Wykłady Becka Zofia Snażyk Adam Szafrański Publiczne prawo gospodarcze 6. wydanie Wydawnictwo C.H.Beck
Wykłady Becka Publiczne prawo gospodarcze
W sprzedaży: J. Olszewski (red.) PUBLICZNE PRAWO GOSPODARCZE, wyd. 3 Podręczniki Prawnicze A. Cieśliński WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM I, SWOBODY RYNKU WEWNĘTRZNEGO, wyd. 2 Studia Prawnicze A. Cieśliński (red.) WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM II, wyd. 2 Studia Prawnicze A. Kidyba PRAWO HANDLOWE, wyd. 17 Studia Prawnicze A. Powałowski (red.) PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE, wyd. 3 Studia Prawnicze USTAWA O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, wyd. 20 Twoje Prawo www.ksiegarnia.beck.pl
Publiczne prawo gospodarcze 6. wydanie dr Zofia Snażyk Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie dr Adam Szafrański Uniwersytet Warszawski Wydawnictwo C.H.BECK Warszawa 2015
Wydawca: Aneta Flisek Poszczególne rozdziały opracowali: Zofia Snażyk III IV, IX, XVIII XIX Adam Szafrański I II, V VIII, X XVII Wydawnictwo C.H.Beck 2015 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-7752-0 ISBN e-book 978-83-255-7753-7
Spis treści Wykaz skrótów... XIII Wykaz najważniejszej literatury... XVII Przedmowa... XIX Rozdział I. Co to jest publiczne prawo gospodarcze?... 1 1. Uwagi ogólne... 1 2. Publiczne prawo... 2 3. gospodarcze... 4 4. Publiczne prawo gospodarcze jako dziedzina nauczania... 4 5. Współczesny system gospodarczy... 7 Pytania... 8 Rozdział II. Źródła publicznego prawa gospodarczego... 9 6. Uwagi ogólne... 9 7. Specyfika źródeł publicznego prawa gospodarczego... 11 8. Analiza ekonomiczna prawa... 16 Pytania... 19 Rozdział III. Administracja gospodarcza... 20 9. Administracja publiczna zagadnienia podstawowe... 21 10. Rządowa administracja gospodarcza... 22 I. Rada Ministrów... 22 II. Centralne organy administracji rządowej... 24 11. Agencje... 26 12. Administracja gospodarcza terenowa... 30 I. Wojewoda... 31 II. Organy administracji zespolonej i niezespolonej policja gospodarcza... 32 13. Samorządowe organy administracji gospodarczej... 33 V
Spis treści 14. Europejska administracja gospodarcza... 35 Pytania... 37 Rozdział IV. Prawne formy działania administracji gospodarczej... 38 15. Pojęcia podstawowe... 38 16. Prawne formy działania typologia czy klasyfikacja?... 39 I. Sfera działania zewnętrznego i wewnętrznego... 40 II. Czynności prawne i działania faktyczne... 41 III. Adresat czynności prawnej... 43 17. Indywidualne akty stosowania prawa... 44 I. Decyzja administracyjna (akt administracyjny sensu stricto)... 44 II. Przyrzeczenie administracyjne... 50 III. Ugoda administracyjna... 50 IV. Porozumienie administracyjne... 51 V. Umowy cywilnoprawne... 51 VI. Umowy publicznoprawne... 52 18. Generalne akty stosowania prawa... 53 I. Akty normatywne... 53 II. Akty generalne... 54 19. Działania faktyczne... 56 I. Czynności materialno-techniczne... 56 II. Działania społeczno-organizatorskie... 57 Kazusy... 57 Pytania... 58 Rozdział V. Znaczenie Konstytucji RP dla gospodarki... 59 20. Dlaczego Konstytucja RP jest ważna dla przedsiębiorców?... 59 21. Społeczna gospodarka rynkowa... 60 I. Doktryna społecznej gospodarki rynkowej... 60 II. Normatywne znaczenie społecznej gospodarki rynkowej... 61 22. Elementy społecznej gospodarki rynkowej... 62 I. Wolność działalności gospodarczej... 62 II. Własność prywatna... 67 III. Solidarność, współpraca, dialog partnerów społecznych... 69 23. Gospodarstwo rodzinne... 71 24. Ochrona pracy... 72 25. Inne zasady konstytucyjne... 72 Kazusy... 75 Pytania... 76 Rozdział VI. Przedsiębiorca i działalność gospodarcza... 77 26. Działalność gospodarcza i przedsiębiorca w systemie prawa... 77 VI
