Pytania od dyrektorów wraz z odpowiedziami

Pytania od dyrektorów wraz z odpowiedziami Ewaluacja wewnętrzna Czy ewaluacja wewnętrzna ma być prowadzona w bieŝącym roku szkolnym? Ewaluacja wewnętrzna powinna być prowadzona juŝ w roku szkolnym 2009/2010. W planie nadzoru pedagogicznego na bieŝący rok szkolny dyrektor szkoły/placówki powinien uwzględnić cel, przedmiot ewaluacji wewnętrznej oraz jej harmonogram ( 21 ust.2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009r. w sprawie nadzoru pedagogicznego). Z planem tym naleŝało zapoznać radę pedagogiczną w terminie 14 dni od wejścia w Ŝycie rozporządzenia. Jaka jest Państwa opinia na temat ewentualnego członkowstwa dyrektora szkoły w zespole prowadzącym ewaluację wewnętrzną? Czy dyrektor szkoły musi być członkiem zespołu ewaluacyjnego? Ewaluacja wewnętrzna jest jedną z form nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora szkoły/placówki. Zgodnie z 20 ust.1. w/w rozporządzenia ewaluację wewnętrzną przeprowadza dyrektor szkoły lub placówki we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze oraz wykorzystuje jej wyniki do doskonalenia jakości pracy szkoły. Rozporządzenie nie zabrania powołania zespołu ds. ewaluacji wewnętrznej, daje szkole/placówce ogromną autonomię w prowadzeniu ewaluacji. Szkoła/placówka sama ustala przedmiot ewaluacji, którego wybór powinien wynikać z dyskusji rady pedagogicznej nt. potrzeb szkoły a takŝe z wniosków ze sprawowanego w poprzednim roku szkolnym nadzoru pedagogicznego. Sama teŝ planuje przebieg procesu ewaluacji. Inicjatorem i organizatorem tych działań jest dyrektor szkoły/placówki. Czy przedstawiciel rodziców moŝe wejść w skład szkolnego zespołu do przeprowadzenia ewaluacji wewnętrznej? Przedstawiciel rodziców moŝe uczestniczyć w przeprowadzaniu ewaluacji wewnętrznej, jeśli wynika to z potrzeb szkoły/placówki. Jednak naleŝy pamiętać o tym, Ŝe ewaluacja jest formą nadzoru pedagogicznego. Czy Rada Rodziców moŝe z jakiegoś szczególnego powodu inicjować ewaluację wewnętrzną (lub zewnętrzną)? Zgodnie z zapisem w art. 54 ustawy o systemie oświaty Rada Rodziców moŝe występować do dyrektora szkoły/placówki i organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach dotyczących szkoły lub placówki. Jak udokumentować ewaluację? Co z raportem? Jaka ma być forma raportu? Komu go przekazać? Rozporządzenie nie określa, w jaki sposób dokumentować ewaluację wewnętrzną. Mówi jedynie o dokumentowaniu przeprowadzonej ewaluacji zewnętrznej poprzez sporządzanie raportu. Pozostawia więc dyrektorowi szkoły duŝą autonomię w tym zakresie. Dyrektor moŝe opracować wyniki ewaluacji (raport) w dowolnej formie. Zgodnie z zapisami w/w rozporządzenia dyrektor przedstawia radzie pedagogicznej do dnia 31 sierpnia kaŝdego roku wyniki i wnioski ze sprawowanego przez siebie nadzoru pedagogicznego. 1

Jaka część rady pedagogicznej powinna być zaangaŝowana w działania ewaluacyjne? Zgodnie z intencją rozporządzenia, ewaluacja to działanie zespołowe, umoŝliwiające dialog pomiędzy wszystkimi podmiotami, zainteresowanymi jakością pracy szkoły/placówki. Inicjatorem i organizatorem działań ewaluacyjnych w placówce oświatowej jest jej dyrektor. To on decyduje jaką cześć rady pedagogicznej zaangaŝować w dyskusję nt. wyboru przedmiotu ewaluacji, czy inne działania określone w harmonogramie ewaluacji. Co z