Dzieje administracji w Polsce w XX wieku

Transkrypt

1 STUDIA PRAWNICZE Dzieje administracji w Polsce w XX wieku Marek Żukowski C.H.BECK

2 STUDIA PRAWNICZE Dzieje administracji w Polsce w XX wieku

3 W sprzedaży: T. Maciejewski HISTORIA POLSKIEJ MYŚLI ADMINISTRACYJNEJ DO 1918 R. Podręczniki Prawnicze T. Maciejewski HISTORIA ADMINISTRACJI, wyd. 2 Skrypty Becka R. Kędziora OGÓLNE POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE, wyd. 2 Akademia Prawa P. Gołaszewski POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE I SĄDOWOADMINISTRACYJNE, wyd. 2 Plansze Becka

4 Dzieje administracji w Polsce w XX wieku dr hab. Marek Żukowski Wyższa Szkoła Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2011

5 Propozycja cytowania: M. Żukowski, Dzieje administracji w Polsce w XX wieku, Warszawa 2011 Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H. Beck 2011 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN ISBN e-book

6 Przegląd treści Wykaz skrótów... XIX Przedmowa... XXV Część I. Administracja w okresie II Rzeczypospolitej Rozdział I. Pojęcie oraz geneza II Rzeczypospolitej Problem tożsamości i ciągłości państwa polskiego Pojęcie II Rzeczypospolitej Geneza Rozdział II. Podstawy ustroju II Rzeczypospolitej Dekret Naczelnego Dowódcy Józefa Piłsudskiego Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej Mała Konstytucja Konstytucja marcowa Nowela sierpniowa Konstytucja kwietniowa Rozdział III. Terytorium państwa, jego granice i podziały terytorialne Granice państwa Podział terytorialny Rozdział IV. Administracja Administracja centralna Administracja terenowa Rozdział V. Organizacja wymiaru sprawiedliwości Zasady przewodnie sądownictwa Sądownictwo powszechne Sądy szczególne Rozdział VI. Najwyższa Izba Kontroli Rozdział VII. Kadry

7 VI Przegląd treści Rozdział VIII. Szkolnictwo administracyjne Część II. Administracja polska w czasie II wojny światowej Rozdział I. Sytuacja prawna Polski po r Rozdział II. Ziemie polskie pod okupacją niemiecką Zarząd wojskowy Organizacja administracji cywilnej na terenach włączonych do Rzeszy Generalne Gubernatorstwo Rozdział III. Ziemie polskie pod okupacją sowiecką na Kresach ( ) Rozdział IV. Polskie władze na obczyźnie Geneza polskich władz na obczyźnie Prezydent Administracja Naczelny wódz Rada Narodowa Kontrola Rozdział V. Polskie Państwo Podziemne Pojęcie i cechy Powstanie Polskiego Państwa Podziemnego Delegatura Rządu na Kraj Aparat administracji podziemnej Okręgowi delegaci rządu Delegatury powiatowe i miejskie Pracownicy administracji Kontrola Rada Jedności Narodowej Krajowa Rada Ministrów Pion wojskowy Organizacja ośrodka władzy przez komunistów Część III. Administracja w okresie Polski Rzeczypospolitej Ludowej Rozdział I. Pojęcie i powstanie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Pojęcie Geneza Rozdział II. Podstawy prawne

8 Przegląd treści VII 1. Mała Konstytucja Konstytucja PRL Zmiany w Konstytucji PRL Rozdział III. Terytorium i jego podział Rozdział IV. Administracja Administracja centralna Zarządzanie gospodarką Administracja terytorialna Terenowe organy administracji państwowej Administracja opieki i pomocy społecznej Administracja morska Administracja wojskowa Administracja bezpieczeństwa i porządku Rozdział V. Sądy i trybunały Sądy Kolegia Prokuratura Trybunały Rozdział VI. Najwyższa Izba Kontroli Rozdział VII. Rzecznik Praw Obywatelskich Rozdział VIII. Kadry Rozdział IX. Szkolnictwo administracyjne Część IV. Administracja III Rzeczypospolitej Rozdział I. Geneza III Rzeczypospolitej Pojęcie III Rzeczypospolitej Obrady Okrągłego Stołu Geneza i kształtowanie się III Rzeczypospolitej Rozdział II. Podstawowe źródła prawa Nowelizacje Konstytucji PRL Mała Konstytucja Konstytucja RP Rozdział III. Podziały terytorialne Rozdział IV. Administracja Administracja rządowa

