniki przeprowadzonych badań upoważniają do sformułowania następujących wniosków dotyczących sposobów i form realizowania treści z zakresu edukacji regionalnej w małopolskich szkołach i placówkach: 1. Edukacja regionalna stanowi istotny obszar pracy dydaktycznej i wychowawczej niemal wszystkich szkół/placówek województwa małopolskiego, które wzięły udział w ankietowaniu. 2. Działania z zakresu edukacji regionalnej są efektem wieloaspektowego planowania. 3. W planowaniu działań regionalnych w najmniejszym stopniu uczestniczą bibliotekarze. 4. Treści z zakresu edukacji regionalnej są realizowane w głównej mierze podczas zajęć edukacyjnych, zajęć dodatkowych oraz stanowią płaszczyznę współpracy szkół/placówek z instytucjami i osobami z lokalnych środowisk. 5. Edukacja regionalna realizowana jest poprzez szeroki wachlarz form umożliwiających dzieciom i młodzieży angażowanie się w różnorodne działania i inicjatywy. Do najpopularniejszych należą wycieczki, uroczystości, konkursy. Najrzadziej podejmowaną formę stanowią: zespoły folklorystyczne, nauka gry na instrumentach ludowych, wykorzystywanie zasobów izb regionalnych i organizacja plenerów plastycznych. 19
6. Szkoły/placówki są organizatorami konkursów/przeglądów o tematyce regionalnej, w szczególności o zasięgu gminnym. Najmniejszy procent stanowią formy współzawodnictwa skierowane do szerszego grona uczniów z terenu województwa i kraju. 7. Szkoły/placówki podejmują współpracę z instytucjami, organizacjami, osobami wspierającymi ich pracę w obszarze edukacji regionalnej. Najczęściej wskazywanym partnerem są gminne i miejskie ośrodki kultury. Stosunkowo nieliczne szkoły nawiązują współpracę z wyższymi uczelniami. 8. Szkoły/placówki są inicjatorami działań promujących edukację regionalną w środowisku, a w szczególności form krajoznawstwa i turystyki szlakami dziedzictwa kulturowego oraz występów artystycznych i festynów. 9. Dzieci i młodzież podkreślają swój związek z regionem, w którym mieszkają, jednakże nauka gwary oraz gry na instrumentach ludowych nie stanowi popularnego sposobu na podtrzymywanie tożsamości z regionem. 10. Uczniowie jak wskazują wyniki badań są w szczególności uczestnikami proponowanych przez nauczycieli form działań z zakresu edukacji regionalnej, rzadziej natomiast wykazują własną inicjatywę w tym zakresie. 11. Szkoły/placówki w większości dokonują oceny skuteczności prowadzonych przez siebie działań z zakresu edukacji regionalnej, głównie poprzez obserwacje, rozmowy i wywiady. W niewielkim stopniu wykorzystuje się analizy oraz badania ankietowe. 12. Nauczyciele tylko w około połowie ankietowanych szkół/placówek podejmują doskonalenie zawodowe w zakresie edukacji regionalnej. 13. Dyrektorzy szkół/placówek oczekują finansowego i merytorycznego wsparcia w zakresie realizacji edukacji regionalnej. 14. Dyrektorzy przedszkoli wyrazili potrzebę organizowania konkursów z zakresu edukacji regionalnej dla najmłodszych. 20
Ankieta skierowana do szkół i placówek Sposoby i formy realizacji treści z zakresu edukacji regionalnej Niniejsza ankieta ma na celu zebranie informacji, czy i w jaki sposób małopolskie szkoły i placówki realizują treści z zakresu edukacji regionalnej. Zgromadzone informacje pozwolą poznać dorobek szkół i placówek, jak również zostaną wykorzystane do planowania działań Małopolskiego Kuratora Oświaty na rzecz wspomagania ich pracy w tym zakresie. Dyrektorzy zespołów szkół oraz młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii i specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych wypełniają jeden arkusz, wskazując typy szkół wchodzących w skład zespołu lub funkcjonujących w ośrodku. 