SOCJOLOGIA, CZY SOCJOLOGIE? WSPÓŁCZESNE PARADYGMATY I TEORIE

Transkrypt

1 dr Alicja Raciniewska Zakład Bada Kultury Materialnej i Wizualnej Instytut Socjologii UAM, Poznao alicjar@amu.edu.pl SOCJOLOGIA, CZY SOCJOLOGIE? WSPÓŁCZESNE PARADYGMATY I TEORIE PODSTAWY SOCJOLOGII. WYKŁAD 3

2 NIE MA (I NIGDY NIE BYŁO) JEDNEJ SOCJOLOGII SOCJOLOGIA TO NAUKA WIELOPARADYMATYCZNA: pluralizm podejśd, sposobów postrzegania i badania społeczeostwa wypracowanych w obrębie dyscypliny 1# wieloparadygmatycznośd socjologii

3 W ciągu XX wieku rozwinięto wiele klasycznych socjologicznych koncepcji w dojrzalsze teorie; ukształtowały się także 3 główne paradygmaty socjologii PARADYGMAT FAKTÓW SPOŁECZNYCH PARADYGMAT SPOŁECZNEJ DEFINICJI PARADYGMAT ZACHOWAO SPOŁECZNYCH 2# główne paradygmaty socjologii

4 PARADYGMAT FAKTÓW SPOŁECZNYCH Klasyczny przykład: socjologia jako badanie faktów społecznych (E. Durkheim) Główny przedmiot badao: instytucje społeczne, struktury społeczne, zjawiska makrospołeczne i makroekonomiczne Paradygmatyczny przykład teorii: strukturalny funkcjonalizm (T. Parsons) Inne teorie w obrębie tego paradygmatu: teorie konfliktowe, teorie modernizacji, teorie neomarksowskie (systemu światowego i zależności), teorie globalizacji itd. 2# główne paradygmaty uprawiania socjologii

5 PARADYGMAT SPOŁECZNEJ DEFINICJI Klasyczny przykład- socjologia rozumiejąca (M. Weber), także interakcjonizm Simmla. Główny przedmiot badania: procesy społecznego wytwarzania znaczeo przez działające jednostki oraz konsekwencje tych procesów. Paradygmatyczny przykład teorii: interakcjonizm symboliczny i teoria E. Goffmana Inne teorie w obrębie tego paradygmatu: fenomenologia, etnometodologia, teorie emocji i stanów oczekiwao 2# główne paradygmaty uprawiania socjologii

6 PARADYGMAT ZACHOWAO SPOŁECZNYCH Klasyczny przykład- behawioryzm B.F. Skinner, Spencer Główny przedmiot badania: zachowania ludzi rozumiane jako reakcja przystosowawcza organizmu do środowiska Paradygmatyczny przykład teorii: behawioralne teorie wymiany (G. Homans) Inne teorie w obrębie tego paradygmatu: socjobiologia, socjologie środowiskowe, teorie racjonalnego wyboru 2# główne paradygmaty uprawiania socjologii

7 Widzimy zatem, iż w obrębie paradygmatów istnieją różnorodne koncepcje i teorie socjologiczne rozwinięte w XX wieku FUNKCJONALIZM Parsons, Merton, Luhmann, Alexander SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM Mead, Cooley, Park, Blumer, Kuhn, Turner TEORIA WYMIANY Homans, Blau, Emerson TEORIE KONFLIKTU Dahrendorf, Coser, Collins, Wright TEORIE MODERNIZACJI Rostow, Apter, Lipset, Said, McClelland PERSPEKTYWA DRAMATURGICZNA Goffman FENOMENOLOGIA Husserl, Schütz TEORIA RACJONALNEGO WYBORU/PUBLIC CHOICE Coleman, Olson, Becker, Putnam, Hechter SOCJOBIOLOGIA Wilson, van der Berghe NEOMARKSIZM teorie zależności: Prebisch, Furtado, Frank teoria systemu światowego: Wallerstein ETNOMETODOLOGIA Garfinkel, Sacks, Cicourel TEORIE EKOLOGICZNE Park, Hawley, McPherson TEORIE GLOBALIZACJI Giddens, Bauman, Hay, Beck... TEORIE EMOCJI I STANÓW OCZEKIWAO Hochschild, Kemper, Collins, Lawler, Ridgeway, Berger TEORIE EWOLUCYJNE Machalka, Nolan, Lenscy, Udry 2# główne teorie socjologiczne w ramach paradygmatów

