Ochrona prawna konkurencji w gospodarkach rynkowych

Transkrypt

1 Ochrona prawna konkurencji w gospodarkach rynkowych Jednolity sposób ochrony czy różne jej systemy? Elementy ochrony prawnej konkurencji: 1) ochrona konkurencji w interesie publicznym, w tym: a) ochrona konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego (ochrona konkurencji wolnej), b) ograniczenia konkurencji w interesie publicznym, np. przepisy ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, zasada zakazu pomocy publicznej (ochrona konkurencji równej); 2) ochrona konkurencji w interesie prywatnym (konkurentów i konsumentów): a) zakazy konkurencji (przepisy o spółkach handlowych, o bankach, o spółdzielniach, zakaz konkurencji pracowników / agentów) b) zwalczanie czynów nieuczciwej konkurencji (ochrona konkurencji uczciwej). W praktyce wykształciły się różne systemy mieszane, gdzie: - przeważa pkt 2 (w szczególności 2b); zaleta uczestnicy rynku mogą sami chronić konkurencję; wada jeśli rozwiązania prawne są wadliwe, de facto nie ma ochrony; - przeważa pkt 1 (w szczególności 1a); zaleta konkurencja jest chroniona przez państwo niezależnie od tego, czy uczestnicy rynku to robią; wady fiskalizm, organy państwa nie chronią interesu prywatnego; - względnie zrównoważone.

2 Ochrona prawna konkurencji = publiczne prawo konkurencji + prywatne prawo konkurencji Publiczne prawo konkurencji = prawo antymonopolowe+ prawo subwencyjne Prawo antymonopolowe reguluje ochronę konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego przed naruszeniami ze strony przedsiębiorców Prawo antymonopolowe: 1) oparte na zakazie pewnych czynów, 2) oparte na kontroli nadużywania konkurencji. [Współcześnie przeważa model 1, zazwyczaj z elementami modelu 2]

3 MONOPOL sytuacja, gdy na danym rynku funkcjonuje tylko jeden przedsiębiorca: - monopol naturalny ma miejsce, gdy niemożliwe / nieopłacalne jest istnienie więcej niż jednego podmiotu na rynku (infrastruktura!); - monopol prawny wynika z przepisów prawa (np. Poczta Polska na przesyłki do 50 g do 31.XII.2012) OLIGOPOL sytuacja, gdy rynek należy do kilku przedsiębiorców o podobnych udziałach

4 Ewolucja systemów (modeli) ochrony konkurencji 1) Historia krajowej ochrony konkurencji rozpoczyna się w Ameryce Płn. Do 1890 r. własne prawa antymonopolowe uchwaliło 10 stanów USA kanadyjskie prawo antymonopolowe 1890 amerykańska antytrustowa ustawa Shermana, oparta na zakazie, a nie kontroli; obowiązuje do dziś. Prawo antytrustowe = wyraz protestu przeciwko trustom (koncentracji gospodarczej) Zakazuje: - porozumień ograniczających handel, angażowania się w związki / zmowy ograniczające handel; - monopolizacji i prób monopolizacji indywidualnie bądź wspólnie z innym podmiotem (innymi podmiotami). sądy - tzw. reguła rozsądku (szczególnie od lat 80-tych XX w.)

5 Sankcje: 1) karnoprawne (kary pozbawienia wolności, grzywny) - nakładane przez sądy na wniosek Prokuratora Generalnego, który kieruje Departamentem Sprawiedl. (w nim działa Wydział Antymonopolowy); tzw. polityka leniency, łagodzenia kar; 2) cywilnoprawne potrojone odszkodowania; nakładane przez sądy wskutek pozwu Prokuratora Gen., Federalnej Komisji Handlu, rządu stanowego albo powodów prywatnych. 2) Europa międzywojnie Niemcy: uchwalono ustawę przeciwko nieuczciwej konkurencji ustawa kartelowa w odpowiedzi na kryzys powojenny. Dopuszczała ona kartele, ale pod nadzorem państwa. Spory pomiędzy rządem a kartelami miał rozstrzygać powołany w tym celu sąd kartelowy. Zatem gospodarcza koordynacja (kartele) była dopuszczalna, lecz kontrolowana przez państwo regulacja oparta na kontroli nadużywania! Polska: 1926 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 1933 ustawa o kartelach 1939 ustawa o porozumieniach kartelowych

6 po II wojnie światowej: niektóre państwa przyjęły prawa oparte na kontroli nadużywania (Austria, Wielka Brytania, Irlandia), inne żadnych praw antymonopolowych nie przyjęły Niemcy alianci przeprowadzili dekartelizację i postanowili zapobiegać rekartelizacji 1957 uchwalenie ustawy przeciwko ograniczeniom konkurencji; prawo częściowo wzorowane na amerykańskim; wzór dla prawa antymonopolowego Wspólnot Europejskich!

7 Europejski model, głównie od II poł. lat 80-tych XX w. rozprzestrzenia się na państwa członkowskie. Model niemiecki (wzorowany po części na amerykańskim) stał się standardem europejskim. Zakazane są: - porozumienia ograniczające konkurencją, - nadużywanie pozycji dominującej. Koncentracje przedsiębiorców (pewne ich kategorie) podlegają kontroli. Jeśli naruszenie może wywrzeć wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy prawo UE [prawo antymonopolowe UE stosuje Komisja oraz krajowe organy ochrony konkurencji od r. system ich równoległej właściwości] Jeśli nie może krajowe prawo antymonopolowe Koncentracje o wymiarze wspólnotowym kontroluje Komisja Niemające takiego wymiaru podlegają prawu krajowemu Spójna europejska koncepcja prawa antymonopolowego! Kierunki zmian modelu europejskiego: 1) przyjęcie koncepcji tzw. łagodzenia kar (leniency); 2) tzw. reguła rozsądku, 3) ułatwienia w grupowym dochodzeniu odszkodowań przed sądami przez prywatnych powodów, 4) kryminalizacja. Zaczyna się on upodabniać do modelu amerykańskiego.

