Zespół Historii Sztuki, Kultury i Estetyka PROGRAM (2008/09) I.Sztuka prehistoryczna 1. Chronologia: paleolit, mezolit, neolit, eneolit, epoka brązu, epoka żelaza 2. Pierwszy etap dziejów ludzkości 3. Malowidła naskalne magia i rytuały 4. Drobna plastyka figuralna. Kult płodności i kult falliczny 5. Architektura solarna. Budowle megalityczne (architektura sepulkralna) 6. Prehistoryczna sztuka w Polsce. Kultura łużycka. Osady obronne. Biskupin 7. Sztuka Scytów i Celtów II. Sztuka Starożytnej Mezopotamii 1. S z t u k a s u m e r y j s k a a. Architektura pałace, świątynie, domy prywatne b. Rzeźba sumeryjska (tzw. styl bloku) i drobna plastyka 2. S z t u k a B a b i l o n i i i A s y r i i a. Architektura: pałace królewskie (reliefy w pałacach i ich wymowa ideologiczno propagandowa), zikkuraty, domy prywatne b. Rzeźba, plastyka i rzemiosło artystyczne 3. S z t u k a p e r s k a a. Metropolie nowego imperium b. Miasta, pałace, świątynie c. Dariusz I Wielki Persepolis d. Nekropole królewskie e. Relief architektoniczny f. Malowidła ścienne, mozaika, miniatura książkowa g. Rzemiosło artystyczne: jubilerstwo, gliptyka, mennictwo III. Sztuka Starożytnego Egiptu 1. Kultura Starożytnego Egiptu: religia, mumifikacja zwłok, typy pisma egipskiego, pozycja społeczna artysty 2. Architektura: budowle grobowe (mastaby, piramidy), pałace królewskie, świątynia egipska i jej struktura symbolika świątyń, domy prywatne 3. Rzeźba egipska kanon przedstawiania postaci ludzkich 4. Rozwój malarstwa egipskiego znaczenie formalne (kształt i kolor) 1
IV. A. Sztuka egejska 1. S z t u k a m i n o j s k a (k r e t e ń s k a) a. Urbanistyka miast: Knossos, Fajstos, Malia, Zakros b. Architektura: pierwsze budowle pałacowe, budownictwo mieszkalne - megaron, architektura sepulkralna - tolosy c. Malarstwo minojskie - malarstwo naturalistyczne i styl dworski d. Rzeźba, ceramika, gliptyka, złotnictwo 2. S z t u k a c y k l a d z k a a. Główne ośrodki archipelagu: Syros, Naksos, Milos b. Architektura: ufortyfikowane osady, groby szybowe i tolosowe c. Malarstwo ścienne d. Rzeźba: wiolinowa i naturalistyczna oraz jej funkcje 3. S z t u k a h e l l a d z k a (m y k e ń s k a) a. Architektura obronna: twierdze, cytadele, zamki (Mykeny, Pylon, Tiryns), architektura sepulkralna: groby szybowe i tolososowe b. Malarstwo ścienne tematyka batalistyczna c. Idole kobiece i rzeźba dużego formatu V. B. Sztuka Starożytnej Grecji 1. Urbanistyka. Specyfika miasta greckiego w okresie klasycznym i hellenistycznym (Ateny, Pergamon, Efez, Milet) 2. Architektura grecka: geneza greckich porządków architektonicznych; typy świątyń greckich; budowle użyteczności publicznej teatry, gimnazjony, palestry; domy mieszkalne 3. Rzeźba: wpływy rzeźby egipskiej na rozwój rzeźby greckiej rzeźba grecka w okresie archaicznym (kurosy, kory i ich symbolika); klasyczna rzeźba grecka Myron, Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Lizyp; pojawienie się nowych trendów w rzeźbie hellenistycznej (grupy statuaryczne itd.) 4. Malarstwo greckie - malarstwo wazowe VI. Etruskowie i Rzymianie VI. A. Sztuka etruska 1. Architektura: miasta, domy, świątynie etruskie, architektura sepulkralna 2. Malarstwo freski figuralne wewnątrz grobowców 3. Rzeźba nagrobna, posągi, portrety (metoda pustego odlewu), drobna plastyka obróbka metalu 4. Ceramika bucchero czarne złoto Etrusków VI. B. Sztuka Starożytnego Rzymu 1. Romulus założyciel miasta. Lapis Niger miejsce skalne. 2. Mury miejskie fortyfikacje Rzymu. Drogi rzymskie rozbudowana sieć komunikacyjna 3. Katakumby podziemne cmentarze 4. Architektura rzymska w okresie Republiki: rzymskie kompleksy sakralne, wille cesarskie, domy mieszkalne, teatry, cyrki 2