wartością dodaną? Informacje o wynikach egzaminów zewnętrznych są wykorzystywane w szkołach do oceny efektywności nauczania. Jednak traktowanie średniego wyniku egzaminu jako miary efektowności nauczania jest błędem, poniewaŝ zaleŝy on takŝe od wielu innych czynników, na które szkoła nie ma wpływu np. zasoby indywidualne uczniów (zdolności), kapitał kulturowy i społeczny rodziny ucznia, wpływ grupy rówieśniczej, nakłady finansowe, warunki nauczania. Przy ocenie jakości nauczania naleŝy więc uwzględniać czynniki kontekstowe. Metodą, która pozwala tak przetworzyć wyniki egzaminów, by znacząco ograniczyć wpływ czynników indywidualnych i społecznych, jest edukacyjna wartość dodana (EWD). Stąd teŝ stosowanie przez szkoły metody EWD do oceny efektywności kształcenia uwzględnia się w ewaluacji zewnętrznej przy określaniu stopnia spełniania wymagania: Analizuje się wyniki sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Kto wyznacza obszary badawcze i ich ilość w szkole do ewaluacji wewnętrznej na dany rok szkolny? Jaki jest zalecany termin ewaluacji wewnętrznej? Nie ma określonej obowiązkowej liczby zagadnień poddawanych ewaluacji wewnętrznej w szkole/placówce w danym roku szkolnym. MoŜe być ona prowadzona w odniesieniu do wybranych z rozporządzenia wymagań lub innych zagadnień uznanych w szkole/placówce za istotne. MoŜe obejmować jedno wymaganie, kilka lub cały obszar. Ewaluacja wewnętrzna powinna być skoncentrowana na bieŝących potrzebach placówki oświatowej. Wyboru obszarów badawczych moŝe dokonać dyrektor, rada pedagogiczna lub zespół nauczycieli na podstawie dyskusji nt. potrzeb szkoły/placówki i wniosków z nadzoru pedagogicznego z poprzedniego roku szkolnego. Ewaluację wewnętrzną moŝna prowadzić w dowolnym momencie (musi jednak być zaplanowana w planie nadzoru pedagogicznego dyrektora szkoły/placówki). Czy 1 obszar moŝna ewaluować przez kolejne lata? Ma to sens jeśli szkoła po przeprowadzeniu ewaluacji obszaru w pierwszym roku szkolnym uzyskała niezadowalające ją wyniki i wdroŝyła plan działań zmierzających do poprawy. Ma to równieŝ sens, gdy na bieŝąco chcemy widzieć dynamikę procesów dydaktycznych. 2

Narzędzia Czy będą dostępne narzędzia badawcze ewaluacji zewnętrznej do wykorzystania podczas przeprowadzenia ewaluacji wewnętrznej? JeŜeli tak, to czy juŝ w tym roku? Cała aparatura narzędziowa będzie do dyspozycji dyrektorów od 1 września 2010. W chwili obecnej dokonywane są na bieŝąco zmiany wynikające z uwag wizytatorów i dyrektorów uczestniczących w ewaluacjach pilotaŝowych. Czy warto opracowywać własne narzędzia do ewaluacji wewnętrznej, jeŝeli od 1 września będą dostępne te z ewaluacji zewnętrznej? W ewaluacji wewnętrznej dyrektor ma moŝliwość wykorzystania w/w narzędzi, moŝe jednak przeprowadzać ewaluację w oparciu o narzędzia własne. Jest to autonomiczna decyzja szkoły. Ponadto narzędzia opracowane do przeprowadzenia ewaluacji zewnętrznej dotyczą wymagań określonych w załączniku do rozporządzenia. Wymagania te nie obejmują wszystkich obszarów działalności szkoły. Tak więc w przypadku wyboru przez szkołę do ewaluacji wewnętrznej obszarów niezawartych w rozporządzeniu, narzędzia te nie są do nich dostosowane. Czy planowane jest uruchomienie Asystenta ewaluacji wewnętrznej przeznaczonego dla dyrektorów do uŝytku wewnętrznego w szkole? Nie, ale nic jednak nie stoi