1. Typ szkoły: przysposabiająca do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z więcej niż jedną niepełnosprawnością młodzieżowy dom kultury 2. Położenie: wieś miasto do 5 tys. mieszkańców miasto od 5 tys. do 25 tys. mieszkańców miasto powyżej 25 tys. mieszkańców 3. Czy w szkole/placówce są realizowane działania z zakresu edukacji regionalnej? tak nie 4. Działania z zakresu edukacji regionalnej planuje: dyrektor szkoły/placówki zespół nauczycieli bibliotekarz wychowawcy klas nauczyciele poszczególnych przedmiotów 5. Działania z zakresu edukacji regionalnej są ujęte w: koncepcji pracy szkoły/placówki programie rozwoju szkoły/placówki planie pracy szkoły/placówki planach pracy dydaktycznej programie wychowawczym planach pracy wychowawczej konstruowanych przez nauczycieli programach edukacji regionalnej planie pracy biblioteki szkolnej planie pracy świetlicy szkolnej planach pracy zajęć dodatkowych nie są planowane 6. Inne (jakie?) formy planowania: 7. Treści z zakresu edukacji regionalnej realizowane są podczas zajęć: języka polskiego historii plastyki muzyki 21
przyrody geografii wiedzy o społeczeństwie wiedzy o kulturze zajęć artystycznych religii edukacji przedszkolnej edukacji wczesnoszkolnej godzin do dyspozycji wychowawców zajęć dodatkowych (kół zainteresowań) 8. Innych (jakich?) zajęć: 9. Edukacja regionalna realizowana jest w następujących formach: projekty edukacyjne warsztaty regionalne (np: plastyczne, taneczne, kulinarne, rękodzielnicze) konkursy/przeglądy wycieczki edukacyjne/rajdy szlakami dziedzictwa kulturowego wystawy plenery plastyczne uroczystości/imprezy regionalne spotkania z osobami związanymi z regionem (np: artyści ludowi, kombatanci) zespół folklorystyczny nauka gry na instrumentach ludowych kącik regionalny izba regionalna 10. Inne (jakie?) formy realizowania edukacji regionalnej: 11. Szkoła/placówka jest organizatorem konkursów/przeglądów z zakresu edukacji regionalnej o zasięgu: gminnym powiatowym wojewódzkim ogólnopolskim nie jest organizatorem wyżej wymienionych konkursów 12. Nazwa konkursu o zasięgu wojewódzkim: 13. Nazwa konkursu o zasięgu ogólnopolskim: 14. Dostępne w szkole/placówce materiały dydaktyczne i źródła informacji o dziedzictwie kulturowym regionu, to: publikacje o tematyce regionalnej foldery/albumy/przewodniki czasopisma filmy/nagrania/programy multimedialne scenariusze zajęć rekwizyty/pamiątki linki do stron internetowych 15. Inne materiały dydaktyczne i źródła informacji o dziedzictwie kulturowym regionu: 16. W realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej szkoła/placówka współpracuje z: muzeami skansenami parkami narodowymi centrami kultury (np. miejskimi i gminnymi ośrodkami kultury) galeriami sztuki towarzystwami i stowarzyszeniami lokalnymi osobami związanymi z regionem (np: etnografowie, artyści ludowi, kombatanci) uczelniami wyższymi 22
17. Inne ( jakie?) instytucje lub osoby z którymi współpracuje szkoła/placówka w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej: 18. Jakie inicjatywy o charakterze regionalnym podejmuje szkoła/placówka dla środowiska? konkursy/przeglądy występy artystyczne/festyny wystawy warsztaty artystyczne/kulinarne spotkania z ludźmi związanymi z regionem (np: etnografowie, artyści ludowi, kombatanci) wycieczki edukacyjne/rajdy szlakami dziedzictwa kulturowego 19. Inne inicjatywy o charakterze regionalnym podejmowane przez szkołę/placówkę dla środowiska: 20. W jaki sposób dzieci i młodzież podkreślają swój związek z regionem? uczą się gwary/dialektu uczą się tańca, śpiewu uczą się gry na instrumentach ludowych ubierają strój regionalny uczestniczą w lokalnych