5. Rzeźba i malarstwo w okresie Republiki 6. Architektura w dobie Cesarstwa Rzymskiego poglądy Witruwiusza na temat architektury: typy świątyń rzymskich, fora cesarskie, bazyliki, termy, amfiteatry, pałace cesarskie, wille, domy prywatne, budowle grobowe 7. Herkulanum miasto zniszczone przez wybuch Wezuwiusza. Pompeje skamieniałe miasto 8. Rzymska Hiszpania miasta, drogi, mosty i akwedukty 9. Galia Gallia omnis divisa est 10. Sztuka triumfalna i jej ideologiczno-propagandowy wymiar (łuki triumfalne, tropajnony) 11. Rzeźba i płaskorzeźba (portrety cesarzy i członków rodziny panującej) Ara Pacis, Kolumna Trajana jako przykłady rzymskiego reliefu 12. Malarstwo rzymskie doby Cesarstwa 13. Rzemiosło artystyczne (gemmy, kamee) VII. A. Sztuka starochrześcijańska 1. Bazyliki chrześcijańskie w dobie Konstantyna aspekty wczesnej architektury 2. Malarstwo: malowidła freskowe w katakumbach i na cmentarzyskach, mozaiki, ikony i manuskrypty 3. Rzeźba i rzemiosło artystyczne VIII. Sztuka bizantyńska 1. Architektura: poglądy Prokopiusza z Cezarei dotyczące architektury w świetle jego traktatu o budowlach 2. Nowe rozwiązania w architekturze 3. Hagia Sophia symbol estetycznej i religijnej myśli Bizancjum 4. Malarstwo: mozaiki, freski, ikony, miniatury 5. Rzeźba i rzemiosło artystyczne IX. Sztuka przedromańska - sztuka karolińska i ottońska 1. Katedry i pałace cesarskie a. Architektura i symbolika cesarskiej kaplicy pałacowej w Akwizgranie b. Architektura w kręgu oddziaływania władzy cesarskiej 2. Katedry i klasztory. Sankt Gallen, Corvey, Lorsch. Budownictwo sakralne założenia: bazylikowe i centralne 3. Architektura ottońska 4. Groby i kult relikwii 5. Budowle burgundzkie 6. Tradycje śródziemnomorskie 7. Królestwo Asturii 8. Architektura mozarabska 9. Różnice pomiędzy malarstwem karolińskim i ottońskim: iluminowane rękopisy (malarstwo książkowe), malarstwo ścienne: freski, mozaiki 3
10. Rzeźba karolińska a ottońska, rzemiosło artystyczne X. Sztuka romańska 1. Sztuka budowlana i zasady architektury 2. Typologia architektury romańskiej 3. Szkoły regionalne: architektura w Burgundii, Normandii, Owernii, Nadrenii, we Włoszech, w Polsce 4. Problem kościołów pielgrzymkowych 5. Architektura reform klasztornych Cluny i Hirsau a monastycyzm średniowieczny i jego znaczenie dla sztuki 6. Kult świętych i relikwii 7. Jednolitość i różnorodność rzeźby romańskiej 8. Przegląd najważniejszych szkół rzeźbiarskich i obiektów na podstawie środowisk: francuskich i niemieckich 9. Problem monumentalnej rzeźby portalowej (Vezelay, Autun, Poitiers, Arles, Tuluza, Moissac) 10. Romańska sztuka w metalu 11. Barwy i materie klasycyzm 12. Barwy i materie wyobraźnia 13. Tkanina artystyczna (Tkanina z Bayeux, Troparium z Saint Martial) 14. Średniowieczny Zachód a Bizancjum XI. Sztuka gotycka 1. Kształtowanie się architektury gotyckiej: gotyk wczesny, dojrzały i późny na kontynencie europejskim (Francja styl promienisty i płomienisty) oraz na wyspach brytyjskich (wczesny styl angielski dekoracyjny i perpendykularny); rozwój sklepień 2. Poglądy Bernarda z Clairvaux i architektura cystersów a. Pierwsze realizacje gotyckie opactwo St. Denis, fasada katedry w Chartres i katedry w Sens b. Konstrukcja kościoła gotyckiego c. Opat Suger problem wpływu zleceniodawcy na architekturę e. Rola architekta w dobie gotyku 3. Francuskie katedry gotyckie a. Katedra gotycka i jej