Program koła teatralnego TRÓJECZKA TYTUŁ PROGRAMU: WYCHOWUJĘ PRZEZ TEATR Autor: Renata Cholewka - nauczyciel języka polskiego w Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 3 im. Tadeusza Kościuszki w Myszkowie 1
SPIS TREŚCI Wstęp... 3 Uwagi o realizacji... 4 Cele... 4 Sposoby osiągania celów... 7 Treści programowe omawiane zagadnienia... 8 Ewaluacja... 10 Bibliografia...13 2
I. Wstęp Jednym z najważniejszych zadań szkoły jest wszechstronny rozwój osobowości młodego człowieka. Aktywność twórcza dziecka jest przede wszystkim oparta na jego własnych pomysłach i zawsze powinna być podejmowana chętnie i z zadowoleniem. Jej wynikiem jest stworzenie lub odkrycie przez dziecko czegoś jeszcze nieznanego i zarazem pożytecznego. Zabawa w teatr jest naturalną skłonnością każdego dziecka, które lubi przebierać się, odgrywać kogoś innego. Zajęcia koła teatralnego pozwalają na rozwój autentycznych skłonności człowieka, realizację pasji nauczyciela i uczniów, budowanie poczucia własnej wartości zarówno ucznia, jak i nauczyciela. Pozwalają one na wychowanie świadomego widza teatralnego, który odczuwa potrzebę kontaktu z teatrem, z wysoką kulturą; reaguje na piękno żywego słowa, precyzję ruchu, gest, barwę, światło, muzykę. Każda szkoła posiada bogaty w uroczystości i akademie roczny kalendarz pracy. Przygotowanie nawet najmniejszej uroczystości szkolnej wymaga wielu działań, czasu i inwencji, ale daje też dużo satysfakcji autorom i wykonawcom. Zaangażowani do tego typu prac uczniowie nabywają bardzo ważne umiejętności: poszukiwania, planowania, odpowiedzialności, krytycznego spojrzenia na własną pracę. Przygotowanie i przedstawienie szerszej publiczności programu artystycznego można nazwać wychowaniem literackim, interesującym spotkaniem nadawcy i odbiorcy. To właśnie teatr szkolny ubarwia codzienną pracę, ale także rozbudza zainteresowania. W czasach telewizji, komputerów i Internetu pozwala zatrzymać się, by odkryć i dać szansę młodym talentom. Praca nad przedstawieniem to okazja do wielokierunkowego rozwoju intelektualnego i emocjonalnego. Wcielanie się w inną postać zmusza do spojrzenia na świat oczami tej postaci, do wyobrażenia sobie cudzych myśli i motywów postępowania. Sprzyja także rozładowaniu u dzieci napięć psychicznych, przezwyciężeniu lęku przed publicznym występem, nieśmiałości i braku wiary we własne siły. Fikcyjna sytuacja teatralna wpływa pobudzająco na wyobraźnię i rozwija osobowość człowieka. Występy dzieci to mądra i pożyteczna zabawa, stanowią one doskonałą formę samorealizacji zainteresowań i różnorodnych uzdolnień dziecka. 3
II. Uwagi o realizacji programu Program będzie realizowany w roku szkolnym 2013/2014 ( z możliwością kontynuacji w następnych latach) w szkole podstawowej (klasy IV VI). Zajęcia będą odbywać się raz w tygodniu ( 1 godzina lekcyjna), w razie potrzeby co dwa tygodnie 2 godziny. Wiadomości teoretyczne uczniowie będą poznawać poprzez wykład, pogadankę dydaktyczną oraz aktywne metody nauczania i pracę w grupach. Ilustracją omawianych zagadnień będą pokazywane podczas zajęć - wybrane sceny widowisk teatralnych, przedstawienia oglądane w teatrze i Miejskim Domu Kultury oraz przedstawienia samodzielnie przygotowane przez uczniów. III. Cele CELE OGÓLNE PROGRAMU W zakresie integracji rozpoznanie zespołu i integracja grupy teatralnej. W zakresie wiedzy zdobycie ogólnych wiadomości i zrozumienie pojęć związanych z dziedziną teatru i edukacji medialnej. W zakresie rozwijania osobowości - wzbogacenie osobowości ucznia, wspieranie jego rozwoju oraz kształtowanie jego wrażliwości, wyobraźni i poczucia estetyki, rozwój zainteresowań. W zakresie doskonalenia warsztatu rozwijanie umiejętności, które umożliwią uczniom amatorską działalność