Tekst wystąpienia pokontrolnego ujednolicony po zgłoszonych zastrzeżeniach, rozpatrzonych przez Komisję Odwoławczą Departamentu Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Najwyższej Izby Kontroli NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI D Y R E K T O R DEPARTAMENTU ŚRODOWISKA, ROLNICTWA I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Tadeusz Bachleda-Curuś Warszawa, dnia 06 listopada 2008 r. KSR 41010-1/08 Pan Marian Pigan Dyrektor Generalny Lasów Państwowych w Warszawie WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701), zwanej dalej ustawą o NIK, Najwyższa Izba Kontroli - Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego - skontrolowała, w okresie od 15 kwietnia do 27 czerwca 2008 r., Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych w Warszawie, zwaną dalej Dyrekcją Generalną LP lub DGLP, w zakresie gospodarowania środkami funduszu leśnego w latach 2005-2008 (I połowa). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia działalność Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych w zakresie gospodarowania środkami funduszu leśnego, pomimo stwierdzonych istotnych nieprawidłowości. 1. Dyrektor Generalny Lasów Państwowych, w każdym roku objętym kontrolą, występował do Ministra Środowiska o ustalenie odpisu podstawowego na fundusz leśny w wysokości 14% przychodów ze sprzedaży drewna, przedkładając roczne plany finansowo gospodarcze Lasów Państwowych, obejmujące m.in. szczegółowe plany wydatków funduszu leśnego. Ustalony przez Ministra Środowiska odpis, zgodnie z wnioskami DGLP, stanowił główne źródło przychodów funduszu leśnego.
W poszczególnych latach kontrolowanego okresu przychody ogółem funduszu leśnego wynosiły: 653.373,9 tys. zł w 2005 r.; 699.112,5 tys. zł - w 2006 r.; 808.699,1 tys. zł w 2007 r. i 189.763,7 tys. zł - w I kwartale 2008 r. Przychody z tytułu odpisu podstawowego stanowiły odpowiednio: 549.598,6 tys. zł, 577.046,8 tys. zł, 689.958,1 tys. zł i 178.378,5 tys. zł, co odpowiadało: 84,1%, 82,5%, 85,3% oraz 94,0% przychodów ogółem funduszu leśnego w podanych okresach. Środki funduszu leśnego, w tym także funduszu leśnego lasów znajdujących się poza zarządem PGL LP, gromadzone były na rachunkach bankowych, w tym lokatach i funduszach inwestycyjnych. Uzyskane z tego tytułu dochody w wysokości: 8.356,7 tys. zł - w 2005 r.; 20.069,0 tys. zł - w 2006 r.; 11.829,4 tys. zł - w 2007 r. oraz 4.455,7 tys. zł - w I kwartale 2008 r., stanowiły w ww. okresach odpowiednio 1,3%, 2,9%, 1,5% oraz 2,3% przychodów funduszu leśnego ogółem. Wydatki funduszu leśnego w poszczególnych latach badanego okresu wynosiły: 723.004,9 tys. zł w 2005 r., 630.796,3 tys. zł - w 2006 r., 681.311,5 tys. zł - w 2007 r. oraz 149.747,7 tys. zł - w I kwartale 2008 r. W wydatkach ze środków funduszu leśnego, największy udział miały koszty, poniesione na wyrównywanie niedoborów, powstających przy realizacji zadań gospodarki leśnej, które wynosiły: 462.789,3 tys. zł - w 2005 r.; 474.863,5 tys. zł - w 2006 r.; 462.555,6 tys. zł - w 2007 r. i 139.402,3 tys. zł - w I kwartale 2008 r., co stanowiło odpowiednio: 64,0%, 75,3%, 67,9% i 93,1% ogółu wydatków z funduszu leśnego. Stan środków funduszu leśnego, pozostających na koniec poszczególnych lat badanego okresu, systematycznie wzrastał i wynosił: 230.377,9 tys. zł - w 2005 r., 298.694,2 tys. zł w 2006 r. oraz 426.081,8 tys. zł - w 2007 r. Najwyższa Izba Kontroli nie zgłasza uwag do gospodarowania środkami funduszu leśnego w zakresie: wydatkowania na badania naukowe oraz opracowanie planów urządzenia lasu, utworzenia i gromadzenia środków funduszu stabilizacji, wykorzystania dla potrzeb lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa. 2. Kontrola NIK wykazała finansowanie ze środków funduszu leśnego w latach 2005-2007, zadań niemieszczących się w katalogu, określonym w art. 58 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 z późn. zm.) na łączną kwotę 349.574,35 zł. Były to między innymi wydatki poniesione na: zakup Kordelasów Leśnika Polskiego - w wysokości 51.905,00 zł; zakup prezentów i gadżetów - na sumę 84.675,36 zł; funkcjonowanie Komisji Kombatanckiej - na sumę 22.748,71 zł oraz wydatki na zakupy związane z potrzebami Kolegium LP - w wysokości 9.312,60 zł 1. Ponadto w toku kontroli stwierdzono zakup ze środków funduszu leśnego mundurów dla członków Bractwa Leśnego na łączną kwotę 6.374,50 zł. Zdaniem NIK powyższe 1 na kwotę ok. 349.574,35 zł składają się następujące pozycje wymienione w tabelach na str. 29-32 protokołu kontroli: w 2005 r. poz. 1-7, 9, 11, 13-15, 20, 22, 23, 25-28, 30-35, 37-39; w 2006 r. poz. 1, 3-5, 7, 8, 10, 11, 13-20, 24-29, 31, 32, 34, 38-41; w 2007 r. poz. 1-7, 9-19, 21, 22. 2