uroczystościach/imprezach regionalnych inicjują działania o charakterze regionalnym podtrzymują zwyczaje regionalne prezentują dorobek regionalny 21. Inne sposoby podkreślania swojego związku z regionem: 22. Jak ocenia Pan(i) udział dzieci i młodzieży w działaniach prowadzonych przez szkołę/placówkę w zakresie edukacji regionalnej? wykazują własną inicjatywę angażują się w wysokim stopniu angażują się okazjonalnie nie wykazują zaangażowania 23. Czy nauczyciele podejmują formy doskonalenia zawodowego w zakresie edukacji regionalnej? tak nie 24. Ocena skuteczności prowadzonych przez szkołę/placówkę działań z zakresu edukacji regionalnej dokonywana jest poprzez: obserwacje ankiety rozmowy/wywiady informacje zwrotne pozyskiwane ze środowiska analizy, np.: poziomu zainteresowania daną formą działania sprawozdania z realizacji zaplanowanych działań nie jest dokonywana 25. Inne sposoby oceny skuteczności prowadzonych przez szkołę/placówkę działań z zakresu edukacji regionalnej: 26. Jakiego rodzaju wsparcia oczekuje Pan(i) w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej? organizowania konferencji dla nauczycieli organizowania konkursów dla uczniów organizowania warsztatów dla uczniów i nauczycieli promowania działań na stronie internetowej Kuratorium Oświaty 27. Innego rodzaju wsparcie, jakiego oczekuje Pan(i) w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej: 23
Wyniki zbiorcze ankiety dotyczącej sposobów i form realizacji treści z zakresu edukacji regionalnej Położenie szkoły/placówki wieś 357 959 435 18 14 23 6 1 0 0 1813 miasto do 5 tys. mieszkańców 21 18 18 14 11 10 1 0 0 1 94 miasto od 5 tys. do 25 tys. mieszkańców 79 73 63 33 34 28 3 2 0 1 316 miasto powyżej 25 tys. mieszkańców 197 206 137 85 56 47 12 5 0 0 745 Razem 654 1256 653 150 115 108 22 8 0 2 2968 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 3. Czy w szkole/placówce są realizowane działania z zakresu edukacji regionalnej? tak 641 1245 645 146 113 106 21 8 0 2 2927 nie 6 4 5 3 1 1 1 0 0 0 21 brak odpowiedzi 7 7 3 1 1 1 0 0 0 0 20 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 4. Działania z zakresu edukacji regionalnej planuje dyrektor szkoły/placówki 393 785 371 67 58 51 7 5 0 0 1737 zespół nauczycieli 473 721 371 88 69 62 15 4 0 0 1803 bibliotekarz 82 426 236 45 41 36 5 0 0 0 871 wychowawcy klas 275 965 502 94 73 72 14 0 0 1 1996 nauczyciele poszczególnych przedmiotów 173 914 511 121 86 86 15 7 0 2 1915 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 5. Działania z zakresu edukacji regionalnej są ujęte w koncepcji pracy szkoły/placówki 368 618 288 52 36 28 1 5 0 1 1397 programie rozwoju szkoły/placówki 161 388 193 38 32 29 4 2 0 0 847 planie pracy szkoły/placówki 426 919 451 75 63 60 14 7 0 1 2016 planach pracy dydaktycznej 537 942 453 96 68 67 14 6 0 1 2184 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 24
5. Działania z zakresu edukacji regionalnej są ujęte w programie wychowawczym 317 1053 521 104 83 83 18 6 0 0 2185 planach pracy wychowawczej 340 1034 530 107 92 82 13 1 0 0 2199 konstruowanych przez nauczycieli programach edukacji regionalnej przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 158 310 136 19 11 17 6 1 0 0 658 planie pracy biblioteki szkolnej 84 451 233 45 42 35 5 0 0 0 895 planie pracy świetlicy szkolnej 87 403 176 9 5 9 5 0 0 0 694 planach pracy zajęć dodatkowych 142 578 291 57 40 39 7 2 0 0 1156 nie są planowane 4 4 4 3 1 1 0 0 0 0 17 Pytanie 6 Inne (jakie?) formy planowania: - plany pracy kół zainteresowań i organizacji działających w szkole, - plany imprez, uroczystości i wycieczek szkolnych, - plany współpracy z instytucjami działającymi w środowisku lokalnym, - projekty i programy edukacyjne, - innowacje pedagogiczne, - konkursy o tematyce regionalnej. 