NA CO, JAK, ILE? Trendy w oszczędzaniu Polaków

Transkrypt

1 fot. Microsoft NA CO, JAK, ILE? Trendy w oszczędzaniu Polaków raport Expander Advisors, Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych i Domu Kredytowego Notus maj /9

2 Poniższy raport stanowi ekspercką analizę zachowań Polaków w zakresie oszczędzania. W opracowaniu znajdują się informacje o tym, jak często i ile odkładamy do przysłowiowej skarbonki oraz jakie cele nam przy tym przyświecają. Dane zawarte w raporcie uzupełnione są o informacje pochodzące z raportów tematycznych będących dziełem innych podmiotów, w tym m.in.: Finansowego Barometru ING 1, Postaw Polaków wobec oszczędzania Fundacji Kronenberga 2 oraz Diagnozy społecznej pod red. J. Czapińskiego i T. Panka. Materiał powstał w wyniku współpracy ekspertów, reprezentujących Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce - organizacji samorządowej sektora doradztwa finansowego oraz Expander Advisors, i Domu Kredytowego Notus, firm należących do wąskiej grupy liderów w branży doradztwa finansowego. W raporcie: Jedynie 2,4% oszczędzających gospodarstw domowych odkłada regularnie więcej niż 30% swoich dochodów. Przeważająca większość (74,4%) przeznacza na przyszłość mniej niż 10%. Cele oszczędzania na przełomie ostatniego półrocza nie uległy zmianie. Nadal na pierwszym miejscu znajduje się finansowanie bieżącej konsumpcji. Następne w hierarchii celów są wydatki związane z nieruchomością i bez specjalnego przeznaczenia. Dominują cele krótkoterminowe. Jedynie 10% oszczędzających myśli o terminie dłuższym niż 3 lata 4. Emerytura nadal zajmuje niską pozycję w hierarchii celów oszczędzania (poniżej 5%). Oszczędzając na nią nie wykorzystujemy dostępnych możliwości, trzymając pieniądze na niskooprocentowanych lokatach bądź kontach w banku (46%). Jedynie co czwarty z nas deklaruje kupno nieruchomości. Pomimo braku takiej możliwości, pod koniec roku wrosła liczba gospodarstw deklarująca chęć zakup mieszkania w całości za kredyt 5. Od dwóch lat obserwujemy także wzrost chęci finansowania go z pozostałych źródeł. W ostatniej połowie 2013 roku łącznie 40% kredytów miało wkład własny niższy niż 5%. Końcówka roku została wykorzystana do zakupu nieruchomości przed wejściem w życie Rekomendacji S. Autorzy raportu: 1 FINANSOWY BAROMETR ING, Międzynarodowe badanie ING na temat postaw i zachowań wobec oszczędzania w Polsce i na świecie, styczeń Postawy Polaków wobec oszczędzania, raport Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, TNS Polska, październik Czapiński J., Panek T. (red.) (2013), Diagnoza społeczna Warunki i jakość życia Polaków, Warszawa 2013, 4 Za: Fundacja Kronenberga 5 Od 2014 roku, Rekomendacja S zlikwidowała możliwość wzięcia kredytu hipotecznego bez minimum 5-procentowego wkładu własnego 2/9

3 Aleksandra Łukasiewicz dr Mirosław A.Bieszki Jacek Dziadak Doradca Zarządu Expander Advisors Doradca Ekonomiczny KPF Wiceprezes Zarządu Domu Kredytowego Notus W opublikowanym w październiku raporcie wskazywaliśmy, że jedynie niespełna 5% Polaków oszczędza na emeryturę. Do przysłowiowej skarbonki pieniądze trafiają przede wszystkim na sprzęt AGD i RTV, wakacje, remont czy zakup mieszkania, a dopiero na końcu o ile coś zostanie na emeryturę. Przeprowadzone w ostatnim czasie badania opublikowane w raportach 6 uzupełniają wnioski płynące z badań prowadzonych przez KPF i Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej. Z danych wyłania się mało optymistyczny obraz społeczeństwa, które ma małe oszczędności, nie ma wyrobionego nawyku regularnego odkładania nawet drobnych kwot, a jeżeli już myśli o zapewnieniu sobie godnego życia na starość, to korzysta z prostych, niedostosowanych do tego celu, rozwiązań finansowych. Jak oszczędzamy? Mniej niż 10% swoich miesięcznych dochodów Pomimo że aż 2/3 Polaków uważa, że warto oszczędzać z myślą o przyszłości, deklaracja ta nie przekuwa się w realne decyzje. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez autorów raportu, jedynie 3,1% gospodarstw domowych przeznacza na oszczędności więcej niż 30% miesięcznych dochodów. Aż 74,4% badanych regularnie odkłada mniej niż jedną dziesiątą. Wykres 1. Procent miesięcznych dochodów przeznaczanych przez gospodarstwa domowe na oszczędności (pytanie dotyczące grupy gospodarstw, które deklarują posiadanie oszczędności) 7 Źródło: Trendy oszczędnościowe Polaków, raport Expander Advisors, Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych i Domu Kredytowego Notus, maj Finansowy Barometr ING, Postawy Polaków wobec oszczędzania Fundacji Kronenberga oraz Diagnoza społeczna 2013 pod red. J. Czapińskiego i T. Panka 7 Wartości deklaratywne 3/9

