Kod ucznia Data urodzenia ucznia Dzień miesiąc rok Wojewódzki Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjów Instrukcja dla ucznia ETAP SZKOLNY Rok szkolny 2016/2017 1. Sprawdź, czy test zawiera 11 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś Komisji. 2. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania. 3. Pisz czytelnie i używaj tylko długopisu lub pióra z czarnym lub niebieskim tuszem/atramentem. Nie używaj korektora. 4. Test, do którego przystępujesz, zawiera 30 zadań. Wśród nich są zadania zamknięte (15) i zadania otwarte wymagające krótkiej oraz dłuższej odpowiedzi (15). 5. Do każdego zadania zamkniętego zaproponowano cztery odpowiedzi, oznaczone literami: A, B, C, D. Wybierz tylko jedną odpowiedź i zamaluj długopisem odpowiednią kratkę (do kodowania odpowiedzi nie można używać ołówka) z odpowiadającą jej literą na karcie odpowiedzi, np. gdy wybrałeś odpowiedź A : Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeśli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź: Za każdą poprawnie udzieloną odpowiedź otrzymasz jeden punkt, a za odpowiedzi błędne lub brak odpowiedzi zero punktów. 6. W zadaniach otwartych, zapisz pełne rozwiązania starannie i czytelnie w miejscach wyznaczonych przy poszczególnych zadaniach. Pamiętaj, że pominięcie argumentacji lub istotnych obliczeń w rozwiązaniu zadania otwartego może spowodować, że za to rozwiązanie nie będziesz mógł dostać pełnej liczby punktów. Pomyłki przekreślaj (nie stosuj korektora). 7. Redagując odpowiedzi do zadań, możesz wykorzystać miejsca opatrzone napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane. 8. Możesz korzystać z układu okresowego pierwiastków, tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie, kalkulatora prostego. 9. Podczas trwania konkursu nie możesz korzystać ani z pomocy naukowych ani podpowiedzi kolegów narażasz ich i siebie na dyskwalifikację. Nie wolno Ci również zwracać się z jakimikolwiek wątpliwościami do członków Komisji. 10. Do etapu wojewódzkiego zakwalifikują się uczniowie, którzy zdobędą co najmniej 74% punktów, czyli 37 punktów. 11. Na udzielenie odpowiedzi masz 100 minut. 12. Do końca przysługującego Ci czasu nie możesz opuścić sali, aby nie przeszkadzać innym uczniom. Życzymy Ci powodzenia! Wypełnia Komisja (po rozkodowaniu prac) Imię i nazwisko ucznia Uczeń uzyskał:.. /50 pkt.
Część I 1. Pierwiastek X leży w czwartym okresie układu okresowego pierwiastków, tworzy tlenek XO 3. Jego atom może pobrać dwa elektrony przekształcając się w prosty jon. Pierwiastkiem X jest: A. brom C. siarka B. selen D. arsen 2. W celu otrzymania miedzi uczeń zmieszał w probówce sproszkowany węgiel z tlenkiem miedzi(ii). Probówkę zakrył korkiem z rurką, której koniec umieścił w wodzie wapiennej. Zawartość mocno ogrzał posługując się palnikiem gazowym. Po pewnym czasie zawartość probówki przybrała barwę czerwono-brunatną. Woda wapienna wyraźnie zmętniała. Wybierz poprawnie sformułowany wniosek z tego doświadczenia. A. W wyniku reakcji powstała miedź, wydzielił się tlenek węgla (II), jest to proces egzoenergetyczny. B. W wyniku reakcji powstała miedź, wydzielił się tlenek węgla (II), jest to proces endoenergetyczny. C. W wyniku reakcji powstała miedź, wydzielił się tlenek węgla (IV), jest to proces egzoenergetyczny. D. W wyniku reakcji powstała miedź, wydzielił się tlenek węgla (IV), jest to proces endoenergetyczny. 