Publiczne prawo gospodarcze

Transkrypt

1 Wykłady Becka Zofia Snażyk Adam Szafrański Publiczne prawo gospodarcze 2. wydanie Wydawnictwo C. H. Beck

2 Wykłady Becka Publiczne prawo gospodarcze

3 W sprzedaży: A. Cieśliński WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM I, SWOBODY RYNKU WEWNĘTRZNEGO Studia Prawnicze A. Cieśliński (red.) WSPÓLNOTOWE PRAWO GOSPODARCZE. TOM II Studia Prawnicze A. Kidyba PRAWO HANDLOWE, wyd. 12 Studia Prawnicze J. Ablewicz PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE Kazusy Becka USTAWA O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 9 Twoje Prawo

4 Publiczne prawo gospodarcze 2. wydanie Zofia Snażyk Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie dr Adam Szafrański Uniwersytet Warszawski Wydawnictwo C. H. BECK Warszawa 2010

5 Redakcja: Ksenia Rzepka Poszczególne rozdziały opracowali: Zofia Snażyk III IV, IX, XVIII XIX, Adam Szafrański I II, V VIII, X XVII Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print Druk i oprawa: Poznańskie Zakłady Graficzne ISBN

6 Spis treœci Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz najwa niejszej literatury... XIII XV XVII Rozdzia³ I. Co to jest publiczne prawo gospodarcze? Ogólnie Publiczne prawo gospodarcze Publiczne prawo gospodarcze jako dziedzina nauczania Wspó³czesny system gospodarczy... 7 Pytania... 8 Rozdzia³ II. ród³a publicznego prawa gospodarczego Uwagi ogólne Specyfika Ÿróde³ publicznego prawa gospodarczego Analiza ekonomiczna prawa Pytania Rozdzia³ III. Administracja gospodarcza Administracja publiczna zagadnienia podstawowe Rz¹dowa administracja gospodarcza I. Rada Ministrów II. Centralne organy administracji rz¹dowej Agencje Administracja gospodarcza terenowa I. Wojewoda II. Organy administracji zespolonej i niezespolonej policja gospodarcza Samorz¹dowe organy administracji gospodarczej V

7 Spis treœci 14. Europejska administracja gospodarcza Pytania Rozdzia³ IV. Prawne formy dzia³ania administracji gospodarczej Pojêcia podstawowe Prawne formy dzia³ania typologia czy klasyfikacja? I. Sfera dzia³ania zewnêtrznego i wewnêtrznego II. Czynnoœci prawne i dzia³ania faktyczne III. Adresat czynnoœci prawnej Indywidualne akty stosowania prawa I. Decyzja administracyjna (akt administracyjny sensu stricto) II. Przyrzeczenie administracyjne III. Ugoda administracyjna IV. Porozumienie administracyjne V. Umowy cywilnoprawne VI. Umowy publicznoprawne Generalne akty stosowania prawa I. Akty normatywne II. Akty generalne Dzia³ania faktyczne I. Czynnoœci materialno-techniczne II. Dzia³ania spo³eczno-organizatorskie Kazusy Pytania Rozdzia³ V. Znaczenie Konstytucji RP dla gospodarki Dlaczego Konstytucja RP jest wa na dla przedsiêbiorców? Spo³eczna gospodarka rynkowa I. Doktryna spo³ecznej gospodarki rynkowej II. Normatywne znaczenie spo³ecznej gospodarki rynkowej Elementy spo³ecznej gospodarki rynkowej I. Wolnoœæ dzia³alnoœci gospodarczej II. W³asnoœæ prywatna III. Solidarnoœæ, wspó³praca, dialog partnerów spo³ecznych Gospodarstwo rodzinne Ochrona pracy Inne zasady konstytucyjne Kazusy Pytania Rozdzia³ VI. Przedsiêbiorca i dzia³alnoœæ gospodarcza Dzia³alnoœæ gospodarcza i przedsiêbiorca w systemie prawa 77 VI

