WPROWADZENIE & ORGANIZACJA OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Transkrypt

1 WPROWADZENIE & ORGANIZACJA OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

2 Ochrona prawna konkurencji w gospodarkach rynkowych Jednolity sposób ochrony czy różne jej systemy? Elementy ochrony prawnej konkurencji: 1) ochrona konkurencji w interesie publicznym, w tym: a) ochrona konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego (ochrona konkurencji wolnej), b) ograniczenia konkurencji w interesie publicznym, np. przepisy ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, zasada zakazu pomocy publicznej (ochrona konkurencji równej); 2) ochrona konkurencji w interesie prywatnym (konkurentów i konsumentów): a) zakazy konkurencji (przepisy o spółkach handlowych, o bankach, o spółdzielniach, zakaz konkurencji pracowników / agentów) b) zwalczanie czynów nieuczciwej konkurencji (ochrona konkurencji uczciwej). W praktyce wykształciły się różne systemy mieszane, gdzie: - przeważa pkt 2 (w szczególności 2b); zaleta uczestnicy rynku mogą sami chronić konkurencję; wada jeśli rozwiązania prawne są wadliwe, de facto nie ma ochrony; - przeważa pkt 1 (w szczególności 1a); zaleta konkurencja jest chroniona przez państwo niezależnie od tego, czy uczestnicy rynku to robią; wady fiskalizm, organy państwa nie chronią interesu prywatnego; - względnie zrównoważone.

3 Ochrona prawna konkurencji = publiczne prawo konkurencji + prywatne prawo konkurencji Publiczne prawo konkurencji = prawo antymonopolowe + prawo subwencyjne Prawo antymonopolowe reguluje ochronę konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego przed naruszeniami ze strony przedsiębiorców Prawo antymonopolowe: 1) oparte na zakazie pewnych czynów, 2) oparte na kontroli nadużywania konkurencji. [Współcześnie przeważa model 1, zazwyczaj z elementami modelu 2]

4 MONOPOL sytuacja, gdy na danym rynku funkcjonuje tylko jeden przedsiębiorca: - monopol naturalny ma miejsce, gdy niemożliwe / nieopłacalne jest istnienie więcej niż jednego podmiotu na rynku (infrastruktura!); - monopol prawny wynika z przepisów prawa (np. Poczta Polska na przesyłki do 50 g do 31.XII.2012) OLIGOPOL sytuacja, gdy rynek należy do kilku przedsiębiorców o podobnych udziałach

5 Ewolucja systemów (modeli) ochrony konkurencji 1) Historia krajowej ochrony konkurencji rozpoczyna się w Ameryce Płn. Do 1890 r. własne prawa antymonopolowe uchwaliło 10 stanów USA kanadyjskie prawo antymonopolowe 1890 amerykańska antytrustowa ustawa Shermana, oparta na zakazie, a nie kontroli; obowiązuje do dziś. Prawo antytrustowe = wyraz protestu przeciwko trustom (koncentracji gospodarczej) Zakazuje: - porozumień ograniczających handel, angażowania się w związki / zmowy ograniczające handel; - monopolizacji i prób monopolizacji indywidualnie bądź wspólnie z innym podmiotem (innymi podmiotami). sądy - tzw. reguła rozsądku (szczególnie od lat 80-tych XX w.)

6 Sankcje: 1) karnoprawne (kary pozbawienia wolności, grzywny) - nakładane przez sądy na wniosek Prokuratora Generalnego, który kieruje Departamentem Sprawiedl. (w nim działa Wydział Antymonopolowy); tzw. polityka leniency, łagodzenia kar; 2) cywilnoprawne potrojone odszkodowania; nakładane przez sądy wskutek pozwu Prokuratora Gen., Federalnej Komisji Handlu, rządu stanowego albo powodów prywatnych. 2) Europa międzywojnie Niemcy: uchwalono ustawę przeciwko nieuczciwej konkurencji ustawa kartelowa w odpowiedzi na kryzys powojenny. Dopuszczała ona kartele, ale pod nadzorem państwa. Spory pomiędzy rządem a kartelami miał rozstrzygać powołany w tym celu sąd kartelowy. Zatem gospodarcza koordynacja (kartele) była dopuszczalna, lecz kontrolowana przez państwo regulacja oparta na kontroli nadużywania! Polska: 1926 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 1933 ustawa o kartelach 1939 ustawa o porozumieniach kartelowych

7 po II wojnie światowej: niektóre państwa przyjęły prawa oparte na kontroli nadużywania (Austria, Wielka Brytania, Irlandia), inne żadnych praw antymonopolowych nie przyjęły Niemcy alianci przeprowadzili dekartelizację i postanowili zapobiegać rekartelizacji 1957 uchwalenie ustawy przeciwko ograniczeniom konkurencji; prawo częściowo wzorowane na amerykańskim; wzór dla prawa antymonopolowego Wspólnot Europejskich!

8 Europejski model, głównie od II poł. lat 80-tych XX w. rozprzestrzenia się na państwa członkowskie. Model niemiecki (wzorowany po części na amerykańskim) stał się standardem europejskim. Zakazane są: - porozumienia ograniczające konkurencją, - nadużywanie pozycji dominującej. Koncentracje przedsiębiorców (pewne ich kategorie) podlegają kontroli. Jeśli naruszenie może wywrzeć wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy prawo UE [prawo antymonopolowe UE stosuje Komisja oraz krajowe organy ochrony konkurencji od r. system ich równoległej właściwości] Jeśli nie może krajowe prawo antymonopolowe Koncentracje o wymiarze wspólnotowym kontroluje Komisja Niemające takiego wymiaru podlegają prawu krajowemu Spójna europejska koncepcja prawa antymonopolowego! Kierunki zmian modelu europejskiego: 1) przyjęcie koncepcji tzw. łagodzenia kar (leniency); 2) tzw. reguła rozsądku, 3) ułatwienia w grupowym dochodzeniu odszkodowań przed sądami przez prywatnych powodów, 4) kryminalizacja. Zaczyna się on upodabniać do modelu amerykańskiego.