7. Treści z zakresu edukacji regionalnej realizowane są podczas zajęć: języka polskiego 187 1124 569 132 98 97 15 0 0 1 2223 historii 188 1138 592 131 97 93 15 1 0 1 2256 plastyki 190 1042 522 33 3 20 15 4 0 0 1829 muzyki 163 899 399 17 2 16 14 3 0 0 1513 przyrody 146 897 297 14 3 10 8 0 0 0 1375 geografii 90 284 450 108 80 74 9 0 0 0 1095 wiedzy o społeczeństwie 94 288 442 103 77 70 10 0 0 1 1085 wiedzy o kulturze 18 40 54 111 88 63 4 2 0 1 381 zajęć artystycznych 161 576 459 30 8 20 12 5 0 0 1271 religii 91 376 192 46 37 33 3 0 0 0 778 edukacji przedszkolnej 626 770 224 4 0 2 2 2 0 0 1630 edukacji wczesnoszkolnej 187 1137 344 9 1 13 13 0 0 0 1704 godziny do dyspozycji wychowawcy 163 976 502 97 80 76 11 0 0 0 1905 zajęć dodatkowych (kół zainteresowań) 181 692 354 70 54 48 10 5 0 0 1414 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury Pytanie 8 Innych (jakich?) zajęć: - zajęcia zespołów regionalnych, chórów szkolnych, gry na instrumencie - zajęcia wynikające z realizowanych projektów unijnych i programów regionalnych, - zajęcia świetlicowe, - zajęcia biblioteczne, 25
- zajęcia edukacyjne: wychowanie fizyczne, biologia, języki obce, zajęcia komputerowe, informatyka, podstawy przedsiębiorczości, - przedmioty zawodowe związane z gastronomią, hotelarstwem, turystyką, budownictwem - zajęcia rytmiczno taneczne, -dodatkowe godziny przeznaczone na zajęcia regionalne, - zajęcia w izbach regionalnych, lekcje muzealne, formy oferowane przez parki narodowe i skanseny. 9. Edukacja regionalna realizowana jest w następujących formach: projekty edukacyjne 175 533 496 59 36 39 9 2 0 0 1349 warsztaty regionalne (np.: plastyczne, taneczne, kulinarne, rękodzielnicze) 302 522 251 37 30 30 7 4 0 0 1183 konkursy/przeglądy 487 1051 513 91 83 72 16 5 0 0 2318 wycieczki edukacyjne/rajdy szlakami dziedzictwa kulturowego 525 1091 565 139 105 96 18 6 0 2 2547 wystawy 337 694 382 80 77 66 8 3 0 0 1647 plenery plastyczne 50 162 105 4 1 2 2 3 0 0 329 uroczystości/imprezy regionalne 500 1049 526 106 88 78 18 3 0 1 2369 spotkania z osobami związanymi z regionem (np.: artyści ludowi, kombatanci) przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 432 775 380 89 67 60 9 5 0 0 1817 zespół folklorystyczny 77 220 106 4 9 10 3 3 0 0 432 nauka gry na instrumentach ludowych 37 152 73 4 2 2 2 1 0 0 273 kącik regionalny 380 411 164 15 10 14 3 1 0 0 998 izba regionalna 55 176 84 7 8 7 1 1 0 0 339 Pytanie 10 - Inne (jakie?) formy realizowania edukacji regionalnej: - zajęcia organizowane przez instytucje, organizacje, stowarzyszenia, zespoły regionalne (parki narodowe, zespoły regionalne, muzea, skanseny, izby regionalne oraz koła gospodyń wiejskich), - gazetki szkolne, - publikacje, foldery, albumy, monografie, przewodniki, lokalne gazety, strona internetowa szkoły/placówki, - prezentacje multimedialne, - przestawienia teatralne, programy artystyczne, - spotkania wielopokoleniowe, - opieka nad miejscami pamięci narodowej, - popularyzowanie muzyki ludowej (koncerty, audycje muzyczne), - praca z patronem szkoły, - realizacja programów i projektów edukacyjnych. 11. Szkoła/placówka jest organizatorem konkursów/przeglądów z zakresu edukacji regionalnej o zasięgu: gminnym 145 305 177 14 19 18 2 1 0 0 681 powiatowym 17 52 41 19 24 15 1 3 0 0 172 wojewódzkim 2 16 15 1 3 2 1 4 0 0 44 ogólnopolskim 5 10 7 2 3 2 0 0 0 0 29 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 26