8 Rzeczpospolita Polska: II wojna światowa 1987 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej 1990 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów 1993 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 2000 ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów 2007 nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów jej istotna nowelizacja weszła w życie r. Krótszą od polskiej współczesną historię ochrony konkurencji mają państwa b. ZSRR. Np. Armenia posiada prawo antymonopolowe od r

9 Elementy organizacji ochrony konkurencji i konsumentów: I. Prezes UOKiK II. Inspekcja Handlowa III. Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów IV. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów V. Organizacje konsumenckie VI. Stałe polubowne sądy konsumenckie VII. Sądy (powszechne) VIII. Trybunał Sprawiedliwości UE IX. Organy regulacyjne

10 7. Sądy (powszechne) 7.1. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przed r. sąd antymonopolowy, podstawa prawna art k.p.c. (zmieniony r.) sąd ten jest właściwy w sprawach: odwołań od decyzji / zażaleń na postanowienia Prezesa UOKiK, Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, a także w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (pozwy z tych sprawach można wnosić do SOKiK już tylko do r.); odwołania i zażalenia nie do WSA! w doktrynie podnosi się, że przyczyną przekazania przez ustawodawcę spraw z odwołań na drogę postępowania cywilnego był zamiar poddania ich treści kontroli merytorycznej sprawowanej przez SOKiK jako sąd powszechny, a nie wyłącznie kontroli pod kątem legalności charakterystycznej dla sądownictwa administracyjnego.

11 Na podstawie ustawy z dnia o ochronie konkurencji i konsumentów (w skrócie u.o.k.k.) SOKiK: rozpatruje odwołania i zażalenia od decyzji Prezesa UOKiK w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów zob. art. 81 u.o.k.k. rozpatruje zażalenia na czynności kontrolne i przeszukania art. 105 m, 105p u.o.k.k. na wniosek Prezesa UOKiK udziela zgody na przeprowadzenie przeszukania przez Policję zob. 91 u.o.k.k. bądź przez Prezesa UOKiK zob. art. 105n u.o.k.k. od r. będzie wydawał zgodę na tzw. zakup kontrolowany art. 105ia u.o.k.k.

12 7.2. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny rozpoznaje apelacje od wyroków SOKiK i zażalenia na postanowienia SOKiK 7.3. Sąd Najwyższy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, Wydział III rozpoznaje skargi kasacyjne art k.p.c. 2. Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia UWAGA! Inne rozstrzygnięcia Prezesa UOKiK, np. z zakresu bezpieczeństwa produktów wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy skarga do WSA skarga kasacyjna do NSA (sądy administracyjne, nie powszechne!)

13 7.4. Inne sądy powszechne tzw. private antitrust enforcement możliwość wytaczania powództw przeciwko naruszycielowi w szczególności o zapłatę o naprawienie szkody na zasadach ogólnych (art. 415, 416 k.c.), o zwrot nienależnego świadczenia (art. 410 k.c.), powoływania się na nieważność czynności prawnej (art. 6 ust. 2, art. 9 ust. 3 u.o.k.k.) sądy rejonowe/okręgowe (art. 17 k.p.c.) w tym możliwość wytoczenia powództw w postępowaniu grupowym zob. ustawę z r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44) sądy okręgowe Zalecenie Komisji w sprawie wspólnych zasad dotyczących mechanizmów zbiorowego dochodzenia roszczeń o zaprzestanie bezprawnych praktyk oraz roszczeń odszkodowawczych w państwach członkowskich, dotyczących naruszeń praw przyznanych na mocy prawa Unii (Dz. Urz. UE nr L 201 z , s ) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objęte przepisami prawa krajowego (Dz. Urz. z 2014 r., L 349, s. 1 19) musi być transponowana do

14 8. Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) Art. 267 TFUE: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym: a) o wykładni Traktatów; b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii; W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału. traktaty, rozporządzenia, dyrektywy, decyzje Rady lub Komisji, akty niewiążące, jak zaleceni TS dokonuje interpretacji prawa unijnego w sposób abstrakcyjny; sąd krajowy musi uwzględnić wiążące i ostateczne orzeczenie TS

15 Przebieg postępowania: polski sąd wydaje postanowienie o zadaniu pytania prejudycjalnego (niezaskarżalne!) oraz postanowienie o zawieszeniu postępowania (zaskarżalne), postanowienie zostaje przekazane do TSUE, sekretarz tłumaczy wniosek na wszystkie oficjalne języki UE wniosek zostaje przekazany wszystkim państwom członkowskim, Komisji i ew. Radzie wzmianka o wniosku zostaje opublikowana w Dzienniku Urzędowym, strony, państwa członkowskie i instytucje UE mają prawo przedstawiać pisemne stanowiska w ciągu 2 miesięcy od publikacji, wyrok TSUE zapada po wysłuchaniu rzecznika generalnego i naradzie wyrok TSUE zostaje przesłany sądowi, który wniósł pytanie, wyrok TSUE zostaje opublikowany. Przykład: pytanie SA w Warszawie (VI Wydział) postan r. - w sprawie Biuro podróży Partner Sp. z o.o., Sp. komandytowa w Dąbrowie Górniczej v Prezes UOKiK, sygn. przed TSUE - C-119/15