4 Na bieżącą konsumpcję i wydatki związane z nieruchomością W strukturze deklarowanych celów oszczędzania nie obserwujemy znaczących zmian. Na pierwszym miejscu nadal znajduje się oszczędzanie na rzecz finansowania bieżącej konsumpcji 32,3% wskazań. Drugą w hierarchii celów kategorią są wydatki na nieruchomości, na które oszczędza ponad 1/4 gospodarstw. Z kolei trzecią najliczniejszą grupą (19,9%) są gospodarstwa odkładające środki bez specjalnego przeznaczenia. 4/9

5 Wykres 2. Hierarchia celów oszczędzania gospodarstw domowych 8 Źródło: Trendy oszczędnościowe Polaków, raport Expander Advisors, Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych i Domu Kredytowego Notus, maj 2014 Na krótkoterminowy horyzont czasowy Jak wskazywaliśmy w ostatnim raporcie, Polacy oszczędzają głównie na cele konsumpcyjne. Konsumpcja i fundusz na czarną godzinę stanowią ponad 50% wszystkich oszczędności. Do skarbonki trafia więc kapitał, o ile w stosunkowo niedługim horyzoncie czasowym czeka nagroda w postaci zakupu czy wyjazdu. Potwierdza to raport Fundacji Kronenberga, z którego wynika, że jedynie 10% osób oszczędzających myśli o terminie dłuższym niż 3 lata. Wykres 3 Perspektywa czasowa oszczędzania Opracowanie własne na podstawie: Postawy Polaków wobec oszczędzania, raport Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, TNS Polska, październik Silnym motywatorem jest także lęk przed nieprzewidzianymi sytuacjami i chęć poprawy swojej sytuacji życiowej. Działają one jednak z niewielkim wyprzedzeniem przekładając się na wysoką pozycję oszczędności bez specjalnego przeznaczenia. Mimo wysokiego miejsca oszczędności tego typu stawia to Polaków w ogonie Europy, gdzie średnio 40% osób posiada zabezpieczenie na wypadek nieprzewidzianej zmiany sytuacji finansowej. 9 8 Wartości deklaratywne 5/9

6 Jacek Dziadak, Wiceprezes Domu Kredytowego Notus: W poprzednim raporcie zastanawialiśmy się, czy istotny wzrost pozycji oszczędzania na tzw. czarną godzinę jest wynikiem obaw przed sytuacją gospodarczą czy budowaniem majątku przez osoby bardziej zamożne. Spadek z 25% na 20% w ostatnim badaniu KPF-IRG wskazuje, że jest to jednak wynik niepewności, a poprawa nastrojów automatycznie przyniosła skutek w postaci zmniejszenia znaczenia tej pozycji. Dr Mirosław A. Bieszki, Doradca Ekonomiczny KPF: Polacy muszą mieć wyraźny i dostrzegalny w krótkim okresie cel oszczędzania, co wynika z analizy hierarchii motywów oszczędzania (wysoka pozycja odkładania na zakupy i wakacje). Oznacza to, że jeśli cele oszczędzania długoterminowego pojawiają się w decyzjach gospodarstw domowych, to nie stanowią priorytetu oszczędnościowego. Oszczędzanie jak odchudzanie warto, ale od jutra Według raportu Fundacji Kronenberga, 61% Polaków uważa, że warto oszczędzać. W praktyce jednak ponad połowa (53%) wszystko wydaje, co trzeciej osobie udaje się coś zaoszczędzić od czasu do czasu, a jedynie co dziesiąta odkłada regularnie. Spośród tych, którzy cokolwiek oszczędzają, kwota ta nie przekracza 500 zł. Na taką lub mniejszą wartość wskazało 89% respondentów, którzy udzielili odpowiedzi w tym badaniu. Patrząc na średnią prezentowaną przez Finansowy Barometr ING statystyczny Polak dysponuje 5-krotnością swoich dochodów. Jeżeli przyjrzeć się tym danym dokładniej, to są jeszcze mniej optymistyczne. Według Diagnozy społecznej 2013 aż 59% społeczeństwa nie posiada żadnych oszczędności. Kolejne 25% posiada równowartość jednomiesięcznych zarobków, a mniej niż 20% dysponuje co najmniej 6-krotnością swoich miesięcznych dochodów. Według Finansowego Barometru ING średnia wysokość posiadanych oszczędności jest ponad dwukrotnie niższa niż w Europie (5-krotność miesięcznych zarobków vs. 11-krotność). Jedynie w Rumunii niższy odsetek ankietowanych zadeklarował posiadanie oszczędności niż w Polsce (48%). Wykres 4 Stan i skala oszczędności w 2013 r. 10 Opracowanie własne na podstawie: Czapiński J., Panek T. (red.) (2013), Diagnoza społeczna Warunki i jakość życia Polaków, Warszawa 2013, Aleksandra Łukasiewicz, Doradca Zarządu Expander Advisors, Posiadanie oszczędności jest najprostszą i najskuteczniejszą metodą zabezpieczenia na wypadek utraty pracy. Zakłada się, że 9 FINANSOWY BAROMETR ING, Międzynarodowe badanie ING na temat postaw i zachowań wobec oszczędzania w Polsce i na świecie, styczeń Wartości deklaratywne 6/9