3. Sześć cząsteczek pewnego tlenku azotu reaguje z ośmioma cząsteczkami amoniaku, w wyniku czego powstaje siedem cząsteczek azotu i dwanaście cząsteczek wody. Wyjściowym tlenkiem azotu jest: A. NO B. NO 2 C. N 2 O 5 D. N 2 O 4. Która z wymienionych niżej wielkości lub właściwości rośnie zgodnie z kierunkiem strzałki dla podanych pierwiastków? Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl A. Zdolność do reakcji z tlenem. B. Zdolność do reakcji z wodą. C. Wartościowość względem wodoru. D. Wartościowość względem tlenu. 5. W związku chemicznym Na x S y O z stosunek liczby atomów x : y = 1 : 1, a x : z = 2 : 3. Tym związkiem jest: A. Na 2 S 2 O 3 C. Na 2 SO 4 B. Na 2 SO 3 D. Na 2 S 2 O 4 Strona 2 z 11
6. Wybierz zapis atomu, w którym suma liczby protonów i elektronów wynosi 58. A. C. B. D. 7. Woda nie jest produktem reakcji: A. kwasu z wodorotlenkiem C. kwasu z tlenkiem metalu B. wodorotlenku z tlenkiem niemetalu D. tlenku metalu z tlenkiem niemetalu 8. Uczeń ma za zadanie rozróżnić zawartości probówek, w których znajdują się osobno: azotan(v) glinu i siarczan(vi) glinu. Której z wymienionych niżej substancji powinien użyć? A. chlorku miedzi(ii) C. wodorotlenku sodu B. chlorku baru D. kwasu solnego 9. Do trzech probówek z wodą dodano substancje będące ciałami stałymi o barwie białej. Do pierwszej SiO 2, do drugiej CaO, do trzeciej P 4 O 10. W której probówce/probówkach uzyskano roztwór o ph < 7? A. Tylko w trzeciej C. Tylko w drugiej B. W pierwszej i trzeciej D. W pierwszej i drugiej 10. Poniżej podano pary substratów. W którym przypadku w wyniku reakcji nie wydzieli się gaz? A. Kwas solny i siarczek miedzi(ii) B. Kwas bromowodorowy i żelazo C. Tlenek żelaza(iii) i kwas siarkowy(vi) D. Lit i woda 11. Aby otrzymać wodorotlenek miedzi(ii) należy zmieszać: A. miedź i wodę C. tlenek miedzi(ii) i wodę B. miedź i wodorotlenek sodu D. chlorek miedzi(ii) i wodorotlenek sodu 12. Uczeń ma za zadanie otrzymać roztwór właściwy (rzeczywisty). Powinien zmieszać z wodą: A. siarczan(vi) glinu C. siarczek miedzi(ii) B. fosforan(v) wapnia D. siarczan(vi) baru 13. Która para jonów nie posiada identycznej konfiguracji elektronowej? A. S 2- i K + C. Cl - i Na + B. F - i Mg 2+ D. S 2- i Ca 2+ Strona 3 z 11
14. Uczeń ma do dyspozycji po 5 g każdej z podanych niżej soli. Której z nich powinien użyć, aby po zmieszaniu jej z 100 g wody otrzymać mieszaninę niejednorodną? A. Chlorku glinu C. Siarczanu(VI) cynku B. Siarczku miedzi(ii) D. Azotanu(V) żelaza(iii) 15. W którym z napisanych niżej zdań wkradł się błąd? A. Sód reaguje z wodą wolniej niż potas. B. W wyniku spalania siarki nie otrzymamy SO 3. C. W powietrzu jest 78% objętościowych tlenu i 21% objętościowych azotu. D. Wodór można zbierać w probówce odwróconej dnem do góry. BRUDNOPIS DO CZĘŚCI I Strona 4 z 11