na przeszkodzie jeŝeli szkoła zatrudnia zdolnego informatyka, aby podobnego Asystenta na potrzeby szkoły uruchomić. Nie jest to niemoŝliwe. Kiedy dyrektor szkoły, w której planowana jest ewaluacja zewnętrzna, moŝe zalogować się do SEO? W chwili załoŝenia i opublikowania ewaluacji na platformie SEO, dyrektor otrzymuje pocztą elektroniczną zaproszenie do ewaluacji wraz z hasłem dostępu do platformy. Czy w SEO będziemy mieli dostęp tylko do swojej placówki, czy teŝ do wszystkich materiałów? Czy dostęp do danych z ewaluacji zewnętrznej będą mieli rodzice? W SEO dyrektor ma moŝliwość podglądu przebiegu procesu ewaluacji zewnętrznej prowadzonej w jego szkole. Wszyscy zainteresowani natomiast mają dostęp do raportów z ewaluacji zewnętrznych przeprowadzonych dotychczas w całym kraju (www.npseo.pl). Ewaluacja zewnętrzna Jakie są kryteria doboru do grup fokusowych rodziców, nauczycieli, pracowników, uczniów? Jak liczne są to grupy? Grupa fokusowa moŝe liczyć około 10 osób. Dobór osób do wywiadu jest losowy z uwzględnieniem reprezentatywności wszystkich środowisk. Ankietowani są rodzice uczniów, którzy uczestniczyli w badaniu. 3

Ile obserwacji lekcji jest planowanych? Jaki jest dobór nauczycieli prowadzących lekcje? W trakcie ewaluacji w szkole obserwowane będą lekcje w klasach trzecich i czwartych w szkołach podstawowych oraz pierwszych w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Dobór nauczycieli jest losowy. Jak KO będzie motywować dyrektorów do osiągania poziomów C, B i A i jak nagradzać? To nie jest zadanie KO. Dyrektorowi i nauczycielom powinno zaleŝeć na osiągnięciu jak najwyŝszego poziomu mając na uwadze przede wszystkim rozwój ucznia. Na czym będzie polegać dyskusja z Radą Pedagogiczną na temat wyników ewaluacji zewnętrznej? W trakcie spotkania z radą pedagogiczną wizytatorzy ds. ewaluacji przedstawiają wyniki i wnioski z przeprowadzonego badania. Następuje wymiana poglądów osób zainteresowanych poparta argumentami. W jej wyniku moŝe dojść do ścierania się róŝnych poglądów, czasami wypracowania kompromisu i określenia wspólnego stanowiska. W jaki sposób uwzględnia się wyniki ewaluacji wewnętrznej w ewaluacji zewnętrznej? Wyniki ewaluacji wewnętrznej to jedno ze źródeł informacji o szkole/placówce jakie uwzględniają wizytatorzy ds. ewaluacji w wynikach ewaluacji zewnętrznej. Po co robić w danym obszarze ewaluację wewnętrzną, jeśli w tym samym obszarze i tak będzie prowadzona ewaluacja zewnętrzna? Decyzję, jaki obszar, zagadnienie, wymaganie, problem będzie ewaluowany w szkole, podejmuje dyrektor wraz z nauczycielami uwzględniając potrzeby szkoły/placówki.. Czym się róŝni ewaluacja od wcześniejszego mierzenia, jeśli głównym źródłem informacji są ankiety do wszystkich? Nie jest prawdą, Ŝe ankiety są głównym źródłem informacji. Pozyskujemy informacje z róŝnych źródeł i róŝnymi metodami. Przeprowadzamy, oprócz ankiet, wywiady z przedstawicielami róŝnych środowisk (nauczyciele, rodzice, uczniowie, partnerzy, pracownicy niepedagogiczni, dyrektor), obserwujemy zajęcia, placówkę, analizujemy dokumentację. Ponadto ewaluację przeprowadza zespół wizytatorów. Są to zasadnicze róŝnice między ewaluacją a mierzeniem. Czym się róŝni ewaluacja zewnętrzna całościowa od kompleksowej wizytacji, która obowiązywała dotychczas? Wizytacja nie badała jakości pracy szkoły/placówki, w jej trakcie najistotniejsza była kontrola przestrzegania prawa. Analizowaliśmy przede wszystkim dokumenty. W jaki sposób uczniowie i nauczyciele będą wypełniać ankiety, jeŝeli w szkole nie ma Internetu? W przypadku, gdy w szkole nie ma dostępu do Internetu, wszystkie ankiety będą wypełniane w wersji papierowej. Wyniki tych ankiet będą wprowadzane na platformę przez wizytatorów. 4