16 9. Organy regulacyjne 1. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki 2. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej 3. Prezes Urzędu Transportu Kolejowego 4. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego 9.1 Prezes URE Prezes Urzędu Regulacji Energetyki USTAWA z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U j.t. ze zm.) Zadania z zakresu spraw regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji art. 21 i nast. P.e. sektor energetyczny energia elektryczna, gaz, paliwa płynne; od dnia 1 lipca 2007 r. na polskim rynku energetycznym formalnie zaistniały warunki rozwoju wolnej konkurencji

17 9.2. Prezes UKE Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej sektor komunikacji elektronicznej ważny dla postindustrialnej gospodarki opartej na wiedzy, gdzie dostęp do informacji jest jednym z kluczowych zasobów podsektory (jeszcze pod koniec XX w. były to 2 osobne sektory): 1) telekomunikacja (organ regulacyjny Prezes UKE) 2) media elektroniczne (organy regulacyjne KRRiT, Prezes UKE) USTAWA z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U j.t. ze zm.) Art. 189 i nast. sektor pocztowy status operatora publicznego miało państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej Poczta Polska, później Poczta Polska S.A. - spółka Skarbu Państwa (24 lipca 2009 roku Minister Infrastruktury podpisał akt komercjalizacji); została też w 2015 r. wybrana operatorem wyznaczonym i zobowiązana jest do świadczenia powszechnych usług pocztowych. Nie ma już monopolu na przesyłki do 50 g. USTAWA z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (Dz.U )

18 9.3. Prezes UTK Prezes Urzędu Transportu Kolejowego sektor transportu podsektory: a) transport kolejowy, Ad. a). Rynek kolejowego transportu towarów jest na dzień dzisiejszy całkowicie zliberalizowany, z dniem r. nastąpiło pełne otwarcie tego rynku dla przewoźników zagranicznych (dla przewoźników krajowych już w 2002 r.). Od tej daty przedsiębiorstwa kolejowe z innych państw członkowskich mają pełny dostęp do polskiego odcinka Transeuropejskiej Sieci Towarowego Transportu Kolejowego (TERFN). Z początkiem 2010 r. nastąpiło otwarcie rynku dla międzynarodowych przewozów pasażerskich. USTAWA z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U j.t.)

19 9.4. Prezes ULC Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego sektor transportu podsektory: b) lotnictwo cywilne Pod koniec roku 2003 na rynku polskim pojawił się pierwszy tani przewoźnik. Fakt ten zapoczątkował dynamiczny wzrost rynku tzw. tanich linii lotniczych, dochodzący nawet do 200% rocznie, a wzrost przewozów lotniczych ogółem dochodzący do 30% rocznie. Polska, przed globalnym kryzysem, pod względem dynamiki rozwoju tej gałęzi przemysłu zajmowała jedno z czołowych miejsc na świecie. Ważnym aspektem rozwoju sektora lotniczego w Polsce jest również bardzo dynamiczny rozwój lotnisk lokalnych. USTAWA z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz.U j.t. ze zm.)

20 Organy regulacyjne czasem zaliczane są również do nich: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz Komisja Nadzoru Finansowego. europejskie grupy regulatorów (Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla Energii Elektrycznej i Gazu Ziemnego oraz Europejska Grupa Organów Regulacyjnych dla Sieci i Usług Łączności Elektronicznej) przekształcone w organy: 2010 r. - Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) z siedzibą w Rydze 2011 r. - Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) z siedzibą w Lublanie Komisja Europejska związała ze sobą krajowe organy regulacyjne i poddała je swojemu wpływowi; ich powiązanie z pozostałymi organami w państwie uległo dodatkowemu osłabieniu, przy jednoczesnym wzmocnieniu ich powiązań z instytucjami unijnymi.

21 USTAWA O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW - PODSTAWOWE DEFINICJE

22 Zakres ochrony prawnej wg ustawy z dnia o ochronie konkurencji i konsumentów w skrócie u.o.k.k.: 1) podmiotowy (wg ww. ustawy): a) przedsiębiorca (art. 4 pkt 1 u.o.k.k.), b) związek przedsiębiorców (art. 4 pkt 2 u.o.k.k.), c) konsument (art. 4 pkt 12 u.o.k.k.), d) od r. osoba zarządzająca (art. 4 pkt 3a) 2) przedmiotowy a) zakaz praktyk ograniczających konkurencję: porozumień ograniczających konkurencję i nadużywania pozycji dominującej, b) kontrola koncentracji przedsiębiorców i ich związków, c) zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

23 PRZEDSIĘBIORCA: przedsiębiorca w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 4 u.s.d.g. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. 2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.) a także: a) osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizująca lub świadcząca usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 2 u.s.d.g. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.) b) osoba fizyczna wykonująca zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadząca działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,

24 c) osoba fizyczna, która posiada kontrolę (zob. art. 4 pkt 4 u.o.k.k.), nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (zob. art. 2 u.s.d.g.), jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13 u.o.k.k. powyższy punkt wyłącznie na potrzeby koncentracji! Przykład z praktyki: Pan Zygmunt Solorz-Żak, posiadając kontrolę nad Telewizją Polsat, Invest Bankiem, PTE Polsat oraz największą polską platformą cyfrową spółką Cyfrowy Polsat, która oferuje klientom programy radiowe i telewizyjne rozprowadzane drogą satelitarną w ramach płatnych pakietów, a także usługi telefonii komórkowej, postanowił przejąć kontrolę nad spółką Sferia (która świadczy usługi telekomunikacyjne, transmisji danych i dostępu do Internetu). Choćby nie prowadził działalności gospodarczej, podlega przepisom ustawy. Swój zamiar musiał zgłosić Prezesowi UOKiK. d) związek przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 2 u.o.k.k., z wyłączeniem przepisów dot. koncentracji.