symbolika wg Otto von Simsona. Miara i światło w budowli gotyckiej b. Odbicie problemów teologicznych w architekturze c. Katedra jako dzieło całościowe (witraże i rzeźba jako integralny składnik architektury) d. Omówienie najważniejszych obiektów (Senlis, Noyon, Laon, Paryż, Chartres, Amiens, Bourges, Reims, Bauvais) 4. Architektura gotyku w krajach niemieckich i Europie środkowej a. Przegląd podstawowych obiektów, środowisk i architektów b. Analiza wybranych obiektów 5. Rzeźba gotycka Francji (pełnoplastyczna rzeźba architektoniczna, Jean de Liège, Claus Sluter); Włoch (Benedetto Antelami, Niccolò Pisano, Giovanni Pisano, Andrea Pisano, Nono Pisano, Giotto di Bondone, Arnoldo 4
di Cambio, Lorenzo Maitani, Filippo Calendario), Niemiec (pełnoplastyczna rzeźba architektoniczna, plastyka nagrobna, grupy ukrzyżowania, przedstawienia dewocyjne, Tronująca Matka Boska, Madonna Płaszcza Ochronnego, Pietà, Grupa Chrystusa z Janem, Styl Parlerowski, Piękne Madonny, sztuka ołtarzowa późnego gotyku Wit Stwosz; Anglii (pełnoplastyczna rzeźba architektoniczna, plastyka nagrobna), i Polsce (pełnoplastyczna rzeźba architektoniczna, plastyka nagrobna) 6. Rzeźba gotycka w Hiszpanii i Portugalii (pełnoplastyczna rzeźba architektoniczna, rzeźba nagrobna) 7. Malarstwo gotyckie: tablicowe, ścienne i książkowe a. Przestrzeń natury i przestrzeń obrazu b. Przemiana idei i form w XVIII w. c. Formalne aspekty malarstwa gotyckiego d. Nowe gatunki przedstawień obrazowych e. Zleceniodawca jako twórca programu f. Gotyckość w malarstwie gotyckim 8. Francja i styl międzynarodowy 9. Szkoła niderlandzka i flamandzka świat oglądany z bliska i daleka 10. Niemcy, Austria, Czechy radość opowiadania i naturalizm 11. Włochy przestrzenne obrazy i obrazowe przestrzenie 12. Hiszpania różne warianty stylu 13. Malarstwo książkowe a. Francja Jean Purcell, Bracia Limbourg, Jean Fouquet b. Włochy Giacomo da Bologna, Domenico Lenzi c. Szkoła czeska 14. Średniowieczne tapiserie 15. Gotycka sztuka witrażowa 16. Malarstwo tablicowe i witraż w Polsce XII. Sztuka Renesansu i Manieryzmu 1. Początki architektury renesansowej Florencji. Działalność Bruneleschiego i Albertiego podstawowe realizacje a. Traktat architektoniczny Albertiego b. Rola architektury rzymskiej i traktatu Witruwiusza c. Nowe rozwiązania architektoniczne 2. Pałace renesansowej Florencji a. Architektura a ustrój społeczno polityczny Florencji b. Analiza architektury najważniejszych obiektów (Palazzo Rucellai, Palazzo Strozzi, Palazzo Medici Ricardi) 3. Bazylika św. Piotra w Rzymie w czasach nowożytnych a. Problem planu centralnego świątyni b. Historia budowy i kolejne projekty (Bramante, Rafael, Antonio da Sangallo młodszy, Peruzzio) c. Architektura Michała Anioła d. Przebudowa Carlo Maderny 5
e. Kolumnada Bramantego (rozpoczęta przez Bramantego a skończona w baroku przez Berninirgo) 4. Realizacje architektoniczne Michała Anioła a. Biblioteka Laurenziana b. Kapitol architektura i urbanistyka c. Manieryzm w architekturze 5. Wielcy twórcy i teoretycy architektury nowożytnej a. Andrea Palladio b. Giacomo Barozzi da Vignola c. Jacopo Sansovino d. Sebastiano Serlio 6. Rzeźba autonomicznym dziełem sztuki a. Relief drzwi do Baptysterium we Florencji (Lorenzo Ghiberti) b. Kontrapost Dawid Donatella c. Znaczenie i forma pomnika Gattamelaty Donatella d. Pomniki konne 7. Formalno stylistyczne tendencje w sztuce drugiej połowy XV wieku a. Wątki realizmu i naturalizmu w dziełach rzeźbiarskich Verrocchia b. Tendencje do dekoracyjności w rzeźbie florenckiej c. Plastyka