Społeczeństwo lokalne 1dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Poziomy rzeczywistości społecznej 2dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Główne paradygmaty: mikro-makro MAKRO OBIEKTYWNE I. Makrobiektywne Przykłady: społeczeństwo, prawo, biurokracja, architektura, technologia, III. Mikroobiektywne Przykłady: wzory zachowań, działania i interakcji II.Makrosubiektywne Przykłady: kultura, normy, wartości IV. Mikrosubiektywne: Przykłady: spostrzeżenia, przekonania, różne aspekty społecznego tworzenia rzeczywistości SUBIEKTYWNE 3dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka MIKRO
Trzy poziomy mikrosocjologia bada relacje międzyludzkie w małych grupach; bada relacje między jednostką, a społeczeństwem mezosocjologia zajmuje się organizacjami (stowarzyszenia, firmy, społeczności lokalne) makrosocjologia dotyczy dużych struktur społecznych 4dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Gemeinschaft/wspólnota Współżycie poufałe, intymne, zamknięte w wąskim kręgu. Obejmuje [także] działania wynikające z apriorycznej i koniecznej jedności ( ), a więc podejmowane ze względu na członków wspólnoty. Gesellschaft/stowarzyszenie Życie publiczne, światowe. W stowarzyszeniu każdy ma na uwadze wyłącznie siebie Nikt nie uczyni nic dla drugiego ( ), chyba że w oczekiwaniu ( ) rewanżu. We wspólnocie jesteśmy od narodzin, na dobre i na złe, lub jesteśmy do niej przyjmowani. Wspólnota to żywy organizm. Członkowie ( ) pozostają związani mimo rozłąki. To podstawa m.in. dla wspólnot internetowych (zob. dalej). W stowarzyszenie wchodzimy, jako niezależni, jak w coś obcego. Stowarzyszenie - mechaniczny agregat, artefakt. Członkowie ( ) pozostają rozdzieleni mimo powiązań. F. Toennies, Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury 5dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Kategorie Wspólnota Stowarzyszenie Geneza Naturalna Konwencjonalna (umowa) Więzy łączące ludzi Pokrewieństwo, braterstwo, sąsiedztwo (więź społeczna członkowska) Umowy, wymiana dóbr materialnych, wyrachowanie (więź społeczna funkcjonalna) We wzajemnych stosunkach ludzie uczestniczą jako: Orientacja zadaniowa Środki kontroli (czym ludzie kierują się) Osobowości Bezcelowa Tak było, jest i będzie Tradycja (obyczaje), religia Zajmujący pozycje i pełniący związane z nimi role Nie liczy się, jacy, lecz kim jesteśmy Celowa Prawo sformalizowane, opinia publiczna Podstawa gospodarcza Własność zbiorowa Pieniądz, własność prywatna Opozycja wg Ferdynanda Toenniesa; Por. B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii; 6dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Pojęcie społeczności lokalnej Społeczność lokalna to struktura społeczno-przestrzenna, którą tworzą ludzie pozostający wobec siebie w społecznych interakcjach i zależnościach w obrębie danego obszaru i posiadający jakiś wspólny interes lub poczucie grupowej i przestrzennej tożsamości jako elementy wspólnych więzi oraz zdolność do podejmowania wspólnych działań na rzecz rozwiązywania nurtujących [tych ludzi] problemów /Paweł Starosta, Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego/ 7dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Pojęcie lokalizmu Lokalizm to względna autonomia oraz upodmiotowienie konkretnych społeczności lokalnych w zakresie gospodarczym, społecznym i kulturalnym w ramach szerszego układu społecznoprzestrzennego i politycznego /K. Sowa, Zmierzch i odrodzenie lokalizmu/ 8dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Pojęcie społeczności samorządowej Lokalna społeczność samorządowa to: społeczność, dla której przestrzeń i terytorium są naturalną podstawą dobrowolnego zrzeszania się; społeczność, której członków cechuje silna identyfikacja z miejscem zamieszkania i aktywny udział w lokalnym życiu politycznym: współtworzenie programów rozwojowych, demokratycznych, wyłanianie władz mimo wszystko jest to społeczność otwarta, nie sprzeciwiająca się napływowi i odpływowi ludzi /P. Starosta, Poza metropolią / 9dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka
Pojęcie zbiorowości terytorialnej To: skupisko zatomizowanych jednostek, którego skład bywa płynny i zmienny, co dodatkowo utrudnia tworzenie się więzi społecznej. jednostki te bytują obok siebie i zaspokajają swoje potrzeby w obrębie tego samego obszaru geograficznego, ale nie muszą czuć się i najczęściej się nie czują związane ani z nim, ani z sobą nawzajem. /B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii/ dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka 10
