ZAPROSZENIE DO UDZIAŁU W PROJEKCIE: Modelowy system na rzecz integracji społecznej etap: zasadnicza faza testowania Modelu współpracy powiatowego urzędu pracy, ośrodka pomocy społecznej i organizacji pozarządowej w społeczności lokalnej w celu realizacji usługi integracji społeczno-zawodowej 1
SZANOWNI PAŃSTWO Bardzo serdecznie zapraszamy Państwa do aktywnego włączenia się w Projekt innowacyjny mający na celu wypracowanie wzorów trwałej i skutecznej współpracy powiatowych urzędów pracy, ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych w świadczeniu usług w sferze integracji społeczno-zawodowej. Projekt obejmuje swoim zasięgiem cały kraj. DLACZEGO PROJEKT JEST POTRZEBNY? W Polsce nie ma systemu współpracy pomiędzy publicznymi instytucjami pomocy społecznej, rynku pracy i organizacjami pozarządowymi działającymi w sferze integracji społeczno-zawodowej. Współpraca pomiędzy tymi podmiotami bywa podejmowana, ale ma charakter okazjonalny, jest uzależniona od zmiennych motywacji partnerów i nietrwała (np. zamyka się tylko w okresie realizacji projektu PO KL) i skupia się z reguły na wąskim obszarze współpracy (np. tylko na wymianie informacji). Brak systemowych rozwiązań współpracy powoduje, że działania podejmowane przez te trzy rodzaje podmiotów nie są skoordynowane, nie uzupełniają się, za to często się powielają. To z kolei powoduje, że środki finansowe, zasoby ludzkie i instytucjonalne tych podmiotów nie są wykorzystywane w sposób najbardziej efektywny. Odbija się to niekorzystnie na zakresie i jakości usług dla osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Istnieje zatem potrzeba stworzenia i wdrożenia systemowych wzorów (modeli) współpracy instytucji publicznych i organizacji pozarządowych w świadczeniu usług integracji społecznozawodowej. Współpraca Powiatowego Urzędu Pracy, Ośrodka Pomocy Społecznej i organizacji pozarządowej na poziomie gminy daje szansę stworzenia nowej jakości świadczenia usług oraz bardziej efektywnego wykorzystania środków i potencjału, którym dysponują oddzielnie. Dotychczas w Polsce wciąż brakuje dobrych wzorów, wiedzy i doświadczeń w zakresie takiej współpracy. Projekt, do udziału w którym Państwa zapraszamy ma na celu wypracowanie, sprawdzenie w praktyce i upowszechnienie w całym kraju modelu skutecznej i trwałej współpracy instytucji rynku pracy, ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych w świadczeniu usług dla osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Testowany w Projekcie model jest elastyczny i otwarty, co oznacza, że nie narzuca się uczestnikom jednolitego szczegółowego kształtu partnerstwa, lecz oczekuje się, że tworzone partnerstwa i ich działania będą dostosowane do specyficznych warunków konkretnego środowiska lokalnego. Na przykład, skład partnerstwa może, obok trzech kluczowych aktorów, obejmować inne instytucje czy organizacje. Różne mogą też być rozwiązania organizacyjne i podział zadań w partnerstwie. Inicjatywa i kluczowa rola należą w tym zakresie do podmiotów lokalnych. Testowany w Projekcie model współpracy opiera się na założeniu, że będzie funkcjonował w obecnie istniejących warunkach prawno-instytucjonalnych, tak więc jego wdrażanie nie wymaga zmian w tym zakresie. Doświadczenia związane ze stosowanie modelu w ramach projektu pozwolą natomiast sformułować rekomendacje dotyczące tego, co należy zmienić w środowisku prawnym, aby model mógł działać sprawniej oraz aby łatwiej móc go wdrażać i upowszechniać, także w innych obszarach usług w sferze integracji społeczno-zawodowej. JAK UTWORZYĆ PARTNERSTWO NA RZECZ INTEGRACJI SPOŁECZNO-ZAWODOWEJ? Projekt wspiera utworzenie i działanie 16 partnerstw lokalnych, które będą wypracowywały i testowały wzory współpracy instytucji publicznych i organizacji pozarządowych w świadczeniu usług integracji społeczno-zawodowej. Partnerstwa powstaną w wybranej gminie w każdym województwie. Lokalizacje partnerstw zostaną ustalone w drodze otwartego naboru. Proces wyboru lokalizacji partnerstw uczestniczących w Projekcie będzie trwał od kwietnia do lipca 2012 r. 2