9 VIII Przegląd treści 2. Administracja samorządowa Administracja porządku i bezpieczeństwa Zarządzanie gospodarką Administracja wojskowa Administracja morska Rozdział V. Kontrola Najwyższa Izba Kontroli Rzecznik Praw Obywatelskich Rzecznik Praw Dziecka Rozdział VI. Niezależne od rządu organy regulujące Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Rozdział VII. Sądy i trybunały Sądy Trybunały Prokuratura i Instytut Pamięci Narodowej Rozdział VIII. Kadry Uwagi ogólne Służba cywilna Rozdział IX. Szkolnictwo administracyjne i rozwój badań Szkolnictwo administracyjne Indeks rzeczowy

10 Spis treści Wykaz skrótów... XIX Przedmowa... XXV Część I. Administracja w okresie II Rzeczypospolitej Rozdział I. Pojęcie oraz geneza II Rzeczypospolitej Problem tożsamości i ciągłości państwa polskiego Pojęcie II Rzeczypospolitej Geneza I. Rada Stanu II. Rada Regencyjna III. Komitet Narodowy Polski IV. Naczelny Komitet Narodowy V. Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego VI. Polska Komisja Likwidacyjna VII. Naczelna Rada Ludowa VIII. Rady delegatów IX. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej X. Komitet Rewolucyjny w Republice Tarnobrzeskiej XI. Komitet Polski XII. Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich Rozdział II. Podstawy ustroju II Rzeczypospolitej Dekret Naczelnego Dowódcy Józefa Piłsudskiego Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej Mała Konstytucja Konstytucja marcowa Nowela sierpniowa Konstytucja kwietniowa Rozdział III. Terytorium państwa, jego granice i podziały terytorialne Granice państwa Podział terytorialny

11 X Spis treści Rozdział IV. Administracja Administracja centralna I. Rada Ministrów II. Prezes RM III. Prezydium RM IV. Ministrowie V. Urzędy centralne VI. Zarządzanie gospodarką Administracja terenowa I. Administracja województwa Wojewoda Urząd wojewódzki Rada wojewódzka Ustrój Warszawy II. Administracja powiatowa Starosta Starostwo Ustrój Gdyni III. Samorząd Samorząd wojewódzki Samorząd powiatowy Samorząd miejski Gminy wiejskie Samorząd mieszkańców IV. Nadzór nad samorządem V. Autonomia Śląska VI. Administracja specjalna Administracja wojskowa Administracja spraw wewnętrznych Policja Państwowa Formacje ochrony granic Administracja skarbowa Administracja rolna Administracja opieki społecznej Administracja morska Rozdział V. Organizacja wymiaru sprawiedliwości Zasady przewodnie sądownictwa Sądownictwo powszechne I. Sądy grodzkie II. Sądy okręgowe III. Sądy apelacyjne IV. Sąd Najwyższy Sądy szczególne

12 Spis treści XI I. Sądy wojskowe II. Sądy pracy III. Sądy wyznaniowe IV. Sądownictwo administracyjne Najwyższy Trybunał Administracyjny Inwalidzki Sąd Administracyjny Sądy ubezpieczeń społecznych Trybunał Kompetencyjny V. Trybunał Stanu VI. Sądownictwo konstytucyjne VII. Inne organy wymiaru sprawiedliwości Prokuratura Adwokatura Notariat Prokuratoria Generalna Rozdział VI. Najwyższa Izba Kontroli Rozdział VII. Kadry Rozdział VIII. Szkolnictwo administracyjne Część II. Administracja polska w czasie II wojny światowej Rozdział I. Sytuacja prawna Polski po r Rozdział II. Ziemie polskie pod okupacją niemiecką Zarząd wojskowy I. Szefowie zarządu cywilnego II. Wojskowy zarząd na Górnym Śląsku III. Likwidacja zarządu wojskowego Organizacja administracji cywilnej na terenach włączonych do Rzeszy I. Ustrój władz administracji ogólnej Namiestnik Rzeszy Prezydent rejencji Landrat II. Ustrój samorządu terytorialnego Samorząd gminny Istota, pojęcie i cechy Organy gminy Burmistrz i asesorowie Pełnomocnik partii Samorząd powiatowy Istota i zakres działania Organy

