RYNEK MLEKA X/2016 Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka Październik

RYNEK MLEKA X/2016 Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka Październik 2016 1

1. Pogłowie bydła Populacja bydła w czerwcu 2016 r. liczyła 5 938,7 tys. sztuk i była o 0,4% (o 22,0 tys. sztuk) niższa niż przed rokiem, jednak o 3,1% wyższa w porównaniu z grudniem 2015 r. (o 176,2 tys. sztuk). Również w przypadku pogłowia krów nastąpiły zmiany. Porównując z analogicznym okresem 2015 roku spadek wyniósł 4,6% tj. o 112,5 tys. sztuk, do poziomu 2 322 tys. sztuk. W porównaniu do stanu z grudnia 2015 r. pogłowie krów było wyższe o 1,3% tj. o 29,2 tys. sztuk. W pierwszej połowie 2016 roku stopa redukcji pogłowia krów mlecznych wzrosła do 6%. Na koniec czerwca bieżącego roku pogłowie krów mlecznych wynosiło 2 145 tys. sztuk i było o 134 tys. szt. mniejsze niż w czerwcu 2015 roku i o prawie 625 tys. szt. tj. o 18% mniejsze niż w czerwcu 2004 roku. Tabela 1. Pogłowie bydła w czerwcu 2016 r. (w tys. sztuk) Wyszczególnienie Bydło Cielęta w wieku poniżej 1 roku Młode bydło w wieku 1-2 lat Bydło w wieku 2 lata i więcej razem w tym krowy W tysiącach sztuk 5938,7 1728,1 1575,8 2634,9 2332 Czerwiec 2015=100 Grudzień 2015=100 Źródło: Dane GUS 99,6 103,6 103,1 95,4 95,4 103,1 106,9 102,9 100,8 101,3 W strukturze stada bydła ogółem udział poszczególnych grup w połowie 2016 roku wynosił: cielęta w wieku poniżej 1 roku 29,1% młode bydło hodowlane i rzeźne w wieku 1-2 lata 26,5% krowy 39,3% pozostałe bydło dorosłe hodowlane i rzeźne w wieku 2 lata i więcej 5,1% W porównaniu z analogicznym okresem 2015 roku w strukturze bydła zwiększył się udział cieląt o 1,1% i młodego bydła w wieku 1 2 lat o 0,9%, zmalał natomiast udział pozostałego bydła dorosłego o 0,3% i krów o 1,7%. Pogłowie krów mlecznych w całej Unii Europejskiej na koniec roku 2015 liczyło ponad 23,5 mln szt., tj. wzrosło o 0,2%. W siedmiu spośród krajów starej Unii zwiększyło się o 1,9 9,9%, a w pozostałych ośmiu zmniejszyło o 0,1 17,8% i na koniec roku 2015 było średnio o 1,1% wyższe niż w 2014 roku tj. o 18,4 mln szt. Najwięcej krów przybyło w Irlandii (o 9,9%) i Holandii (o 6,6%). W Danii, Luksemburgu, Portugalii pogłowie wzrosło o 4 5%, a w Belgii i Wielkiej Brytanii po 1,9%. W Niemczech, Hiszpanii, 2

Finlandii, Francji, Austrii, we Włoszech pogłowie zmalało o 0,1 2,1%, a w Grecji aż o 17,8%. W nowych krajach członkowskich pogłowie krów mlecznych zmniejszyło się o 3,1% i osiągnęło poziom 5 218 tys. sztuk. Zmniejszenie liczby krów odnotowano w Bułgarii, Estonii, na Litwie, w Polsce i w Chorwacji o 4,3 6,2%. W Czechach, na Węgrzech, Łotwie, Malcie i na Słowacji pogłowie zmalało o 0,9 2,7%. Wzrosło natomiast w Słowieni, Rumunii i na Cyprze o 0,2 4,6%. Tabela 2. Pogłowie krów mlecznych w Unii Europejskiej Wyszczególnienie 2013 2014 2015 UE - 15 18 042,5 18 176,1 18 376,8 UE - 13 5 438,5 5 382,5 5 218 w tym Polska 2 299,1 2 247,8 2 134,1 UE - 28 23 481 23 558,6 23 594,7 Źródło: EUROSTAT, IERiGŻ-PIB Komisja Europejska przewiduje, że w 2016 roku w Unii Europejskiej nastąpi powrót do tendencji spadkowych, a liczba krów mlecznych zmniejszy się w całej Unii o około 1% do poziomu 23,2 mln sztuk. W starych krajach członkowskich stopa redukcji wyniesie 0,5%, natomiast w nowych 3%. W 2017 roku stopa redukcji pogłowia krów mlecznych może zwiększyć się w UE-15 do 0,8%, a w UE-13 utrzyma się na poziomie 3%. Pogłowie krów w całej Unii Europejskiej może zmniejszyć się, więc o 1,3%, do poniżej 23 mln sztuk. Spadkowa tendencja pogłowia krów mlecznych ma wpływ na liczbę krów ocenianych. We wrześniu 2016 roku ocenie zostało poddanych 760 731 krów, z 19 802 obór. W analizowanym okresie w Regionie Oceny Parzniew przeciętnie oceniono 384 683 krów, z 11 294 obór, w Regionie Oceny Poznań 201 532 krów, z 4 216 obór, a w Regionie Oceny Bydgoszcz 174 516 krów, z 4 292 obór. Tendencje spadkowe pogłębiły się jeszcze bardziej w październiku bieżącego roku. Ocenie zostało poddanych 759 640 krów, z 19 780 obór. W Regionie Oceny Parzniew w październiku oceniono 384 302 krów, z 11 302 obór, w Regionie Oceny Poznań 202 188 krów, z 4 207 obór, a w Regionie Oceny Bydgoszcz 173 150 krów, z 4 271 obór. 3