teatralną (wejście w role, wyrażanie uczuć, kultura żywego słowa, współpraca w grupie). Cele szczegółowe: CELE EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZE W zakresie integracji grupy: rozwijanie umiejętności efektywnego współdziałania w zespole i pracy w kole teatralnym, nabywanie umiejętności porozumiewania się w różnych sytuacjach z zamierzonym skutkiem (np. w momentach stresu, tremy, występu publicznego ), umiejętność rozwiązywania problemów w twórczy sposób, przyswajanie negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych (realizacja treści programowych koła teatralnego na godzinie z wychowawcą), 4
rozpoznawanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych uczniów w celu bardziej efektywnej współpracy z nauczycielem i między sobą, promocja szkoły w środowisku lokalnym i poszerzenie oferty edukacyjnej oraz jakości pracy szkoły. W zakresie wiedzy: wyposażenie uczniów w wiadomości o teatrze, jego kulisach, formach teatralnych, utrwalenie i poszerzenie zdobytych w klasach młodszych wiadomości z zakresu edukacji teatralnej i kultury żywego słowa, zapoznanie z tworzywem literackim jakim jest scenariusz lub materiał przeznaczony do recytacji, motywowanie do czytania i krytycznego odbioru utworów literackich i widowisk teatralnych, wprowadzenie uczniów w polskie tradycje teatralne i elementy historii teatru, rodzajów form scenicznych, metod gry aktorskiej, przygotowanie do dalszej edukacji teatralnej w następnych etapach edukacyjnych, wzbogacenie w wiedzę o człowieku, życiu i świecie poprzez przeżywanie, wczuwanie się w role oraz dystansowanie się od emocji kreowanych postaci. W zakresie rozwijania osobowości uczniów: rozbudzanie dociekliwości intelektualnej, samodzielności i rozwój sprawności umysłowych i uzdolnień, wyzwalanie w uczniach możliwości kreacyjnych, ćwiczenia zmysłów słuchu, wzroku, dotyku, koncentracji poprzez zabawy ogólnorozwojowe i gry dramowe, wspieranie psychologicznych aspektów rozwoju dziecka, uwrażliwienie na sztukę i kształtowanie postawy aktywnego odbiorcy, przygotowanie do funkcjonowania w różnych rolach społecznych poprzez umiejętność wchodzenia w rozmaite role i odnajdowanie się w różnych sytuacjach, rozwijanie pozytywnych cech charakteru (m.in. odpowiedzialność za słowa i czyny, tolerancja, otwartość) i postaw (działania na rzecz innych zwłaszcza młodszych i mniej doświadczonych, szacunek dla pracy drugiego człowieka i przyrody). W zakresie doskonalenia warsztatu umiejętności : 5
ćwiczenie sprawności poprawnego wypowiadania się uczniów i recytacji tekstów: właściwej wymowy, modulacji głosu, doboru jego siły, pauzowania, intonacji i poprawnego akcentowania wyrazowego i zdaniowego, pobudzanie uczniów do działań rozwijających zdolności aktorskie, recytatorskie, plastyczne, muzyczne i taneczne, rozwijanie umiejętności prezentacji na scenie i wyrażania uczuć i stanów emocjonalnych poprzez gesty, ruch, mowę ciała i mimikę, poszukiwanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł oraz efektywne posługiwanie się technologią informacyjną, wykorzystanie w praktyce zdobytej wiedzy (przygotowywanie inscenizacji, opracowanie i wykonywanie scenografii, projektowanie, dobór kostiumów, odpowiednia prezencja na scenie, zastosowanie zasad kultury żywego słowa). IV. SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW: Wizyty w teatrach na przedstawieniach. Zajęcia teatralne prowadzone przez profesjonalistów (instruktorów teatralnych, aktorów). Przygotowywanie spektakli, inscenizacji. Przygotowywanie kostiumów, scenografii, podkładów muzycznych i rekwizytów. Próby opracowania scenariuszy teatralnych. Prezentacje dokonań na forum klasy, szkoły, rodziców, środowiska lokalnego. Wykorzystanie dramy i umiejętności zdobytych podczas zajęć teatralnych w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Ćwiczenie kultury żywego słowa (np. przygotowywanie recytacji na konkursy). Korelacja działań grupy teatralnej z działaniami na lekcjach sztuki (plastyki i muzyki). Redagowanie zaproszeń i przygotowywanie materiałów promujących działalność koła (kronika, gazetka, wystawa zdjęć, informacje w lokalnej prasie). METODY I TECHNIKI PRACY: gry i zabawy, 6