9 Rzeczpospolita Polska: II wojna światowa 1987 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej 1990 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów 1993 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 2000 ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów 2007 nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów jej istotna nowelizacja weszła w życie r. Krótszą od polskiej współczesną historię ochrony konkurencji mają państwa b. ZSRR. Np. Armenia posiada prawo antymonopolowe od r

10 Elementy organizacji ochrony konkurencji i konsumentów: I. Prezes UOKiK II. Inspekcja Handlowa III. Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów IV. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów V. Organizacje konsumenckie VI. Stałe polubowne sądy konsumenckie VII. Sądy (powszechne) VIII. Trybunał Sprawiedliwości UE IX. Organy regulacyjne

11 1. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) podstawa prawna art , 46 u.o.k.k., odrębne ustawy Prezes UOKiK - centralny organ administracji rządowej (art. 29 ust. 1 u.o.k.k.), - pozaresortowy, monokratyczny (jednoosobowy), decyzyjny, - Prezesa UOKiK (i Wiceprezesów UOKiK) powołuje (i odwołuje) organ nadzoru - Prezes Rady Ministrów, od r. spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru (wcześniej, od r. - spośród osób należących do państwowego zasobu kadrowego). Od III.2014 Adam Jasser, odwołany r.

12 Zakres działania Prezesa UOKiK art. 31 u.o.k.k.: 1) sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów u.o.k.k.; OSOBNY WYKŁAD 2) wydawanie decyzji w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, w sprawach koncentracji przedsiębiorców oraz w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów; OSOBNY WYKŁAD 3) prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców; 4) przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej; 5) współpraca z krajowymi i międzynarodowymi organami i organizacjami, do których zakresu działania należy ochrona konkurencji i konsumentów; 6) wykonywanie zadań i kompetencji organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu nr 1/2003/WE oraz w rozporządzeniu nr 139/2004/WE; 7) wykonywanie zadań i kompetencji właściwego organu oraz jednolitego urzędu łącznikowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu nr 2006/2004/WE;

13 Zakres działania Prezesa UOKiK 8) opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów; 9) przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej; 10) współpraca z organami samorządu terytorialnego, w zakresie wynikającym z rządowej polityki konsumenckiej; 11) inicjowanie badań towarów, wykonywanych przez organizacje konsumenckie; 12) opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie konkurencji i konsumentów; 13) występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów; 14) realizacja zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie współpracy i wymiany informacji w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów oraz pomocy publicznej;

14 Zakres działania Prezesa UOKiK 15) gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, w szczególności przez zamieszczanie decyzji Prezesa Urzędu na stronie internetowej Urzędu; 16) współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych; 17) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub ustawach odrębnych: a) pomoc publiczna b) jakość paliw c) ogólne bezpieczeństwo produktów d) znak CE prowadzenie postępowań na podstawie ustawy o systemie oceny zgodności w stosunku do produktów określonych w dyrektywach unijnych (ponad 25), czym do r. zajmował się Główny Inspektor Inspekcji Handlowej.

15 UOKiK podstawa prawna art. 29 ust. 6, art u.o.k.k. Organizację UOKiK określa statut nadany przez Prezesa Rady Ministrów zarządzeniem nr 146 z r. (M. P. Nr 97 poz. 846) Stan zatrudnienia w r osób Budżet UOKiK w 2014 r. 55,4 mln zł Kary nałożone w 2014 r. 86 mln zł

16 UOKiK warmińsko zachodnio- pomorskie -mazurskie pomorskie - w skład Urzędu wchodzi: Centrala w Warszawie kujawsko podlaskie -pomorskie oraz 9 delegatur, lubuskie wielkopolskie mazowieckie - ani UOKiK (aparat lubelskie pomocniczy Prezesa łódzkie UOKiK), ani jego dolnośląskie świętokrzyskie centrala, ani delegatury, opolskie ani ich dyrektorzy nie są śląskie podkarpackie organami administracji małopolskie publicznej. - rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 107, poz. 887)

17 2. Inspekcja Handlowa Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r. poz. 148, z późn. zm.) wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej - kierownik wojewódzkiej Inspekcji Handlowej wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie (delegatury! np. Łomża, Suwałki) organ wyższego stopnia w postępowaniach adm. Prezes UOKiK Zadania IH: - kontrole na podstawie ustawy o IH, - podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów oraz organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich (dalej) ; - prowadzenie poradnictwa konsumenckiego; - wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub przepisach odrębnych Art. 35 ust. 3 u.o.k.k.: Prezes UOKiK może zlecić Inspekcji Handlowej przeprowadzenie kontroli lub realizację innych zadań należących do zakresu jego działania.

18 3. Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów podstawa prawna art. 44 u.o.k.k., Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów działa przy Prezesie UOKiK (art. 44 ust. 1 u.o.k.k.) jest to stały organ opiniodawczo-doradczy Prezesa UOKiK w zakresie spraw związanych z ochroną praw konsumentów na szczeblu samorządu powiatowego (art. 44 ust. 2 u.o.k.k.), zadania art. 44 ust. 3 u.o.k.k. w skład Rady wchodzi 9 powiatowych (miejskich) rzeczników konsumentów, po jednym z obszaru właściwości miejscowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, powoływanych przez Prezesa UOKiK na wniosek dyrektorów delegatur, za pisemną zgodą rekomendowanych rzeczników (art. 44 ust. 4-5 u.o.k.k.).