25 ZWIĄZEK PRZEDSIĘBIORCÓW: izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, jak również związki tych organizacji (art. 4 pkt 2 u.o.k.k.) np. izby gospodarcze i Krajowa Izba Gospodarcza, izby / cechy rzemieślnicze i Związek Rzemiosła Polskiego, stowarzyszenia, np. stowarzyszenie doradców podatkowych, organy samorządu zawodowego, np. izby lekarsko-weterynaryjne, organizacje pracodawców, w tym federacje / konfederacje pracodawców, [ale nie związki zawodowe!] OSOBA ZARZĄDZAJĄCA: kierujący przedsiębiorstwem, w szczególności osoba pełniąca funkcję kierowniczą lub wchodząca w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy

26 wg u.o.k.k.: 2) przedmiotowy Zakres ochrony prawnej a) zakaz praktyk ograniczających konkurencję: porozumień ograniczających konkurencję i nadużywania pozycji dominującej, b) kontrola koncentracji przedsiębiorców i ich związków, c) zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Z punktu widzenia 2a i 2b zasadnicze znaczenie ma pojęcie rynku (rynku właściwego). Rynek właściwy (art. 4 pkt 9 u.o.k.k.) rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty /rynek produktowy/ oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji /rynek geograficzny/.

27 Przykłady rynków: Rynki lokalne lokalny rynek komunikacji miejskiej na terenie gmin - Bolesławia, Bukowna, Kluczy i Olkusza (XVII Ama 23/06) rynek lokalny usług wypoczynkoworekreacyjnych w zakresie odpłatnego udostępniania wyciągu lub stoku narciarskiego zlokalizowanego w Rąblowie (XVII Ama 14/06) lokalny rynek usług opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych na terenie Gminy Rychwał (XVII Ama 96/06) Rynki krajowe krajowy rynek sprzedaży hurtowej farb, lakierów i wyrobów pomocniczych (III SK 50/13) krajowy rynek w zakresie sprzedaży piwa odbiorcom hurtowym (XVII Ama 86/07) krajowy rynek hurtowy dostarczania płatnych kanałów telewizyjnych o tematyce popularno-naukowej i przyrodniczej w polskiej wersji językowej (XVII Ama 107/07)

28 Ustawa z r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 184 ze zm.) - po dużej nowelizacji obowiązującej od r.; mała wejdzie w życie r. Art. 1 uokik. 1. Ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. 2. Ustawa reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów oraz stosowaniu niedozwolonych postanowień wzorców umów, a także przeciwdziałania antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki, stosowanie niedozwolonych postanowień lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium RP. [jeśli p.o.k. mogą wywierać wpływ na handel między państwami członkowskimi art. 101 albo 102 TFUE, rozp. 1/2003; wymiar wspólnotowy koncentracji co do zasady Komisja Europejska rozp. 139/2004] 3. Ustawa określa także organy właściwe w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów.[prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów]

29 Zakaz praktyk ograniczających konkurencję Treść do slajdów przygotowała: mgr Paulina Korycińska-Rządca

30 Zakaz praktyk Ograniczających konkurencję Zakaz praktyk ograniczających konkurencję obejmuje: zakaz porozumień ograniczających konkurencję, zakaz nadużywania pozycji dominującej.

31 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Podstawa prawna: art. 6 ust. 1 u.o.k.k. oraz art. 101 ust. 1 TFUE Art. 6 ust. 1 u.o.k.k. Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym polegające w szczególności na: ( ) Porozumienia (art. 4 pkt 5 u.o.k.k.): a) umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, b) uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki, c) uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych. Rynek właściwy (art. 4 pkt 9 u.o.k.k.) - rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.

32 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Przesłanki naruszenia zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję: 1) zawarcie przez co najmniej dwóch niezależnych przedsiębiorców porozumienia; 2) celem lub skutkiem porozumienia jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym; 3) porozumienie nie jest objęte wyłączeniami spod zakazu. Paralelne zachowania rynkowe zjawisko dostosowywania się przez przedsiębiorców do działań podejmowanych przez jego konkurentów. Takie zachowania nie są zakazane przez prawo konkurencji, o ile nie są one podejmowane przez przedsiębiorców działających w porozumieniu.

33 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Rodzaje porozumień ograniczających konkurencję: porozumienia horyzontalne porozumienia zawierane pomiędzy podmiotami działającymi na tym samym szczeblu produkcji lub obrotu (porozumienia pomiędzy konkurentami); porozumienia wertykalne porozumienia zawierane pomiędzy przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu (np. pomiędzy producentem a dystrybutorami).