8 Spis treœci 27. Dzia³alnoœæ gospodarcza w ustawie o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej I. Zarobkowoœæ II. Zorganizowanie III. Ci¹g³oœæ IV. Dzia³alnoœæ zawodowa V. Dzia³alnoœæ rolnicza i agroturystyczna VI. Zarz¹d w³asnym maj¹tkiem VII. Dzia³alnoœæ nielegalna Przedsiêbiorca w ustawie o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej I. Rodzaje przedsiêbiorców II. Mikroprzedsiêbiorcy, mali i œredni przedsiêbiorcy Inne definicje przedsiêbiorcy i dzia³alnoœci gospodarczej w systemie prawa Kazusy Pytania Rozdzia³ VII. Rejestry przedsiêbiorców Za³o enia i cele rejestracji przedsiêbiorców Rejestracja osób fizycznych Rejestracja osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych Pozosta³e czynnoœci konieczne dla rozpoczêcia dzia³alnoœci gospodarczej Punkt kontaktowy Kazusy Pytania Rozdzia³ VIII. Koncesje, zezwolenia, dzia³alnoœæ regulowana Reglamentacja gospodarki Koncesje Zezwolenia Dzia³alnoœæ regulowana Kazusy Pytania Rozdzia³ IX. Kontrola i nadzór w gospodarce Pojêcia podstawowe I. Najwy sza Izba Kontroli II. Kontrola s¹dowa Kontrola przedsiêbiorców Nadzór nad przedsiêbiorcami Kazusy VII

9 Spis treœci Pytania Rozdzia³ X. Samorz¹d gospodarczy i zawodowy Pojêcie samorz¹d Samorz¹d zawodowy I. Samorz¹d zawodowy w Konstytucji II. Zadania samorz¹du zawodowego III. Nadzór nad dzia³alnoœci¹ samorz¹du zawodowego IV. Ustrój samorz¹du zawodowego V. S¹downictwo dyscyplinarne Samorz¹d gospodarczy I. Izby gospodarcze II. Samorz¹d rzemios³a III. Samorz¹d zawodowy niektórych podmiotów gospodarczych IV. Izby rolnicze V. Podsumowanie Kazus Pytania Rozdzia³ XI. Dzia³alnoœæ gospodarcza osób zagranicznych Podstawowe pojêcia Podmioty przynale ¹ce do EOG I. Podjêcie dzia³alnoœci gospodarczej II. Zak³adanie oddzia³ów i innych jednostek organizacyjnych przez podmioty przynale ¹ce do EOG III. Ograniczenia w podejmowaniu dzia³alnoœci gospodarczej przez podmioty przynale ¹ce do EOG Cudzoziemcy posiadaj¹cy szczególny status prawny nadany przez organy administracji publicznej oraz cz³onkowie rodzin obywateli pañstw UE Pozosta³e osoby zagraniczne Oddzia³ przedsiêbiorcy zagranicznego Przedstawicielstwo przedsiêbiorcy zagranicznego Zmiany spowodowane implementacj¹ dyrektywy us³ugowej Ograniczenia prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez osoby zagraniczne Kazusy Pytania Rozdzia³ XII. Dzia³alnoœæ gospodarcza Skarbu Pañstwa Cele dzia³alnoœci gospodarczej Skarbu Pañstwa Podstawowe pojêcia Skarb Pañstwa VIII

10 Spis treœci I. Organy Skarbu Pañstwa II. Formy organizacyjno-prawne Formy organizacyjno-prawne prawa prywatnego I. Tworzenie form organizacyjno-prawnych prawa prywatnego II. Dzia³alnoœæ form organizacyjno-prawnych prawa prywatnego z udzia³em Skarbu Pañstwa Formy organizacyjno-prawne prawa publicznego I. Jednostki sektora finansów publicznych II. Przedsiêbiorstwa pañstwowe Z³ote weto Skarbu Pañstwa Kazusy Pytania Rozdzia³ XIII. Gospodarka komunalna Podstawowe pojêcia I. Podstawy prawne dzia³alnoœci jednostek samorz¹du terytorialnego II. Samorz¹dowa osoba prawna i przymiotnik komunalny III. Zadania w³asne i zadania zlecone IV. Gospodarka komunalna definicja i charakter prawny V. Dzia³alnoœæ poza sfer¹ u ytecznoœci publicznej Formy organizacyjno-prawne gospodarki komunalnej Okreœlanie cen i op³at Kazusy Pytania Rozdzia³ XIV. Komercjalizacja i prywatyzacja Rodzaje prywatyzacji i Ÿród³a prawa Metody i cele komercjalizacji i prywatyzacji I. Komercjalizacja II. Prywatyzacja poœrednia III. Prywatyzacja bezpoœrednia IV. Wniesienie przedsiêbiorstwa do jednoosobowej spó³ki Skarbu Pañstwa Zmiany ogólnych regu³ Kodeksu spó³ek handlowych Pytania Rozdzia³ XV. Prawo ochrony konkurencji O ochronie konkurencji w ogólnoœci I. Przedmiot prawa konkurencji II. ród³a prawa III. Podstawowe pojêcia Praktyki ograniczaj¹ce konkurencjê I. Porozumienia IX

