Publicznoprawna ochrona konkurencji i konsumentów (część 1) Stanisław Piątek PPwG 2016

Transkrypt

1 Publicznoprawna ochrona konkurencji i konsumentów (część 1) Stanisław Piątek PPwG

2 Przedmiot i funkcje konkurencji Konkurencja mechanizm organizujący gospodarkę rynkową Istota konkurencji rywalizacja o pierwszeństwo na rynku poprzez oferowanie korzystniejszych warunków transakcji, pozyskanie kontrahentów, osiągnięcie korzyści gospodarczych Funkcje konkurencji sterowanie popytem i podażą, alokacja czynników produkcyjnych, rozdział dochodów w zależności od efektywności 2

3 Podstawy prawne i współpraca unijna Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (uokik) Bezpośrednie stosowanie art. 101 i 102 TFUE gdy występuje wpływ na handel między państwami członkowskimi Współpraca unijna w sprawach antymonopolowych sieć władz stosujących prawo konkurencji Komisja Europejska, krajowe organy ds. konkurencji, sądy (konsultacja, kooperacja, wymiana informacji) Prezes UOKiK powiadamia Komisję o podjęciu sprawy na podstawie TFUE wcześniejsze podjęcie lub rozstrzygnięcie sprawy przez Komisję zwalnia Prezesa UOKiK z obowiązku prowadzenia sprawy 3

4 System ochrony konkurencji Działania wyprzedzające - przeciwdziałanie koncentracji Działania następcze zwalczanie praktyk ograniczających konkurencję oraz naruszających interesy konsumentów: porozumienia ograniczające konkurencję (praktyki kolektywne) nadużywanie pozycji dominującej (praktyki indywidualne) naruszanie zbiorowych interesów konsumentów zwalczanie niedozwolonych postanowień wzorców umownych Działanie w interesie publicznym ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów Działanie w interesie prywatnym - ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, towarów lub usług, fałszywe oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, nieuczciwa lub zakazana reklama 4

5 Organy ochrony konkurencji (1) Prezes UOKiK centralny organ administracji, nadzór Prezesa RM, powołanie w trybie otwartego konkursu Kompetencje: przeciwdziałanie koncentracji sprawy ograniczania konkurencji przez przedsiębiorców sprawy naruszania zbiorowych interesów konsumentów uznawanie postanowień wzorców umownych za niedozwolone nadzorowanie pomocy publicznej nadzór nad bezpieczeństwem i zgodnością produktów Organizacja: Urząd w Warszawie, delegatury w 9 miastach Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów rozpatruje odwołania od decyzji Prezesa UOKiK bada legalność i celowość, może zmienić decyzję 5

6 Organy ochrony konkurencji (2) Organy terenowe samorządy, organizacje konsumenckie Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów powoływany przez radę powiatu / miasta Zadania poradnictwo interwencje u przedsiębiorców obowiązek udzielania odpowiedzi i zajmowania stanowiska przez przedsiębiorców wytaczanie powództw na rzecz konsumentów inicjowanie postępowań o wykroczenia w sprawach konsumenckich. 6

7 Praktyka ograniczająca konkurencję Ograniczenie samodzielności kontrahentów, konkurentów, konsumentów pogorszenie ich sytuacji Wymuszenie warunków mniej korzystnych niż w warunkach konkurencji Działanie przedsiębiorcy, grupy przedsiębiorców, związków (izby, zrzeszenia) Wynikiem działania jest nielegalne nadużycie władzy rynkowej bezprawna praktyka zakazana klauzulą ustawową wynikająca z pozycji zajmowanej na właściwym rynku 7

8 Właściwy rynek (1) Praktyki ograniczające konkurencję są podejmowane na konkretnym rynku Pojęcie rynku właściwego (relewantnego) wymiar produktowy (asortymentowy) wymiar przestrzenny (geograficzny) wymiar podmiotowy wymiar czasowy 8

9 Właściwy rynek (2) Wymiar produktowy obejmuje towary lub usługi uznawane przez konsumenta za wzajemnie substytucyjne ze względu na przeznaczenie, właściwości, ceny, jakość (samochody osobowe małolitrażowe, rynek gazu w butlach) Wymiar przestrzenny obejmuje obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów i usług, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji Wymiar podmiotowy podmioty występujące po stronie podaży i popytu (detal, hurt) Wymiar czasowy okres funkcjonowania rynku (rynki sezonowe) 9

10 Porozumienia ograniczające konkurencję (1) Forma porozumienia umowa, uzgodnienie przedsiębiorców, uchwała zrzeszenia, izby, uzgodniona praktyka Rodzaje porozumień ustalanie cen (kartele cenowe) np. uchwała izby aptekarskiej nakazująca stosowanie maksymalnych cen na leki ryczałtowe, uchwały samorządu notariuszy, minimalna cena kursu na prawo jazdy, cena książki Harry Potter ustalanie innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów (porozumienia kondycjonalne) np. zakaz stosowania kart stałego klienta ograniczanie lub kontrolowanie produkcji lub zbytu (porozumienia kontyngentowe), postępu technicznego lub inwestycji - np. uzgodnienie likwidacji części tablic reklamowych podział rynków zbytu lub zakupu (porozumienia podziałowe), np. podział rynku aptecznego według kryteriów geograficznych 10

11 Porozumienia ograniczające konkurencję (2) stosowanie w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów (porozumienia w sprawie dyskryminacji), stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, np. porozumienie w sprawie wyższych cen najmu dla konkurentów, porozumienie gmin w sprawie dostępu przewoźników do przystanków uzależnianie zawarcia umowy od innego świadczenia bez związku z przedmiotem umowy (porozumienia w sprawie wiązania) np. porozumienie w sprawie sprzedaży sprzętu wyłącznie z obowiązkiem zakupu materiałów eksploatacyjnych ograniczanie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem np. dostęp do kanalizacji kablowej na zasadach wyłączności uzgadnianie warunków ofert w przetargu (porozumienia przetargowe) np. ustalanie oferowanych cen usługi 11

12 Porozumienia ograniczające konkurencję (3) Wyjątki od zakazu przypadki bagatelne - porozumienia przedsiębiorców poniżej 5% łącznego udziału w rynku, a na różnych szczeblach obrotu poniżej 10% indywidualnego udziału w rynku (wyłączone porozumienia cenowe, kontyngentowe, podziałowe, przetargowe) jeżeli porozumienia przyczyniają się do polepszenia produkcji, dystrybucji, jeżeli konsument odnosi część korzyści, a porozumienie nie eliminuje konkurencji wyłączenia grupowe dokonane przez Radę Ministrów - ubezpieczenia, porozumienia specjalizacyjne i kooperacyjne, porozumienia wertykalne w sprawie wyłączności dostawcy, sprzedaży, franchisingowe Sankcja - nieważność porozumień lub ich części, kary pieniężne 12