34 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Katalog nazwanych porozumień ograniczających konkurencję (art. 6 ust. 1 u.o.k.k.) - porozumienia polegające na: 1) na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów (porozumienia cenowe i kondycjonalne) Przykład 1.: ustalanie minimalnych cen hurtowych chemii gospodarczej (m.in. płynu do mycia naczyń Ludwik), kosmetyków (ABE) czy pasty do obuwia (Buwi) oraz nawozów ogrodniczych (decyzja Prezesa UOKiK z , DOK - 10/2011 sprawa Inco-Veritas S.A. w Warszawie i in.) porozumienie wertykalne Przykład 2.: ustalenie przez wydawcę z dystrybutorami cen sprzedaży książki Harry Potter i Zakon Feniksa (decyzja Prezesa UOKiK z , RKT- 17/2005) porozumienie wertykalne Przykład 3.: ustalanie cen i innych warunków sprzedaży cementu szarego (decyzja Prezesa UOKiK z r., DOK-7/2009, Lafarge Cement i in) - porozumienie horyzontalne

35 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję 2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji (porozumienia kontyngentowe) Przykład: kontrolowanie i ograniczenie jednemu z dystrybutorów zbytu leku Eprex poprzez ustalenie listy podmiotów, wobec których nie będą podejmowane starania sprzedaży tego leku (decyzja Prezesa UOKiK z r., RWA-13/2004, Johnson & Johnson). 3) podziale rynków zbytu lub zakupu (porozumienia podziałowe) Przykład 1.: uzgodnienie przez przedsiębiorców, że będą powstrzymywali się od sprzedaży farb drukarskich mazistych dla druku offsetowego zakupionych od Flint Group Polska sp. z o.o. klientom odbierających już ten towar od innych przedsiębiorców objętych porozumieniem (decyzja Prezesa UOKiK z , RŁO 63/2013, sprawa Flint Group Polska sp. z o.o. i in.). Przykład 2.: podział rynku nawozów ogrodniczych poprzez zakazanie sprzedaży nawozów do sklepów wielkopowierzchniowych bez zgody producenta (decyzja Prezesa UOKiK z , DOK - 10/2011 sprawa Inco-Veritas S.A. w Warszawie i in.).

36 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję 4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji (porozumienia dyskryminujące) Przykład: przyznanie PHP Brabork sp. z o.o. upustów od nabywanego hurtowo w celu dalszej odsprzedaży od Philips Polska sp. z o.o. sprzętu elektronicznego i sprzętu gospodarstwa domowego wyższych niż przyznane zostały innym kontrahentom (decyzja Prezesa UOKiK z r., DOK 87/06 umorzenie postępowania). 5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy (porozumienia wiązane)

37 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję 6) ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem (porozumienia ograniczające dostęp do rynku) Przykład: przyznanie przez PZPN na rzecz Canal+ prawa wyłączności do transmisji telewizyjnych na żywo meczów piłki nożnej polskiej ligi piłkarskiej na okres 4 lat wraz z zagwarantowaniem Canal+ prawa do przedłużenia umowy wyłączności na kolejny okres na takich samych warunkach (decyzja Prezesa UOKiK z r., DOK-49/06). 7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny (zmowy przetargowe) Przykład: zmowa przetargowa na rynku dostawy pieczywa (decyzja Prezesa UOKiK z r., R K R 1 8 / , sprawa Firma Produkcyjno Usługowa Natex z siedzibą Złotnikach oraz Młyn Malinie Dziewit z Malinia).

38 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Jak ustalić, czy zawarcie przez przedsiębiorców porozumienia narusza zakaz zawierania porozumień ograniczających konkurencję? Pytanie 1.: Czy porozumienie spełnia przesłanki z art. 6 ust. 1 u.o.k.k.?

39 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Pytanie 2.: Czy porozumienie nie korzysta z wyłączenia jako tzw. porozumienie bagatelne (art. 7 ust. 1 u.o.k.k.)? Wyłączone spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję są porozumienia zawierane między: 1) konkurentami - jeżeli ich łączny udział w rynku właściwym, którego dotyczy porozumienie, nie przekracza 5%; 2) przedsiębiorcami, którzy nie są konkurentami - jeżeli udział żadnego z nich w rynku właściwym, którego dotyczy porozumienie, nie przekracza 10%. Zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję nie stosuje się również, w przypadku gdy określone powyżej udziały w rynku właściwym nie zostały przekroczone o więcej niż dwa punkty procentowe w okresie dwóch kolejnych lat kalendarzowych w czasie trwania porozumienia (art. 7 ust. 2 u.o.k.k.). Uwaga: wyłączenia nie stosuje się do tzw. hard core restrictions, tj.: - porozumień cenowych i kondycjonalnych (art. 6 ust. 1 pkt 1 u.o.k.k.); - porozumień kontyngentowych (art. 6 ust. 1 pkt 2 u.o.k.k.); - porozumień podziałowych (art. 6 ust. 1 pkt 3 u.o.k.k.); - zmowy przetargowej (art. 6 ust. 1 pkt 7 u.o.k.k.).

40 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Pytanie 3.: Czy porozumienie podlega wyłączeniu grupowemu (na podstawie rozporządzenia wykonawczego wydanego w oparciu art. 8 ust. 3 u.o.k.k.)? Wydane dotychczas rozporządzenia dotyczą: - porozumień dotyczących transferu technologii - porozumień specjalizacyjnych i badawczo-rozwojowych - porozumień, zawieranych między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność ubezpieczeniową - porozumień wertykalnych (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 marca 2011 r. w sprawie wyłączenia niektórych rodzajów porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję, Dz.U. z 2014, nr 1012).

41 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Pytanie 4.: Czy porozumienie podlega wyłączeniu indywidualnemu (art. 8 ust. 1 u.o.k.k.)? Przesłanki wyłączenia indywidualnego (łączne spełnienie): 1) przyczyniają się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego lub gospodarczego; 2) zapewniają nabywcy lub użytkownikowi odpowiednią część wynikających z porozumień korzyści; 3) nie nakładają na zainteresowanych przedsiębiorców ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów; 4) nie stwarzają tym przedsiębiorcom możliwości wyeliminowania konkurencji na rynku właściwym w zakresie znacznej części określonych towarów. Ciężar dowodu spoczywa na przedsiębiorcy! art. 8 ust. 2 u.o.k.k. Przykład: decyzja Prezesa UOKiK z r., RKT-33/2011, Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich na Rzece Dunajec w Sromowcach Niżnych.

