PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Język łaciński I. Procedury osiągania celów. Formy i metody kształcenia Formy pracy Aby osiągnąć założone cele edukacyjne i wychowawcze, ważne jest zastosowanie różnorodnych form pracy z uczniem. Mają one na celu wzbudzić zainteresowanie przedmiotem, jak również spowodować kształtowanie odpowiednich postaw. 1. Wykład, czyli prezentacja materiału przez nauczyciela podstawą rzetelnego przekazania wiedzy uczniom jest dobre przygotowanie merytoryczne nauczyciela. 2. Indywidualna praca uczniów z tekstem wdraża do samodzielnego uczenia się, kształtuje umiejętność rozumienia czytanego tekstu, analizowania i wyciągania wniosków. 3. Praca w grupach nad tekstem może przybierać różne formy, np.: a. Każda grupa otrzymuje do rozwiązania ten sam problem (gramatyczny lub tłumaczeniowy); wszyscy członkowie grupy uczestniczą w rozwiązaniu zadania. Przedstawiciel grupy prezentuje rozwiązanie zadania. Taka metoda pracy powoduje, że uczniowie dziela się rolami, dyskutują, uczą się odpowiedzialności za całą grupę i poznają zasady współpracy. Forma ta ma duże walory kształcące i wychowawcze, ma pozytywny wpływ na rozwój umysłowy uczniów słabszych, a uczniom dobrym daje motywację do pracy. b. Każda grupa otrzymuje oddzielny problem do rozwiązania (gramatyczny lub tłumaczeniowy). W ten sposób rozwiązuje się większą liczbę zadań. 4. Praca z wykorzystaniem słowników, leksykonów, encyklopedii, komentarzy, czasopism popularno-naukowych (np. Tablice gramatyczne, W. Kopaliƒski, Słownik mitów i tradycji kultury). Uczniowie przyzwyczajają się do zbierania informacji z różnych źródeł 5. Samodzielne przygotowanie przez uczniów wypowiedzi ustnych lub pisemnych związanych z tematykà analizowanych tekstów a dotyczącą kultury antycznej i jej recepcji w czasach nowożytnych i współczesnych. 6. Praca pod kierunkiem nauczyciela. Każdy uczeń pracuje samodzielnie nad rozwiązaniem zadania, ma możliwość korzystania z pomocy nauczyciela. Nauczyciel lepiej poznaje możliwości ucznia. 7. Pogadanka jest to dialog o charakterze sokratycznym, rozmowa z uczniami na dany temat. Sprawdza on rozumienie przez uczniów przeczytanych treści lub prowadzi do rozumienia pewnych pojęć wynikających z analizy tekstów i zdobytej dotychczas wiedzy, zmusza uczestników do samodzielnej pracy umysłowej. Dobrze przygotowana i przeprowadzona pogadanka kształci umiejętność jasnego i poprawnego formułowania myśli, umiejętność argumentowania. Przekazywanie treści kulturowych Istotnym celem w trakcie uczenia języka łacińskiego jest rozwijanie wiedzy o kulturze antycznej. Zadania dotyczące kultury powinny pojawiać się konsekwentnie w nawiązaniu do omawianych tekstów. Opracowując tematy wypowiedzi ustnych lub pisemnych, uczeń może skutecznie przygotować się do pisania eseju wymaganego na maturze. 1