7 powinna to być co najmniej 6-krotność miesięcznych wydatków (uwzględniając przykładowo czynsz, raty kredytów, jedzenie, paliwo, polisę na życie czy przedszkole). Zaciąganie kredytu w sytuacji braku takiego buforu bezpieczeństwa oznacza kłopoty w przypadku nagłej zmiany sytuacji finansowej i pokusę spłaty rat kolejnym kredytem, co jest prostym przepisem na pętlę zadłużenia. Emerytura jakoś to będzie Co ciekawe, prawie co dziesiąty respondent w badaniu Fundacji Kronenberga (9%) wskazał, że nie wierzy w państwowe emerytury i uważa, że państwa po prostu nie będzie stać na ich wypłaty. W tym samym raporcie jedynie 9% ankietowanych oszczędza na emeryturę i ten odsetek spadł z 14% w 2011 r. i 13% w 2012 r. Według wyników KPF-IRG, kapitał na starość odkłada mniej niż 5% Polaków. Jeżeli już Polacy oszczędzają na emeryturę, to niespełna połowa (46%) wykorzystuje do tego lokaty, lub nawet trzyma gotówkę w banku na niskooprocentowanych produktach, nie wykorzystując czasu inwestycji do pracy na rzecz przyszłej emerytury. Cieszy jedynie fakt, że co czwarty respondent w badaniu KPF-IRG wskazał, że kupił w tym celu nieruchomość. Warto zauważyć, że polisy z częścią inwestycyjną, wokół których toczy się intensywna negatywna dyskusja to aż 34%. Wykres 5 Formy oszczędzania na emeryturę, z których korzystają lub będą korzystać gospodarstwa domowe 11 Trendy oszczędnościowe Polaków, raport Expander Advisors, Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych i Domu Kredytowego Notus, maj 2014 Aleksandra Łukasiewicz, Doradca Zarządu Expander Advisors: Jednym z głównych zarzutów podnoszonych przeciwko polisom oszczędnościowym są wysokie koszty związane z wcześniejszym zakończeniem oszczędzania czy wypłatą pieniędzy. Na podstawie wyników badań (wysoki udział krótkoterminowych celów oszczędzania, niskie łączne oszczędności emerytalne i drugie miejsce wśród nich właśnie polis oszczędnościowych) można pokusić się o wniosek, że ta wada ma w sobie konkretny cel. Jest nim zmuszenie do systematycznego oszczędzania i zablokowanie pokusy wcześniejszego wydania tych pieniędzy. Dr Mirosław A. Bieszki, Doradca Ekonomiczny KPF: Wszystko to dzieje się w czasie, gdy dyskusja na temat emerytur nigdy nie była tak ożywiona, jak w ostatnich kilku miesiącach. Wydaje się, że duży wkład w kreowanie niedojrzałych decyzji o oszczędnościach ma nie tylko niski poziom 11 Wartości deklaratywne 7/9