Społeczność lokalna a zbiorowość terytorialna Społeczność lokalna Zamieszkuje miejsce (coś znanego, własnego) Zbiorowość terytorialna Zaludnia obszar (coś niczyjego, obcego, ewentualnie obojętnego) [Prawie] każda społeczność lokalna jest zbiorowością terytorialną Ma [powinna mieć] charakter wspólnotowy, czyli zbiorowości o silnej więzi z przewagą łączących ludzi stosunków osobowych Nie każda zbiorowość terytorialna jest społecznością lokalną Ma charakter zbiorowości, w której dominują stosunki rzeczowe, zanikają zaś/słabną wskutek industrializacji, urbanizacji, ruchliwości przestrzennej - stosunki osobowe dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka 11 /B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii/
Atuty lokalności Centralizm jest nieefektywny jako system zarządzania: zbyt dużo zadań, zbyt daleka perspektywa, aby rozpoznać lokalne problemy Lokalność to bliska perspektywa: lepsze rozpoznanie lokalnych potrzeb, interes grupowy silniej powiązany z interesem jednostkowym Lokalność to większa podmiotowość, silniejsze więzi osobowe, lepsze zaspokajanie potrzeb przynależności, uznania; sprzyja kształtowaniu tożsamości społecznej i kulturowej sprzyja kształtowaniu kapitału społecznego dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka 12
Trzy rodzaje kapitałów Kapitał materialny zasoby materialne Kapitał społeczny sieć relacji społecznych, norm dotyczących współżycia społecznego (np. norma wzajemności), zaufanie Kapitał kulturowy posiadane dobra kulturowe, ukończone szkoły, preferencje kulturalne i estetyczne dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka 13
dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka Zaufanie społeczne Raport: Polska 2030 14
Więzi które łączą Kapitał społeczny- to kapitał, którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki temu mogą osiągać więcej korzyści dwa ujęcia: 1. Pierre Bourdieu - kapitał społeczny to specyficzny zasób społeczny związany z jednostką : zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa.
Więzi które łączą 2. James Coleman i Robert Putnam: kapitał społeczny oznacza ogół norm, sieci wzajemnego zaufania, lojalności, poziomych sieci zależności w danej grupie społecznej: kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania.
Grupa a kapitał społeczny typy kapitałów społecznych (Robert Putnam): pomostowy ( łączący, skierowany na zewnątrz i otwarty na nowe więzi, kapitał włączający); wiążący ( spajający, skierowany do wewnątrz, kapitał wyłączający, ekskluzywny); brudny kapitał społeczny (nazywany też familijnym), odpowiada za niedemokratyczne formy życia społecznego, powstawanie klik, łamanie norm prawnych, nietolerancję) źródła kapitału społecznego: zaufanie (redukuje ryzyko związane z działaniem innych); normy (m.in. norma wzajemności); działalność wspólna (w stowarzyszeniach, we współpracy z innymi itp.). demokracja ( dobro wspólne ; udział w wyborach) i rozwój gospodarczy;
Kapitał społeczny-zyski? Ekonomiczne: zmniejsza nierówności społeczno-ekonomiczne; pobudza lokalny rozwój gospodarczy; zabezpieczenie społeczne; Polityczne: utrwala postawy społeczne; sprawne funkcjonowanie lokalnych instytucji; kontrola administracji publicznej; rozwój demokracji lokalnej i wsparcie ładu demokratycznego. Rozwiązywanie problemów społecznych: w sferze edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i innych; ułatwia poszukiwanie pracy; źródło wsparcia społecznego i nieformalnej opieki. dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka 18
Kapitał społeczny- wskaźniki WYSOKI KULTURA ZAUFANIA KAPITAŁ SPOŁECZNY NISKI KULTURA CYNIZMU (oszukiwanie, podejrzliwość) dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka 19
Kapitał społeczny- wskaźniki Członkostwo w organizacjach społecznych, samorządowych lub politycznych (mierzone deklaracjami przynależności i aktywnego działania w tych organizacjach oraz pełnienia w nich funkcji z wyboru lub nominacji). Aktywność polityczna w skali społeczności lokalnej (np. mierzona deklaracjami udziału w wyborach samorządowych). Aktywność polityczna w skali kraju. Wspieranie organizacji społecznych. Zaufanie do władz lokalnych. dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka 20
dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka Kapitał społeczny- wskaźniki Raport: Polska 2030 21