11. Szkoła/placówka jest organizatorem konkursów/przeglądów z zakresu edukacji regionalnej o zasięgu: nie jest organizatorem wyżej wymienionych konkursów przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 415 791 386 98 67 63 13 3 0 2 1838 Pytanie 12 - Nazwa konkursu o zasięgu wojewódzkim: Typ szkoły/placówki Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Zespół szkół i placówek oświatowych Młodzieżowe domy kultury Specjalny ośrodek szkolno - wychowawczy Nazwa konkursu 11. Konkurs fotograficzny Pocztówka z Wieliczki 2. Konkursy wiedzy o Krakowie Rajcuś, Żaczek, Krakusek, Krakus 12. Konkurs wiedzy historyczno artystycznej Wawel od czasów legendarnych do roku 1370 13. Międzyszkolny konkurs literacko-plastyczny, np. Namaluj Kraków słowem i ob", Czas przypomnieć ojców dzieje, Piękno regionów Polski 14. Moje Małe Ojczyzny 15. Konkurs Literacki Na tatrzańskim szlaku 16. Historia i dzień dzisiejszy parafii i miejscowości karpackich 17. Nowa Huta jej historia i czasy współczesne 18. Konkurs Wiedzy o Tatrzańskim Parku Narodowym 19. Pasja łączy pokolenia 20. Wojewódzki Konkurs Wiedzy o Życiu i Działalności Tadeusza Kościuszki 8. Gimnazjalny Międzyszkolny Konkurs Wiedzy o Górach 9. Ponadgimnazjalny Międzyszkolny Konkurs Wiedzy o Górach 10. Krakowski Wianek 11. Dzieci Tradycji 12. Krakowiaczek 13. Małopolski konkurs kolęd, pastorałek i pieśni zimowych 14. Ziemia sądecka od przeszłości do współczesności 12.Eliminacje wojewódzkie do Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno-Krajoznawczego 13. Królowa Jadwiga vetera et nova 14. Małopolska - moja mała ojczyzna 15.Międzyszkolny Konkurs Pięknego Słowa Mój Kraków 16.Wojewódzki Przegląd Młodych Recytatorów i Gawędziarzy im. Andrzeja Skupnia Florka 17.Małopolski Międzyszkolny Konkurs Oblicza Nowej Huty 18.Przegląd Zespołów Kolędniczych i Jasełkowych 19.Szopki Bożonarodzeniowe 20.Międzynarodowy Festiwal Folkloru Dziecięcego 21.Konkurs Rozśpiewanych Szkół 22.Przegląd Zespołów Kolędniczych i Jasełkowych Szkolnictwa Specjalnego 6. Wojewódzki Konkurs Plastyczny Boże Narodzenie - tradycje i współczesność 7. Wojewódzki Festiwal Zespołów Artystycznych im. Jana Joachima Czecha 8. Renesans w Krakowie 9. Kazimierz - moje miejsce na ziemi, wieści z podwórek, ulic i zaułków 10.Konkurs Krakowiacy i Górale 3. Małopolski konkurs plastyczny Wielkanocne obyczaje 4. Z przyrodą za pan brat 27
Pytanie 13 - Nazwa konkursu o zasięgu ogólnopolskim: Typ szkoły/placówki Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Zespół szkół i placówek oświatowych Nazwa konkursu 9. Konkurs literacki Kraków w wierszach i opowiadaniach 10.Pamiątka FOLKnOWA inspirowana motywami ludowymi 11. Mieszkam w Beskidach 12. Kocham moją Ojczyznę - konkurs promowany m. in. poprzez stronę Bliżej Przedszkola 13. Najpiękniejsza kartka wielkanocna 14. Konkursy plastyczne: Podróże po Polsce 15. Jedno - jeden dzień-jedno ujęcie 16. W harmonii z przyrodą 4. Kreacje inspirowane motywami ludowymi 5. Regionalne kapliczki w obiektywie 6. Zapomniane kolędy i pastorałki 2. Limanowska Slaza 8. Ogólnopolski konkurs Tischnerowskie Ślady 9. Konkurs Rozśpiewanych Szkół 10.Konkurs recytatorski Szept modlitwy na nasyj dziedzinie 11.Konkurs plastyczny Malowanie na szkle 12. Konkurs literacki i plastyczny Błogosławiona Karolino, świeć nam przykładem 13. Zapomniane kapliczki 14.Biesiada Literacka, jako podsumowanie Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Józefa Kossakowskiego 14. Dostępne w szkole/placówce materiały dydaktyczne i źródła informacji o dziedzictwie kulturowym regionu, to: publikacje o tematyce regionalnej 446 1031 546 119 97 87 15 6 0 1 2348 foldery/albumy/przewodniki 506 1074 568 121 101 94 18 7 0 1 2490 czasopisma 204 486 252 61 53 43 5 1 0 1 1106 filmy/nagrania/programy multimedialne 193 499 287 71 52 46 8 2 0 0 1158 scenariusze zajęć 479 687 305 46 37 37 6 3 0 0 1600 rekwizyty/pamiątki 454 795 369 47 40 39 9 3 0 0 1756 linki do stron internetowych 153 388 202 49 46 39 6 3 0 0 886 Pytanie 15 Inne materiały dydaktyczne i źródła informacji o dziedzictwie kulturowym regionu: - kąciki i izby regionalne, - zbiory obrazów, fotografii archiwalnych, - kroniki szkolne, księgi pamiątkowe, rękopisy, - stroje regionalne, - plansze poglądowe, mapy, makiety. przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 28