8 edukacji finansowej, ale i forsowane przez rząd główne komunikaty o systemie emerytalnym. W argumentach zwolenników zmian w systemie w kierunku uprzywilejowanej pozycji ZUS przeważały te o wysokich prowizjach zarządzających oraz o obronie obywateli przed niskimi emeryturami w przyszłości z OFE. ZUS czytaj: rząd został przedstawiony jako gwarant wypłaty emerytury oraz godziwej jej wysokości. Wobec takiej retoryki nie może dziwić utrwalanie się postaw przedkładających w 100% opiekuńczość Państwa nad własną zaradność i dbałość o finanse w czasie emerytury. Kredyty last minute bez wkładu własnego Od dwóch lat systematycznie rośnie odsetek gospodarstw domowych deklarujących finansowanie zakupu nieruchomości ze źródeł innych niż kredyt. Obecnie wskaźnik ten wynosi 44,1% i jest znacznie powyżej średniej dla całego okresu, w jakim przeprowadzane są badania. Rośnie także odsetek gospodarstw deklarująca chęć zakupu nieruchomości w całości za kredyt. Wykres 6. Deklarowany sposób finansowania planowanego zakupu/budowy domu lub mieszkania 12 Trendy oszczędnościowe Polaków, raport Expander Advisors, Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych i Domu Kredytowego Notus, maj 2014 W ostatnim raporcie pisaliśmy o wysokim udziale kredytów z niskim wkładem własnym. W ostatnim półroczu 2013 łącznie 40% kredytów miało wkład własny niższy niż 5%. Statystyki wyglądają tutaj zdecydowanie gorzej w przypadku rynku wtórnego (47%), niż pierwotnego (34%). Średnie LTV było więc wyższe dla mieszkań używanych (82%), niż dla nowych (76%). Wykres 7 Struktura LTV Trendy oszczędnościowe Polaków, raport Expander Advisors, Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych i Domu Kredytowego Notus, maj Wartości deklaratywne 8/9

9 Łącznie było to więcej niż w III kwartale. Końcówka roku została więc wykorzystana przez klientów do zakupów przed wejściem w życie nowych zapisów Rekomendacji S wymagających posiadania 5% wkładu własnego. Jacek Dziadak, Wiceprezes Domu Kredytowego Notus: O ile więc Polacy chętnie finansowali swoje wydatki z minimalnym wkładem własnym lub nawet kredytowali cały zakup, to okres kredytowania jest zdecydowanie krótszy niż dopuszczają procedury bankowe (30-40 lat). Może to jednak wskazywać na wzrost średniego wieku kredytobiorców ograniczający maksymalny czas kredytu. Nabywana nieruchomość kosztowała średnio prawie 309 tys. zł. Tutaj również widoczna jest wyraźna różnica między rynkiem pierwotnym i wtórnym. Mimo łatwiejszego dostosowania do rynku po stronie deweloperów, tutaj nabywane były wyraźnie droższe nieruchomości (379 tys. zł) w porównaniu do 260 tys. zł za mieszkania z drugiej ręki. Średni okres kredytowania nie różnił się między rynkami i wyniósł 25 lat. Kontakt dla mediów: Żarówka PR i Marketing Weronika Seweryn weronika.seweryn@zarowkamarketing.pl Rafał Kowalczyk rafal.kowalczyk@zarowkamarketing.pl Expander Advisors: Największa niezależna firma doradztwa finansowego w Polsce. Na rynku od 2000 roku. Jego misją jest dostarczanie Klientom rozwiązań finansowych, które pomagają zaspokoić ich potrzeby na każdym etapie życia. W swojej ofercie ma kredyty hipoteczne, setki funduszy i produktów inwestycyjnych jak również ubezpieczenia. Nie jest także powiązany z żadną grupa bankową w Polsce, przez co może świadczyć rzeczywiście niezależne usługi doradztwa finansowego. Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych: Misją Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce Związku Pracodawców jest wyznaczanie w działalności gospodarczej wysokich standardów postępowania we wszystkich relacjach z klientami i kontrahentami oraz nadzorowanie stosowania się do nich przez przedsiębiorstwa finansowe, dla tworzenia i potwierdzania opinii, uznających te przedsiębiorstwa za instytucje zaufania publicznego. Aktywny uczestnik europejskiego i polskiego procesu legislacyjnego jako strona społeczna, reprezentująca 80 podmiotów z różnych segmentów rynku finansowego. Członek prestiżowej organizacji Eurofinas, skupiającej 17 krajowych organizacji, reprezentującej znaczną część europejskiego przemysłu finansowego. 9/9

10 Dom Kredytowy Notus: Jeden z wielkiej trójki firm doradztwa finansowego w Polsce. Powstał w marcu 2004 roku z inicjatywy pięciu osób fizycznych, jako niezależny broker produktów hipotecznych. Jego misją jest niezależne doradztwo w wyborze najlepszej oferty z szerokiej palety produktów finansowych, z uwzględnieniem przede wszystkim potrzeb i oczekiwań Klienta. 10/9