13 XII Spis treści Landrat Radcy powiatowi Samorząd okręgowy Istota i zakres działania Organy Namiestnik Zastępca namiestnika do spraw samorządowych Radcy okręgowi Organy ochrony porządku i bezpieczeństwa Generalne Gubernatorstwo I. Administracja centralna Generalny Gubernator Urząd Generalnego Gubernatora Rząd Generalnego Gubernatorstwa Sekretarz Stanu do spraw Bezpieczeństwa II. Dystrykty III. Powiaty miejskie IV. Powiaty wiejskie V. Samorząd Rozdział III. Ziemie polskie pod okupacją sowiecką na Kresach ( ) Rozdział IV. Polskie władze na obczyźnie Geneza polskich władz na obczyźnie Prezydent Administracja I. Rada Ministrów II. Prezydium RM III. Prezes RM IV. Ministerstwa Naczelny wódz Rada Narodowa Kontrola Rozdział V. Polskie Państwo Podziemne Pojęcie i cechy Powstanie Polskiego Państwa Podziemnego Delegatura Rządu na Kraj Aparat administracji podziemnej I. Biuro Delegata Okręgowi delegaci rządu I. Organy wykonawcze okręgowego delegata rządu

14 Spis treści XIII 6. Delegatury powiatowe i miejskie Pracownicy administracji Kontrola Rada Jedności Narodowej Krajowa Rada Ministrów Pion wojskowy I. Siły zbrojne II. Szefostwo Biur Wojskowych III. Sądownictwo wojskowe Organizacja ośrodka władzy przez komunistów Część III. Administracja w okresie Polski Rzeczypospolitej Ludowej Rozdział I. Pojęcie i powstanie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Pojęcie Geneza Rozdział II. Podstawy prawne Mała Konstytucja Konstytucja PRL Zmiany w Konstytucji PRL Rozdział III. Terytorium i jego podział Rozdział IV. Administracja Administracja centralna I. Rada Ministrów II. Urząd Rady Ministrów III. Prezes RM IV. Wiceprezesi V. Prezydium RM VI. Ministrowie VII. Komisje i komitety będące naczelnymi organami administracji państwowej VIII. Centralne organy administracji niebędące organami naczelnymi Zarządzanie gospodarką Administracja terytorialna I. Administracja terytorialna w latach Terenowe organy administracji rządowej Administracja rządowa na szczeblu województwa Wojewoda Wicewojewoda Urząd wojewódzki

15 XIV Spis treści 1.2. Administracja na szczeblu powiatu Starosta Wicestarosta Starostwo Rady narodowe i samorząd terytorialny Samorząd wojewódzki Wojewódzka rada narodowa Przewodniczący wojewódzkiej rady narodowej Prezydium wojewódzkiej rady narodowej Komisje Wydział wojewódzki Specyfika organów wykonawczych samorządu m.st. Warszawy i miasta Łodzi Ustrój samorządu powiatowego Powiatowa rada narodowa Wydział powiatowy Aparat pomocniczy Szczebel podstawowy Ustrój gminy miejskiej Miejska rada narodowa Prezydium miejskiej rady narodowej Komisje Zarząd miejski Prezydent (burmistrz) Gmina wiejska Gminna rada narodowa Prezydium gminnej rady narodowej Komisje Przewodniczący Zarząd gminy Wójt i podwójci Gromady Zebranie gromadzkie Sołtysi i podsołtysi Rady narodowe w latach Rady narodowe Prezydia rad narodowych II. Administracja terytorialna w latach Rady narodowe i jej organy Prezydium rady Komisje Terenowe organy administracji państwowej I. Administracja na szczeblu województwa

16 Spis treści XV 1. Wojewodowie Urząd wojewódzki Kolegium wojewody II. Administracja na szczeblu podstawowym Naczelnicy (prezydenci) Urzędy miejskie III. Administracja w gminach Naczelnik gminy Urząd gminy Administracja opieki i pomocy społecznej Administracja morska Administracja wojskowa Administracja bezpieczeństwa i porządku Rozdział V. Sądy i trybunały Sądy I. Sądy powszechne Struktura do 1950 r Sądy powszechne Sądy przysięgłych Sądy obywatelskie Struktura po 1950 r Sądy (sekcje) tajne II. Sąd Najwyższy III. Sądy szczególne Sądy wojskowe IV. Sądownictwo administracyjne Naczelny Sąd Administracyjny Sądy ubezpieczeń społecznych V. Specjalne sądy karne VI. Najwyższy Trybunał Narodowy Kolegia I. Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym Prokuratura I. Prokuratura powszechna II. Prokuratura wojskowa III. Inne prokuratury Prokuratura specjalnych sądów karnych i Najwyższego Trybunału Narodowego Pozostałe prokuratury Trybunały I. Trybunał Stanu II. Trybunał Konstytucyjny