42 Zakaz POROZUMIEŃ Ograniczających konkurencję Odpowiedzialność za naruszenie zakazu z art. 6 ust. 1 u.o.k.k. ponosi: 1) przedsiębiorca, będący stroną porozumienia ograniczającego konkurencję 2) osoba zarządzająca art. 6a u.o.k.k. (obowiązujący od r.) W przypadku stwierdzenia naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-6 ustawy lub w art. 101 ust. 1 lit. a-e Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, odpowiedzialności podlega również osoba zarządzająca, która w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia tych zakazów umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez tego przedsiębiorcę wymienionych zakazów. Osoba zarządzająca (art. 4 ust. 3a u.o.k.k.) - kierujący przedsiębiorstwem, w szczególności osoba pełniąca funkcję kierowniczą lub wchodząca w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy.

43 Zakaz NADUŻYWANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ Podstawa prawna: art. 9 ust. 1 u.o.k.k. oraz art. 102 TFUE Art. 9 ust. 1 u.o.k.k. Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. Pozycja dominująca (art. 4 pkt 10 u.o.k.k.) pozycja przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%. Posiadanie pozycji dominującej nie jest zakazane. Zakazane jest jej nadużywanie. Zakaz nadużywania pozycji dominującej nie podlega wyłączeniom.

44 Zakaz NADUŻYWANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na (art. 9 ust. 2 u.o.k.k.): 1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów Przykład: narzucanie nieuczciwych cen za przejazd płatnym odcinkiem autostrady A-4 Katowice-Kraków w wysokości określonej w cenniku opłat w czasie remontu tego odcinka autostrady powodującego znaczne utrudnienia w ruchu pojazdów (decyzja Prezesa UOKiK z , RKT-9/2008, Stalexport Autostrada Małopolska, wyrok SN z r., III SK 44/11). 2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów; Przykład: odmowa sprzedaży gazu ziemnego na zasadach umowy kompleksowej na rzecz przedsiębiorcy zamierzającego dokonywać dalszej odsprzedaży (decyzja Prezesa UOKiK z , DOK-2/2012 sprawa PGNiG w Warszawie).

45 Zakaz NADUŻYWANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ 3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji Przykład: stosowanie w podobnych umowach o udostępnienie miejsc postojowych na terenie dworca autobusowego w Łomży uciążliwych i niejednolitych cen za wjazd na w/w dworzec, stwarzając tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji (decyzja Prezesa UOKiK z , RLU 16/2012 sprawa PKS Łomża). 4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy Przykład: uzależnienie wyrażenia zgody na udostępnienie nieruchomości Spółdzielni przedsiębiorcom świadczącym usługi telewizji kablowej od wpłacenia kwoty z przeznaczeniem na cele działalności społeczno-kulturalnej Spółdzielni (decyzja Prezesa UOKiK z r., RLU-19/2005, SM im. W. Łukasińskiego).

46 Zakaz NADUŻYWANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ 5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji Przykład 1.: przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji przejawiające się w stosowaniu rażąco niskich cen biletów jednorazowych na liniach komunikacyjnych (decyzja Prezesa UOKiK z r., RBG-51/2013 sprawa Arriva sp. z o.o.). Przykład 2.: przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji poprzez wprowadzenie z dniem r. uprawnienia PKP Cargo S.A. do odmowy podpisywania umów specjalnych z przedsiębiorcami uznanymi za konkurentów PKP Cargo S.A. (decyzja Prezesa UOKiK z r., DOK-5/2015 sprawa PKP Cargo S.A.).

47 Zakaz NADUŻYWANIA POZYCJI DOMINUJĄCEJ 6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści; Przykład: zobowiązanie - w zamian za umożliwienie przyłączenia do sieci osób, zamierzających wybudować z własnych środków finansowych odcinki ww. sieci, do: zrzeczenia się wszelkich praw i roszczeń, poza określonymi w zawieranej umowie przyłączenia, które tym osobom przysługują lub będą przysługiwać w związku z budową sieci, nieodpłatnego lub za jednorazowym wynagrodzeniem w wysokości 1 zł przekazania wybudowanych odcinków ww. sieci na majątek Gminy Świeszyno, wyrażenia zgody na nieodpłatne ustanowienie służebności przesyłu (decyzja Prezesa UOKiK z , RGD - 12/2015 sprawa Gminy Świeszyno). 7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych. Przykład: na przyjęcie przez Dolnośląski Oddział Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia dyskryminacyjnych kryteriów rozdziału środków finansowych dla nowych świadczeniodawców, zawierających umowy (decyzja Prezesa UOKiK z , RWR Nr 42/2013 sprawa NFZ).

48 SKuTKI NARUSZENIA ZAKAZU PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH KONKURENCJĘ 1) cywilnoprawne: - porozumienia ograniczające konkurencję oraz czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części nieważne z mocy prawa (art. 6 ust. 2 u.o.k.k. oraz art. 9 ust. 3 u.o.k.k.); 2) administracyjnoprawne: a) decyzja Prezesa UOKiK: - o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję (art. 10 ust. 1 u.o.k.k.) oraz ewentualnie nakazująca zaniechania jej stosowania (art. 10 ust. 2 u.o.k.k.) lub tzw. środki zaradcze (art. 10 ust. 4 u.o.k.k. środki behawioralne; art. 10 ust. 5 u.o.k.k. środki strukturalne) ALBO - zobowiązująca przedsiębiorcę do wykonania określonych zobowiązań (art. 12 ust. 1-4 u.o.k.k.) bez kary pieniężnej, b) kara pieniężna.