CZĘŚĆ II ZADANIE 16 (2 pkt.) przyznane punkty razem Zapisz w tabeli konfigurację elektronową podanych jonów. jony kation sodu anion siarczkowy konfiguracja elektronowa ZADANIE 17 (1 pkt.) przyznano Oceń poprawność poniższych zdań. Zaznacz np. obrysowując kółkiem literę P, jeśli zdanie uznajesz za prawdziwe, lub F gdy uważasz je za nieprawdziwe. Twierdzenia prawda fałsz 1 Atomy pierwiastków należących do tej samej grupy mają ten sam ładunek jądra. 2 Liczba powłok elektronowych w atomie danego pierwiastka jest równa numerowi okresu, do którego należy pierwiastek. 3 Atomy pierwiastków należących do tej samej grupy układu okresowego mają taką samą liczbę elektronów walencyjnych. P P P F F F ZADANIE 18 (2 pkt.) przyznane punkty razem Podaj dwa różne sposoby postępowania w celu otrzymania roztworu nasyconego pewnej soli z roztworu nienasyconego tej soli. Zakładamy, że rozpuszczalność tej substancji rośnie wraz ze wzrostem temperatury. Sposób I:. Sposób II: ZADANIE 19 (2 pkt.) przyznane punkty razem Reakcję kwasu bromowodorowego z glinem ilustruje równanie: 2Al + 6HBr 2AlBr 3 + 3H 2 Oblicz, ile gramów glinu może przereagować z roztworem zawierającym 21,6 g kwasu bromowodorowego. Obliczenia: Odpowiedź:. Strona 5 z 11
ZADANIE 20 (3 pkt.) przyznane punkty razem Masz do dyspozycji substancje chemiczne, które możesz wykorzystać jako substraty. MgCO 3 Cl 2 H 2 SO 4 Mg Napisz równania reakcji, z których każda należy do innego typu reakcji. Typ reakcji 1 Reakcja syntezy 2 Reakcja analizy 3 Reakcja wymiany Równania reakcji procesów chemicznych..... ZADANIE 21 (2 pkt.) przyznane punkty razem Hydraty to specyficzne sole, które krystalizują wiążąc cząsteczki wody, np. CuSO 4 5H 2 O, CaCl 2 6H 2 O. Węglan sodu też tworzy hydrat, w którym woda stanowi 62,94% jego masy. Ustal wzór hydratu stosując odpowiednie obliczenia. Obliczenia: Wzór hydratu: ZADANIE 22 (1 pkt.) przyznano Uczeń ma za zadanie z węglanu wapnia otrzymać stały chlorek wapnia (kryształy). Ma do dyspozycji: grudki węglanu wapnia, kwas solny o stężeniu 5% i odpowiedni sprzęt laboratoryjny. Podpowiedz jak to wykonać. Opisz kolejne etapy postępowania wymieniając odczynniki i potrzebny sprzęt. Strona 6 z 11
ZADANIE 23 (1 pkt.) przyznano Podane substancje podziel ze względu na występujący w nich rodzaj wiązania. N 2, HCl, LiF Wiązanie jonowe Wiązanie kowalencyjne niespolaryzowane Wiązanie kowalencyjne spolaryzowane.. ZADANIE 24 (1 pkt.) przyznano Uczniowie mieli za zadanie przygotować 150 g 4 procentowego roztworu soli kuchennej. Wykonali polecenie następująco: Uczeń A: zważył na wadze naczynko wagowe. Jego masa wyniosła 3,5 g. Wsypał do naczynka tyle soli, aby łączna masa wyniosła 9,5 g. Odmierzył w cylindrze miarowym 144 cm 3 wody i zmieszał składniki w zlewce. Uczeń B: zważył na wadze naczynko wagowe. Jego masa wyniosła 2,8 g. Wsypał do naczynka tyle soli, aby łączna masa wyniosła 8,8 g. Odmierzył w cylindrze miarowym 150 cm 3 wody i zmieszał składniki w zlewce. Uczeń C: zważył na wadze naczynko wagowe. Jego masa wyniosła 