II. Środki dydaktyczne W realizacji programu nauczania i osiągania założonych celów kształcenia niezbędne są różne środki dydaktyczne. Do podstawowych należy oczywiście podręcznik języka łacińskiego, słownik i gramatyka, które każdy uczeń powinien posiadać lub mieć do nich łatwy dostęp. Znacznym ułatwieniem jest podręcznik, w którym znaleźć można teksty z dziedziny kultury antycznej w języku polskim oraz barwne ilustracje odnoszące się do treści tekstów. Nauczyciel języka łacińskiego powinien dysponować dużym księgozbiorem dotyczącym nie tylko samego języka (słowniki, gramatyki, tablice gramatyczne) i kultury antycznej (leksykony, encyklopedie, opracowania historii starożytnej, dziejów literatury, sztuki i filozofii, monografie dotyczące szeroko pojętej kultury śródziemnomorskiej itp.), ale równie pozycjami z późniejszego okresu kultury europejskiej po czasy współczesne, będącymi świadectwem ciągłej recepcji Antyku przez dzieje naszego kontynentu. Wielu uczniów i nauczycieli chętnie skorzysta z coraz bogatszej oferty Internetu. Dzięki tak zgromadzonym środkom możliwa będzie korelacja naszego przedmiotu z wieloma innymi dziedzinami wiedzy szkolnej. III. Przewidywane osiągnięcia uczniów. Uszczegółowienie zapisu w Podstawie programowej 1. Rozumienie i tłumaczenie (z wykorzystaniem słownika) oryginalnych tekstów łacińskich: a. Uczeń opanował elementarne wiadomości konieczne przy tłumaczeniu i analizowaniu przy pomocy słownika oryginalnych tekstów łacińskich (sentencje, teksty preparowane, teksty oryginalne, prozaiczne ), umie poprawnie czytać tekst łaciński, w zakresie fleksji: rozpoznaje i umie określić formy rzeczownikowe i czasownikowe, zna paradygmaty odmian, w zakresie składni: rozpoznaje konstrukcje składniowe, b. Uczeń umie korzystać ze słownika łacińsko-polskiego oraz z podręcznika i gramatyki w pracy nad przekładem i analizą tekstów oryginalnych, c. Uczeń umie dokonywać analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk językowych, e. Uczeƒ umie stawiaç pytania do t umaczonego tekstu i formu owaç odpowiedzi, f. Uczeń zapamiętuje przysłowia i sentencje łacińskie. 2. Analizowanie, interpretowanie i komentowanie tekstów oryginalnych i w przekładach: a. Uczeń potrafi analizować, interpretować i komentować teksty oryginalne i w przekładach, b. Uczeń wykazuje pewien poziom rozumienia tych wiadomości przy analizowaniu i interpretowaniu tekstów, c. Uczeń rozumie przeczytany i przetłumaczony tekst i potrafi wyciągnąć z niego odpowiednie wnioski, d. Uczeń zdobywa umiejętność przekładu tekstu łacińskiego na język polski według reguł poprawności językowej oraz estetyki wypowiedzi. 3. Operatywna znajomość gramatyki łacińskiej: 2
a. Uczeń zna części mowy, b. Uczeń posługuje się formami fleksyjnymi przy tworzeniu wypowiedzi w językułacińskim, d. Uczeń opanował budowę i szyk zdania łacińskiego e. Uczeń zna funkcje składniowe i semantyczne nieosobowych form czasownikowych (infinitivus, participia, gerundium,), f. Uczeń rozróżnia i tłumaczy zdania pojedyncze i współrzędnie złożone, 4. Poprawne stosowanie w wypowiedziach wyrażeń i terminów pochodzących z języków klasycznych: a. Uczeń rozumie znaczenie wyrazów i wyrażeń (np. bona fide, lege artis, argumentum ad hominem, uno animo), 5. Wykorzystywanie znajomości języka łacińskiego do lepszego zrozumienia zjawisk językowych zachodzących w języku polskim i innych językach nowożytnych: a. Uczeń dostrzega związki między wyrazami łacińskimi a pochodzącymi od nich wyrazami języków obcych nowożytnych i języka polskiego, b. Uczeń rozumie wagę znajomości paradygmatów odmian w konfrontacji z językiem polskim i innymi językami, c. Uczeń dostrzega i rozpoznaje łacińskie konstrukcje skladniowe występujące w językach nowożytnych (a.c.i., konstrukcje imiesłowowe, budowa zdania), d. Uczeń umie wykorzystać na lekcjach języków nowożytnych i innych przedmiotów wiedzę zdobytą podczas nauki języka łacińskiego, e. Uczeń zauważa zmienność znaczeń wyrazów i pojęć odnoszących się do różnych zjawisk społecznych i politycznych w ich historycznym rozwoju. 