19 4. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów od 1999 r. podstawa prawna art u.o.k.k., zadania art. 42 u.o.k.k. każdy powiat ma obowiązek utworzenia stanowiska powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów (jednego!), jednakże w drodze porozumienia powiaty mogą utworzyć jedno stanowisko rzecznika konsumentów wspólne dla dwóch bądź większej liczby powiatów (art. 39 ust. 2 u.o.k.k.), z rzecznikiem konsumentów stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta (przed r. powoływała go rada powiatu/rada miasta na prawach powiatu) = bezpośrednie podporządkowanie staroście (prezydentowi miasta); rzecznikiem konsumentów może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie, w szczególności prawnicze lub ekonomiczne, i co najmniej 5-letnią praktykę zawodową. Rzecznika konsumentów wyodrębnia się organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego (urzędu miasta), a w powiatach powyżej 100 tys. mieszkańców i w miastach na prawach powiatu rzecznik konsumentów może wykonywać swoje zadania przy pomocy wyodrębnionego biura. sprawozdanie z działalności art. 43 u.o.k.k.: do dnia 31 marca każdego roku, staroście (prezydentowi miasta) do zatwierdzenia oraz właściwej miejscowo delegaturze UOKiK. W Polsce jest ponad trzystu rzeczników. Co roku udzielają po kilkaset tys. porad i dokonują po kilkadziesiąt tys. interwencji.

20 5. Organizacje konsumenckie podstawa prawna art. 4 pkt 13, art. 37, 45 u.o.k.k., organizacje konsumenckie to niezależne od przedsiębiorców i ich związków organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów; mogą one prowadzić działalność gospodarczą na zasadach ogólnych, o ile dochód z działalności służy wyłącznie realizacji celów statutowych (art. 4 pkt 13 u.o.k.k.), przykłady Federacja Konsumentów, Stowarzyszenie Konsumentów Polskich, Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Finansowej Testy konsumenckie: - Federacja Konsumentów ; ostatnie testy 2007 r. - aktualne testy Fundacja Pro-Test; dostęp do wyników testów jest płatny.

21 6. Stałe polubowne sądy konsumenckie podstawa prawna art. 37 ustawy o Inspekcji Handlowej; art k.p.c.; art. 110 ustawy Prawo telekomunikacyjne (przy Prezesie UKE), stałe polubowne sądy konsumenckie działają przy wojewódzkich inspektorach inspekcji handlowej, tworzone są na podstawie umów o zorganizowaniu takich sądów, zawartych przez wojewódzkich inspektorów inspekcji handlowej z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi konsumentów lub przedsiębiorców oraz innymi zainteresowanymi jednostkami organizacyjnymi, na terytorium Polski istnieje ich 16, działa także 15 ośrodków zamiejscowych, rozpatrują spory o prawa majątkowe wynikłe z umów sprzedaży produktów i świadczenia usług zawartych pomiędzy konsumentami i przedsiębiorcami na podstawie regulaminu określonego rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia regulaminu organizacji i działania stałych polubownych sądów konsumenckich poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymaga umowy stron, w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór wyniknął; wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu powszechnego lub ugodą zawartą przed sądem powszechnym po ich uznaniu przez sąd powszechny albo po stwierdzeniu przez sąd powszechny ich wykonalności.

22 7. Sądy (powszechne) 7.1. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przed r. sąd antymonopolowy, podstawa prawna art k.p.c. (zmieniony r.) sąd ten jest właściwy w sprawach: odwołań od decyzji / zażaleń na postanowienia Prezesa UOKiK, Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, a także w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (pozwy z tych sprawach można wnosić do SOKiK już tylko do r.); odwołania i zażalenia nie do WSA! w doktrynie podnosi się, że przyczyną przekazania przez ustawodawcę spraw z odwołań na drogę postępowania cywilnego był zamiar poddania ich treści kontroli merytorycznej sprawowanej przez SOKiK jako sąd powszechny, a nie wyłącznie kontroli pod kątem legalności charakterystycznej dla sądownictwa administracyjnego.

23 Na podstawie ustawy z dnia o ochronie konkurencji i konsumentów (w skrócie u.o.k.k.) SOKiK: rozpatruje odwołania i zażalenia od decyzji Prezesa UOKiK w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów zob. art. 81 u.o.k.k. rozpatruje zażalenia na czynności kontrolne i przeszukania art. 105 m, 105p u.o.k.k. na wniosek Prezesa UOKiK udziela zgody na przeprowadzenie przeszukania przez Policję zob. 91 u.o.k.k. bądź przez Prezesa UOKiK zob. art. 105n u.o.k.k. od r. będzie wydawał zgodę na tzw. zakup kontrolowany art. 105ia u.o.k.k.

24 7.2. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny rozpoznaje apelacje od wyroków SOKiK i zażalenia na postanowienia SOKiK 7.3. Sąd Najwyższy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, Wydział III rozpoznaje skargi kasacyjne art k.p.c. 2. Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia UWAGA! Inne rozstrzygnięcia Prezesa UOKiK, np. z zakresu bezpieczeństwa produktów wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy skarga do WSA skarga kasacyjna do NSA (sądy administracyjne, nie powszechne!)

25 7.4. Inne sądy powszechne tzw. private antitrust enforcement możliwość wytaczania powództw przeciwko naruszycielowi w szczególności o zapłatę o naprawienie szkody na zasadach ogólnych (art. 415, 416 k.c.), o zwrot nienależnego świadczenia (art. 410 k.c.), powoływania się na nieważność czynności prawnej (art. 6 ust. 2, art. 9 ust. 3 u.o.k.k.) sądy rejonowe/okręgowe (art. 17 k.p.c.) w tym możliwość wytoczenia powództw w postępowaniu grupowym zob. ustawę z r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) sądy okręgowe Zalecenie Komisji w sprawie wspólnych zasad dotyczących mechanizmów zbiorowego dochodzenia roszczeń o zaprzestanie bezprawnych praktyk oraz roszczeń odszkodowawczych w państwach członkowskich, dotyczących naruszeń praw przyznanych na mocy prawa Unii (Dz. Urz. UE nr L 201 z , s ) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objęte przepisami prawa krajowego (Dz. Urz. z 2014 r., L 349, s. 1 19) musi być transponowana do

26 8. Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) Art. 267 TFUE: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym: a) o wykładni Traktatów; b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii; W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału. traktaty, rozporządzenia, dyrektywy, decyzje Rady lub Komisji, akty niewiążące, jak zaleceni TS dokonuje interpretacji prawa unijnego w sposób abstrakcyjny; sąd krajowy musi uwzględnić wiążące i ostateczne orzeczenie TS