Testowany model partnerstwa w świadczeniu usług dla osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym obejmuje współpracę trzech podstawowych podmiotów: powiatowych urzędów pracy, ośrodków pomocy społecznej i organizacji pozarządowych. Każdy z tych trzech partnerów ma różny potencjał, wiedzę, doświadczenia i możliwości działania, które będą wzajemnie uzupełniać się i wzmacniać w ramach współpracy. Bardzo ważne jest włączenie do partnerstwa w formie, która będzie odpowiadała uczestnikom (np. członka partnerstwa bądź obserwatora) samorządu gminnego i powiatowego. Samorząd bowiem odpowiada za zaspokajanie potrzeb mieszkańców (również tych zagrożonych społecznym wykluczeniem), ma instrumenty prawno-instytucjonalne i finansowe, aby te potrzeby zaspokajać, sprawuje również nadzór nad instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej działającymi lokalnie. Utworzenie partnerstwa wymaga zidentyfikowania i pozyskania do współpracy organizacji pozarządowej działającej w sferze społecznej w społeczności lokalnej, w której będzie pracowało partnerstwo. Optymalne jest, gdy organizacja jest zakorzeniona lokalnie, ale możliwa jest również współpraca z organizacją mającą siedzibę poza społecznością lokalną, ale prowadzącą działalność w tej społeczności. Ważnym założeniem testowanego modelu współpracy jest włączanie odbiorców usług osób bezrobotnych zagrożonych wykluczeniem społecznym do kształtowania wzorów działania partnerstwa poprzez formułowanie opinii, ocen i wniosków. Przewidziane są mechanizmy, które zapewnią ten wpływ. W każdym partnerstwie uczestniczyć będzie po 2 pracowników ośrodka pomocy społecznej, powiatowego urzędu pracy i organizacji pozarządowej. Łącznie w 16 partnerstwach na terenie kraju weźmie udział 96 pracowników OPS, PUP i NGO. Praca partnerstw nie wymaga dodatkowych nakładów finansowych. Ich funkcjonowanie opiera się na połączeniu i lepszym wykorzystaniu dzięki współpracy środków finansowych, które są w dyspozycji partnerów. Działanie partnerstw wymaga natomiast zaangażowania zasobów ludzkich partnerów oraz zmian w sposobie i procedurach zarządzania i organizacji podmiotów zaangażowanych we współpracę. Najważniejszym warunkiem niezbędnym dla wprowadzania i działania partnerskiej formy usług jest zatem wola współpracy ze strony kierownictwa PUP, OPS i organizacji pozarządowej. Tworzące się partnerstwa uzyskają wsparcie ze strony Projektu w postaci szkoleń (32 godz. dla partnerstwa) i doradztwa. Dla partnerstw będą przygotowane instrukcje i wzory dokumentów ułatwiające budowę partnerstwa i rozpoczęcie działalności. Proces tworzenia partnerstw i testowania w nich opracowanego systemu współpracy będzie obejmował okres od lipca 2012 r. do czerwca 2013 r. Dla utworzenia partnerstwa potrzebny jest lider ktoś, kto zainicjuje, pozyska partnerów, a następnie pokieruje procesem tworzenia partnerstwa. Testowany model współpracy zakłada elastyczność w zakresie identyfikacji i sposobu wyłonienia lidera partnerstwa. Liderem może być każdy z 3 partnerów. Możliwa jest również inicjująca rola władz samorządowych. Rola lidera jest szczególnie istotna w fazie tworzenia partnerstwa. Każde formujące się partnerstwo powinno wskazać, kto jest liderem, ponieważ jest to niezbędne do komunikacji w tej fazie Projektu. Później, w fazie instytucjonalizacji partnerstwa, tzn. po zawarciu odpowiednich porozumień i umów między partnerami, funkcjonowanie partnerstwa opiera się w większym stopniu na podstawach formalnych. Partnerstwa tworzone będą w oparciu o istniejące podstawy prawne. W szczególności chodzi o przepisy zawarte w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 50 ust.3; art. 24ust.1 pkt 1 i pkt 2), w ustawie o pomocy społecznej (art. 25 ust. 4 i ust. 5) oraz w ustawie o pożytku publicznym i o wolontariacie (art. 5). Formułą najbardziej elastyczną i pojemną jest porozumienie o współpracy, mające formę umowy cywilnoprawnej zawieranej na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego wspólnie lub wielostronnie pomiędzy partnerami. Porozumienie/porozumienia będą dotyczyły zarówno ogólnych zasad współpracy między podmiotami tworzącymi partnerstwo, jak i tam gdzie istnieje odpowiednia podstawa prawna szczegółowych uregulowań dotyczących przekazywania informacji (np. o odbiorcach usługi), udostępniania posiadanych zasobów 3