Spis treści 27. Działalność gospodarcza w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej... 79 I. Zarobkowość... 79 II. Zorganizowanie... 81 III. Ciągłość... 82 IV. Działalność zawodowa... 82 V. Działalność rolnicza i agroturystyczna... 83 VI. Zarząd własnym majątkiem... 84 VII. Działalność nielegalna... 85 28. Przedsiębiorca w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej... 86 I. Rodzaje przedsiębiorców... 86 II. Mikroprzedsiębiorcy, mali i średni przedsiębiorcy... 88 29. Inne definicje przedsiębiorcy i działalności gospodarczej w systemie prawa... 88 Kazusy... 90 Pytania... 91 Rozdział VII. Rejestry przedsiębiorców... 92 30. Założenia i cele rejestracji przedsiębiorców... 92 31. Rejestracja osób fizycznych... 96 32. Rejestracja osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych... 100 33. Pozostałe czynności konieczne dla rozpoczęcia działalności gospodarczej... 114 34. Punkt kontaktowy... 119 Kazusy... 119 Pytania... 120 Rozdział VIII. Koncesje, zezwolenia, działalność regulowana... 121 35. Reglamentacja gospodarki... 121 36. Koncesje... 123 37. Zezwolenia... 128 38. Działalność regulowana... 129 Kazusy... 132 Pytania... 132 Rozdział IX. Kontrola i nadzór w gospodarce... 133 39. Pojęcia podstawowe... 133 I. Najwyższa Izba Kontroli... 135 II. Kontrola sądowa... 136 40. Kontrola przedsiębiorców... 136 41. Nadzór nad przedsiębiorcami... 145 VII
Spis treści Kazusy... 146 Pytania... 147 Rozdział X. Samorząd gospodarczy i zawodowy... 148 42. Pojęcie samorząd... 148 43. Samorząd zawodowy... 149 I. Samorząd zawodowy w Konstytucji RP... 149 II. Zadania samorządu zawodowego... 152 III. Nadzór nad działalnością samorządu zawodowego... 152 IV. Ustrój samorządu zawodowego... 154 V. Sądownictwo dyscyplinarne... 154 44. Samorząd gospodarczy... 155 I. Izby gospodarcze... 156 II. Samorząd rzemiosła... 157 III. Samorząd zawodowy niektórych podmiotów gospodarczych... 158 IV. Izby rolnicze... 158 V. Podsumowanie... 159 Kazus... 159 Pytania... 159 Rozdział XI. Działalność gospodarcza osób zagranicznych... 161 45. Podstawowe pojęcia... 161 46. Podmioty przynależące do EOG... 163 I. Podjęcie działalności gospodarczej... 163 II. Zakładanie oddziałów i innych jednostek organizacyjnych przez podmioty przynależące do EOG... 165 III. Ograniczenia w podejmowaniu działalności gospodarczej przez podmioty przynależące do EOG... 166 47. Cudzoziemcy posiadający szczególny status prawny nadany przez organy administracji publicznej oraz członkowie rodzin obywateli państw UE... 167 48. Pozostałe osoby zagraniczne... 168 49. Oddział przedsiębiorcy zagranicznego... 170 50. Przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego... 174 51. Zmiany spowodowane implementacją dyrektywy usługowej... 175 52. Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne... 177 Kazusy... 178 Pytania... 178 Rozdział XII. Działalność gospodarcza Skarbu Państwa... 180 53. Cele działalności gospodarczej Skarbu Państwa... 180 VIII
Spis treści 54. Podstawowe pojęcia... 183 55. Skarb Państwa... 185 I. Organy Skarbu Państwa... 185 II. Formy organizacyjnoprawne... 186 56. Formy organizacyjnoprawne prawa prywatnego... 187 I. Tworzenie form organizacyjnoprawnych prawa prywatnego... 187 II. Działalność form organizacyjnoprawnych prawa prywatnego z udziałem Skarbu Państwa... 188 57. Formy organizacyjnoprawne prawa publicznego... 190 I. Jednostki sektora finansów publicznych... 190 II. Przedsiębiorstwa państwowe... 192 58. Złote weto Skarbu Państwa... 193 Kazusy... 195 Pytania... 196 Rozdział XIII. Gospodarka komunalna... 197 59. Podstawowe pojęcia... 197 I. Podstawy prawne działalności jednostek samorządu terytorialnego... 197 II. Samorządowa osoba prawna i przymiotnik komunalny... 198 III. Zadania własne i zadania zlecone... 