27 Przebieg postępowania: polski sąd wydaje postanowienie o zadaniu pytania prejudycjalnego (niezaskarżalne!) oraz postanowienie o zawieszeniu postępowania (zaskarżalne), postanowienie zostaje przekazane do TSUE, sekretarz tłumaczy wniosek na wszystkie oficjalne języki UE wniosek zostaje przekazany wszystkim państwom członkowskim, Komisji i ew. Radzie wzmianka o wniosku zostaje opublikowana w Dzienniku Urzędowym, strony, państwa członkowskie i instytucje UE mają prawo przedstawiać pisemne stanowiska w ciągu 2 miesięcy od publikacji, wyrok TSUE zapada po wysłuchaniu rzecznika generalnego i naradzie wyrok TSUE zostaje przesłany sądowi, który wniósł pytanie, wyrok TSUE zostaje opublikowany. Przykład: pytanie SA w Warszawie (VI Wydział) postan r. - w sprawie Biuro podróży Partner Sp. z o.o., Sp. komandytowa w Dąbrowie Górniczej v Prezes UOKiK, sygn. przed TSUE - C-119/15

28 9. Organy regulacyjne 1. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki 2. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej 3. Prezes Urzędu Transportu Kolejowego 4. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego 9.1 Prezes URE Prezes Urzędu Regulacji Energetyki USTAWA z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U j.t. ze zm.) Zadania z zakresu spraw regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji art. 21 i nast. P.e. sektor energetyczny energia elektryczna, gaz, paliwa płynne; od dnia 1 lipca 2007 r. na polskim rynku energetycznym formalnie zaistniały warunki rozwoju wolnej konkurencji

29 9.2. Prezes UKE Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej sektor komunikacji elektronicznej ważny dla postindustrialnej gospodarki opartej na wiedzy, gdzie dostęp do informacji jest jednym z kluczowych zasobów podsektory (jeszcze pod koniec XX w. były to 2 osobne sektory): 1) telekomunikacja (organ regulacyjny Prezes UKE) 2) media elektroniczne (organy regulacyjne KRRiT, Prezes UKE) USTAWA z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U j.t. ze zm.) Art. 189 i nast. sektor pocztowy status operatora publicznego miało państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej Poczta Polska, później Poczta Polska S.A. - spółka Skarbu Państwa (24 lipca 2009 roku Minister Infrastruktury podpisał akt komercjalizacji); została też w 2015 r. wybrana operatorem wyznaczonym i zobowiązana jest do świadczenia powszechnych usług pocztowych. Nie ma już monopolu na przesyłki do 50 g. USTAWA z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz.U )

30 9.3. Prezes UTK Prezes Urzędu Transportu Kolejowego sektor transportu podsektory: a) transport kolejowy, Ad. a). Rynek kolejowego transportu towarów jest na dzień dzisiejszy całkowicie zliberalizowany, z dniem r. nastąpiło pełne otwarcie tego rynku dla przewoźników zagranicznych (dla przewoźników krajowych już w 2002 r.). Od tej daty przedsiębiorstwa kolejowe z innych państw członkowskich mają pełny dostęp do polskiego odcinka Transeuropejskiej Sieci Towarowego Transportu Kolejowego (TERFN). Z początkiem 2010 r. nastąpiło otwarcie rynku dla międzynarodowych przewozów pasażerskich. USTAWA z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U j.t.)

31 9.4. Prezes ULC Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego sektor transportu podsektory: b) lotnictwo cywilne Pod koniec roku 2003 na rynku polskim pojawił się pierwszy tani przewoźnik. Fakt ten zapoczątkował dynamiczny wzrost rynku tzw. tanich linii lotniczych, dochodzący nawet do 200% rocznie, a wzrost przewozów lotniczych ogółem dochodzący do 30% rocznie. Polska, przed globalnym kryzysem, pod względem dynamiki rozwoju tej gałęzi przemysłu zajmowała jedno z czołowych miejsc na świecie. Ważnym aspektem rozwoju sektora lotniczego w Polsce jest również bardzo dynamiczny rozwój lotnisk lokalnych. USTAWA z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz.U j.t. ze zm.)

32 Organy regulacyjne czasem zaliczane są również do nich: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz Komisja Nadzoru Finansowego. europejskie grupy regulatorów (Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla Energii Elektrycznej i Gazu Ziemnego oraz Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla Sieci i Usług Łączności Elektronicznej) przekształcone w organy: 2010 r. - Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) z siedzibą w Rydze 2011 r. - Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) z siedzibą w Lublanie Komisja Europejska związała ze sobą krajowe organy regulacyjne i poddała je swojemu wpływowi; ich powiązanie z pozostałymi organami w państwie uległo dodatkowemu osłabieniu, przy jednoczesnym wzmocnieniu ich powiązań z instytucjami unijnymi.

33 USTAWA O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW - PODSTAWOWE DEFINICJE

34 Zakres ochrony prawnej wg ustawy z dnia o ochronie konkurencji i konsumentów w skrócie u.o.k.k.: 1) podmiotowy (wg ww. ustawy): a) przedsiębiorca (art. 4 pkt 1 u.o.k.k.), b) związek przedsiębiorców (art. 4 pkt 2 u.o.k.k.), c) konsument (art. 4 pkt 12 u.o.k.k.), d) od r. osoba zarządzająca (art. 4 pkt 3a) 2) przedmiotowy a) zakaz praktyk ograniczających konkurencję: porozumień ograniczających konkurencję i nadużywania pozycji dominującej, b) kontrola koncentracji przedsiębiorców i ich związków, c) zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

35 PRZEDSIĘBIORCA: przedsiębiorca w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 4 u.s.d.g. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. 2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.) a także: a) osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizująca lub świadcząca usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 2 u.s.d.g. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.) b) osoba fizyczna wykonująca zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadząca działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,

36 c) osoba fizyczna, która posiada kontrolę (zob. art. 4 pkt 4 u.o.k.k.), nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (zob. art. 2 u.s.d.g.), jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13 u.o.k.k. powyższy punkt wyłącznie na potrzeby koncentracji! Przykład z praktyki: Pan Zygmunt Solorz-Żak, posiadając kontrolę nad Telewizją Polsat, Invest Bankiem, PTE Polsat oraz największą polską platformą cyfrową spółką Cyfrowy Polsat, która oferuje klientom programy radiowe i telewizyjne rozprowadzane drogą satelitarną w ramach płatnych pakietów, a także usługi telefonii komórkowej, postanowił przejąć kontrolę nad spółką Sferia (która świadczy usługi telekomunikacyjne, transmisji danych i dostępu do Internetu). Choćby nie prowadził działalności gospodarczej, podlega przepisom ustawy. Swój zamiar musiał zgłosić Prezesowi UOKiK. d) związek przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 2 u.o.k.k., z wyłączeniem przepisów dot. koncentracji.