drama, próby aktorskie, praca z tekstem, udział w warsztatach warsztatów, obserwacja profesjonalnych sztuk teatralnych, projektowanie, przygotowanie i prezentacja spektakli. Metody i formy pracy stosowane przy realizacji programu maja w jak największy stopniu zaspokoić naturalne potrzeby fizyczne i psychiczne dzieci, pomóc w wyrównywaniu ewentualnych zaległości dydaktycznych i kompensowaniu braków rozwojowych, stworzyć atmosferę akceptacji, zaufania, rozwijać indywidualne zdolności, zainteresowania, pozwolić na osiągnięcie sukcesu na miarę możliwości dziecka. Stwarzamy więc takie sytuacje, klimat i warunki, aby każde dziecko mogło odnieść swój osobisty sukces, który stymuluje do większego wysiłku i staje się motywacją do nowych wyzwań. V. Treści programowe omawiane zagadnienia 1. Planujemy pracę koła teatralnego (poznanie oczekiwań i możliwości dzieci; wstępne ustalenie składu grupy; zintegrowanie zespołu). Przedstawiamy się, określamy nasze oczekiwania, ustalamy zasady pracy grupy. 2. Potrafimy więcej niż nam się wydaje (przełamanie zahamowań; poznanie własnych i cudzych odczuć i możliwości). Zestaw ćwiczeń i zabaw uwzględniających mimikę, gest, głos, dźwięk. 3. Integracja form ekspresji improwizowanie krótkich scenek (indywidualnie lub w grupie) np. u dentysty, spotkanie na łące, w klasie, rozmowa w sprawie pracy, nowa znajomość itp. 4. Rodzaje teatru i spektakli teatralnych - zapoznanie dzieci z rodzajami teatru i spektakli: teatr dramatyczny, operowy, zawodowy, amatorski, objazdowy, kukiełkowy. Pokazanie przykładowych spektakli teatralnych np. teatr cieni, pantomima 7
5. Terminy związane z teatrem. Elementy teatru: scena, kurtyna, widownia, garderoba, reflektory. Elementy sztuki: scena, akt, antrakt. Ludzie: aktor, mim, widz, reżyser, scenograf. Zachowanie w teatrze: cisza, oklaski, autograf, dedykacja. 5. Rola teatru i zachowanie w teatrze. Zachowanie przed sztuką ( korzystanie z szatni). Zachowanie na widowni (dzwonki w teatrze, cisza, oklaski). Wyjazdy do Teatru. Wyjścia do Kina oglądanie przedstawień teatru objazdowego. Oglądanie przedstawień i inscenizacji w wykonaniu dzieci. 6. Plakat teatralny i program. Znaczenie programu i plakatu. Informacje zawarte w programie i na plakacie. Wykonywanie programów i plakatów. 7. Muzyka w przedstawieniach. Znaczenie muzyki w przedstawieniu. Dobieranie muzyki do określonych fragmentów przedstawienia. Układanie akompaniamentu. Opracowywanie układów tanecznych. Zabawa dźwiękiem jako sposób prezentacji określonych treści. 8. Scenografia. Znaczenie dekoracji, kostiumów, rekwizytów. Projektowanie dekoracji i kostiumów. Wykonywanie elementów dekoracji i zestawianie ich w całość. Dobór rekwizytów. 8
9. Tworzenie scenariusza. Dobór literatury. Wyodrębnienie wydarzeń, postaci. Przydział ról. Tworzenie prostych scenariuszy. Praca w oparciu o gotowe scenariusze. Budowa scenariusza autorskiego lub modyfikacja gotowego. Podział obowiązków. Przygotowanie plakatów i zaproszeń. Prezentacja spektaklu. 