16. W realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej szkoła/placówka współpracuje z: muzeami 392 731 408 114 91 80 16 7 0 0 1839 skansenami 162 420 185 31 25 24 5 3 0 0 855 parkami narodowymi 98 322 184 34 18 17 5 1 0 0 679 centrami kultury (np. miejskie i gminne ośrodki kultury) 503 1032 535 106 82 74 14 4 0 1 2351 galeriami sztuki 114 186 113 48 32 25 6 1 0 0 525 towarzystwami i stowarzyszeniami lokalnymi 249 652 361 75 61 52 8 4 0 0 1462 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury osobami związanymi z regionem (np.: etnografowie, artyści ludowi, kombatanci) 417 833 412 84 68 60 9 6 0 0 1889 uczelniami wyższymi 21 81 62 43 29 24 2 1 0 0 263 Pytanie 17 - Inne ( jakie?) instytucje lub osoby z którymi współpracuje szkoła/placówka w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej: - jednostki samorządu terytorialnego, - biblioteki publiczne, - izby regionalne, muzea, - zespoły folklorystyczne, - organizacje - koła gospodyń wiejskich, - parafie, - inne szkoły i placówki oświatowe, 18. Jakie inicjatywy o charakterze regionalnym podejmuje szkoła/placówka dla środowiska? konkursy/przeglądy 336 745 346 55 56 44 9 5 0 0 1596 występy artystyczne/festyny 489 937 451 64 56 54 11 6 0 0 2068 wystawy 246 559 309 50 45 41 5 6 0 0 1261 warsztaty artystyczne/kulinarne 130 268 141 26 26 29 7 4 0 0 631 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury spotkania z ludźmi związanymi z regionem (np.: etnografowie, artyści ludowi, kombatanci) 359 718 361 82 61 57 8 5 0 0 1651 wycieczki edukacyjne/rajdy szlakami dziedzictwa 449 985 511 119 92 87 18 4 0 2 2267 kulturowego Pytanie 19 - Inne inicjatywy o charakterze regionalnym podejmowane przez szkołę/placówkę dla środowiska: - kiermasze rękodzieła ludowego (ozdoby świąteczne), - opracowywanie monografii miejscowości, - publikacje o tematyce regionalnej i ich udostępnianie, - opieka nad pomnikami i mogiłami upamiętniającymi ważne dla regionu wydarzenia i osoby, - sesje naukowe. 29
20. W jaki sposób dzieci i młodzież podkreślają swój związek z regionem? uczą się gwary/dialektu 62 190 87 10 7 6 1 2 0 0 365 uczą się tańca, śpiewu 537 834 370 37 27 32 14 7 0 0 1858 uczą się gry na instrumentach ludowych 59 226 111 12 10 8 3 2 0 0 431 ubierają strój regionalny 466 776 316 39 29 36 9 5 0 0 1676 uczestniczą w lokalnych uroczystościach/imprezach regionalnych przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 529 1169 599 128 106 95 14 6 0 1 2647 inicjują działania o charakterze regionalnym 129 346 203 34 29 27 2 2 0 0 772 podtrzymują zwyczaje regionalne 494 1007 470 80 70 70 19 7 0 0 2217 prezentują dorobek regionalny 273 666 341 57 52 49 5 6 0 0 1449 Pytanie 21 - Inne sposoby podkreślania swojego związku z regionem: - uczestnictwo w konkursach, projektach i programach regionalnych, - członkostwo w zespołach folklorystycznych, - opracowywanie publikacji, monografii, przewodników, artykułów na temat miejscowości i regionu w formie albumów, plakatów, prezentacji multimedialnych oraz twórczości literackiej i plastycznej, - gromadzenie eksponatów do izb i kącików regionalnych, - zaangażowanie w zajęcia warsztatowe pozwalające na praktyczne nabywanie umiejętności w zakresie rękodzieła ludowego, - popularyzacja dorobku regionalnego poza granicami kraju w czasie wymiany międzynarodowej. 