37 ZWIĄZEK PRZEDSIĘBIORCÓW: izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, jak również związki tych organizacji (art. 4 pkt 2 u.o.k.k.) np. izby gospodarcze i Krajowa Izba Gospodarcza, izby / cechy rzemieślnicze i Związek Rzemiosła Polskiego, stowarzyszenia, np. stowarzyszenie doradców podatkowych, organy samorządu zawodowego, np. izby lekarsko-weterynaryjne, organizacje pracodawców, w tym federacje / konfederacje pracodawców, [ale nie związki zawodowe!] KONSUMENT: osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą (od r.) czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art k.c.). OSOBA ZARZĄDZAJĄCA: kierujący przedsiębiorstwem, w szczególności osoba pełniąca funkcję kierowniczą lub wchodząca w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy

38 wg u.o.k.k.: 2) przedmiotowy Zakres ochrony prawnej a) zakaz praktyk ograniczających konkurencję: porozumień ograniczających konkurencję i nadużywania pozycji dominującej, b) kontrola koncentracji przedsiębiorców i ich związków, c) zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Z punktu widzenia 2a i 2b zasadnicze znaczenie ma pojęcie rynku (rynku właściwego). Rynek właściwy (art. 4 pkt 9 u.o.k.k.) rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty /rynek produktowy/ oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji /rynek geograficzny/.

39 Przykłady rynków: Rynki lokalne lokalny rynek komunikacji miejskiej na terenie gmin - Bolesławia, Bukowna, Kluczy i Olkusza (XVII Ama 23/06) rynek lokalny usług wypoczynkoworekreacyjnych w zakresie odpłatnego udostępniania wyciągu lub stoku narciarskiego zlokalizowanego w Rąblowie (XVII Ama 14/06) lokalny rynek usług opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych na terenie Gminy Rychwał (XVII Ama 96/06) Rynki krajowe krajowy rynek sprzedaży hurtowej farb, lakierów i wyrobów pomocniczych (III SK 50/13) krajowy rynek w zakresie sprzedaży piwa odbiorcom hurtowym (XVII Ama 86/07) krajowy rynek hurtowy dostarczania płatnych kanałów telewizyjnych o tematyce popularno-naukowej i przyrodniczej w polskiej wersji językowej (XVII Ama 107/07)

40 Z punktu widzenia 2a pierwszorzędne znaczenie mają pojęcia: porozumienia /art. 4 pkt 5 u.o.k.k./ = a) umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, b) uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez 2 lub więcej przeds. lub ich związki, c) uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych; pozycja dominująca /art. 4 pkt 10 u.o.k.k./ = pozycja przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%.

41 Koncentracje art , uokik Kiedy przedsiębiorca ma zastanowić się, czy zgłaszać zamiar koncentracji Prezesowi UOKiK i czekać na jego zgodę? W przypadku zamiaru [art. 13 ust. 2 uokik]: 1) połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców; 2) przejęcia - przez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców; 3) utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy; 4) nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa), jeżeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowartość euro. [przedsiębiorca def. art. 4 pkt 1 uokik, przejęcie kontroli art. 4 pkt 4]

42 KONCENTRACJE cd. Jeśli występuje 1 z tych 4 punktów (przed pojęciem przedsiębiorcy), należy sprawdzić, czy nie zachodzi wyjątek z art. 14: 1) obrót przedsiębiorcy przejmowanego (1a żadnego z łączących się przedsiębiorców albo tworzących wspólnego przedsiębiorcę, 1b kombinacja przejęcia kontroli i nabycia części mienia) nie przekroczył na terytorium RP w żadnym z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie euro; 2) wyjątek dot. instytucji finansowych; 3) wyjątek dot. zabezpieczenia wierzytelności; 4) wyjątek dot. postępowania upadłościowego; 5) wyjątek dot. przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej. Jeśli nie zachodzi żaden z wyjątków, należy sprawdzić, czy przekroczono któryś próg z art. 13 ust. 1: 1) łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia pow euro 2) łączny obrót na terytorium RP przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym j.w. pow euro. Jeśli TAK obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji (niewykonanie kara pieniężna art. 106 ust. 1 pkt 3; przedawnienie art. 76 pkt 1)

43 obliczanie obrotu art. 16 (ust. 5 kwestia koncentracji wieloetapowych) art. 17 (delegacja ustawowa) - Rozp. RM z r. w sprawie sposobu obliczania obrotu przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji (Dz.U.2015, poz. 79) Czynności prawnej można dokonać pod warunkiem uzyskania zgody Prezesa UOKiK (art. 97 ust. 2). Zgłoszenie zamiaru koncentracji (opłata - 5 tys. zł) Informacje i dokumenty rozp. RM z r. w sprawie zgłoszenia zamiaru koncentracji przedsiębiorców (Dz.U poz. 80), tzw. WID Postępowanie trwa: 1 m-c (art. 96), bardziej złożone: 1 m-c + 4 m-ce (art. 96a) Upływ terminu milcząca zgoda Prezesa UOKiK