działanie było niezgodne z przepisem 8 zarządzenia nr 40 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie ustanowienia Honorowego Uniformu Leśnika Polskiego, stanowiącym o finansowaniu ww. kosztów ze środków Dyrekcji Generalnej LP. 3. Jako niezgodne z art. 58 ustawy o lasach należy również ocenić wydatkowanie, w badanym okresie, ze środków funduszu leśnego, kwoty 456,4 tys. zł na utrzymanie osiedla Eko-Sękocin, a także na jego adaptację na siedzibę DGLP, w wysokości 7.948,2 tys. zł. NIK nie może uznać wyjaśnień Pana Dyrektora w tej sprawie, złożonych w trybie art. 59 ust. 1 ustawy o NIK, przedstawionych w piśmie z dnia 21 sierpnia 2008 r. Należy podkreślić, że są to kolejne środki wydatkowane na ww. osiedle z funduszu leśnego, podczas gdy wniosek z kontroli NIK nr DOSiB-41002/1/97, przeprowadzonej w DGLP w 1997 r. - który dotychczas nie został zrealizowany - zobowiązywał DGLP do odzyskania do funduszu leśnego kwoty, wydatkowanej bezpodstawnie na realizację ww. osiedla. Wbrew sugestii Pana Dyrektora, zawartej w ww. piśmie, NIK - zarówno w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 19 sierpnia 2004 r., jak również w Informacji o wynikach kontroli gospodarowania mieniem Skarbu Państwa będącym w zarządzie PGL Lasy Państwowe - nie uznała, że przedmiotowy wniosek został zrealizowany, a jedynie stwierdziła, że wniosek jest realizowany. W ww. dokumentach NIK wskazała tylko, że podjęte działania doprowadziły do uporządkowania stanu formalnoprawnego osiedla Eko-Sękocin, zwracając równocześnie uwagę, na nieskuteczne próby jego sprzedaży i decyzję Dyrektora Generalnego LP o przeznaczeniu ww. osiedla na siedzibę Dyrekcji Generalnej LP. Z wyjaśnień uzyskanych w toku obecnej kontroli wynika, że podjęta w tym celu adaptacja osiedla została w końcowej fazie przerwana, gdyż przygotowana ilość stanowisk w obiekcie nie zabezpieczała potrzeb DGLP, wobec czego - w celu wykorzystania obiektu - podjęto próbę jego wydzierżawienia. Ponadto, w czasie kontroli, Dyrekcja Generalna LP była w trakcie przygotowania postępowania w celu sprzedaży omawianego osiedla, a równocześnie podjęto działania zmierzające do zamiany osiedla z Instytutem Badawczym Leśnictwa w Sękocinie, od którego planowany był najem nieruchomości w Warszawie na siedzibę DGLP. Zdaniem NIK, krytycznie należy ocenić dotychczasowe działania DGLP w sprawie realizacji wniosku NIK z 1997 r. 4. W toku kontroli stwierdzono ponadto nieprawidłowości związane ze zwrotem wadium, wnoszonego w postępowaniach przetargowych, prowadzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 z późn. zm.). Analiza 12 z 279 umów, zawartych w kontrolowanym okresie przez Dyrektora Generalnego LP, finansowanych ze środków funduszu leśnego, wykazała, że: - w postępowaniu na usługi lotnicze w lasach w 2005 r., DGLP zwróciła wadium dopiero po 155 dniach od zawarcia umów z wykonawcami; 3
- w 3 postępowaniach na usługi lotnicze w lasach w 2005 r., 2007 r. i 2008 r. dokonano zwrotu wadium, wniesionych przez wykonawców, bez zwrotu odsetek wynikających z umowy rachunku bankowego pomniejszonych o koszty prowadzenia rachunku oraz prowizji bankowej za przelew pieniędzy na rachunek bankowy wskazany przez wykonawcę. Zwrotu ww. odsetek DGLP dokonała dopiero w trakcie kontroli, w dniach 16 i 18 czerwca 2008 r., tj. odpowiednio po 1177, 451 i 91 dniach od dat zawarcia umów z wykonawcami. Zdaniem NIK, powyższe działania były niezgodne z przepisami art. 46 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 4 ustawy - Prawo zamówień publicznych. 