PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI

PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI TEMATYKA WYKŁADU 1 SYSTEMY OCHRONY KONKURENCJI I ICH EWOLUCJA

OGŁOSZENIA PROWADZĄCY: dr Anna Piszcz, piszcz@uwb.edu.pl, Katedra Prawa Gospodarczego Publicznego Dyżury - pok. 201: środa, godz. 14.45-15.00 sobota (w terminach zjazdów kierunków Administracja), 9.00-9.30 sobota (w terminach zjazdów kierunków Prawo 17.XI, 1.XII., 15.XII.2013 r., 16.II.2014 r.) 19.20-19.50 ŹRÓDŁA ustawa z dnia 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.); dalej: u.o.k.k. Najbliższe 2 zjazdy: 9.XI.2013 spotykamy się 2 x, o godz. 7.30 oraz o 12.45 (zamiast wykładu dra Rafała Michałowskiego) 23.XI.2013 nie spotykamy się wcale (zarówno o 7.30, jak i o 12.45 spotka się z Państwem dr Rafał Michałowski) EGZAMIN PISEMNY test jednokrotnego wyboru, ew. z pytaniem otwartym

Ochrona prawna konkurencji w gospodarkach rynkowych Jednolity sposób ochrony czy różne jej systemy? Elementy ochrony prawnej konkurencji: 1) ochrona konkurencji w interesie publicznym, w tym: a) ochrona konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego (ochrona konkurencji wolnej), b) ograniczenia konkurencji w interesie publicznym, np. przepisy ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, zasada zakazu pomocy publicznej (ochrona konkurencji równej); 2) ochrona konkurencji w interesie prywatnym (konkurentów i konsumentów): a) zakazy konkurencji (przepisy o spółkach handlowych, o bankach, o spółdzielniach, zakaz konkurencji pracowników / agentów) b) zwalczanie czynów nieuczciwej konkurencji (ochrona konkurencji uczciwej). W praktyce wykształciły się różne systemy mieszane, gdzie: - przeważa pkt 2 (w szczególności 2b); zaleta uczestnicy rynku mogą sami chronić konkurencję; wada jeśli rozwiązania prawne są wadliwe, de facto nie ma ochrony; - przeważa pkt 1 (w szczególności 1a); zaleta konkurencja jest chroniona przez państwo niezależnie od tego, czy uczestnicy rynku to robią; wady fiskalizm, organy państwa nie chronią interesu prywatnego; - względnie zrównoważone.

Ochrona prawna konkurencji = publiczne prawo konkurencji + prywatne prawo konkurencji Publiczne prawo konkurencji = prawo antymonopolowe + prawo subwencyjne Prawo antymonopolowe reguluje ochronę konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego przed naruszeniami ze strony przedsiębiorców Prawo antymonopolowe: 1) oparte na zakazie pewnych czynów, 2) oparte na kontroli nadużywania konkurencji. Współcześnie przeważa model 1. MONOPOL sytuacja, gdy na danym rynku funkcjonuje tylko jeden przedsiębiorca: - monopol naturalny ma miejsce, gdy niemożliwe / nieopłacalne jest istnienie więcej niż jednego podmiotu na rynku (infrastruktura!); - monopol prawny wynika z przepisów prawa (np. Poczta Polska na przesyłki do 50 g do 31.XII.2012) OLIGOPOL sytuacja, gdy rynek należy do kilku przedsiębiorców o podobnych udziałach

Klasyfikacja systemów (modeli) ochrony konkurencji / prawa antymonopolowego: 1) model amerykański, 2) model europejski. 1) historia krajowej ochrony konkurencji rozpoczyna się w Ameryce Płn. Do 1890 r. własne prawa antymonopolowe uchwaliło 10 stanów USA. 1889 kanadyjskie prawo antymonopolowe 1890 amerykańska antytrustowa ustawa Shermana, oparta na zakazie, a nie kontroli; obowiązuje do dziś. Prawo antytrustowe = wyraz protestu przeciwko trustom (koncentracji gospodarczej) Zakazuje: - porozumień ograniczających handel, angażowania się w związki / zmowy ograniczające handel; - monopolizacji i prób monopolizacji indywidualnie bądź wspólnie z innym podmiotem (innymi podmiotami). sądy - tzw. reguła rozsądku (szczególnie od lat 80-tych XX w.)

1914 ustawa Claytona Uzupełniono ustawę Shermana oraz zakazano pewnych praktyk dystrybucyjnych, fuzji i akwizycji. 1914 ustawa o Federalnej Komisji Handlu Sankcje: 1) karnoprawne (kary pozbawienia wolności, grzywny) tzw. polityka leniency, łagodzenia kar Sankcje karne są nakładane przez sądy na wniosek Prokuratora Generalnego, który kieruje Departamentem Sprawiedliwości (w nim działa Wydział Antymonopolowy); 2) cywilnoprawne potrojone odszkodowania Sankcje cywilne są nakładane przez sądy wskutek pozwu Prokuratora Generalnego, Federalnej Komisji Handlu, rządu stanowego albo powodów prywatnych. Inne prawa wg tego modelu m.in. Kanada, Australia

