PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI

Transkrypt

1 PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI TEMATYKA WYKŁADU NR 1 KWESTIE ORGANIZACYJNE I ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE

2 ŹRÓDŁA ustawa z dnia r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.); dalej: u.o.k.k. LITERATURA Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Cezary Kosikowski, LexisNexis Publiczne prawo gospodarcze. Ćwiczenia, M. Etel, M. Nowikowska, A. Piszcz i in., LexisNexis EGZAMIN PISEMNY test jednokrotnego wyboru, ew. z pytaniem otwartym

3 PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI A PRAWO ANTYMONOPOLOWE KTO POTRZEBUJE WIEDZY Z ZAKRESU PUBLICZNEGO PRAWA KONKURENCJI? 1. ADMINISTRACJA styka się z PPK na kilku różnych płaszczyznach: - administracja jest nabywcą towarów i usług jeśli administracja np. organizuje przetarg, a uczestniczący w nim przedsiębiorcy dopuszczają się zmowy, albo administracja nabywa towary lub usługi od jakiegoś monopolisty i stosuje on nieuczciwe praktyki cenowe, administracja musi umieć to rozpoznać i zwalczać (inaczej poszkodowani będziemy wszyscy); - administracja jest regulatorem obrotu gospodarczego jeśli administracja np. wydaje różnego rodzaju zezwolenia, nie mogą one utrudniać konkurencji; - administracja prowadzi działalność gospodarczą albo sprawuje bezpośrednią kontrolę nad przedsiębiorcami, w szczególności w sferze usług komunalnych nie może przy tym naruszać prawa antymonopolowego, nawet nieświadomie.

4 KTO POTRZEBUJE WIEDZY Z ZAKRESU PUBLICZNEGO PRAWA KONKURENCJI? Cd. 2. PRZEDSIĘBIORCY dwa zastosowania tej wiedzy: - powinni umieć rozpoznać antykonkurencyjne zachowania innych przedsiębiorców, zwłaszcza większych; wielu mikro-, małych, średnich przedsiębiorców (zwłaszcza działających na niewielkich rynkach lokalnych) nie wie nawet, że chroni ich prawo antymonopolowe (+ regulacja prywatnoprawna), nie bronią się; organ antymonopolowy wykrywa to czasem przy badaniach rynku, ale wtedy bywa z reguły za późno (przedawnienie); - powinni wiedzieć, jak mają się zachowywać na rynku, co im wolno, a czego nie wolno; wielu nie ma świadomości, że łamią prawo antymonopolowe, albo np. odmawiają współpracy z organem antymonopolowym, bo nie wiedzą, że jest to zagrożone karą. 3. KONSUMENCI rzecznicy konsumentów; praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów

5 Pojęcie konkurencji KONKURENCJA /wg prof. T. Skocznego/: - walka o pierwszeństwo na rynku, m. in. kosztem przedsiębiorców mniej efektywnych; - rywalizacja o kontrahenta, zwłaszcza nabywcę towarów / usług (REKLAMA!) - gra o środki, w której trzeba liczyć się z utratą inwestowanych zasobów. RYNEK abstrakcyjne miejsce, na którym dochodzi do konfrontacji popytu i podaży, na którym działają nabywcy i zbywcy towarów / usług (ujęcie produktowe i geograficzne) Konkurencja to zjawisko pozytywne, zwłaszcza z punktu widzenia konsumentów, bo konkurujący ze sobą przedsiębiorcy mają motywację do obniżania cen, wzbogacania oferty, wprowadzania innowacji.

6 System ochrony konkurencji - elementy: 1) ochrona konkurencji w interesie publicznym, w tym: a) ochrona konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego, b) ograniczenia konkurencji w interesie publicznym (np. przepisy ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne); 2) ochrona konkurencji w interesie prywatnym (konkurentów i konsumentów): a) zakazy konkurencji (przepisy o spółkach handlowych, o bankach, o spółdzielniach, zakaz konkurencji pracowników / agentów) b) zwalczanie czynów nieuczciwej konkurencji.

7 Klasyfikacja systemów ochrony konkurencji: wg kryterium zakresu terytorialnego/ 1) systemy krajowe: a) model amerykański / anglosaski, b) model niemiecki / germański. 2) systemy międzynarodowe. 1) Systemy krajowe: są zróżnicowane. Podstawowe kryteria porównania to: - waga poszczególnych elementów w systemie, - rodzaje sankcji, - organy kompetentne w sprawach z zakresu konkurencji i tryb pociągnięcia przedsiębiorcy do odpowiedzialności.