6. Poprawne formułowanie myśli i sądów: a. Uczeń rozumie i umie dobierać odpowiednie słownictwo w poprawnym formułowaniu myśli, b. Uczeń dba o estetykę wypowiedzi, c. Uczeń ma krytyczny stosunek do przeszłości i teraźniejszości oraz umiejętność wartościowania przejawów działalności człowieka na przestrzeni wieków. 7. Dostrzeganie ponadczasowych wartości w dziełach z odległych epok i rozumienie ich znaczenia dla współczesnej kultury polskiej i światowej: a. Uczeń poznaje metodę i wartość uważnego czytania, umiejętność wyboru wartościowej literatury, b. Uczeń dostrzega bogactwo i piękno dóbr kultury antycznej materialnej i duchowej, c. Uczeń zna przeszłość Europy, zwłaszcza te wydarzenia, których skutki trwają do dziś, d. Uczeń rozumie wartość ważnych dla kultury polskiej treści wywodzących się z tradycji śródziemnomorskiej (grecko-rzymskiej), e. Uczeń dostrzega ciągłość rozwoju cywilizacji łacińskiej do czasów współczesnych, f. Uczeń umie pozytywnie ocenić przynależność Polski do łacińskiego kręgu kulturowego i docenić wartości cywilizacyjne wniesione do kultury polskiej, g. Uczeń rozumie mocne i słabe strony demokracji dzięki wiedzy zdobytej z lektury tekstów łacińskich oraz komentarzy popularno-naukowych, h. Uczeń potrafi ocenić rolę wykształcenia u osób publicznych decydujących o życiu społecznym (w antyku i współczesności) 3
IV. Kontrola i ocena pracy ucznia I. Kryteria ogólne Przy ustalaniu oceny z języka łacińskiego brane są pod uwagę: 1. Biegłość w czytaniu tekstu prozaicznego, 2. Znajomość słownictwa odpowiedniego do poziomu nauki języka, 3. Rozwiązywanie zadań leksykalno - gramatycznych, 4. Znajomość form gramatycznych i składni w zakresie przerobionego materiału, 5. Umiejętność analizy formalnej zdania (rozpoznawanie form i struktur gramatycznych) i poprawność tłumaczenia, 6. Umiejętność posługiwania się słownikiem i innymi zalecanymi środkami dydaktycznymi, 7. Umiejętność wypowiedzi ustnej i pisemnej na poznane w trakcie nauki tematy z dziedziny kultury antycznej i jej dziedzictwa w kulturze europejskiej i polskiej, 8. Rozpoznawanie zapożyczeń z języka łacińskiego w języku polskim i językach obcych, II. Zasady oceniania 1.Ocena jest jawna ( wpisywana w dzienniku) zarówno dla ucznia jak i rodzica oraz uzasadniana. 2. Nauczyciel na początku semestru informuje uczniów o zasadach oceniania. III. Formy badania osiągnięć ucznia 1.Obowiązkowe formy kontroli: - wypowiedź ustna, - wypowiedź pisemna: sprawdzian, kartkówka, praca domowa, 2. Nadobowiązkowe formy kontroli: - aktywność na lekcjach, - opracowanie prezentacji tematycznej z kultury antycznej, - wygłoszenie referatu z zakresu kultury antycznej, - udział w konkursach przedmiotowych, - udział w Olimpiadzie Języka Łacińskiego IV. Obowiązkowe formy kontroli: Wypowiedź ustna ma formę indywidualnej rozmowy nauczyciela z uczniem, w czasie której nauczyciel ocenia leksykalno- gramatyczne osiągnięcia ucznia, umiejętności translatorskie oraz wiedzę z zakresu kultury antycznej. Wypowiedź pisemna : -sprawdziany, przynajmniej jeden w ciągu semestru, obejmują pewną opracowaną partię materiału gramatyczno-leksykalnego, 4