22. Jak ocenia Pan(i) udział dzieci i młodzieży w działaniach prowadzonych przez szkołę/placówkę w zakresie edukacji regionalnej? wykazują własną inicjatywę 39 90 54 11 8 8 0 0 0 0 210 angażują się w wysokim stopniu 334 662 299 55 48 43 12 6 0 1 1460 angażują się okazjonalnie 264 489 291 80 58 56 9 2 0 1 1250 nie wykazują zaangażowania 2 5 4 3 0 1 0 0 0 0 15 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 23. Czy nauczyciele podejmują formy doskonalenia zawodowego w zakresie edukacji regionalnej? tak 379 604 263 45 38 38 9 6 0 1 1383 nie 260 633 379 103 74 69 12 2 0 1 1533 brak odpowiedzi 15 19 11 2 3 1 1 0 0 0 52 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury 30
24. Ocena skuteczności prowadzonych przez szkołę/placówkę działań z zakresu edukacji regionalnej dokonywana jest poprzez: obserwacje 541 1053 539 117 85 80 19 8 0 0 2442 ankiety 64 90 54 10 7 6 1 1 0 0 233 rozmowy/wywiady 427 935 475 96 74 67 14 6 0 0 2094 informacje zwrotne pozyskiwane ze środowiska 381 860 430 76 65 54 9 4 0 0 1879 przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury analizy, np.: poziomu zainteresowania daną formą działania 107 258 129 18 13 12 2 3 0 0 542 sprawozdania z realizacji zaplanowanych działań 370 695 356 69 64 63 10 6 0 1 1634 nie jest dokonywana 17 44 22 7 7 5 1 0 0 1 104 Pytanie 25 - Inne sposoby oceny skuteczności prowadzonych przez szkołę/placówkę działań z zakresu edukacji regionalnej: - analiza osiągnięć uczniów w konkursach z zakresu edukacji regionalnej; - wytwory artystyczne uczniów, - dyplomy, nagrody, podziękowania, certyfikaty uzyskane przez szkołę/placówkę, - zainteresowanie lokalnych mediów działaniami prowadzonymi przez szkoły/placówki, - analizy frekwencji dzieci i młodzieży podczas imprez regionalnych oraz zajęć kół zainteresowań o tematyce regionalnej, - ewaluacji wewnętrznej. 26. Jakiego rodzaju wsparcia oczekuje Pan(i) w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej? przysposabiająca do pracy młodzieżowy dom kultury organizowania konferencji dla nauczycieli 378 645 301 65 43 44 9 2 0 0 1487 organizowania konkursów dla uczniów 247 593 308 77 63 57 12 3 0 0 1360 organizowania warsztatów dla uczniów i nauczycieli promowania działań na stronie internetowej Kuratorium Oświaty 430 988 494 97 85 85 16 7 0 2 2204 243 479 252 72 49 48 10 2 0 0 1155 Pytanie 27 - Innego rodzaju wsparcie, jakiego oczekuje Pan(i) w realizacji działań z zakresu edukacji regionalnej: - środki finansowe między innymi na: zakup materiałów dydaktycznych, strojów, instrumentów regionalnych, organizację izb regionalnych, konkursów, zajęć dodatkowych, wycieczek po regionie oraz prowadzenie zespołów regionalnych, - zapewnienie dzieciom i młodzieży udziału w kulturze poprzez bezpłatny dostęp do muzeów regionalnych, - organizowanie spotkań dla młodzieży z artystami ludowymi i ludźmi zasłużonymi dla regionu, - systematyczne informowanie szkół/placówek o imprezach, wystawach, - materiały dydaktyczne, w szczególności: scenariusze zajęć i wycieczek, gry dydaktyczne, filmy, zestawy fotografii i plansz poglądowych, czasopisma o tematyce regionalnej, - opracowanie przewodnika metodycznego dla nauczycieli z zakresu edukacji regionalnej, - merytoryczne wsparcie szkół ze strony etnografów i etnologów, - promowanie prowadzonych przez nich działań w mediach, - poszerzenie oferty konkursów o tematyce regionalnej, organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Krakowie dla przedszkoli. 31