Horyzont czasowy w hierarchii motywów oszczędzania Sylwester Białowąs Iwona Olejnik Konferencja Naukowa DŁUGOTERMINOWE OSZCZĘDZANIE Warszawa, 20-21 czerwiec 2016
Plan Charakterystyka źródeł Pojęcie celów i motywów Hierarchia motywów przegląd podejść, propozycja jednolitego podejścia Model dwuczynnikowy Horyzonty czasowe dla celów i motywów Oszczędzanie wg motywów
Charakterystyka ilościowych badań własnych 2014 rok wywiady bezpośrednie na ogólnopolskiej próbie 1163 osób, próba losowa (Białowąs, Olejnik, grant NCN Zachowania oszczędnościowe i finansowe zabezpieczenie emerytalne w gospodarstwach domowych determinanty, postawy, modele (nr UMO-2012/05/B/HS4/04183) 2012 rok - wywiady bezpośrednie na próbie mieszkańców Wielkopolski. Próbę dobrano metodą kwotową, N=569 gospodarstw domowych. 2007 rok - wywiady bezpośrednie na próbie mieszkańców Wielkopolski. Próbę dobrano metodą kwotową, N=882 gospodarstwa domowe. 2011 rok - wywiady bezpośrednie na próbie mieszkańców Wielkopolski. Próbę dobrano metodą kwotową, N=702 gospodarstw domowych.
Hierarchia motywów oszczędzania porównanie wyników dla badań prowadzonych w Polsce
Górniak 2000 Fatuła 2010 Rószkie -wicz 2006 Smyczek 2007 Maison 2009 Białowąs 2011 Białowąs 2007 Białowąs 2012 Białowąs 2014 Zapewnienie płynności 3 5 1 1 1 Bufor bezpieczeństwa 1 1 i 7 5 2 1 1 2 2 2 Zabezpieczenie starości 3 2 8 6 3 3 3 Powiększanie majątku 9 4 10 8 4 4 4 Zakup drogich dóbr i usług 2 i 5 2 i 7 7 1 3, 4, 9 5 5 5 5 Rodzina/spadek 4 4 2 i 7 7 6 6 Niezależności / duma 1 3 2 i 4 Przekonanie o konieczności oszczędzania 6 3 C h ę ć p r z e s u n i ę c i a konsumpcji w czasie 5 Zabezpieczenie niedalekiej przyszłości 6 Konieczność liczenia tylko na siebie 3 Stabilne dochody z oszczędności 6 Finansowanie własnego wykształcenia 8 własny biznes 7 Inne 7 6,11,12
Cele a motywy korelacja (badanie jednoźródłowe 2012) samochód dom wakacje rtv odsetki potrzeba emerytura spadek długi biznes ostrożność -0,108 ** -0,035-0,038-0,120 ** 0,091 * 0,232 ** 0,208 ** 0,094 * -0,022 0,015 przezorność -0,114 ** -0,056-0,101 ** -0,165 ** 0,069 0,119 ** 0,336 ** 0,155 ** -0,056 0,047 przyjemność 0,011 0,100 ** -0,009-0,123 ** 0,033 0,001 0,116 ** 0,065-0,026-0,070 spadek/duma -0,087 * -0,026-0,139 ** -0,164 ** 0,081 * 0,026 0,227 ** 0,318 ** -0,013 0,059 spekulacja -0,034 0,102 ** -0,075-0,133 ** 0,167 ** -0,070 0,026 0,072-0,020 0,193 ** transakcja 0,130 ** 0,179 ** 0,019 0,078 * -0,010-0,056-0,090 * 0,007-0,042 0,056 niezależność -0,080 * 0,098 * 0,040-0,071 0,127 ** 0,031 0,071 0,022-0,038 0,080 * wewnętrzne przekonanie -0,110 ** -0,049-0,096 * -0,082 * 0,111 ** 0,125 ** 0,176 ** 0,011 0,056 0,067
Hierarchia motywów - Lindqvist Spadek rodzina Transakcje i pomnażanie majątku Przyszła konsumpcja Zabezpieczenie starości Zabezpieczenie buforowe Płynność finansowa
Hierarchia motywów propozycja hierarchii sześciostopniowej (Białowąs 2013) Spadek rodzina Transakcje Pomnażanie majątku Zabezpieczenie starości Zabezpieczenie buforowe Płynność finansowa
Hierarchia motywów wyniki badań 2014 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 Zapewnienie płynności finansowej Zabezpieczenie przed nieprzewidzianymi zdarzeniami Utrzymanie poziomu życia na emeryturze Pomnażanie oszczędności Odkładanie na drogie zaplanowane zakupy Spadek/rodzina
Motywy oszczędzania propozycja ujednolicenia (Białowąs 2013) Białowąs Zapewnienie płynności Nieprzewidzi ane zdarzenia Drogie zakupy Keynes Ostrożność Ostrożność Poprawa/ przedsiębiorczość Pomnażanie Pozostawienie oszczędności spadku Wyrachowanie Duma Emerytura Przezorność Claycamp Zapewnienie Na czarną Zakupy dóbr Spadek/edukacja Zabezpieczenie najbliższej godzinę trwałego użytku dieci starości przyszłości Katona Nieprzewidzia Dla dzieci Na emeryturę ne zdarzenia Callen i Stabilna utrata dochod. Duże wydatki Emerytura i Emerytura i Thimann konsumpcja (stabilna spadek spadek konsumpcja) Horioka i Watanabe Ostrożność Cykl życia Spadek Cykl życia Warneryd Ostrożność Pomnażanie Spadek Ostrożność majątku Lindqvist Płynność Nieprzewidzia ne zdarzenia Drogie zakupy Zarządzanie majątkiem Zarządzanie majątkiem Zarządzanie majątkiem