nagrobna 8. Ewolucja formy rzeźbiarskiej dojrzałego renesansu - Michał Anioł 9. Figura serpentinata rzeźba manierystyczna 10. Malarstwo renesansowe obraz oknem otwartym na naturę a. Postrzeganie natury w malarstwie Europy Południowej i Północnej w XV w. b. Działalność szkół włoskich: Florencja, Siena i Umbria, Ferrara, Padwa, Wenecja c. Obraz flamandzki natura widzenia w pomniejszonym zwierciadle. Forma i technika olejna malarstwa niderlandzkiego R. Campin, Van Eyckowie. Wątki znaczeniowe i symbolika obrazów 11. Kompozycja, perspektywa powietrzna i pejzaż w epoce cinquecenta a. Zdobycze perspektywy linearnej Masaccio, A. Castagno, P. Francesco, P. Ucello b. Odrębności w malarstwie Włoch Północnych i Środkowych: szkoła toskańsko rzymska i wenecka c. Intelekt w twórczości Leonarda, poszukiwanie piękna w malarstwie Rafaela i rewolucyjna energia twórcza Michała Anioła 12. Maniera i manieryzm w sztuce. Szkoła koloryzmu a. Pierwszy manieryzm we Florencji Pontormo, A. Bronzzino, Permigianino, R. Fiorentini b. Społeczno kulturowo - geograficzne uwarunkowania rozwoju koloryzmu w malarstwie weneckim Tycjan, P. Veronese, J. Tintoretto 13. Fantastyka, brutalny realizm i teatrum mundi w malarstwie pierwszej połowy XVI w. 6
a. Wirtuozeria i rola wyobraźni w twórczości Dürera b. Realizm historyczny i treści moralizatorskie w malarstwie Pietera Bruegla starszego c. Wizjonerstwo i kolorystyczna ekspresja w mistycznych kompozycjach El Greca XIII. Sztuka Baroku i Rokoka 1. Rzymska architektura doby Baroku a. Twórczość Giovanni Lorenzo Berniniego b. Twórczość Francesco Borrominiego c. Ukształtowanie się typu kościoła jezuickiego na podstawie kościoła Il Gesù w Rzymie d. Zalecenia soboru trydenckiego wobec architektury sakralnej 2. Urbanistyka barokowa na przykładzie Rzymu a. Urzędowa regulacja zabudowy Rzymu b. Rzym miasto pielgrzymów układ miejskich arterii c. Rozwiązanie poszczególnych placów i fragmentów miasta np. Schody hiszpańskie, Piazza Navona etc. 3. Założenia parkowo pałacowe Wersalu a. Historia obiektu. Architekci b. Architektura jako apoteoza władcy c. Problem nowożytnej architektury rezydencjonalnej a ceremoniał dworski 4. Przykłady architektury barokowej i rokoka w Polsce 5. Rzeźba w służbie gloryfikacji władzy absolutnej 6. Rzeźba barokowa we Włoszech, Francji i Europie Środkowej a. Rzeźba między renesansem a barokiem b. Od manieryzmu do barokowej retoryki Alessandro Vittoria c. Giovanni Lorenzo Bernini d. Rzeźbiarze we Włoszech przed i po Berninim e. Rzeźba barokowa we Francji f. Rzeźba barokowa w Niderlandach i Belgii g. Rzeźba barokowa w Anglii h. Rzeźba barokowa w Niemczech i Austrii od końca XVI do pierwszej połowy XVII wieku i. Druga połowa XVII wieku j. XVIII wiek i rzeźba rokokowa k. Ignatz Günther i koniec rokoka l. Barokowa rzeźba w Hiszpanii 7. Barok i rokoko w rzeźbie polskiej 8. Luminizm tragiczny i maniera tenebrosa, diagonale i elipsy w układzie kompozycyjnym oraz surowy realizm w twórczości Caravaggia a. Barok w wydaniu flamandzkim Peter Paul Rubens wirtualność, emocjonalność, retoryka, światłocień b. Szlachetność malarstwa wyższych sfer Antoniego van Dycka 9. Wielcy Mali Mistrzowie 7