199 IV. Gospodarka komunalna definicja i charakter prawny... 200 V. Działalność poza sferą użyteczności publicznej... 202 60. Formy organizacyjnoprawne gospodarki komunalnej... 203 61. Określanie cen i opłat... 206 Kazusy... 207 Pytania... 207 Rozdział XIV. Komercjalizacja i prywatyzacja... 208 62. Rodzaje prywatyzacji i źródła prawa... 208 63. Metody i cele komercjalizacji i prywatyzacji... 210 I. Komercjalizacja... 210 II. Prywatyzacja pośrednia... 212 III. Prywatyzacja bezpośrednia... 213 IV. Wniesienie przedsiębiorstwa do jednoosobowej spółki Skarbu Państwa... 214 64. Zmiany ogólnych reguł Kodeksu spółek handlowych... 215 Pytania... 216 Rozdział XV. Prawo ochrony konkurencji... 217 65. O ochronie konkurencji w ogólności... 217 I. Przedmiot prawa konkurencji... 217 II. Źródła prawa... 221 IX
Spis treści III. Podstawowe pojęcia... 223 66. Praktyki ograniczające konkurencję... 225 I. Porozumienia... 225 II. Nadużywanie pozycji dominującej... 227 III. Decyzje w sprawie praktyk ograniczających konkurencję... 228 67. Zapobieganie antykonkurencyjnym koncentracjom... 228 68. Postępowanie przed Prezesem UOKiK... 230 69. Postępowanie przed Komisją... 231 Kazusy... 231 Pytania... 232 Rozdział XVI. Pomoc publiczna... 234 70. Źródła prawa... 234 71. Przesłanki stosowania art. 107 TofUE... 235 I. Pomoc... 235 II. Państwo... 237 III. Na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku... 237 IV. Selektywność... 238 V. Antykonkurencyjność pomocy... 238 VI. Pomoc dopuszczalna lub dozwolona... 239 72. Postępowanie w sprawie udzielenia pomocy publicznej... 239 73. Specjalne strefy ekonomiczne... 241 Kazusy... 243 Pytania... 243 Rozdział XVII. Regulacja... 244 74. Pojęcie regulacji... 244 75. Niezależność... 245 76. Cele regulacji... 246 77. Uznanie... 248 Pytania... 249 Rozdział XVIII. Narodowy Bank Polski... 250 78. Podstawowe funkcje i zadania banku centralnego... 251 I. Centralny bank państwa... 252 II. Bank emisyjny... 256 III. Bank banków... 256 79. Narodowy Bank Polski pozycja ustrojowa... 257 80. Prawne formy działania NBP... 258 81. Unia Gospodarcza i Walutowa... 260 Pytania... 262 X
Spis treści Rozdział XIX. Nadzór finansowy... 263 82. Istota nadzoru finansowego... 263 83. Model nadzoru finansowego... 265 84. Cele i środki nadzoru finansowego... 267 Pytania... 270 Indeks rzeczowy... 271 XI
Wykaz skrótów 1. Źródła prawa CudzU... ustawa z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (Dz.U. z 2013 r. poz. 1650 ze zm.) DAdmRzU... ustawa z 4.9.1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 812 ze zm.) FinPublU... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.) GospKomU... ustawa z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KomPrywU... ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 747 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KPA... Kodeks postępowania administracyjnego KPC... Kodeks postępowania cywilnego KrRejSU... ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1142 ze zm.) KSH... Kodeks spółek handlowych NBPU... ustawa z 29.8.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 908 ze zm.) OchrKonkurU... ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 184) PartPPrU... ustawa z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 696) PrBank... ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 128 ze zm.) XIII