60% Cele oszczędzania popularność (2014) 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Horyzont celów oszczędzania średnie emerytura nieoczekiwana potrzeba - zdrowie zakup domu, mieszkania nieoczekiwana potrzeba długi, kredyty pomoc dzieciom pomnażanie pieniędzy zakupy drogich sprzętów i usług biznes samochód remonty, naprawy podróże bieżące potrzeby - medyczne prezenty bieżące potrzeby - przyjemności bieżące potrzeby - życiowe 0 5 10 15 20 25 lata
Horyzont celów oszczędzania typowy obszar zmienności + mediana emerytura nieoczekiwana potrzeba - zdrowie zakup domu, mieszkania nieoczekiwana potrzeba długi, kredyty pomoc dzieciom pomnażanie pieniędzy zakupy drogich sprzętów i usług biznes samochód remonty, naprawy podróże bieżące potrzeby - medyczne prezenty bieżące potrzeby - przyjemności bieżące potrzeby - życiowe 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 30 11 lata
Horyzont celów oszczędzania typowy obszar zmienności + mediana emerytura nieoczekiwana potrzeba - zdrowie zakup domu, mieszkania nieoczekiwana potrzeba długi, kredyty pomoc dzieciom pomnażanie pieniędzy zakupy drogich sprzętów i usług biznes samochód remonty, naprawy podróże bieżące potrzeby - medyczne prezenty bieżące potrzeby - przyjemności bieżące potrzeby - życiowe 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 30 11 lata
Horyzont motywów oszczędzania średnie starość nieprzewidziane zdarzenia zabezpieczenie rodziny pomnażanie zakupy bieżące wydatki 0 5 10 15 20 25 lata
Horyzont motywów oszczędzania typowy obszar zmienności + mediana starość nieprzewidziane zdarzenia zabezpieczenie rodziny pomnażanie zakupy bieżące wydatki 0 2 4 6 8 10 lata 30
Model dwuczynnikowy - test BEZP zmienna bieżące nieprzewidziane starość rodzina/spadek symbol a1a a1b a1c a1f TRANS zakupy pomnażanie a1d a1e
Horyzont motywów oszczędzania (model dwuczynnikowy średnie motyw bezpieczeństwa motyw transakcyjno-spekulacyjny 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 lata
Horyzont motywów oszczędzania (model dwuczynnikowy typowy obszar zmienności + mediana) motyw bezpieczeństwa motyw transakcyjno-spekulacyjny 0 2 4 6 8 10 12 lata
Motywy oszczędzania - realizacja Spadek/rodzina Pomnażanie oszczędności Odkładanie na drogie zaplanowane zakupy Utrzymanie poziomu życia na emeryturze Zabezpieczenie przed nieprzewidzianymi zdarzeniami Zapewnienie regularnego płacenia rachunków 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% dbam o to i czuję się spokojna/y dbam o to, ale niewystarczająco planuję zadbać o to w przyszłości nie zamierzam dbać o to
Determinanty motywu zabezpieczenia starości regresja logistyczna Na podstawie modelu regresji logistycznej wyróżniono najważniejsze determinanty realizacji poszczególnych motywów. Przykładowo, dla motywu zabezpieczenia starości* są to: Wiek (+) Dochody (+) Poziom optymizmu (+) * R-kwadrat Nagelkerke=0,2, przyrost poprawności klasyfikacji +12 p.p.
Sylwester Białowąs Nakład wyczerpany, książka dostępna w wersji elektronicznej: ZACHOWANIA OSZCZĘDNOŚCIOWE W POLSKICH ResearchGate GOSPODARSTWACH Academia DOMOWYCH postawy, determinanty, model sylwester.bialowas@ue.poznan.pl Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
Horyzont czasowy w hierarchii motywów oszczędzania Sylwester Białowąs Iwona Olejnik Konferencja Naukowa DŁUGOTERMINOWE OSZCZĘDZANIE Warszawa, 20-21 czerwiec 2016