8 a) Model anglosaski b) Model germański środek ciężkości spoczywa na elemencie 1a systemu (ochrona konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego); raczej brak odrębnej regulacji w zakresie ochrony konsumenta i zwalczania nieuczciwej konkurencji kary finansowe, odpowiedzialność cywilna, odpowiedzialność karna administracyjne organy ochrony konkurencji pozywają przedsiębiorców do sądów powszechnych bądź działają jako oskarżyciele publiczni w postępowaniach karnych środek ciężkości spoczywa na elemencie 2b systemu (zwalczanie nieuczciwej konkurencji) bądź też część 1 i 2 praktycznie się równoważą (np. w Polsce) kary finansowe, odpowiedzialność cywilna, w znacznie mniejszym stopniu odpowiedzialność karna administracyjne organy ochrony konkurencji wydają decyzje w prowadzonych przez nie postępowaniach; sądy powszechne rozstrzygają powództwa poszkodowanych

9 a) Historia krajowej ochrony konkurencji rozpoczyna się w USA pod koniec XIX w., gdy pojawiły się pierwsze monopole. Do 1890 r. własne prawa antymonopolowe uchwaliło 10 stanów kanadyjskie prawo antymonopolowe 1890 amerykańska Sherman Antitrust Act, obowiązuje do dziś. Art. 1-2 zakazują: - porozumień, - angażowania się w związki / zmowy, ograniczających handel; monopolizacji i prób monopolizacji indywidualnie bądź wspólnie z innym podmiotem (innymi podmiotami). Organami ochrony konkurencji w USA są Departament Sprawiedliwości Wydział Antymonopolowy oraz Federalna Komisja Handlu. Również rządy stanowe mogą wszczynać postępowania przed sądami powszechnymi w sprawach antymonopolowych.

10 MONOPOL sytuacja, gdy na danym rynku funkcjonuje tylko jeden przedsiębiorca: - monopol naturalny ma miejsce, gdy niemożliwe / nieopłacalne jest istnienie więcej niż jednego podmiotu na rynku (infrastruktura!); - monopol prawny wynikał z przepisów prawa (np. Poczta Polska na przesyłki do 50 g do 31.XII.2012; liberalizacja rynku do końca roku 2010, dla niektórych państw o niskiej liczbie ludności, małym obszarze, trudnej topografii oraz krajów wyspiarskich i in. przewidziano dodatkowe 2-letnie okresy przejściowe. Polska również znalazła się wśród uprawnionych do skorzystania z tego okresu przejściowego. OLIGOPOL sytuacja, gdy rynek należy do kilku przedsiębiorców o podobnych udziałach

11 b) Pierwsze europejskie prawo konkurencji uchwalono w Niemczech. W 1909 r. uchwalono ustawę przeciwko nieuczciwej konkurencji, a w r ustawę kartelową w odpowiedzi na kryzys powojenny. Ustawa kartelowa dopuszczała kartele, ale pod nadzorem państwa. Spory pomiędzy rządem a kartelami miał rozstrzygać powołany w tym celu sąd kartelowy. Po II wojnie światowej powołano Bundeskartelamt (organ ochrony konkurencji). Ustawa 1957 r. Polska ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 1933 ustawa o kartelach 1939 ustawa o porozumieniach kartelowych II wojna światowa 1987 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej 1990 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów 1993 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 2000 ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów 2007 nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów

12 Krótszą od polskiej współczesną historię ochrony konkurencji mają państwa b. ZSRR. Np. Armenia posiada prawo antymonopolowe od r ) międzynarodowe systemy ochrony konkurencji a) konwencje międzynarodowe, np.: - Konwencja Paryska z 1883 r. o ochronie własności przemysłowej, - Protokół z 1947 r. o Tymczasowym Stosowaniu Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) Przydatnym byłoby ujednolicenie standardów ochrony konkurencji, jednak inicjatywy w tym zakresie podejmowane na niwie międzynarodowej, m.in. w ramach Światowej Organizacji Handlu, nie przyniosły oczekiwanych rezultatów od lipca 2006 r. kolejna runda rokowań w ramach Światowej Organizacji Handlu (zwana rundą katarską lub rundą rokowań z Doha), trwająca od XI.2001 roku (jej celem jest ograniczenie barier handlowych i zwiększenie dzięki temu rozmiarów handlu światowego, ograniczenie protekcjonizmu w handlu i przez to zniwelowanie skutków kryzysu finansowego), pozostaje zawieszona, co uniemożliwia osiągnięcie kompromisu w jakiejkolwiek dziedzinie. W listopadzie 2008 o zakończenie rozmów zaapelowało G20, podobnie na szczycie Kolejne rozmowy Bali, XII.2013

13 b) sieć umów bilateralnych modelowy przykład WE / USA I UMOWA: Umowa pomiędzy Rządem USA a Komisją WE dot. stosowania ich praw konkurencji) z r.: - przewiduje wymianę informacji, - przewiduje konsultacje, - przewiduje koordynację postępowań, - przewiduje mechanizmy kurtuazji (wzajemnego poszanowania praw). Model dla umów WE z Kanadą, Japonią itd. II UMOWA: UMOWA między Wspólnotami Europejskimi a rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie stosowania zasad wzajemnego poszanowania praw w stosowaniu prawa konkurencji z r. Doprecyzowanie mechanizmów kurtuazji z umowy I Postanowienia obu umów wyznaczają bardzo ogólne ramy współpracy. Można zadać sobie pytanie, jaki jest w istocie cel zawierania bilateralnych umów o współpracy w dziedzinie ochrony konkurencji.! zbliżanie wzajemnych kultur ochrony konkurencji - harmonizacja de facto. c) normy pochodzące od organizacji międzynarodowych prawo konkurencji UE

14 Systemy ochrony konkurencji prawo UE od r. ma pierwszeństwo przed prawem RP; od r. polski organ antymonopolowy ma prawo i obowiązek bezpośrednio stosować prawo konkurencji UE Jakie znacie Państwo organy / instytucje działające na rzecz ochrony konkurencji w Polsce?

15 Dziękuję za uwagę Zapraszam na następny wykład