majątkowych (np. lokalu, środków IT), udostępniania usług (np. pracowników socjalnych, doradców zawodowych, wolontariuszy). Obok porozumienia (porozumień) o współpracy mogą być również zawierane inne rodzaje umów związane z realizacją zadań w ramach partnerstwa (np. umów dotacyjnych czy umów zlecania usług). Najważniejsze decyzje w partnerstwie będzie podejmowało ciało zarządzające złożone z przedstawicieli wszystkich partnerów. Biorąc pod uwagę brak wiedzy, doświadczeń i rozwiązań prawnych, a więc generalnie trudne warunki rozpoczęcia pracy partnerstw, zakłada się, że partnerstwa zaczną działanie od świadczenia jednej wybranej usługi adresowanej do jednej kategorii odbiorców, np. długotrwale bezrobotnych, bezrobotnych do 25 roku życia czy niepełnosprawnych bezrobotnych. Partnerzy przed rozpoczęciem działalności powinni wspólnie zdecydować, jaka będzie ich grupa docelowa i jaka usługa będzie jej dostarczana. W przyszłości, po zdobyciu doświadczenia i utrwaleniu wzorów współpracy, partnerstwa będą mogły rozszerzyć działania aktywizacyjne i integracyjne na inne grupy odbiorców i inne rodzaje usług. Odbiorcy usług muszą się rekrutować z osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych społecznym wykluczeniem i być osobami bezrobotnymi, bo to jest zgodnie z obowiązującym prawem grupa potencjalnych wspólnych odbiorców usług urzędu pracy, ośrodka pomocy społecznej i organizacji pozarządowej. W ramach Projektu każde partnerstwo obejmie usługami aktywizacyjnymi i integracyjnymi grupę 10 odbiorców. Łącznie odbiorcami wsparcia będzie 160 osób bezrobotnych (w tym 70% kobiet i 30% mężczyzn). Każde partnerstwo przed rozpoczęciem świadczenia usług musi przeprowadzić ocenę ex-ante grupy docelowej odbiorców, mającą na celu precyzyjne określenie potrzeb tej grupy i zakresu potrzebnego wsparcia. Metodologia i narzędzia tej oceny zostaną dostarczone przez Projekt. Każda usługa świadczona w partnerstwie musi być oparta o standard, przyjęty wspólnie przez partnerów. Partnerzy nie będą musieli sami wypracowywać standardów, a jedynie za pomocą ekspertów z Projektu adaptować do swoich potrzeb standardy świadczenia usług opracowane w ramach projektu systemowego 1.18 PO KL Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej. Standardy umożliwią porozumienie się partnerów, co do zakresu usługi, zasad i warunków jej świadczenia, stanowić będzie również podstawę do oceny skuteczności i jakości usługi, niezależnie od tego, który z partnerów będzie zaangażowany w jej świadczenie. Standard będzie także istotną informacją dla osób bezrobotnych o tym, czego mogą oczekiwać w ramach świadczonej usługi oraz podstawą do oceny przez nich, jakości tejże usługi. Przed rozpoczęciem świadczenia usług każde partnerstwo musi opracować swój plan działań związanych z wdrażaniem przyjętego standardu oraz budżet działań partnerstwa w okresie testowania modelu współpracy. Wzory tych dokumentów zostaną dostarczone przez Projekt. Ramowy podział ról partnerów w świadczeniu usług (który może być modyfikowany i rozwijany) polega na tym, że PUP i OPS kwalifikują osoby do korzystania z usług oferowanych przez partnerstwo oraz oferują konkretne usługi mieszczące się w sferze ich kompetencji, natomiast organizacja pozarządowa pełni rolę operatora (koordynatora i organizatora) tych usług, dodając również usługi w ramach swoich zasobów. Odbiorcy będą docierali do usługi oferowanej przez partnerstwo dwoma kanałami poprzez PUP oraz OPS. Bezrobotni zgłaszający się do którejkolwiek z tych instytucji wejścia zostaną poddani diagnozie potrzeb (wykorzystującej informacje wymieniane pomiędzy instytucjami należącymi do partnerstwa), będzie przygotowany dla nich indywidualny plan wsparcia, a następnie zostaną skierowani do organizacji pozarządowej operatora usług dostarczanych przez partnerstwo, gdzie otrzymają pakiet zaleconych działań wspierających (świadczonych odpowiednio przez poszczególnych partnerów). Ze względu na ograniczenia nałożone przez prawo o ochronie danych osobowych, wszelkie informacje o odbiorcy i indywidualnym planie wsparcia, potrzebne do zrealizowania usługi będą dostarczane do organizacji pozarządowej bezpośrednio przez samego odbiorcę, który otrzyma je w formie pisemnej w instytucji wejścia. Każdy bezrobotny chcący skorzystać ze wsparcia partnerstwa musi przejść ścieżkę dostępu rozpoczynającą się w jednej 4