44 KRYTERIUM BADANIA czy w wyniku koncentracji konkurencja na rynku nie zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku? pozycja dominująca (art. 4 pkt 10 uokik) DECYZJE PREZESA UOKiK: - zakaz dokonania koncentracji (art. 20 ust. 1), - zgoda bezwarunkowa (art. 18). - zgoda warunkowa (art. 19) możliwość utajnienia terminu wykonania warunków - na wniosek przedsiębiorcy! Zgoda wygasa po 2 latach od wydania art. 22 Przykłady zg. war.: dec. Prezesa UOKiK z r., DKK-4/2014, Auchan real,- dec. Prezesa UOKiK z r., DOK-86/2007, Carrefour Ahold Niewykonanie warunków: - możliwość uchylenia zgody i dekoncentracji art możliwość nałożenia kary pieniężnej za każdy dzień art. 107

45 Zakaz porozumień ograniczających konkurencję (art. 6 ust. 1 uokk i art. 101 ust. 1 TFUE) Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym polegające w szczególności na: Art. 4 pkt 5 porozumienia: a) umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, b) uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki, c) uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych; Art. 4 pkt 9 - rynek właściwy rynek towarów (art. 4 pkt 7), które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji

46 Przykłady rynków: Rynki lokalne lokalny rynek komunikacji miejskiej na terenie gmin - Bolesławia, Bukowna, Kluczy i Olkusza (XVII Ama 23/06) rynek lokalny usług wypoczynkoworekreacyjnych w zakresie odpłatnego udostępniania wyciągu lub stoku narciarskiego zlokalizowanego w Rąblowie (XVII Ama 14/06) lokalny rynek usług opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych na terenie Gminy Rychwał (XVII Ama 96/06) Rynki krajowe krajowy rynek hurtowy dostarczania płatnych kanałów telewizyjnych o tematyce popularno-naukowej i przyrodniczej w polskiej wersji językowej (XVII Ama 107/07) krajowy rynek hurtowy obrotu farbami i lakierami dekoracyjnymi (XVII Ama 53/07) krajowy rynek w zakresie sprzedaży piwa odbiorcom hurtowym (XVII Ama 86/07)

47 cd. (przed rynkami) polegające w szczególności na: 1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen (art. 4 pkt 8) i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów Przykład: ustalanie przez cementownie cen i innych warunków sprzedaży cementu szarego (dec. Prezesa UOKiK z r., DOK-7/2009, Lafarge Cement i in) - horyzontalne; ustalanie cen odsprzedaży farb i lakierów (dec. z r., DOK-12/2010, Akzo Nobel i in.) wertykalne z elementami horyzontalnego 2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji Przykład: kontrolowanie i ograniczenie kontrahentowi zbytu leku Eprex, poprzez ustalenie, że będzie on oferował lek określonym stacjom dializ (dec. Prezesa UOKiK z r., RWA-13/2004, Johnson & Johnson) 3) podziale rynków zbytu lub zakupu Przykład: zobowiązanie się przez konkurenta do niepodejmowania działań konkurencyjnych (dec. Prezesa UOKiK z r., DOK-3/2010, Papier Hurt) 4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji Przykład: przyznanie kontrahentowi upustów wyższych niż przyznane pozostałym (dec. umarzająca Prezesa UOKiK z r., DOK-87/06, Philips Brabork)

48 5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy 6) ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem Przykład: uniemożliwianie przedsiębiorcom świadczącym usługi pogrzebowe wykonywania na cmentarzu usług kopania grobu (dec. z r., RBG- 23/2011, Chełmża Parafia i ZUG) 7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny. Przykład: niezłożenie wraz z ofertą a następnie złożenie nieprawidłowych dokumentów wymaganych przez zamawiającego, co spowodowało przyjęcie przez zamawiającego najwyższej oferty spośród ofert złożonych przez strony (dec. z r., RLU-40/2013, MPK, Czyścioch, Ekopartner, Link) tzw. porozumienia nienazwane podstawa art. 6 ust. 1 Przykład: wymiana informacji przez konkurentów (dec. z r., DOK- 8/2011, Polkomtel, PTC, PTK Centertel, P4)

49 Mamy porozumienie. Krok 1: należy sprawdzić, czy podlega wyjątkowi z art. 7 ust. 1 uokk (por. bagatelne): 1) czy jest pomiędzy konkurentami, których łączny udział w rynku właściwym, którego dotyczy porozumienie 5%; 2) czy jest pomiędzy przedsiębiorcami, którzy nie są konkurentami, i udział żadnego z nich w rynku właściwym, którego dotyczy porozumienie 10%, chyba że są to porozumienia mające za przedmiot kwestie, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i 7 (porozumienia cenowe lub kondycjonalne, kontyngentowe, podziałowe; zmowa przetargowa) Zakazu nie stosuje się również, w przypadku gdy udziały w rynku właściwym określone w ust. 1 nie zostały przekroczone o więcej niż dwa punkty procentowe w okresie dwóch kolejnych lat kalendarzowych w czasie trwania porozumienia (przepis obow. od ). Art. 4 pkt 11 konkurenci - rozumie się przez to przedsiębiorców, którzy wprowadzają lub mogą wprowadzać albo nabywają lub mogą nabywać, w tym samym czasie, towary na rynku właściwym

50 Krok 2: Należy sprawdzić, czy podlega wyłączeniu grupowemu (rozp. Wykonawcze do art. 8 uokk): porozumień, zawieranych między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność ubezpieczeniową, porozumień specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych porozumień dotyczących transferu technologii niektórych rodzajów porozumień wertykalnych [Dz.U j.t. ROZPORZĄDZENIE ] Porozumienia wertykalne podlegają wyłączeniu, jeżeli: 1) udział dostawcy i grupy kapitałowej, do której należy dostawca, w rynku właściwym sprzedaży towarów objętych takim porozumieniem nie przekracza 30%, 2) udział nabywcy i grupy kapitałowej, do której należy nabywca, w rynku właściwym zakupu towarów objętych takim porozumieniem nie przekracza 30% ( )