Wykaz skrótów PrBud... ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1409) PrEnerg... ustawa z 10.4.1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059 ze zm.) PrGosp... ustawa z 19.11.1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) SamGminU... ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1515 ze zm.) SamPowU... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1445 ze zm.) SamWojU... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1392 ze zm.) SwobGospU... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.) TofUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana, Dz.Urz. UE C 321E/2006, s. 1) TranspDrogU... ustawa z 6.9.2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.) WojAdmRzWU... ustawa z 23.1.2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 525) 2. Publikatory i czasopisma Dz.U.... Dziennik Ustaw KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego MoP... Monitor Podatkowy M.P.... Monitor Polski ONSA... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria A OTK-B... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria B Pal.... Palestra PB... Prawo Bankowe PL... Przegląd Legislacyjny PUG... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 3. Inne skróty art.... artykuł EDG... Ewidencja Działalności Gospodarczej EOG... Europejski Obszar Gospodarczy XIV
Wykaz skrótów ESBC... Europejski System Banków Centralnych KNF... Komisja Nadzoru Finansowego KRS... Krajowy Rejestr Sądowy nast.... następny (-a, -e) NBP... Narodowy Bank Polski NIK... Najwyższa Izba Kontroli Nr... numer PARP... Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości PEP... Polityka Energetyczna Państwa poz.... pozycja RPP... Rada Polityki Pieniężnej SOKiK... Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów tekst jedn.... tekst jednolity UKE... Urząd Komunikacji Elektronicznej UOKiK... Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów URE... Urząd Regulacji Energetyki Zb. Orz.... Zbiór Orzeczeń ze sprost.... ze sprostowaniem ze zm.... ze zmianami XV
Wykaz najważniejszej literatury J. Ablewicz, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2010. M. Będkowski-Kozioł, Ł. Gołąb, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2011. A. Borkowski, A. Chełmoński, M. Guziński, K. Kiczka, L. Kieres, T. Kocowski, M. Szydło, Administracyjne prawo gospodarcze, Wrocław 2009. J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze. Zarys wykładu, Bydgoszcz Katowice 2007. H. Gronkiewicz-Waltz, M. Wierzbowski (red.), Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, Warszawa 2013. S. Hoc, Prawo administracyjne gospodarcze, Warszawa 2013. C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Warszawa 2011. J. Olszewski, Publiczne prawo gospodarcze, Warszawa 2015. B. Popowska, M. Strzelbicki (red.), Publiczne prawo gospodarcze. Część ogólna oraz prawo działalności gospodarczej, Poznań 2012. A. Powałowski, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2015. K. Strzyczkowski, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2011. XVII
Przedmowa Oddajemy w ręce Czytelników Wykłady Becka, które, mamy nadzieję, będą stanowiły pomoc w poznaniu podstawowych zagadnień z zakresu publicznego prawa gospodarczego. Staraliśmy się, by wykład był możliwie syntetyczny, jednocześnie wzbogacony przykładami, pozwalającymi na lepsze zrozumienie przedstawianych treści. Niemal każdy rozdział zawiera na końcu pytania oraz kazusy. Wykład nie jest, rzecz jasna, źródłem prawa, dlatego też stanowi jedynie pomoc w samodzielnym zmaganiu się Czytelników z lekturą mniej lub bardziej skomplikowanych aktów normatywnych. Wszystkim, którzy wspierali nas w przygotowaniu niniejszej pracy, jesteśmy wdzięczni. Bez ich uwag, życzliwej i krytycznej lektury oraz poświęconego przez nich czasu ta książka nie mogłaby powstać. Ostatecznie za jej niedostatki odpowiadają wyłącznie Autorzy. Niedoskonałości poprzednich wydań oraz wejście w życie nowych aktów prawnych, sprawiły, że kolejne wydanie stało się konieczne. Naszym Kolegom i Studentom dziękujemy za krytyczne uwagi. Mamy nadzieję, że szóste wydanie po części uczyni im zadość. Warszawa, wrzesień 2015 r. Autorzy XIX