a. Malarstwo dnia codziennego przyrodnicza dokładność i romantyczna nostalgia b. Portret zbiorowy w wydaniu Fransa Halsa c. Ciche życie martwej natury w malarstwie holenderskim 10. Klasyczne rytmy XVII wieku a. Racjonalizm w twórczości Poussina b. Pejzaż luministyczny Claude Lorrina c. Ekstaza, męczeństwo, wizje, pokuta w malarstwie hiszpańskim XVII wieku 11. Głęboka obserwacja natury w malarstwie XVIII wieku a. Triumf miłości i wygodne życie rokoko w wydaniu malarza dworskich scen Jean a Antonie Watteau b. Rola i znaczenie sukcesu kolorystów w polemice akademickiej między rubenistami a poussinistami 12. Polskie malarstwo baroku i rokoka XIV. Klasycyzm 1. Źródła klasycyzmu. Nowe spojrzenie na porządki architektoniczne 2. Klasycyzm we Francji Panteon w Paryżu 3. Tendecje klasyczne w architekturze angielskiej a. Twórczość Cristophera Wrena. Analiza katedry św. Pawła w Londynie. Problem specyfiki angielskiego baroku b. Klasycyzm angielski działalność Roberta i Jamesa Adamów. Wpływ architektury palladianizmu 4. Nowe typy budowli publicznych (muzea narodowe, instytucje akademickie, budynki municypalne, archiwa, budynki rządowe) 5. Klasycyzm w Stanach Zjednoczonych (Kapitol w Waszyngtonie, State Capitol w Ohio, Ezekiel Jersey Derby House w Massachusetts, University of Virginia, Girard College w Filadelfii) 6. Klasycyzm niemiecki (Brama Brandenburska w Berlinie, Gliptoteka w Monachium, Ruhmeshalle w Monachium) 7. Przykłady architektury klasycystycznej w Polsce 8. Rzeźba klasycystyczna Antonio Canova, Bertel Thorvaldsen, André Le Brun, Jean Antoine Houdon, Jakub Tatarkiewicz 9. Malarstwo angielskie proklamowanie własnej sztuki narodowej W. Hogarth, J. Reynolds, T. Gainsborough 10. Starożytność wielką szkołą dla artystów nowożytnych a. Malarz prawdy Jacques Louis David b. Nagość w obrazach Jean a Ingres 11. Malarstwo klasycystyczne w Polsce XV. Sztuka XIX i XX wieku 8
1. Architektura w XIX wieku a. Różnorodności kostiumów b. Carl Schinkel omówienie twórczości c. Gottfried Semper omówienie twórczości d. Opera paryska Charlesa Garniera 2. Nowe materiały i systemy konstrukcyjne w architekturze XIX wieku a. Zastosowanie żeliwa i stali. Nowe jakości estetyczne. Problem relacji z tradycyjną architekturą b. Architektura przemysłowa w XIX wieku. Architektura wystaw światowych. Joseph Paxton i Pałac Kryształowy c. Architektura Paryża (Biblioteka Narodowa, hale targowe) d. Gustave Eiffel twórczość 3. Utopie architektoniczne sztuka totalitarna III Rzeszy 4. Architektura secesyjna, estetyzm i symbolizm. 5. Rzeźba w XIX w. Ruch Arts and Crafts 6. Romantyzm w rzeźbie 7. Tendencje realistyczne w rzeźbie drugiej połowy XIX wieku 8. Od naturalizmu do impresjonizmu. Rodin 9. Secesja w rzeźbie 10. Malarstwo. Pomiędzy racjonalizmem oświecenia a romantyzmem F. Goya. Pejzaż, nurt romantyczny i realizm w sztuce XIX wieku J. Constabl, W. Turner, T. Gericault, E. Delacroix, G. Coubert 11.Orientalizm i mediewizm 12.Prerafaelici 13.Narodziny nowoczesności impresjonizm i postimpresjonizm 14.Secesja, estetyzm, symbolizm, art nouveau 11. Architektura nowoczesna a. Secesja / Jugendstil i kierunki historyczne b. Szkoła chicagowska c. Drapacze chmur d. Art Nouveau e. Ekspresjonizm f. Konstruktywizm g. Art Déco: wiek jazzu i streamline h. Bauhaus i. Styl międzynarodowy j. Architektura organiczna k. Powojenny styl międzynarodowy l. Socrealizm ł. Modernizm m. Futuryzm n. Postmodernizm o. Dekonstruktywizm p. Tendencje współczesne 12. Nowe trendy w sztuce (rzeźba, malarstwo) 9
a. Modernizm, fowizm, prymitywizm, ekspresjonizm b. Kubizm, futuryzm, dadaizm, surrealizm c. Konstruktywizm rosyjski i międzynarodowy, suprematyzm, De Stijl neoplastycyzm d. Ekspresjonizm abstrakcyjny, spacjalizm, informel (taszyzm) e. Sztuka kinetyczna optical art; minimal art f. Realizm społeczny i hiperrealizm g. Postmodernizm h. Konceptualizm i neokonceptualizm i. Neoekspresjonizm j. Sensacjonizm ect. 10