49 Zakaz praktyk ograniczających konkurencję Rodzaj rozstrzygnięcia decyzja o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i ewentualnie nakazująca zaniechanie jej stosowania decyzja zobowiązująca przedsiębiorcę do wykonania proponowanych przez niego zobowiązań do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków decyzja o umorzeniu postępowania w przypadku niestwierdzenia praktyki ograniczającej konkurencję postanowienie o umorzeniu postępowania z uwagi na przejęcie sprawy przez Komisję Europejską postanowienie o umorzeniu postępowania z uwagi na rozstrzygnięcie sprawy przez właściwy organ ochrony konkurencji państwa członkowskiego Unii Europejskiej Opracowanie własne. Podstawa prawna art. 10 u.o.k.k. art. 12 u.o.k.k. art. 83 u.o.k.k. w zw. z art. 105 k.p.a. art. 75 ust. 1 pkt 3 u.o.k.k. art. 75 ust. 2 u.o.k.k.

50 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Treść do slajdów przygotowała: mgr Paulina Korycińska-Rządca

51 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Rys historyczny Rezolucja Rady z dnia 14 kwietnia 1975 r. w sprawie wstępnego programu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w kwestii polityki ochrony i informowania konsumentów (Dz.U. C 92 z , str. 1.) pierwszy program UE dotyczący ochrony konsumentów. Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów został w Polsce wprowadzony w związku z implementacją dyrektywy 98/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów (Dz.U. L 166 z , s. 51) i obowiązuje od r. Obecnie obowiązuje dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/22/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów (Dz.U. L 110 z , str ), którą w Polsce implementuje u.o.k.k.

52 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Podstawa prawna: art. 24 ust. 1 u.o.k.k. art. 24 ust. 1 u.o.k.k. Zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów nie stanowią praktyk ograniczających konkurencję, ale mają antykonsumencki charakter. Przesłanki naruszenia zakazu (art. 24 ust. 2 u.o.k.k. w brzmieniu obowiązującym od r.): 1) zachowanie przedsiębiorcy (działanie lub zaniechanie); 2) sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami; 3) godzące w zbiorowe interesy konsumentów (także zagrażające). Ciężar dowodu spoczywa na Prezesie UOKiK.

53 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Zbiorowy interes konsumentów: - interes prawny konsumentów; - zbiorowy odnoszący się do pewnej grupy ludzi lub zbioru rzeczy 1 ; - nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów (art. 24 ust. 3 u.o.k.k.); - przedmiotem ochrony jest interes wszystkich konsumentów, tj. aktualnych oraz potencjalnych. Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest zachowanie przedsiębiorcy godzące w interesy grupy osób, stanowiących określony zbiór (wyrok SN z r., III SK 27/07). 1 słownik języka polskiego PWN.

54 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Przez praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów rozumie się w szczególności (art. 24 ust. 2 u.o.k.k.): 2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji - zachowanie takie godzi w prawo konsumenta do informacji o przedmiocie i warunkach skorzystania z oferty przedsiębiorcy; - przepis ten nie nakłada na przedsiębiorców obowiązków informacyjnych, dopuszczenie się tej praktyki wymaga naruszenia obowiązków informacyjnych przewidzianych w przepisach szczególnych; - ocenia się nie tylko zakres przekazanych konsumentowi informacji, ale również i sposób ich przekazania.

55 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów 2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji Przykład: nieokreślenie przez FedEx Express Polska sp. z o.o. we wzorcu umownym warunków wykonywania i korzystania z usług pocztowych w zakresie m.in. uprawnień nadawcy lub adresata w przypadku utraty, ubytku zawartości lub uszkodzenia przesyłki pocztowej (decyzja Prezesa UOKiK z r., RWA-11/2015, sprawa FedEx Express Polska sp. z o.o.). Przykład: przekazywanie konsumentom w trakcie rozmów telefonicznych nieprawdziwych lub wprowadzających konsumentów w błąd informacji dotyczących oferty Novum S.A. (decyzja Prezesa UOKiK z r., DDK 29/2015, sprawa Novum S.A.).

56 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów 3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji nieuczciwe praktyki rynkowe ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 3) art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.

57 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów nieuczciwe praktyki rynkowe Przykład: pominięcie w reklamach pożyczki w 15 min. informacji, od jakiego momentu liczony jest czas na dostarczenie pieniędzy na konto konsumenta (decyzja Prezesa UOKiK z r., RWA- 29/2015, sprawa Vivus Finance sp. z o.o. ). Przykład: zamieszczanie na paragonach fiskalnych wydawanych konsumentom po dokonaniu zakupów informacji: Paragon jest niezbędny do reklamacji (decyzja Prezesa UOKiK z r., RBG - 7/2015, sprawa Auchan Polska sp. z o.o.).

58 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów czyny nieuczciwej konkurencji ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2003 r., Nr 153 poz. 1503) art. 3 ust. 1 u.z.k. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Nie każdy czyn nieuczciwej konkurencji narusza interesy konsumentów! Prezes UOKiK może podejmować działania w oparciu o art. 24 ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. jedynie, gdy czyn nieuczciwej konkurencji narusza interesy konsumentów.