3,3 g. Wsypał do naczynka tyle soli, aby łączna masa wyniosła 9,3 g. Zważył pustą zlewkę. Jej masa wyniosła 12 g. Wlał do tej zlewki tyle wody, aby łączna masa wyniosła 156 g. Do zlewki z wodą wsypał wcześniej odważoną sól i wymieszał składniki. Który z uczniów nie uzyskał roztworu o zakładanym stężeniu? Swój wybór uzasadnij. ZADANIE 25 (2 pkt.) przyznane punkty razem Po odparowaniu wody z 50 cm 3 nasyconego roztworu NaCl uzyskanego w temperaturze 20ºC wykrystalizowało 15,56 g soli. Gęstość tego roztworu wynosiła 1,197 g/cm 3. Oblicz rozpuszczalność NaCl w podanej temperaturze. Obliczenia: Odpowiedź: Strona 7 z 11
ZADANIE 26 (3 pkt.) przyznane punkty razem Zapisz w postaci jonowej pełnej podane równania reakcji: a) azotan(v) magnezu + fosforan(v) potasu fosforan(v) magnezu + azotan(v) potasu b) wodorotlenek glinu + kwas solny chlorek glinu + woda c) wodorotlenek baru + kwas siarkowy(vi) siarczan(vi) baru + woda ZADANIE 27 (2 pkt.) przyznane punkty razem Do 120 cm 3 wody wsypano 10 g P 4 O 10. Powstał roztwór kwasu fosforowego(v). Oblicz stężenie procentowe tego roztworu. P 4 O 10 + 6H 2 O 4H 3 PO 4 Obliczenia: Odpowiedź: ZADANIE 28 (3 pkt.) przyznane punkty razem Biorąc pod uwagę położenie podanych pierwiastków w układzie okresowym, ustal wartościowość tych pierwiastków względem tlenu i względem wodoru. Uzupełnij tabelę wpisując wzory najwyższych tlenków oraz wodorków podanych pierwiastków. 1. 2. 3. Symbol pierwiastka Wzór połączenia z tlenem (najwyższy tlenek) Wzór połączenia z wodorem Se.. B Br Strona 8 z 11
ZADANIE 29 (6 pkt.) przyznane punkty razem Wykonano doświadczenie zgodnie ze schematycznym rysunkiem. roztwór azotanu(v) żelaza(iii) tlenek krzemu(iv) kwas fosforowy(v) z oranżem metylowym I II III roztwór wodorotlenku potasu Jakie obserwacje zanotowano podczas przebiegu doświadczenia? W przypadku wskaźnika (probówka III) podaj jego barwę przed doświadczeniem i po doświadczeniu. Napisz równania reakcji cząsteczkowych zachodzących w poszczególnych naczyniach, dzięki którym obserwujemy efekty reakcji. probówka I: obserwacje:.... Równanie reakcji:.. probówka II: obserwacje:.... Równanie reakcji:.. probówka III: obserwacje:.... Równanie reakcji:.. Strona 9 z 11
ZADANIE 30 (4 pkt.) przyznane punkty razem Napisz równania cząsteczkowe poniższych reakcji. Nie zapomnij dobrać współczynników stechiometrycznych. a) tlenek fosforu(v) + węgiel fosfor + tlenek węgla(iv). b) tlenek ołowiu(iv) + glin tlenek glinu + ołów. c) krzemian sodu + kwas fosforowy(v) kwas krzemowy + fosforan(v) sodu d) azotan(v) potasu azotan(iii) potasu + tlen BRUDNOPIS DO CZĘŚĆI II Strona 10 z 11
KARTA ODPOWIEDZI (do zadań zamkniętych) Kod ucznia Numer zadania Odpowiedzi Liczba punktów (wypełnia komisja) Data urodzenia ucznia 1 2 dzień miesiąc rok 3 4 5 6 (wypełnia komisja) 7 Suma punktów za zadania zamknięte Suma punktów za zadania otwarte 8 9 10 Suma punktów za cały arkusz 11 12 13 14 15 Podsumowanie części II Nr zad. 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 (pkt.) 2 1 2 2 3 2 1 1 1 2 3 2 3 6 4 Przyznane punkty Strona 11 z 11