Czy z zespołem ewaluatorów dialog moŝe prowadzić zespół dyrektorów danej placówki lub zespół ewaluatorów wewnętrznych? Wychodząc z załoŝenia, Ŝe ewaluacja zakłada współpracę między wizytatorem a placówką w przeprowadzaniu czynności badawczych, a takŝe sprawny przekaz informacji, wykorzystanie potencjału placówki i partnerstwo wszystkich zaangaŝowanych stron, uczestnictwo w dialogu dyrektora lub zespołu ewaluatorów wewnętrznych jest jak najbardziej zasadne. Co ile lat w szkole będzie przeprowadzona ewaluacja zewnętrzna? Planuje się przeprowadzanie ewaluacji zewnętrznej w szkole/placówce raz na 5 lat. Czy narzędzia do ewaluacji będą uwzględniały specyfikę placówki (np. szkoła dla niedostosowanych społecznie, uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym)? Zgodnie z 7 ust. 5 rozporządzenia - wymagania określone w rozporządzeniu stosuje się, uwzględniając typ i rodzaj szkoły lub placówki, a takŝe zadania wynikające ze statutu szkoły lub placówki. Ponadto wymagania określone w załączniku są odrębne dla placówek typu MOW, MOS, SOSW, ORW. Kiedy moŝna się spodziewać ewaluatorów w szkole? Czy jeszcze w tym roku? Rok szkolny 2009/2010 to okres przejściowy, w którym spokojnie wdraŝamy zmianę, ewaluacja zewnętrzna będzie prowadzona tylko w tych szkołach, w których dyrektorzy sami się zgłosili i którzy zostaną do tego przygotowani podczas szkolenia. Zgodnie z rozporządzeniem, dyrektor szkoły/placówki zostanie powiadomiony o rozpoczęciu procesu ewaluacji na 30 dni przed badaniem. Jaką dokumentację naleŝy zgromadzić do ewaluacji zewnętrznej? Podczas ewaluacji zewnętrznej na etapie przygotowawczym dyrektor przedstawia zespołowi ewaluatorów dokumentację, czyli materiały niezbędne do poznania koncepcji pracy szkoły oraz wnioski z ewaluacji wewnętrznej. Dyrektor szkoły, znając obowiązujące wymagania, decyduje jakiego rodzaju dokumentacja najlepiej pokaŝe charakter szkoły i jakość pracy. NaleŜy pamiętać, Ŝe szkoła przedstawia dokumenty posiadane, a nie tworzy ich na potrzeby badania. Czy ewaluacja zewnętrzna nie stworzy rankingu szkół? Przede wszystkim naleŝy pamiętać, Ŝe ewaluacji całościowej szkoła otrzymuje 17 informacji o stopniu spełniania wymagań. Nie jest więc moŝliwe stworzenie jakiegokolwiek rankingu, nie da się wyciągnąć np. średniej z pięciu A, czterech B, trzech C i pięciu D. Czy w szkole, w której będzie prowadzona ewaluacja zewnętrzna moŝe być teŝ w tym samym roku szkolnym prowadzona kontrola? Tak. Formy nadzoru pedagogicznego określone w rozporządzeniu są rozłączne. Prowadzenie w danym roku szkolnym ewaluacji zewnętrznej nie wyklucza prowadzenia w danej szkole kontroli. KaŜdą formę prowadzi się oddzielnie. 5