59 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów czyny nieuczciwej konkurencji Przykład: stosowanie opłaty za obsługę w domu, opłaty przygotowawczej i dodatkowej opłaty przygotowawczej, których wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ich ramach (decyzja Prezesa UOKiK z , RWA- 2/2015, sprawa Provident Polska S.A.).

60 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów 4) proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru (tzw. misselling) Praktyka nazwana, która będzie obowiązywała od r.

61 Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów 1) stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 k.p.c. Przepis zostanie uchylony z dniem r. na mocy ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1634), ALE do spraw, w których przed dniem r. wytoczono powództwo o uznanie postanowień wzorców umów za niedozwolone będzie nadal stosowany, nie dłużej jednak niż przez 10 lat od dnia wejścia wżycie ustawy nowelizującej, tj. nie dłużej niż do dnia r.

62 ZAKAZ PRAKTYK NARUSZAJĄCYCH ZBIOROWE INTERESY KONSUMENTÓW Rodzaj rozstrzygnięcia decyzja o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazująca zaniechanie jej stosowania (kara pieniężna) decyzja o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzająca zaniechanie jej stosowania (kara pieniężna) decyzja zobowiązująca przedsiębiorcę do wykonania proponowanych przez niego zobowiązań do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zakończenia naruszenia zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub usunięcia skutków tego naruszenia decyzja o umorzeniu postępowania w przypadku niestwierdzenia naruszenia zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Opracowanie własne. Podstawa prawna art. 26 ust. 1 u.o.k.k. art. 27 ust. 2 u.o.k.k. art. 28 ust. 1 u.o.k.k. art. 83 u.o.k.k. w zw. z art. 105 k.p.a.

63 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Postępowania wszczęte do dnia r. Art k.p.c. właściwość: Sąd Okręgowy w Warszawie - sąd ochrony konkurencji i konsumentów postępowanie sądowe szeroki krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia powództwa o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone(art k.p.c.): - każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem, - pozarządowa organizacja konsumencka, - zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach UE do wszczęcia takiego postępowania, - powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz - Prezes UOKiK.

64 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Postępowania wszczęte do dnia r. termin: do 6 miesięcy od zaniechania stosowania postanowienia wzorca umowy (art k.p.c.) niejasny zakres rozszerzonej prawomocności: wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru (art k.p.c.) co to znaczy? odpis prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo sąd przesyła Prezesowi UOKiK, który prowadzi jawny rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (art k.p.c.).

65 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone dostępny jest na stronie internetowej UOKiK: Liczba wpisów: 6356 (według stanu na r.) Rok Liczba spraw w SOKiK Na podstawie Ewidencji spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego w sądach okręgowych w latach , dostępnej na: ( ).

66 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Przykłady postanowień uznanych za niedozwolone: Wszelkie spory mogące wyniknąć z tytułu realizacji umowy będą rozstrzygnięte polubownie, a w razie nie dojścia do porozumienia przez właściwe przepisy kodeksu cywilnego. (wyrok SOKiK z r., sygn. akt XVII AmC 339/09; branża turystyczna) Sądem właściwym do rozstrzygania sporów wynikających z niniejszej umowy jest sąd właściwy miejscowo dla siedziby Sprzedającego. (wyrok SOKiK z r., sygn. akt XVII AmC 5634/11; branża handlu elektronicznego) Podstawą przyjęcia reklamacji jest dowód zakupu towaru (paragon fiskalny lub faktura VAT). (wyrok SOKiK z r., sygn. akt XVII AmC 3998/12; branża handlu elektronicznego) Kurierem.pl zastrzega sobie prawo do wprowadzania zmian w niniejszym regulaminie. (wyrok SOKiK z r., sygn. akt XVII AmC 2804/12; branża innych usług)

67 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Postępowania wszczęte począwszy od r. Art. 99a 99f u.o.k.k. właściwość: Prezes UOKiK postępowanie administracyjne wszczynane z urzędu. zawiadomienie o podejrzeniu naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień umownych może złożyć: konsument, rzecznik konsumentów, Rzecznik Ubezpieczonych, organizacja konsumencka lub zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach UE do wszczęcia postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone; zawiadomienie nie wiąże Prezesa UOKiK (art. 99a ust. 1 u.o.k.k.).

68 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Postępowania wszczęte począwszy od r. Prezes UOKiK może dopuścić do udziału w postępowaniu w charakterze podmiotu zainteresowanego podmiot uprawniony do złożenia zawiadomienia, jeżeli uzna, że udział takiego podmiotu w postępowaniu może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy (art. 99c ust. 1 u.o.k.k.). czas trwania postępowania: 4 miesiące, a w sprawie szczególnie skomplikowanej nie dłużej niż w terminie 5 miesięcy od dnia wszczęcia (art. 99e u.o.k.k.). przedawnienie: nie wszczyna się postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 3 lata (art. 99f u.o.k.k.).

69 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Postępowania wszczęte począwszy od r. rozszerzona skuteczność decyzji o uznaniu postanowienia wzorca za niedozwolone: prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji (art. 23d u.o.k.k.).

70 Postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Decyzje w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone Rodzaj rozstrzygnięcia decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazująca jego wykorzystywania (kara pieniężna) decyzja zobowiązująca przedsiębiorcę do wykonania proponowanych przez niego zobowiązań do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zakończenia naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień umownych lub usunięcia skutków tego naruszenia decyzja o umorzeniu postępowania w przypadku niestwierdzenia naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień umownych Podstawa prawna art. 23b ust. 1 u.o.k.k. art. 23c ust. 1 u.o.k.k. art. 83 u.o.k.k. w zw. z art. 105 k.p.a. Opracowanie własne.