sprawdzające umiejętności głównie translatorskie, sprawdziany oceniające znajomość określonej struktury składniowej bądź znajomość leksyki, bądź materiał z zakresu kultury, dwa w ciągu semestru, kartkówka z ostatniej lekcji bądź z jednostkowego dowolnego, ale zapowiedzianego tematu. 1. Uczeń może poprawić niezadawalający go wynik pracy pisemnej w ciągu 2 tygodni. 2. Każdy uczeń uczestniczy w pracy pisemnej, nieobecni w dniu pisania pracy są zobowiązani do jej zaliczenia na najbliższych zajęciach bądź, w przypadku dłuższej usprawiedliwionej nieobecności, ustalenia z nauczycielem terminu zaliczenia. 3. Praca domowa, wypowiedź pisemna z zakresu fleksji bądź składni, wypowiedź ustna omówienie zagadnienia kulturowego lub pamięciowa recytacja tekstu literackiego. 4. Utrata możliwości poprawy oceny niedostatecznej bądź dopuszczającej w wypadku nieobecności nieusprawiedliwionej i nieuczciwości ( korzystanie ze ściąg ) 5. Możliwość zgłoszenia jednego nieprzygotowania w semestrze przed zajęciami ( bez podania powodu ) V. Nadobowiązkowe formy kontroli: Aktywność ucznia na lekcjach polegająca na zabieraniu głosu w dyskusjach, głównie na tematy z zakresu kultury antycznej, na dociekliwości w poznawaniu materiału gramatycznego, wykonywaniu większej niż obowiązkowa liczba zadań domowych. Przygotowanie prezentacji tematycznej z zakresu kultury antycznej, samodzielne poszukiwanie źródeł historycznych, obyczajowych, literackich, opracowanie scenografii, samodzielny pokaz multimedialny, Uczeń przygotowuje się do uczestnictwa w konkursach i olimpiadzie językowej w ramach działalności pozaszkolnej, ale pod kierunkiem nauczyciela. Za udział w finale konkursu lub etapie szkolnym olimpiady otrzymuje ocenę bardzo dobrą, a za zakwalifikowanie się do co najmniej do etapu centralnego ocenę celującą. W przypadku ucznia z przewidywaną oceną bardzo dobrą na koniec semestru bądź roku szkolnego, ocena końcowa zostaje podniesiona do celującej. VI. Ocenianie odpowiedzi ustnej uwzględnia: Czytanie tekstu łacińskiego zgodnie z zasadami wymowy i akcentowania Znajomość form gramatycznych w zakresie morfologii, określanie i odmiana wybranych struktur gramatycznych 5
Rozpoznanie i analizę konstrukcji składniowych Poprawną technikę przekładu zgodna z polskimi formami leksykalnymi Rozumienie sensu czytanego tekstu Znajomość słownictwa łacińskiego w obrębie tekstu Znajomość sentencji łacińskich Wykorzystywanie wiadomości z kultury antycznej Korelację z innymi dziedzinami wiedzy V. Ocena pracy domowej: kontrola bieżąca ćwiczeń gramatyczno-leksykalnych, ocenianie dotyczy dłuższych form wypowiedzi, samodzielny przekład fragmentu tekstu, opracowanie materiału kulturowego. PUŁAP PROCENTOWY OBOWIĄZUJĄCY PRZY DŁUŻSZYCH FORMACH PISEMNYCH : 0% - 39% niedostateczny (1) 40% - 50% dopuszczający (2) 51% - 70% dostateczny (3) 71% - 85% dobry - (4) 86% - 95% bardzo dobry (5) 96%-100% celujący (6) A. Na ocenę celującą uczeń powinien: znać bardzo dobrze, rozumieć i stosować formy gramatyczne w zakresie morfologii i składni łacińskiej, rozumieć i stosować struktury składniowe zdania łacińskiego, wykonywać każdy rodzaj ćwiczeń o dowolnym stopniu trudności, sprawnie korzystać ze środków dydaktycznych, redagować(przy pomocy słownika) spójny i poprawny stylistycznie przekład, wskazywać bazę źródłową wiedzy o antyku oraz percepcji jego dziedzictwa w różnych epokach historycznych, samodzielnie poszukiwać i rozwijać swoje zainteresowania twórcze, przekłady fragmentów dzieł literackich, uczestniczyć w konkursach i Olimpiadzie Języka Łacińskiego, B. Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: znać bardzo dobrze, rozumieć i stosować formy gramatyczne w zakresie morfologii i składni, rozumieć, rozpoznawać i stosować struktury zdania łacińskiego, 6
wykonywać zadania złożone i problemowe, uczestniczyć w różnych formach pracy na lekcji, współpracować z kolegami w rozwiązywaniu zadań, sprawnie korzystać ze środków dydaktycznych, rozumieć sens tekstu i rozpoznawać funkcję poszczególnych jego elementów, poprawnie tłumaczyć, przy pomocy słownika, teksty oryginalne znajdując właściwe polskie odpowiedniki leksykalne, rozumieć treści korelujące z innymi dyscyplinami naukowymi, analizować, interpretować i komentować teksty oryginalne i w przekładach, znać i rozumieć kontynuację tradycji antycznej w różnych aspektach na przestrzeni dziejów, uczestniczyć w konkursach i olimpiadzie na szczeblu szkolnym. C. Na ocenę dobrą uczeń powinien: znać, rozumieć i stosować formy gramatyczne w zakresie morfologii i składni, rozumieć i rozpoznawać strukturę składniową łacińskiego zdania i stosować ją w przekładzie, wykonywać biegle zadania o niewielkim stopniu trudności oraz podejmować samodzielnie trudne zadania, wykonywać zadania ze wszystkimi środkami dydaktycznymi, podręcznik, słowniki, mapy, teksty źródłowe, rozumieć sens tekstu i wyszukiwać informacje szczegółowe, stosować poprawne techniki przekładu, znać dziedziny objęte korelacją z łaciną, umieć analizować i syntetyzować treści z kultury antycznej, D. Na ocenę dostateczną uczeń powinien: znać i rozumieć formy gramatyczne w zakresie morfologii i składni, rozumieć i rozpoznawać strukturę składniową zdania łacińskiego, umieć wykonywać samodzielnie zadania proste, o niewielkim stopniu trudności, sprawnie korzystać z podstawowych środków dydaktycznych, podręcznik i słownik, rozumieć ogólny sens tekstu, oddać w przekładzie ogólny charakter i funkcje tekstu, znać i rozumieć pojęcia, powiedzenia i przysłowia oraz etymologię wyrazów łacińskich, 7
dostrzegać i rozumieć ponadczasowe wartości kultury antycznej dla kultury polskiej i światowej. E. Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: znać elementarne formy gramatyczne w zakresie morfologii i składni, rozumieć i rozpoznawać strukturę składniową zdania łacińskiego, umieć wykonać zadania o niewielkim stopniu trudności, umieć korzystać z podstawowych środków dydaktycznych, zrozumieć ogólny sens tekstu, umieć tłumaczyć i analizować prosty tekst, znać słownictwo w zakresie pozwalającym rozumieć podstawowe pojęcia, `powiedzenia i przysłowia oraz etymologię niektórych wyrazów, znać ogólne wiadomości z kultury antycznej i umieć je zastosować w tłumaczonym tekście. - Nauczanie języka łacińskiego posiada swoją specyfikę-w przeciwieństwie do języków nowożytnych mówienie (komunikacja)nie stanowi elementu nauczania. - Finalista Olimpiady Języka Łacińskiego otrzymuje ocenę najwyższą na koniec nauki przedmiotu. 8