Scenariusz lekcji I. Cele lekcji 1) Wiadomości Uczeń: a) zna funkcje narządu słuchu i równowagi; b) wie, że ucho jest narządem zmysłu odbierającym bodźce akustyczne i zmiany położenia ciała; c) zna części składowe ucha i ich rolę; d) zna drogę impulsu nerwowego w procesie słyszenia; e) zna mechanizm działania narządu równowagi; f) zna przyczyny zaburzenia równowagi; g) określa zakres słyszalności u człowieka w porównaniu z wybranymi ssakami; h) zna natężenie dźwięków; i) zna budowę ucha człowieka; j) wyróżnia elementy ucha zewnętrznego, środkowego, wewnętrznego; k) wymienia ujemne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka; l) określa znaczenie higieny narządu słuchu dla zdrowia człowieka; m) wie, jak powinniśmy walczyć z hasłem w naszym otoczeniu. 2) Umiejętności Uczeń: a) potrafi rozróżnić struktury ucha zewnętrznego, środkowego, wewnętrznego w atlasie anatomicznym; b) potrafi wyjaśnić, na czym polega proces słyszenia; c) potrafi wskazać przystosowania w budowie anatomicznej ucha do pełnienia funkcji; d) umie współpracować w grupie; e) potrafi analizować informacje w podręczniku, korzysta z zapisów słownych i graficznych; f) potrafi pozyskać i wykorzystać wiadomości z różnych źródeł; g) potrafi dokonać obiektywnej oceny siebie i innych. II. Metoda pracy Praca z podręcznikiem i atlasem, opis, wyjaśnianie, rozmowa dydaktyczna, obserwacja, prezentacje, gra dydaktyczna, pokaz. III.Środki dydaktyczne Podręcznik, atlas anatomiczny, tablice (budowa narządu słuchu i równowagi, droga impulsu nerwowego, schemat budowy ucha), model gipsowy ucha, ksero przedstawiające budowę ucha zewnętrznego, środkowego, wewnętrznego; podręcznik, fazogramy, nagranie rozmowy z laryngologiem, karty gotowych odpowiedzi do gry dydaktycznej. IV.Przebieg lekcji 1) Faza przygotowawcza a) Sprawy organizacyjno - porządkowe: sprawdzenie obecności; krótkie wyjaśnienie sposobu pracy w zespołach; rozdanie zespołom pomocy dydaktycznych kartek z pytaniami, kartek ze schematem budowy ucha. b) Przypomnienie wiadomości i umiejętności z poprzednich lekcji:
przypomnienie podstawowych funkcji układu nerwowego: ośrodkowego i obwodowego; sprawdzenie znajomości narządów unerwionych przez nerwy obwodowe (gra dydaktyczna); wskazanie na własnym organizmie miejsca występowania narządów zmysłów. c) Określenie celu i formy pracy na lekcji. d) Podanie i zapisanie tematu lekcji: Narządy zmysłów narząd słuchu i równowagi. 2) Faza realizacyjna a) Nauczyciel formułuje pytania: jaka jest prędkość rozchodzenia się dźwięku w powietrzu, wodzie, w ciałach stałych (beton, metal, szkło)? czym jest słuch i dźwięki? co jest przyczyną choroby lokomocyjnej (morskiej) i jakie są jej objawy? b) Uczniowie: wykonują proste doświadczenia obrazujące, że źródłem fal dźwiękowych są drgające ciała sprężyste stałe, ciekłe, gazowe: wydmuchiwanie powietrza z ust, przelewanie cieczy, wirowanie ciała stałego, drgania wody w czasie rozchodzenia się fali dźwiękowej podczas drgania kamertonu. porównują dane uzyskane w czasie doświadczenia z informacjami pozyskanymi z różnych źródeł, np.: podręcznik, encyklopedia; przedstawiają nagranie (na kasecie video) przeprowadzonej rozmowy z laryngologiem, w której lekarz odpowiada na pytania związane z wadami słuchu, chorobami oraz zasadami higieny. c) Uczniowie pracując w zespołach: określają zakres odbierania dźwięków przez niektóre zwierzęta (częstotliwość słyszanych przez ssaki dźwięków); wartość natężenia dźwięków z życia codziennego; sprawdzają na planszy i w podręczniku, które dźwięki są szkodliwe, powodują ból (analiza fazogramu); wymieniają ujemne skutki oddziaływania hałasu na organizm człowieka; uzupełniają schemat budowy ucha; uzupełniają tabelę składowe ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego (załącznik 2); przypisują poszczególnym częściom ucha ich rolę (układanka wyrazowo-zdaniowa); pokazują te elementy budowy narządu słuchu i równowagi na modelu gipsowym ucha-odpowiadają na zadawane przez uczniów pytania uzupełniające; Uczniowie w grupach wykorzystują pomoce dydaktyczne, atlas i podręcznik, schemat budowy ucha, grę dydaktyczną układankę wyrazów. d) Uczniowie wspólnie z nauczycielem określają: jakie funkcje pełni ucho? omawiają sposoby odbierania wrażeń zmysłowych przez narząd słuchu i równowagi odbieranie dźwięków i położenia ciała omawiają fazogramy przedstawiające przebieg bodźca akustycznego oraz działanie analizatora położenia ciała. 3) Faza podsumowująca
a) Nauczyciel wspólnie z uczniami sprawdza wypełnione karty, które są notatką z lekcji (Załącznik 3). b) Podsumowanie i ocena pracy uczniów. V. Bibliografia 1) Chlebińska J., Anatomia i fizjologia człowieka, WSiP,1982. 2) Gołda W., Kłyś M., Wardas J., Biologia dla gimnazjum część druga, Wydawnictwo NOWA ERA, Warszawa, 2005 3) Klimuszko B., Zeszyt do ćwiczeń Biologia 7, Wydawnictwo Edukacyjne. 4) Mała encyklopedia medycyny, PWN, Warszawa, 1991. 5) Szewczyk W., Atlas psychologiczny, PWN, Warszawa, 1979. 6) Sylwanowicz W., Mały atlas anatomiczny, PZWL, Warszawa, 1990. 7) Zaremba Z., O budowie i czynnościach ciała ludzkiego, PZWL, Warszawa, 1965. VI.Załączniki 1) Wymienionym ssakom przypisz (za pomocą linii) ich zakres słuchu (częstotliwość dźwięków) (załącznik 1) 2) Porównaj natężenie dźwięków z życia codziennego. Ustal na podstawie planszy oraz podręcznika, które dźwięki są szkodliwe (powodują ból). (załącznik 2) 3) Uczniowie wypełniają przygotowaną kartę, która jest notatką z lekcji. (załącznik 3) a) połącz nazwy poszczególnych części ucha z odpowiadającymi im cyframi zaznaczonymi na schemacie.
b) uzupełnij tabelkę c) uzupełnij zdania: Ucho człowieka odbiera dźwięki... Głównym zadaniem ucha zewnętrznego jest... Głównym zadaniem ucha środkowego jest... Właściwym receptorem słuchu jest... Wrażenia dźwiękowe powstają w...
4) Zadanie domowe Opisz, na czym polega higiena narządu słuchu. Jak powinniśmy walczyć z hasłem w naszym otoczeniu? VII.Czas trwania lekcji 45 minut