51 Krok 3: Przedsiębiorca powinien sprawdzić, czy wyłączenie nie podlega wyłączeniu indywidualnemu (art. 8 ust. 1 uokk): Porozumienia, które: 1) przyczyniają się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego lub gospodarczego; np. modernizacja technologii produkcji, obniżenie jej kosztów, poprawa jakości towarów czy też wprowadzenie na rynek nowych produktów oraz dokonywanie innych innowacji 2) zapewniają nabywcy lub użytkownikowi odpowiednią część wynikających z porozumień korzyści; np. obniżka cen towarów, poprawa jakości produktów lub oferowanych usług, usprawnienie lub unowocześnienie obsługi klientów. 3) nie nakładają na zainteresowanych przedsiębiorców ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów; 4) nie stwarzają tym przedsiębiorcom możliwości wyeliminowania konkurencji na rynku właściwym w zakresie znacznej części określonych towarów ciężar dowodu przedsiębiorcy (art. 8 ust. 2 uokk) Przykład: dec. z r., RKT-33/2011, Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na Rzece Dunajec w Sromowcach Niżnych

52 Zakaz nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym (art. 9 ust. 1 i 2 uokk i art. 102 TFUE) nie doznaje wyjątków takich, jakich doznaje art. 6 uokk Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na: 1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów; [warunek nie jest nieuczciwy przez samo to, że nie jest stosowany w stosunkach danego rodzaju lub na rynku właściwym; zob. wyr. SN z r., III SK 31/08, DROP S.A.] Przykład: zwykła stawka opłaty za przejazd autostradą w czasie remontu, np. dec. Prezesa UOKiK z , RKT-9/2008, Stalexport Autostrada Małopolska 6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści; Przykład: postanowienie, zgodnie z którym Zakład nie ponosi odpowiedzialności za ograniczenie dostaw wody (dec. z r., RWR-23/2013, ZGK Jelcz- Laskowice);

53 2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów; Przykład: odmowa świadczenia usług przesyłowych gazu ziemnego wydobywanego poza granicami RP (dec. Prezesa UOKiK z , DOK- 91/2005, PGNiG) 3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji; Przykład: stosowanie w umowach na odbiór i oczyszczanie ścieków dowożonych wozami asenizacyjnymi zawieranych z przedsiębiorcami prowadzącymi działalność wywozu ścieków od indywidualnych dostawców niejednolitego warunku umów w zakresie limitu dobowego przyjmowanych ścieków (dec. Prezesa UOKiK z r., RKR-4/2013, Górna Raba); 4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy; Przykład: uzależnienie wyrażenia zgody na udostępnienie nieruchomości Spółdzielni przedsiębiorcom świadczącym usługi telewizji kablowej od wpłacenia kwoty z przeznaczeniem na cele działalności społeczno-kulturalnej Spółdzielni (dec. Prezesa UOKiK z r., RLU-19/2005, SM im. W. Łukasińskiego);

54 5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji; Przykład: ograniczanie przedsiębiorcom możliwości wykonywania na terenie cmentarzy usług kopania grobu (dec. Prezesa UOKiK z r., RWR- 32/2009, MZUK Wałbrzych); 7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych. Przykład: odmowa wyrażenia zgody PKS na korzystanie z zatok autobusowych (dec. Prezesa UOKiK z r., RWR-41/2012, Gm. M. Zielona Góra).

55 Skutki prawne zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję bądź stosowania praktyki będącej przejawem nadużycia pozycji dominującej: 1) administracyjnoprawne a) decyzja Prezesa UOKiK: o uznaniu danej praktyki za praktykę ograniczającą konkurencję (art. 10 ust. 1 u.o.k.k.) ORAZ ew. nakaz zaniechania jej stosowania (art. 10 ust. 2 u.o.k.k.) lub od tzw. środki zaradcze (art. 10 ust. 4 u.o.k.k. środki behawioralne; (art. 10 ust. 5 u.o.k.k. środki strukturalne) ALBO zobowiązująca przedsiębiorcę do wykonania określonych zobowiązań (art. 12 ust. 1-4 u.o.k.k.) wówczas nie nakłada się kary pieniężnej na stronę b) kary pieniężne;

56 2) cywilnoprawne Zakazane porozumienia ograniczające konkurencję i czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części bezwzględnie nieważne (art. 6 ust. 2 u.o.k.k., art. 9 ust. 3 u.o.k.k.). Art. 6 ust. 2 uokk. Porozumienia, o których mowa w ust. 1 [ograniczające konkurencję], są w całości lub w odpowiedniej części nieważne ( ). - chyba że zaistnieją przypadki wyłączenia spod tego zakazu przewidziane w art. 7 lub 8 uokk. - NIEWAŻNOŚĆ BEZWZGLĘDNA, Z MOCY SAMEGO PRAWA!

57 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 uokik) Praktyka n.z.i.k. godzące w z.i.k. bezprawne działanie przedsiębiorcy W szczególności: 3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji N.P.R. ustawa z r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. nr 171, poz. 1206) np. rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji art. 5 ust. 2 pkt 1 u.p.n.p.r. Przykład: podawanie w umowie pożyczki z obsługą w domu nieprawdziwej informacji o całkowitym koszcie pożyczki poprzez nieuwzględnienie w nim kosztu opłaty za obsługę w domu i dodatkowej opłaty przygotowawczej (dec. Prezesa UOKiK z , RWA-33/2013, Provident) czyny nieuczciwej konkurencji ustawa z r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz ze zm.) Przykład: automatyczne pobieranie opłat za obsługę nieterminowych spłat kwot minimalnych w związku z zawartymi umowami o karty kredytowe, nawet w sytuacji gdy Bank nie podejmował działań, które uzasadniałyby naliczanie takich opłat (dec. Prezesa UOKiK z , RKT-36/2010, Getin Noble Bank SA)

58 1) stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art KPC rejestr - ponad 6 tys. wpisów sprawy w SOKiK: tys tys ponad 41 tys pow. 3 tys r. pkt 1 zostanie uchylony. 2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; Przykład: pobieraniu 4 zł za sporządzanie strony odpisów i kserokopii dokumentów akt szkodowych (dec. z r., 18/2004, Compensa); RDG-22/2004 Karp )