17 XVI Spis treści Rozdział VI. Najwyższa Izba Kontroli Rozdział VII. Rzecznik Praw Obywatelskich Rozdział VIII. Kadry Rozdział IX. Szkolnictwo administracyjne Część IV. Administracja III Rzeczypospolitej Rozdział I. Geneza III Rzeczypospolitej Pojęcie III Rzeczypospolitej Obrady Okrągłego Stołu Geneza i kształtowanie się III Rzeczypospolitej Rozdział II. Podstawowe źródła prawa Nowelizacje Konstytucji PRL Mała Konstytucja Konstytucja RP Rozdział III. Podziały terytorialne Rozdział IV. Administracja Administracja rządowa I. Naczelne i centralne organy administracji rządowej Prezydent RP jako naczelny organ administracji państwowej Rada Ministrów Prezes RM Wiceprezesi RM Ministrowie Pełnomocnicy rządu Organy wewnętrzne i pomocnicze Rady Ministrów Rady i zespoły Urząd Rady Ministrów (Kancelaria Prezesa RM) II. Centralne organy administracji rządowej III. Terenowe organy administracji rządowej Wojewoda Kierownicy urzędów rejonowych Administracja samorządowa I. Organy samorządu gminnego Rada gminy Zarząd gminy Wójt (burmistrz, prezydent miasta) Urząd gminy Jednostki pomocnicze gminy

18 Spis treści XVII II. Struktury ponadgminne Sejmik samorządowy Związki komunalne Miejskie strefy usług publicznych Porozumienia komunalne Stowarzyszenia gmin III. Samorząd powiatowy Rada powiatu Zarząd powiatu Starosta Starostwo powiatowe IV. Samorząd województwa Sejmik Zarząd województwa Urząd Marszałkowski V. Nadzór nad działalnością samorządu VI. Samorządowe kolegia odwoławcze Administracja porządku i bezpieczeństwa I. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych II. Policja III. Straż Graniczna IV. Państwowa Straż Pożarna V. Biuro Ochrony Rządu VI. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu VII. Policja lokalna i Straż Gminna Zarządzanie gospodarką Administracja wojskowa Administracja morska Rozdział V. Kontrola Najwyższa Izba Kontroli Rzecznik Praw Obywatelskich Rzecznik Praw Dziecka Rozdział VI. Niezależne od rządu organy regulujące Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Rozdział VII. Sądy i trybunały Sądy I. Uwagi wstępne II. Zasady działania sądów III. Sąd Najwyższy

19 XVIII Spis treści IV. Sądy powszechne V. Sądy wojskowe VI. Sądownictwo administracyjne VII. Sąd Lustracyjny VIII. Sąd Antymonopolowy IX. Krajowa Rada Sądownictwa Trybunały I. Trybunał Konstytucyjny II. Trybunał Stanu Prokuratura i Instytut Pamięci Narodowej I. Prokuratura II. Instytut Pamięci Narodowej Rozdział VIII. Kadry Uwagi ogólne Służba cywilna Rozdział IX. Szkolnictwo administracyjne i rozwój badań Szkolnictwo administracyjne Indeks rzeczowy

20 Wykaz skrótów 1. Akty prawne IPNU... ustawa z r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KK... Kodeks karny Konstytucja PRL... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (tekst jedn. Dz.U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36 ze zm.) Konstytucja RP.. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) Konstytucja kwietniowa... Ustawa Konstytucyjna z r. (Dz.U. Nr 30, poz. 227) Konstytucja marcowa... Ustawa Konstytucyjna Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 44, poz. 267 ze zm. i ze sprost.) KPA... Kodeks postępowania administracyjnego KPK... Kodeks postępowania karnego Nowela sierpniowa... ustawa z r. zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 442) PrUSP... ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) SamGminU... ustawa z r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SamPowU... ustawa z r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SNU... ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz ze zm.)