Szkoła, która nie spełnia wymagań oczekuje pomocy, jaki kierunek działań obrać. Wyniki i wnioski z ewaluacji zewnętrznej zawarte w raporcie stworzą swoistą mapę szkoły, wskazującą na obszary jej sukcesu i moŝliwości rozwoju. Skoro ewaluacja to nie ocena, to dlaczego w rozporządzeniu jest mowa, Ŝe ewaluacja to praktyczne badanie oceniające? Ewaluacja pozwala na OPISANIE stopnia spełniania wymagań określonych w rozporządzeniu oraz odniesienie tego, co robi szkoła do oczekiwań państwa wobec niej. Nie moŝemy więc mówić tutaj o ocenie w znaczeniu wartościowania, kwalifikowania, szacowania. NaleŜy jeszcze raz podkreślić, Ŝe najbardziej wartościową częścią procesu badawczego jest opis na nim moŝna budować dalszy rozwój szkoły/placówki. Jak wyniki ewaluacji zostaną wykorzystane przez sprawujących nadzór pedagogiczny tj. przez dyrektora w stosunku do nauczycieli, kuratora w stosunku do dyrektora? Czy zatem proces ewaluacji słuŝący rozwojowi szkoły nie przerodzi się w instrument kontroli? Ewaluacja nie jest kontrolą ani instrumentem kontroli. Ewaluacja powinna wzbudzić wśród kadry szkoły refleksję: w jakim miejscu jesteśmy, a gdzie chcemy być?. Ewaluacja ma prowadzić do rozwoju placówki, a nie jej ograniczania. Jak wyniki ewaluacji zostaną w szkołach wykorzystane, czy rozpoczną dyskusje o waŝnych problemach szkoły zaleŝy wyłącznie od dyrektorów i nauczycieli. Od czego i kogo zaleŝy, kiedy będzie przeprowadzana ewaluacja zewnętrzna całościowa, a kiedy problemowa? Czy obszary ewaluacji będą zawarte w planie nadzoru KO? Obszary ewaluacji zewnętrznej w danym roku szkolnym będą wskazywane przez MEN. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego organ sprawujący nadzór pedagogiczny opracowuje na kaŝdy rok szkolny plan nadzoru pedagogicznego, który zawiera m.in. zakres ewaluacji problemowej planowanej w szkołach i placówkach. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w terminie do dnia 31 sierpnia roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym ma być przeprowadzona ewaluacja, podaje do publicznej wiadomości plan nadzoru pedagogicznego. Organ prowadzący Czy organ prowadzący w ramach polityki oświatowej swoich szkół moŝe inicjować jakąkolwiek ewaluację? Ewaluacja to forma nadzoru pedagogicznego. Nie jest więc to kompetencja organu prowadzącego. Oczywiście moŝe on wskazywać na potrzebę pozyskania informacji w danym obszarze, ale ostateczną decyzję podejmuje dyrektor. Wyniki ewaluacji zewnętrznej a odmienne zdanie organu prowadzącego, który dokonuje oceny pracy dyrektora Oceny pracy dyrektora dokonuje organ prowadzący w porozumieniu z organem nadzoru pedagogicznego. Zgodnie z art. 39 ustawy o systemie oświaty - nadzór pedagogiczny to tylko 6

jedno z wielu zadań, jakie wykonuje dyrektor szkoły/placówki. Przy ocenie powinny więc być brane pod uwagę wszystkie aspekty pracy dyrektora określone prawem. Dlaczego tylko uwagi o złym stanie mają znaczenie dla organu prowadzącego? Czy nie powinny być wyeksponowane nareszcie na pierwszym miejscu pozytywy? To pytanie naleŝałoby zadać organowi prowadzącemu w szczerej dyskusji na temat jakości pracy szkoły. W trakcie ewaluacji zewnętrznej nie szukamy haków na szkołę, nie podkreślamy, co robi źle, nie oceniamy. Dostarczamy informacji o poziomie spełniania wymagań określonych przez państwo. Ewaluacja ma słuŝyć rozwojowi szkoły, a nie jej ograniczaniu. Szkolenia Czy będą szkolenia i konferencje na temat nowego nadzoru pedagogicznego oraz jego dokumentowania (plan nadzoru, analiza ankiet, dokumenty ewaluacji, raporty)? MEN w ramach realizacji Programu wzmocnienia efektywności systemu nadzoru