8 FUNKCJONALIZM TEORIE KONFLIKTU TEORIE MODERNIZACJI SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM PERSPEKTYWA DRAMATURGICZNA FENOMENOLOGIA TEORIA WYMIANY TEORIA RACJONALNEGO WYBORU/PUBLIC CHOICE SOCJOBIOLOGIA NEOMARKSIZM TEORIE GLOBALIZACJI ETNOMETODOLOGIA TEORIE EMOCJI I STANÓW OCZEKIWAO TEORIE EKOLOGICZNE TEORIE EWOLUCYJNE STRUKTURALIZM KONSTRUKTYWISTYCZNY : P. BOURDIEU TEORIA STRUKTURACJI : A. GIDDENS W drugiej połowie XX w. pojawiają się także postulaty integracji dotychczasowych paradygmatów 3# próby integracji paradygmatów Bourdieu, Giddens

9 PROPOZYCJA INTEGRACJI PARADYGMATÓW: RITZER Poziomy analizy socjologicznej: a. poziom mikro-makro b. poziom subiektywne- obiektywne Problem wyłączenia z analiz socjologicznych części zjawisk społecznych Rozwiązanie- wyodrębnienie czterech poziomów analizy i propozycja, by badad je wszystkie jednocześnie. 3# próby integracji paradygmatów - Ritzer

10 PROPOZYCJA INTEGRACJI PARADYGMATÓW: RITZER Źródło: Ritzer G., Klasyczna teoria socjologiczna, Poznań, 2004, str. 320 MAKRO I. Makrobiektywne II.Makrosubiektywne Przykłady: społeczeostwo, prawo, biurokracja, architektura, technologia, Przykłady: kultura, normy, wartości OBIEKTYWNE III. Mikroobiektywne IV. Mikrosubiektywne: SUBIEKTYWNE Przykłady: wzory zachowao, działania i interakcji, slang, moda Przykłady: spostrzeżenia, przekonania, różne aspekty społecznego tworzenia rzeczywistości MIKRO 3# próby integracji paradygmatów - Ritzer

11 Od lat 90-tych XX wieku pojawiły się także zjawiska i procesy wcześniej w socjologii nie badane, które wymagają wyjaśnieo w oparciu o nowe koncepcje i które często są kłopotliwym suplementem do dotychczasowych socjologicznych sposobów badania życia społecznego Kilka przykładów owych kłopotliwych suplementów ciało seksualnośd gender konsumpcja materialnośd wizualnośd społ. sieciowe socjologie tego, co nie-ludzkie 4# kłopotliwe suplementy

12 FUNKCJONALIZM TEORIE KONFLIKTU TEORIE MODERNIZACJI SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM PERSPEKTYWA DRAMATURGICZNA FENOMENOLOGIA TEORIA WYMIANY TEORIA RACJONALNEGO WYBORU/PUBLIC CHOICE SOCJOBIOLOGIA NEOMARKSIZM TEORIE GLOBALIZACJI ETNOMETODOLOGIA TEORIE EMOCJI I STANÓW OCZEKIWAO TEORIE EKOLOGICZNE STRUKTURALIZM KONSTRUKTYWISTYCZNY : P. BOURDIEU ciało seksualnośd gender TEORIA STRUKTURACJI : A. GIDDENS material nośd wizualnośd społ. sieciowe 5# podsumowanie współczesne teorie socjologiczne

13 Zagadnienia do egzaminu Pytania do treści wykładu: 1. Scharakteryzuj pokrótce wybrany paradygmat socjologii 2. Scharakteryzuj pokrótce wybrany poziom analizy socjologicznej 3. Na czym polega zaproponowana przez Ritzera idea integracji paradygmatów 4. Czym są kłopotliwe suplementy socjologii? 5. Scharakteryzuj pokrótce wybrany kłopotliwy suplement socjologii Pytania do lektury obowiązkowej: Ritzer G., Klasyczna teoria socjologiczna, Poznao, 2004, r. Teoria socjologiczna w drugiej połowie XX wieku, Współczesna myśl socjologiczna, teorie nowoczesne i ponowoczesne, Teorie początku XXI wieku, (str.52-67) Socjologia: nauka wieloparadygmatyczna, Ku bardziej zintegrowanemu paradygmatowi socjologii, (str ). 1. Co to jest socjologia życia codziennego? 2. Na czym polega synteza agency- structure (Giddens)? 3. Co to są wielokulturowe teorie społeczne?