59 Ad 2). naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji godzi w prawo konsumenta do informacji: zrozumiałej, jasnej i dostępnej, o przedmiocie oferty przedsiębiorcy i warunkach skorzystania z niej, tj. o towarze/usłudze, rodzaju transakcji i jej cechach. Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy są ustanowione nie w u.o.k.k., lecz w przepisach szczególnych. Dla oceny wykonania bądź naruszenia obowiązku informacyjnego istotne jest nie tylko udzielenie informacji, ale również sposób jej udzielenia (przykład akt szkodowych). Rzetelność zakazane jest udzielanie informacji nieuczciwych, niesprawdzonych, niedających się zweryfikować Prawdziwość - zakazane jest udzielanie informacji nieprawdziwych, niezgodnych z obiektywnym stanem rzeczy (przykłady z praktyki ceny sprzed promocji, czas trwania promocji, ceny na wywieszkach inne niż naliczane przy kasie, użycie określenia świeży na sokach, błędne wskazanie miejsca umieszczenia informacji o terminie przydatności do użycia) Pełność - zakazane jest pomijanie informacji, które muszą być podane konsumentowi (np. ceny brutto), ale nie informacji fakultatywnych

60 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów uwzględnia interesy konsumentów w rozumieniu art. 4 pkt 12 u.o.k.k. (podczas gdy zakaz praktyk ograniczających konkurencję uwzględnia interesy wszystkich nabywców, w tym konsumentów w rozumieniu art. 4 pkt 12 u.o.k.k. w zakresie związanym z ochroną konkurencji jako mechanizmu rynkowego) jest częścią prawa konsumenckiego, które zajmuje się ochroną konsumenta jako słabszej strony umowy przed wykorzystaniem przewagi rynkowej przedsiębiorcy w Polsce od r., wprowadzony w związku z implementacją wspólnotowej dyrektywy 98/27/WE w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony konsumentów

61 Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów - nie mają charakteru praktyk ograniczających konkurencję, ale mają ewidentnie antykonsumencki charakter O zaistnieniu praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów decydują następujące elementy, jeżeli wystąpią łącznie (art. 24 ust. 2 u.o.k.k.): 1) działanie przedsiębiorcy, 2) bezprawne, 3) godzące w zbiorowy interes konsumentów. Ciężar udowodnienia przesłanek obarcza Prezesa UOKiK. Ad 1). Działanie również zaniechanie. Ad 2). Bezprawność sprzeczność z szeroko rozumianym porządkiem prawnym, oderwana od winy czy świadomości przedsiębiorcy Oznacza naruszenie ustawy, rozporządzenia, prawa miejscowego, prawa unijnego (bezpośrednio skutecznego), umów międzynarodowych, dobrych obyczajów (zasad współżycia społecznego). Ad 3). Godzenie również zagrożenie

62 Zbiorowy interes konsumentów: jest to interes prawny (nie jedynie gospodarczy, ekonomiczny) zbiorowy literalnie odnoszący się do grupy osób, składający się na jakiś zbiór (właściwy jakiemuś zbiorowi) przedmiotem ochrony są zatem interesy wszystkich - obecnych, przyszłych, jak też potencjalnych konsumentów (nawet gdyby w konkretnym przypadku z daną praktyką zetknął się tylko jeden konsument) zbiorowy interes konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów (art. 24 ust. 3 u.o.k.k.) p.n.z.i.k. jest zachowanie przedsiębiorcy podejmowane względem nieoznaczonego z góry kręgu podmiotów, jak i określonych grup czy nawet zindywidualizowanych adresatów p.n.z.i.k. nie jest zachowanie przedsiębiorcy np. godzące w subiektywne potrzeby czy odczucia konsumentów (przykład odmowa uwzględnienia reklamacji konsumenta, który nie przedstawił dowodu zakupu)

63 Decyzje Prezesa UOKiK w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów: 1) decyzja o uznaniu danej praktyki za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakaz zaniechania jej stosowania (art. 26 u.o.k.k.) /+ KARA/ ALBO 2) decyzja o uznaniu danej praktyki za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzenie, że zaniechano stosowania tej praktyki (art. 27 u.o.k.k.) /+ KARA/ ALBO 3) decyzja zobowiązująca przedsiębiorcę do wykonania określonych zobowiązań (art. 28 ust. 1-4 u.o.k.k.)

64 SANKCJE: 1) RESTYTUCYJNE a) nieważność art. 6 ust. 2 (poroz.), art. 9 ust. 3 uokik (npd) b) pozbawienie uprawnienia art. 21 ust. 1 uokik (koncentracje, uchylenie decyzji o wyrażeniu zgody na dokonanie koncentracji) c) obowiązek określonego zachowania art. 10 ust. 4-5 uokik (poroz. & npd, tzw. środki zaradcze), art. 21 ust. 2 (koncentracje), art. 26 ust. 2 (pnzik) d) podział przedsiębiorcy w drodze decyzji adm. art. 99 uokik (konc.) 2) REPRESYJNE a) kary pieniężne b) nakaz publikacji decyzji art. 26 ust. 3 (pnzik)

65 KARY PIENIĘŻNE ZA NARUSZENIA MATERIALNE: art. 106 ust. 1 u.o.k.k Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 % obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie: 1) dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 6, w zakresie niewyłączonym na podstawie art. 7 i 8, lub naruszenia zakazu określonego w art. 9; 2) dopuścił się naruszenia art. 101 lub 102 TFUE; 3) dokonał koncentracji bez uzyskania zgody Prezesa Urzędu; 4) dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 24. rok obrotowy art. 4 pkt 16a (rok obrotowy w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości: rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych ) obrót art. 106 ust. 3

66 gdy brak obrotu 5. W przypadku gdy przedsiębiorca w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary nie osiągnął obrotu lub osiągnął obrót w wysokości nieprzekraczającej równowartości euro, Prezes Urzędu nakładając karę pieniężną na podstawie ust. 1 uwzględnia średni obrót osiągnięty przez przedsiębiorcę w trzech kolejnych latach obrotowych poprzedzających rok nałożenia kary. 6. W przypadku gdy przedsiębiorca nie osiągnął obrotu w okresie trzyletnim, o którym mowa w ust. 5, lub gdy obrót przedsiębiorcy obliczony na podstawie tego przepisu nie przekracza równowartości euro, Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej równowartości euro.