pedagogicznego i oceny jakości pracy szkoły (III Priorytet Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1, Poddziałanie 3.1.2 przeszkoli w bieŝącym roku z ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej dyrektorów, którzy zgłosili się na doskonalenie w tym zakresie. Ponadto wszyscy dyrektorzy uczestniczą w konferencjach informacyjnych. Na stronach internetowych (ministerialnych i kuratoryjnych) znajduje się równieŝ bardzo wiele informacji i materiałów pomocniczych dotyczących nowego nadzoru pedagogicznego. Zachęcamy do korzystania z nich. Rozporządzenie MEN z 7 października 2009 roku w sprawie nadzoru pedagogicznego 21 ust.1 określa, co powinien zawierać plan nadzoru. Kształt pozostałych dokumentów to autonomia szkoły. NaleŜy jednak pamiętać o tym, Ŝe nie forma jest najwaŝniejsza, a ich celowość oraz przydatność. Kto jest uprawniony do prowadzenia szkoleń dotyczących nowego nadzoru pedagogicznego, w tym ewaluacji? Pojawiło się (juŝ od września) wiele firm szkoleniowych realizujących takie zagadnienia w swych ofertach. Projekt realizowany jest przez MEN w partnerstwie z Uniwersytetem Jagiellońskim. Tylko te instytucje są uprawnione do organizowania szkoleń w zakresie nowego nadzoru pedagogicznego. Udział w róŝnych komercyjnych kursach to wybór wyłącznie uczestników. RóŜne Nadzór pedagogiczny podlega ciągłym eksperymentom przy zmianie ekipy rządzącej. Jest obawa, Ŝe znów jego załoŝenia się zmienią. Projekt pod nazwą "Program wzmocnienia efektywności systemu nadzoru pedagogicznego i oceny jakości pracy szkoły etap II" realizowany jest przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w partnerstwie z Uniwersytetem Jagiellońskim w ramach III Priorytetu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 3.1 współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Jego głównym celem jest wdroŝenie nowego modelu nadzoru pedagogicznego w polskiej oświacie. 7

Zasadą przy realizacji projektów współfinansowanych z funduszy europejskich jest obowiązek dotrzymania zaplanowanego czasu jego realizacji. Czas realizacji tego projektu zaplanowany jest na 5 lat. Mając więc na względzie powyŝsze, mamy gwarancję, Ŝe główne załoŝenia nowego nadzoru pedagogicznego nie ulegną zmianie przez najbliŝsze 5 lat. Jesteśmy natomiast przekonani, Ŝe nadzór ten obroni się sam dzięki widocznym jego efektom, w związku z czym nie będzie pomysłów i podstaw na jego zmianę nawet w późniejszym czasie. Kiedy dyrektor i nauczyciele mają czas na te wszystkie działania? Gdzie czas na uczenie i wychowywanie dzieci? Ewaluacja ma na celu dostarczenie informacji na temat wartości działań podejmowanych w szkole, ma słuŝyć lepszemu wychowywaniu i uczeniu dzieci. WaŜne jest więc jakie obszary działalności szkoły zostaną poddane badaniu i w jaki sposób zostaną wykorzystane ich wyniki. Nie chodzi przecieŝ o pozorowane działania, a o pochylenie się nad szkołą i odpowiedź na pytanie: po co to robimy i co z tego dobrego wyniknie dla szkoły/ucznia?. Ponadto z uwagi na fakt, Ŝe ewaluacja jest formą nadzoru pedagogicznego, głównym wykonawcą rozporządzenia jest dyrektor szkoły, który nie moŝe zrzucać z siebie odpowiedzialności na nauczycieli za wypełnianie jego ustawowych obowiązków. Warto jednak wykorzystać ich wiedzę i doświadczenie wszak całej społeczności szkolnej powinno zaleŝeć na jakości i rozwoju. 8