11 Spis treœci II. Nadu ywanie pozycji dominuj¹cej III. Decyzje w sprawie praktyk ograniczaj¹cych konkurencjê Zapobieganie antykonkurencyjnym koncentracjom Postêpowanie przed Prezesem UOKiK Postêpowanie przed Komisj¹ Kazusy Pytania Rozdzia³ XVI. Pomoc publiczna ród³a prawa Przes³anki stosowania art. 107 TofUE I. Pomoc II. Pañstwo III. Na warunkach korzystniejszych ni oferowane na rynku IV. Selektywnoœæ V. Antykonkurencyjnoœæ pomocy VI. Pomoc dopuszczalna lub dozwolona Postêpowanie w sprawie udzielenia pomocy publicznej Specjalne strefy ekonomiczne Kazusy Pytania Rozdzia³ XVII. Regulacja Pojêcie regulacji Niezale noœæ Cele regulacji Uznanie Pytania Rozdzia³ XVIII. Narodowy Bank Polski Podstawowe funkcje i zadania banku centralnego I. Centralny bank pañstwa II. Bank emisyjny III. Bank banków Narodowy Bank Polski pozycja ustrojowa Prawne formy dzia³ania NBP Unia Gospodarcza i Walutowa Pytania Rozdzia³ XIX. Nadzór finansowy Rynek finansowy integracja nadzoru finansowego ród³a prawa X

12 Spis treœci 84. Komisja Nadzoru Finansowego Cele i œrodki nadzoru Pytania Indeks rzeczowy XI

13

14 Przedmowa Oddajemy w rêce Czytelników Wyk³ady Becka, które, mamy nadziejê, bêd¹ stanowi³y pomoc w poznaniu podstawowych zagadnieñ z zakresu publicznego prawa gospodarczego. Staraliœmy siê, by wyk³ad by³ mo liwie syntetyczny, jednoczeœnie wzbogacony przyk³adami, pozwalaj¹cymi na lepsze zrozumienie przedstawianych treœci. Ka dy rozdzia³ zawiera na koñcu pytania oraz kazusy. Wyk³ad nie jest, rzecz jasna, Ÿród³em prawa, dlatego te stanowi jedynie pomoc w samodzielnym zmaganiu siê Czytelników z lektur¹ mniej lub bardziej skomplikowanych aktów normatywnych. Wszystkim, którzy wspierali nas w przygotowaniu niniejszej pracy, jesteœmy wdziêczni. Bez ich uwag, yczliwej i krytycznej lektury oraz poœwiêconego przez nich czasu, Wyk³ad nie móg³by powstaæ. Ostatecznie za jego niedostatki odpowiadaj¹ wy³¹cznie Autorzy. Niedoskona³oœci 1. wydania oraz wejœcie w ycie nowych aktów prawych (przede wszystkim Traktatu Lizboñskiego, ustawy o finansach publicznych, ustawy o z³otym wecie oraz ustawy o œwiadczeniu us³ug na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) sprawi³y, e kolejne wydanie sta³o siê konieczne. Naszym Kolegom i Studentom dziêkujemy za krytyczne uwagi. Mamy nadziejê, e 2. wydanie po czêœci uczyni im zadoœæ. Warszawa, wrzesieñ 2010 r. Autorzy XIII

15

16 Wykaz skrótów 1. ród³a prawa CudzU... DAdmRzU... ustawa z r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz ze zm.) ustawa z r. o dzia³ach administracji rz¹dowej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 ze zm.) FinPublU... ustawa z r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz ze zm.) GospKomU... KK... KomPrywU... Konstytucja RP... KPA... KPC... KrRejSU... KSH... NBPU... OchrKonkurU... PartPPrU... PrBank... PrBud... ustawa z r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.) Kodeks karny ustawa z r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz ze zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) Kodeks postêpowania administracyjnego Kodeks postêpowania cywilnego ustawa z r. o Krajowym Rejestrze S¹dowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz ze zm.) Kodeks spó³ek handlowych ustawa z r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) ustawa z r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) ustawa z r. o partnerstwie publiczno-prawnym (Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100) ustawa z r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) ustawa z r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz ze zm.) XV