5. Również wyniki kontroli jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych, przeprowadzonych przez Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego NIK - w RDLP Toruń i Centrum Informacyjnym LP (CILP), wykazały nieprawidłowości związane z gospodarowaniem środkami funduszu leśnego. W szczególności dotyczyły one: - nieterminowego przekazywania przez RDLP w Toruniu przychodów funduszu leśnego z tytułu wyłączenia gruntów leśnych z produkcji. W latach 2005-2007, ponad 80% płatności, na kwotę 1.035.301 zł, przekazano z opóźnieniem od 1 do 182 dni w stosunku do 14-dniowego terminu, określonego w planach finansowo-gospodarczych, co w ocenie NIK było działaniem nierzetelnym; - nieujęcia w planie finansowo-gospodarczym CILP na 2007 r., wydatków w kwocie 211,1 tys. zł, na obsługę Forum Leśno-Samorządowego, co było niezgodne z przepisem 19 ust. 3 regulaminu Forum Leśno-Samorządowego, stanowiącego załącznik do zarządzenia Dyrektora Generalnego LP nr 55 z dnia 24 września 2007 r. - wydatkowania przez CILP środków funduszu leśnego na usługi restauracyjne, w kwocie 430.660 zł, w związku z realizacją w 2007 r. zadania zleconego przez Dyrektora Generalnego LP pn. V Konferencja Ministerialnego Procesu Ochrony Lasów w Europie, co w ocenie NIK nie mieści się w katalogu zadań do finansowania ze środków ww. funduszu, w świetle art. 58 ustawy o lasach. 6. Ponadto, z ustaleń kontroli w Centrum Informacyjnym LP wynika: - wydatkowanie środków funduszu leśnego na realizację innych zadań zleconych przez Dyrektora Generalnego LP, w tym m.in. na wyjazdy delegacji do Republiki Białoruś, na towary reklamowe w ramach wyjazdów zagranicznych np. na Białoruś, Ukrainę, na które w latach 2005-2007 poniesiono koszty w łącznej wysokości 26,0 tys. zł (w 2005 r. - 12,1 tys. zł, w 2006 r. - 7,1 tys. zł, oraz w 2007 r. - 6,8 tys. zł); - finansowanie ze środków funduszu leśnego, usankcjonowane przepisami zarządzenia Dyrektora Generalnego LP nr 55 z dnia 24 września 2007 r., kosztów utrzymania, w tym obsługi zjazdów, ww. Forum Leśno-Samorządowego, będącego zespołem doradczym Dyrektora Generalnego LP. W 2007 r. CILP wydatkowało na ten cel kwotę w wysokości 211,1 tys. zł. Zgodnie z 18 ust. 3 regulaminu Forum Leśno-Samorządowego, stanowiącego załącznik do ww. zarządzenia, wszystkie wydatki związane z utrzymaniem Forum pokrywa fundusz leśny, z zastrzeżeniem kosztów obsługi, o których mowa w 19. 4
W ocenie NIK, wydatkowanie środków funduszu leśnego na ww. cele nie mieści się w katalogu art. 58 ustawy o lasach. Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, Najwyższa Izba Kontroli wnosi o: 1. Staranne przygotowywanie projektów planów finansowo-gospodarczych PGL LP celem wyeliminowania przypadków ujmowania w nich zadań spoza katalogu określonego w art. 58 ustawy o lasach. 2. Zaniechanie wydatkowania środków funduszu leśnego na zadania spoza katalogu, określonego w art. 58 ustawy o lasach oraz zlecania podległym jednostkom organizacyjnym Lasów Państwowych finansowania ww. zadań ze środków tego funduszu. 3. Skuteczne doprowadzenie do realizacji wniosku NIK z 1997 r., dotyczącego odzyskania do funduszu leśnego środków wydatkowanych na budowę osiedla Eko-Sękocin, a ponadto dokonanie zwrotu na fundusz leśny wszystkich środków, poniesionych w związku adaptacją i utrzymywaniem ww. osiedla, w tym wydatkowanych w badanym okresie, w kwocie 8.404,6 tys. zł. 4. Egzekwowanie terminowego przekazywania przychodów funduszu leśnego z tytułu wyłączenia gruntów leśnych z produkcji. 5. Dokonywanie bezzwłocznego zwrotu wadium wniesionych przez wykonawców w postępowaniach przetargowych. 6. Przygotowywanie wniosków do Ministra Środowiska o ustalanie corocznego odpisu podstawowego na fundusz leśny, na poziomie nieprzekraczającym prognozowanych potrzeb jego wykorzystania wyłącznie na cele przewidziane w ustawie o lasach. 7. Dokonanie zmiany zarządzenia Dyrektora Generalnego LP nr 55 z dnia 24 września 2007 r. w części dotyczącej finansowania Forum Leśno-Samorządowego. Najwyższa Izba Kontroli - Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, zwraca się do Pana Dyrektora o przekazanie, w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust.1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Departamentu Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego umotywowanych zastrzeżeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyżej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 5