Złota polska dekada Co zrobić, żeby odnieść sukces? Konferencja Towarowej Giełdy Energii Warszawa, 28 kwietnia 2010 Prof. dr hab. Krzysztof Rybiński Szkoła Główna Handlowa Email: rybinski@rybinski.eu Blog: www.rybinski.eu
Pytanie? 2
3
4
Ważne globalne trendy 5
Demografia i finanse publiczne 6
Niedawny szczyt Unii Europejskiej Crisis, pensions,. 7
Dramatyczny wzrost zadłużenia po kryzysie finansowym Źródło: European Commission Spring 2009 macroeconomic forecast 8
Wysokie koszty starzenia się społ. Źródło: European Commission Long term debt sustainability report 2009 9
Eksplozja długu publicznego 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Dług publiczny (%PKB) Niemcy Francja Grecja Polska Unia Europejska 2008 2010 2030 2060 10
Zamiast pozytywnego myślenia 11
mamy odwrót od idei Schumana Fiskalnych grzeszników trzeba wyrzucić ze strefy euro 12
Jaka perspektywa w 2020 roku? 13
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 Jeszcze nigdy nie było tak tłoczno 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Ludność Ziemi (mld) 14
Świat w 1 roku n.e. = 100 mln 15
Świat w 1800 roku = 100 mln 16
Świat w 1950 roku = 100 mln 17
Świat w 2000 roku = 100 mln 18
Świat w 2050 roku = 100 mln DRAMATYCZNE SKUTKI DLA KLIMATU, POPYTU NA SUROWCE ENERGETYCZNE I STYLU ŻYCIA 19
Energia i klimat 20
Wyzwania polityki klimatycznej Nawet gdyby w 2030 r. Stany Zjednoczone i Unia Europejska zredukowały emisję CO2 do zera, to nie zrekompensowałoby to wzrostu emisji CO2 w pozostałych częściach świata, wynikającego głównie ze wzrostu wykorzystania węgla. Emisja CO 2 (w mld ton) 40 30 20 Unia Europejska USA Unia Europejska USA Reszta świata 10 0 Reszta świata Chiny + Indie Chiny + Indie 2006 2030 Źródło: World Energy Outlook 2008, Międzynarodowa Agencja Energii 2008.
USA nie przewiduje zmniejszenia emisji CO2 Źródło: US DoE Annual Energy Outlook 2010, Early Release 22
Wyzwanie redukcji emisji CO2 23
Czy kochamy nasze dzieci i wnuki?
Co Państwo wybiorą? Przejazd samochodem odległości 20-40 km 10-20 godzin działania klimatyzacji w domu Kupno dwóch koszulek (ale do sklepu idziemy na piechotę) Dwa posiłki dziennie (300g mięsa, 200g frytek i woda z kranu)
Rewolucja klimatyczna trzy razy szybsza od przemysłowej Źródło: MGI The carbon productivity challenge: Curbing climate change and sustaining economic growth, czeriwec 2008.
Wzrost popytu Źródło: US DoE Annual Energy Outlook 2010, Early Release 27
głównie na brudną energię Źródło: World Energy Outlook 2008, Międzynarodowa Agencja Energii 2009. 28
alternatywny scenariusz Źródło: World Energy Outlook 2008, Międzynarodowa Agencja Energii 2009. 29
oczekiwany wzrost cen Źródło: World Energy Outlook 2008, Międzynarodowa Agencja Energii 2009. 30
Czy nadchodzą wojny surowcowe? CHINY Gigantyczny surowcowy kalmar-wampir 31
Postęp cywilizacyjny w Chinach, ponad połowa wzrostu popytu na ropę to benzyna i diesel Źródło: PFC Energy 32
33
34
35
Początek ery turbulencji Era turbulencji Wielkie uspokojenie 3-5% Starzejący się świat 1-3% Inspiracja: książka testament Alana Greenspana 36
Polskie uwarunkowania złotej dekady 37
W nadchodzących dekadach struktura wiekowa populacji w Polsce ulegnie drastycznym zmianom Struktura wiekowa populacji w Polsce w 2004 i 2050 r. 38.5 mln 32.5 mln Źródło: Carone G. (red.), The economic impact of ageing populations in the EU25 Member States, European Commission Economic Paper, nr 236, Grudzień 2005; World Population Prospects, Organizacja Narodów Zjednoczonych, 2009. 38