17 Wykaz skrótów PrEnerg... PrGosp... SamGminU... SamPowU... SamWojU... SwobGospU... TofUE... TranspDrogU... WojAdmRzWU... ustawa z r. Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.) ustawa z r. Prawo dzia³alnoœci gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz ze zm.) ustawa z r. o samorz¹dzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) ustawa z r. o samorz¹dzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) ustawa z r. o samorz¹dzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) ustawa z r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz ze zm.) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana, Dz.Urz. UE C 321E/2006, s. 1) ustawa z r. o transporcie drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ze zm.) ustawa z r. o wojewodzie i administracji rz¹dowej w województwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206) 2. Publikatory i czasopisma Dz.U.... Pal.... PL... PUG... RPEiS... Dziennik Ustaw Palestra Przegl¹d Legislacyjny Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 3. Inne skróty art.... EDG... KRS... nast.... NBP... Nr... poz.... tekst jedn.... ze sprost.... ze zm.... artyku³ Ewidencja Dzia³alnoœci Gospodarczej Krajowy Rejestr S¹dowy nastêpny (-a, -e) Narodowy Bank Polski numer pozycja tekst jednolity ze sprostowaniem ze zmianami XVI

18 Wykaz najwa niejszej literatury H. Gronkiewicz-Waltz, M. Wierzbowski (red.), Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, Warszawa K. Strzyczkowski, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Warszawa J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze. Zarys wyk³adu, Bydgoszcz Katowice B. Popowska, M. Strzelbicki (red.), Publiczne prawo gospodarcze. Czêœæ ogólna oraz prawo dzia³alnoœci gospodarczej, Poznañ XVII

19

20 I Rozdzia³ Co to jest publiczne prawo gospodarcze? ICo to jest publiczne prawo gospodarcze? 1. Ogólnie 1 Ogólnie OdpowiedŸ na pytanie, czym jest publiczne prawo gospodarcze, nie bêdzie prosta. Rozpoczniemy od opowiedzenia krótkiej historii. W paÿdzierniku 2007 r. 20-letni student wydzia³u matematyki Kleofas Blum postanowi³, id¹c raczej za g³osem serca ni rozs¹dku, zarabiaæ œwiadcz¹c us³ugi detektywistyczne. Decyzjê powzi¹³ po stwierdzeniu, e nie staæ go nie tylko na utrzymanie w wielkim mieœcie na godziwym poziomie, ale tak e na nowe podrêczniki. Mia³ pewne mgliste wyobra enie, e to co bêdzie chcia³ robiæ, nazywane jest przez prawników dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹ i wymaga pewnych, wstêpnych urzêdowych czynnoœci. Uda³ siê zatem po poradê do swego kolegi z dru yny pi³ki no nej, który by³ na II roku prawa Baltazara Faula. Baltazar zaœ wzruszy³ ramionami i powiedzia³, e tego jeszcze nie przerabiali. Baltazar mia³ racjê. OdpowiedŸ na pytanie, jakich czynnoœci nale y dope³niæ, aby zgodnie z prawem rozpocz¹æ dzia³alnoœæ gospodarcz¹, daje dyscyplina nauczania, jak¹ jest publiczne prawo gospodarcze, bêd¹ce zazwyczaj przedmiotem wyk³adu na III lub IV roku studiów prawniczych. Prawo publiczne gospodarcze swoim zakresem nie ogranicza siê jedynie do momentu wejœcia na rynek us³ug detektywistycznych przez Kleofasa, lecz mo na by rzec, towarzyszy mu przez ca³y czas wykonywania dzia³alnoœci gospodarczej w ka dej sprawie, w której pañstwo czegoœ od Kleofasa wymaga lub te gdy Kleofas czegoœ od pañstwa chce. Nie obejmuje zatem zagadnieñ zwi¹zanych z relacjami Kleofasa z jego kontrahentami lub klientami, lecz z pañstwow¹ ingerencj¹ w sferê praw i wolnoœci Kleofasa. Prawem publicznym gospodarczym s¹ zatem tak e te regulacje prawne, które nak³adaj¹ na Kleofasa obowi¹zki uzyskiwania zezwoleñ, koncesji i zgód. Z publicznego prawa gospodarczego nale y jednak wy³¹czyæ dwie niezwykle istotne sfery ingerencji pañstwa, które ze wzglêdu na sw¹ specyfikê i obszernoœæ, wyk³adane s¹ oddzielnie. Chodzi mianowicie o prawo podatkowe oraz prawo ubezpieczeñ spo³ecznych. Obie te dziedziny prawa dotycz¹ obowi¹zków finansowych przedsiêbiorców, koniecznoœci p³acenia przez nich podatków oraz sk³adek na ubezpieczenia spo³eczne. 1