Wykres 1. Liczba krów ocenianych w latach 2014 2016 r. 770000 760000 750000 740000 730000 720000 710000 700000 690000 680000 670000 2014 2015 2016 Źródło: Dane PFHBiPM Wykres 2. Liczba stad objętych oceną w latach 2014 2016 r. 20200 20100 20000 19900 19800 19700 19600 19500 Źródło: Dane PFHBiPM 2014 2015 2016 4

2. Skup mleka surowego W Polsce w drugim półroczu bieżącego roku producenci mleka stopniowo ograniczają dostawy surowca. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego we wrześniu do podmiotów skupujących dostarczono 871,7 mln litrów, tj. o 0,1% mniej w porównaniu z wrześniem 2015 roku, oraz o 5,3% mniej od skupu odnotowanego przed miesiącem. W okresie styczeń - wrzesień 2016 roku do podmiotów skupujących dostarczono 8 243,0 mln litrów mleka, tj. o 3,1% więcej niż w tym samym okresie 2015 roku. We wrześniu według siedziby podmiotów skupujących, najwięcej mleka surowego skupiono w województwie podlaskim (299,2 mln l), mazowieckim (154,1 mln l), oraz wielkopolskim (107,3 mln l). Najmniej natomiast mleka skupiono w województwie podkarpackim (4,6 mln l), dolnośląskim (4,6 mln l), oraz w województwie zachodniopomorskim (5,5 mln l). W okresie dziewięciu miesięcy bieżącego roku największy skup mleka odnotowano na Podlasiu (2 769,1 mln l), Mazowszu (1 430,4 mln l), oraz na Wielkopolsce (1 087,8mln l). Najmniejszy natomiast w województwie podkarpackim (41,5 mln l), dolnośląskim (43,5 mln l), oraz zachodniopomorskim (57,7 mln l). Wykres 3. Miesięczny skup mleka w latach 2013 2016 w mln kg 1050 1000 950 900 850 800 750 700 650 600 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2013 2014 2015 2016 Źródło: Dane ARR, GUS Różnica w ilości skupowanego mleka różnica między ilością mleka skupionego według siedziby podmiotu skupującego, a według siedziby producenta w obrębie jednego województwa. Informacja ta pokazuje, jaka ilość mleka wyprodukowana w województwie pozostaje w nim, a jaka z niego wypływa. Z podanych poniżej danych wynika, że w okresie dziewięciu miesięcy 2016 roku najwięcej mleka wypłynęło 5

z województwa warmińsko mazurskiego (409,4 tys. litrów), mazowieckiego (324,4 tys. litrów) i wielkopolskiego (188,5 tys. litrów). Najwięcej mleka z innych województw trafiło do województwa podlaskiego (1 063 tys. litrów). Tabela 3. Zestawienie ilości skupionego mleka w okresie I IX 2016 r. w tys. litrów Województwo wg siedziby jednostki skupującej wg siedziby producenta różnica w ilościach skupionego mleka różnica w procentach Polska 8 242 977 8 242 977 x x dolnośląskie 43 468 123 098-79 630-64,7% kujawsko-pomorskie 432 999 595 849-162 850-27,3% lubelskie 528 965 410 453 118 512 28,9% lubuskie 133 135 62 649 70 486 112,5% łódzkie 727 097 601 797 125 300 20,8% małopolskie 100 625 106 138-5 513-5,2% mazowieckie 1 430 421 1 754 865-324 444-18,5% opolskie 168 651 188 985-20 334-10,8% podkarpackie 41 516 88 467-46 951-53,1% podlaskie 2 769 139 1 706 153 1 062 986 62,3% pomorskie 125 853 245 493-119 640-48,7% śląskie 113 253 167 273-54 020-32,3% świętokrzyskie 225 693 131 702 93 991 71,4% warmińsko-mazurskie 261 589 671 034-409 445-61,0% wielkopolskie 1 087 840 1 276 292-188 452-14,8% zachodniopomorskie 52 733 112 729-59 996-53,2% Źródło: GUS W sierpniu 2016 roku do mleczarni w całej Unii Europejskiej dostarczono 12 296,5 mln litrów mleka, tj. o 176,1 mln litrów (1,4%) mniej niż w analogicznym okresie 2015 roku, oraz o 3,12% mniej niż przed miesiącem. Pięciu największych producentów (Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Holandia i Polska), łącznie w sierpniu 2016 roku skupiło 7 686,9 mln litów mleka (o 4,4% mniej niż przed rokiem), stanowi to 62,5% całego skupionego surowca w Unii Europejskiej. W relacji rocznej produkcja została ograniczona w dziewiętnastu państwach członkowskich, najbardziej w: Bułgarii o 7,94%, Wielkiej Brytanii o 7,07%, Chorwacji o 6,81%, Słowenii o 6,79% oraz Belgii o 6,61%. W pozostałych krajach produkcja została zwiększona. Największy wzrost odnotowano w na Cyprze o 27,04%, w Czechach o 10,88%, oraz na Malcie o 9,40%. 6