Co ograniczy potencjał wzrostu Źródło: Komisja Europejska, maj 2008
Polska żółwiem Europy? Zmierzch Niemiec? Źródło: Komisja Europejska, Komitet Polityki Gospodarczej, 2009
Bez radykalnej zmiany polityki społecznej i gospodarczej Polska będzie małym krajem starych ludzi Relacja liczby osób po 65 roku życia, do liczby zatrudnionych w wielu 15-64 Źródło: Komisja Europejska, Komitet Polityki Gospodarczej, 2009 Absolutne i procentowe zmiany populacji, 2008-2060 41
Polska jako zaścianek technologiczny 42 Źródło: Ernst & Young, Strategia regionu morza bałtyckiego, 2008, na zlecenie UKIE
DŁUG Finanse publiczne i ścieżka wejścia do strefy euro Deficyt i dług publiczny (% PKB) EU27 140 120 100 80 PL 60 40 20-18 -15-12 -9-6 -3 0 DEFICYT 0 43
Regulacje otoczenia biznesu miejsce w rankingach 2009 Frazer 2010 Doing Business Polska 74 72 Czechy 54 74 Słowacja 26 42 Węgry 38 47 Malezja 66 23 Peru 41 56 Afryka Południowa 57 34 44
Regulacje otoczenia biznesu przykład zacofania Uruchomienie biznesu (liczba dni) Uruchomienie biznesu koszt, % PKB na głowę 2004 2010 2004 2010 Polska 31 32 20,3 15,3 Czechy 88 15 11,7 9,2 Słowacja 98 16 10,2 2,0 Węgry 65 4 64,3 8,0 Malezja 31 11 27,1 11,9 Peru 100 41 24,9 24,5 Afryka Południowa 38 22 8,7 5,9 45
Polska najbardziej przeregulowaną gospodarką wśród krajów OECD 46
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010P Szybki wzrost pomimo kultury deficytów, przeregulowania i niskiej jakości prawa 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0 Dynamika PKB (w %r/r) Saldo SFP (w % PKB) -8,0 Źródło: Eurostat. Global Insight 47
Silny wzrost popytu na energię elektryczną w Polsce Źródło: Prezentacja zarządu PGE dla inwestorów, 16 marca 2010 48
Tylko na krótko przerwany na skutek spowolnienia gospodarczego Źródło: Prezentacja zarządu PGE dla inwestorów, 16 marca 2010 49
Zbliża się okres black-outów Źródło: Prezentacja zarządu PGE dla inwestorów, 16 marca 2010 50
Himalaje w zapotrzebowaniu na energię (wahania dzienne i w porach dnia) Źródło: PSE Operator 51
Himalaje w zapotrzebowaniu na energię (wahania dzienne i w porach dnia) Źródło: Ontario Energy Board 52
Korzyści dla klientów z mądrego zarządzania poborem energii Źródło: Ontario Energy Board 53
54
55
Dylematy polityki energetycznej Na mądrą politykę podażową zostało już niewiele czasu Jeżeli znacząco nie ograniczymy popytu na energię elektryczną w szczycie poboru mocy, to będą potrzebne olbrzymie inwestycje, kosztem innych ważnych celów społecznych, będą olbrzymie koszty dla odbiorców energii elektrycznej, część inwestycji produkcyjnych może zostać przeniesionych z Polski do innych krajów (utrata miejsc pracy) Aby ograniczyć popyt w okresach szczytu, potrzebne są czytelne sygnały cenowe, które są ukryte w cenach średnich Konieczny jest większy udział rynku w obrocie energią i rozwój metod aktywnego zarządzania popytem na energię (SMART GRID) Olbrzymim wyzwaniem pozostaje przygotowanie Polski do wyzwań klimatycznych (Polska Chinami Europy) 56
Co powinna robić Polska żeby odnieść sukces? Zarządzanie strategicznymi szansami i ryzykami zamiast bieżączki Regulacyjny plan Balcerowicza (od MG do MK) Zarządzanie wiedzą, e-administracja, reformy II generacji Aktywna i mądra polityka demograficzna zamiast becikowego Skuteczna polityka energetyczna i klimatyczna 57