10.Wyrażanie opinii na temat obejrzanej sztuki. Ocena własnych przedstawień po premierach, występach i po obejrzeniu nagrań. Wyrażanie opinii na temat sztuk teatralnych recenzja. VI. Ewaluacja: prezentacja przedstawień i obserwacja reakcji widza, badanie opinii widza wywiad, rozmowa, monitorowanie informacji w lokalnej prasie, badanie opinii uczestników swobodne wypowiedzi, zapisane wrażenia, sprawozdania, ankiety, projekcja nagranych przedstawień: ocena i samoocena, wnioski do dalszej pracy. Ankieta dla Ucznia Szanowny Uczniu! Zabierzcie głos w sprawach ważnych dla Twojego rozwoju. Uzyskane informacje pozwolą mi ocenić na ile Program koła teatralnego spełnia Twoje oczekiwania oraz potrzeby. Dziękuję za wypełnienie poniższej ankiety. Proszę zaznaczyć jak często miały miejsce poniższe odczucia, czy zachowania. 1. Chętnie uczestniczyłeś/aś w zajęciach teatralnych: 9
zawsze Często czasami rzadko Nigdy 2. W domu demonstrowałeś/aś ćwiczenia poznane na zajęciach: zawsze Często czasami rzadko Nigdy 3. Chętnie prezentowałaś/eś swoje umiejętności przed rodziną i znajomymi: zawsze Często czasami rzadko Nigdy 4. Przeżywałeś/aś sukcesy i porażki całej grupy: zawsze często czasami rzadko Nigdy 5. Chętnie wykonywałaś/eś ćwiczenia zalecane przez nauczyciela: zawsze Często czasami rzadko Nigdy 6. Czułeś/aś się kimś ważnym w zespole: zawsze często czasami rzadko Nigdy DZIĘKUJĘ! LITERATURA: 10
1. Bortnowski S., Scenariusze półwariackie czyli poezja współczesna w szkole, Wydawnictwo Stentor, Warszawa 1997. 2. Eichelberger W., Jak wychować szczęśliwe dzieci, WSiP, Warszawa 1997. 3. Fisher R., Uczymy się jak uczyć, Warszawa 1997. 4. Gałczyńska E., Garczyk Z., Uczcijmy wierszem i piosenką, Płock 1994. 5. Pankowska K., Edukacja przez dramę Warszawa, WSiP 1997. 6. Szczepańska M., Program autorski-jak go napisać? Wyd. IMANE 1999. 7. Wierzbicka U., Szkolny teatr małych form w moim doświadczeniu pedagogicznym Warszawa, WSiP 1979. Myszków, 26 sierpnia 2013r. Opinia o samodzielnie opracowanym programie koła teatralnego Trójeczka Wychowuję przez teatr autor Renata Cholewka 11
Program kola teatralnego Wychowuję przez teatr umożliwia uczniom zaspakajanie ich aktualnych i przyszłych potrzeb. Zagadnienia prezentowane w programie są logiczne, a zarazem różnorodne. Autorka przyjęła określone kryterium uporządkowania treści. Po wprowadzeniu wiedzy teoretycznej następuje jej wykorzystanie w praktyce. Zrównoważony program zapewnia uczniom możliwość opanowania odpowiedniej wiedzy teoretycznej i wykorzystanie jej w twórczym procesie nauczania i przyswajania wiadomości. Autorka zastosowała również odpowiednie formy i metody pracy, które mają przede wszystkim zachęcić ucznia do aktywnego udziału w zajęciach. Program Wychowuję przez teatr spełnia wymogi określone w rozporządzeniu w sprawie dopuszczenia programów nauczania do użytku w szkole. Cele zakładają wychowanie człowieka wrażliwego na kulturę słowa, języka. Zwracają uwagę na samokształcenie. Dodać należy, że konstruując program autorka przewidziała możliwość rozszerzenia zagadnień oraz kontynuacji w kolejnych latach. Zagadnienia ujęte w programie odwołują się do wartości, które pomogą uczniom dokonać słusznych i mądrych wyborów, skłaniają do samodzielnych ocen i refleksji, rozwijają wrażliwość i zamiłowania artystyczne i estetyczne, uczą aktywnego uczestnictwa w kulturze i szacunku do tradycji, kształtują osobowość ucznia. Program Wychowuję przez teatr jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym oraz spełnia wszelkie wymogi prawa oświatowego. Autorska propozycja Renaty Cholewki z całą pewnością dostosowana jest do potrzeb i możliwości uczniów na II etapie kształcenia. Stanowi ona doskonały sposób na wprowadzenie uczniów do II etapu edukacyjnego. Realizacja programu zapewnia nauczycielowi satysfakcję, dając mu jednocześnie możliwość rozwijania szeroko rozumianej kreatywności. Pozytywne nastawienie nauczyciela przełoży się bezpośrednio na zainteresowanie uczniów kołem teatralnym. Agata Maślankiewicz Urszula Kozieł 12