2) Europa międzywojnie Niemcy: 1909 - uchwalono ustawę przeciwko nieuczciwej konkurencji 1923 - ustawa kartelowa w odpowiedzi na kryzys powojenny. Dopuszczała ona kartele, ale pod nadzorem państwa. Spory pomiędzy rządem a kartelami miał rozstrzygać powołany w tym celu sąd kartelowy. Zatem gospodarcza koordynacja (kartele) była dopuszczalna, lecz kontrolowana przez państwo regulacja oparta na kontroli nadużywania! Polska: 1926 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 1933 ustawa o kartelach 1939 ustawa o porozumieniach kartelowych po II wojnie światowej: niektóre państwa przyjęły prawa oparte na kontroli nadużywania (Austria, Wielka Brytania, Irlandia), inne żadnych praw antymonopolowych nie przyjęły Niemcy alianci przeprowadzili dekartelizację i postanowili zapobiegać rekartelizacji 1957 uchwalenie ustawy przeciwko ograniczeniom konkurencji; prawo częściowo wzorowane na amerykańskim; powołano Bundeskartelamt (organ ochrony konkurencji); wzór dla prawa antymonoplowego Wspólnot Europejskich!

a) Model amerykański b) Model europejski administracyjne organy ochrony konkurencji pozywają przedsiębiorców do sądów powszechnych bądź działają jako oskarżyciele publiczni w postępowaniach karnych odpowiedzialność cywilna, odpowiedzialność karna, w mniejszym stopniu administracyjne kary pieniężne administracyjne organy ochrony konkurencji wydają decyzje w prowadzonych przez nie postępowaniach, w tym nakładają na przedsiębiorców kary pieniężne; od decyzji tych służą odwołania do sądów administracyjne kary pieniężne, w znacznie mniejszym odpowiedzialność cywilna, w najmniejszym stopniu odpowiedzialność karna

Europejski model, głównie od II poł. lat 80-tych XX w. rozprzestrzenia się na państwa członkowskie. Model niemiecki (wzorowany po części na amerykańskim) stał się standardem europejskim. Zakazane są: - porozumienia ograniczające konkurencją, - nadużywanie pozycji dominującej. Koncentracje przedsiębiorców (pewne ich kategorie) podlegają kontroli. Jeśli naruszenie może wywrzeć wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy prawo UE [prawo antymonopolowe UE stosuje Komisja oraz krajowe organy ochrony konkurencji od 1.05.2004 r. system ich równoległej właściwości] Jeśli nie może krajowe prawo antymonopolowe Koncentracje o wymiarze wspólnotowym kontroluje Komisja Niemające takiego wymiaru podlegają prawu krajowemu Spójna europejska koncepcja prawa antymonopolowego! Kierunki zmian modelu europejskiego: 1) przyjęcie koncepcji tzw. łagodzenia kar (leniency); 2) tzw. reguła rozsądku, 3) ułatwienia w grupowym dochodzeniu odszkodowań przed sądami przez prywatnych powodów, 4) kryminalizacja. Zaczyna się on upodabniać do modelu amerykańskiego.

Rzeczpospolita Polska: II wojna światowa 1987 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej 1990 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów 1993 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 2000 ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów 2007 nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów projekt jej reformy koniec IX.2013 I czytanie projektu w Sejmie i przekazanie do Komisji Gospodarki 9.X.2013 wyłonienie z KG podkomisji nadzwyczajnej ds. rozpatrzenia projektu 23.X.2013 planowane posiedzenie podkomisji Krótszą od polskiej współczesną historię ochrony konkurencji mają państwa b. ZSRR. Np. Armenia posiada prawo antymonopolowe od r. 2000.

Międzynarodowe systemy ochrony konkurencji a) konwencje międzynarodowe, np.: - Konwencja Paryska z 1883 r. o ochronie własności przemysłowej, - Protokół z 1947 r. o Tymczasowym Stosowaniu Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) Przydatne byłoby ujednolicenie standardów ochrony konkurencji, jednak inicjatywy w tym zakresie podejmowane na niwie międzynarodowej, m.in. w ramach Światowej Organizacji Handlu, nie przyniosły oczekiwanych rezultatów od lipca 2006 r. kolejna runda rokowań w ramach Światowej Organizacji Handlu (zwana rundą katarską lub rundą rokowań z Doha), rozpoczęta w XI.2001 roku (jej celem jest ograniczenie barier handlowych i zwiększenie dzięki temu rozmiarów handlu światowego, ograniczenie protekcjonizmu w handlu i przez to zniwelowanie skutków kryzysu finansowego), pozostaje zawieszona, co uniemożliwia osiągnięcie kompromisu w jakiejkolwiek dziedzinie. b) sieć umów bilateralnych modelowy przykład WE / USA: Umowa dot. stosowania ich praw konkurencji) z 23.09.1991 r., UMOWA w sprawie stosowania zasad wzajemnego poszanowania praw w stosowaniu prawa konkurencji z 04.06.1998 r. c) normy pochodzące od organizacji międzynarodowych prawo konkurencji UE

Dziękuję za uwagę Zapraszam na następny wykład