z instytucji wejścia. Jeżeli zdarzy się tak, że klient korzystał dotychczas tylko ze wsparcia organizacji pozarządowej, to, aby skorzystać z oferty partnerstwa musi zgłosić się do PUP lub OPS. Ze względu na ograniczenia wynikające z systemów finansowania instytucji rynku pracy oraz instytucji pomocy społecznej nie jest możliwe stworzenie wspólnego, pochodzącego z tych systemów, budżetu partnerstwa przeznaczonego na finansowanie usług. Takie rozwiązanie nie jest również możliwe w ramach porozumień o współpracy czyli umów cywilnoprawnych. W testowanym modelu współpracy zintegrowane (zawierające elementy pochodzące z instrumentarium wszystkich partnerów) usługi będą opłacane z kilku równolegle wykorzystywanych strumieni finansowania. Każdy z partnerów będzie finansował te usługi, które należą do jego ustawowych zadań. Na przykład, samotna bezrobotna kobieta wychowująca dzieci otrzyma pakiet usług, który częściowo finansowany będzie ze środków PUP, częściowo ze środków OPS, a częściowo ze środków NGO (np. projektowych lub z przychodów własnych). Organizacje pozarządowe pełnić będą rolę organizatora i koordynatora pakietu pomocy. JAK BĘDĄ WYKORZYSTANE WYNIKI PRACY PARTNERSTW Przebieg i efekty testowania modelu współpracy zostaną poddane wielostronnej ocenie, w wyniku której powstanie finalna koncepcja modelu. Będzie ona zawierała: model systemu współpracy w świadczeniu usług sferze integracji społecznozawodowej powiatowego urzędu pracy, ośrodka pomocy społecznej i organizacji pozarządowej wraz z instrukcją wdrażania modelu; standardy świadczenia usług w sferze integracji społeczno-zawodowej; rekomendacje dotyczących zmian prawno-instytucjonalnych niezbędnych do sprawniejszego działania modelu i łatwiejszego wdrażania go i upowszechniania oraz integracji działań służb zatrudnienia, służb pomocy społecznej i organizacji pozarządowych. Finalny model będzie upowszechniany i włączany do głównego nurtu polityki społecznej, w zakresie działań na rzecz integracji społeczno-zawodowej osób bezrobotnych. Ze względu na testowanie modelu współpracy na terenie całego kraju, w zróżnicowanych warunkach lokalnych (demograficznych, gospodarczych, społecznych) co w konsekwencji wzmocni możliwość adaptacji modelu do specyficznych warunków model będzie mógł być wykorzystywany szeroko przez ośrodki pomocy społecznej, urzędy pracy i socjalne organizacje pozarządowe. W Projekcie przewidziano wykorzystanie wielu instrumentów upowszechniania: publikacja, sieciowe portale i strony internetowe, komunikaty dla mediów, mailing, spotkania informacyjne we wszystkich województwach i konferencje ogólnopolskie. Prowadzone będą również działania mające na celu włączenie modelu systemu współpracy w regionalne i krajowe polityki publiczne oraz wdrożenie rekomendacji dotyczących zmian prawnoinstytucjonalnych niezbędnych do sprawniejszego działania modelu i łatwiejszego wdrażania go i upowszechniania oraz integracji działań służb zatrudnienia, służb pomocy społecznej i organizacji pozarządowych. Działania te adresowane będą zarówno do samorządów wojewódzkich, jak i przede wszystkim do władz krajowych (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, w szczególności przedstawiciele kierownictwa resortu oraz dyrektorzy tych departamentów, które odpowiadają za tworzenie strategii i programów w sferze integracji społecznej i aktywizacji zawodowej oraz współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz programów operacyjnych EFS). Dodatkowo, aby wzmocnić oddziaływanie działania obejmą również przedstawicieli Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (EFS), Rady Pomocy Społecznej, Rady Działalności Pożytku Publicznego, WRZOS i innych sieci organizacji pozarządowych na poziomie ogólnopolskim. 5
Schemat tworzenia i testowania modelu współpracy Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie internetowej: www.wrzos.org.pl (zakładka Modelowy system na rzecz integracji społecznej ) lub uzyskać u koordynatora projektu p. Adama Michalaka, tel. 22 826 52 46, e-mail: adam.michalak@wrzos.org.pl 6