Niemcy Francja Holandia Wielka Brytania Polska Włochy Irlandia Hiszpania Dania Belgia Austria Czechy Szwecja Finlandia Portugalia Litwa Węgry Rumunia Łotwa Słowenia Estonia Grecja Słowacja Bułgaria Chorwacja Luksemburg Cypr Wykres 4. Skup mleka w UE w sierpniu 2016 r. w mln litrów 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Źródło: Dane EUROSTAT Rysunek 1. Zmiana skupu mleka w UE-28 VIII 2016/VIII 2015 Źródło: EUROSTAT 7

Najnowsze szacunki Komisji Europejskiej dotyczące prognoz krótkoterminowych wskazują na to, że dostawy mleka w Unii Europejskiej w II połowie bieżącego roku będą o 2% mniejsze niż w analogicznym okresie roku 2015, podczas gdy w pierwszym półroczu 2016 r. odnotowano zwyżkę wynoszącą 3%. Przyjmując takie założenie, w całym roku 2016 dostawy mleka w UE wzrosną do 153,2 mln ton, tj. o 0,6%. Sytuacja ta jest tłumaczona funkcjonowaniem programu zachęcającego do ograniczania produkcji mleka w krajach Unii, a także większym ubojem krów mlecznych. Prognozy KE zakładają, że w 2017 roku dynamika wzrostu dostaw ma być jeszcze słabsza niż w 2016 roku i ma osiągnąć poziom +0,5%. 3. Ceny skupu mleka W drugim półroczu bieżącego roku koniunktura na światowym rynku mleka uległa stopniowej poprawie, głównie z powodu ożywienia popytu na produkty mleczarskie, szczególnie po stronie Chin. We wrześniu średnia cena mleka kształtowała się na poziomie 111,81 zł/hl i była o 6,6% wyższa niż w sierpniu, oraz o 2,8% wyższa w porównaniu z analogicznym okresem 2015 roku. Wykres 5. Ceny skupu mleka 2013 2016 zł/hl 160 150 140 130 120 110 100 90 80 Źródło: Dane GUS 2013 2014 2015 2016 Zróżnicowanie cen netto skupu mleka jest bardzo wyraźne w województwach. We wrześniu 2016 roku we wszystkich województwach cena osiągnęła poziom powyżej 100 zł/hl. Najniższą cenę otrzymywali producenci z województw: łódzkiego 101,04 zł/hl, małopolskiego 101,63 zł/hl, oraz świętokrzyskiego 104,51 zł/hl. Natomiast najwyższa 8

cena mleka była wypłacana w województwach: podlaskim 118,51 zł/hl, warmińskomazurskim 116,81 zł/hl oraz lubelskim 113,85 zł/hl. Wykres 6. Ceny skupu mleka wg województw we wrześniu 2016 (zł/hl) 120,00 115,00 110,00 105,00 100,00 95,00 109,18 106,85 113,85 112,53 101,63 101,40 111,63 107,94 111,80 118,51 111,17 108,77 104,51 116,81 109,59 113,19 90,00 Źródło: Dane GUS W okresie styczeń - wrzesień bieżącego roku średnia cena mleka wyniosła 105,30 zł/hl i była o 7,8% mniejsza w porównaniu do analogicznego okresu 2015 roku. W analizowanym okresie najwyższą cenę, wg siedziby podmiotu skupującego, otrzymywali producenci z województwa podlaskiego (120,04 zł/hl), lubelskiego (116,92 zł/hl), oraz warmińsko-mazurskiego (113,67 zł/hl). Najniższą cenę płacono hodowcom z województwa dolnośląskiego (99,07 zł/hl), oraz kujawsko-pomorskiego (100,16 zł/hl). Średnia cena mleka w Unii Europejskiej - 28 w sierpniu 2016 roku wynosiła 26,40 EUR/100 kg i była o 3% wyższa niż miesiąc wcześniej, ale o 11,6% niższa niż w sierpniu 2015 roku. Średnia ważona cena mleka w starych krajach członkowskich w sierpniu ukształtowała się na poziomie 26,83 EUR/100 kg i była o 2,7% wyższa niż w lipcu, ale o 12,2% niższa niż w analogicznym okresie 2015 roku. Pięciu największych unijnych producentów (Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Holandia i Polska) w ósmym miesiącu 2016 r. średnio płaciło 25,49 EUR/100 kg i było to o 3% mniej niż w lipcu 2016 roku. 9

Cypr Malta Grecja Finlandia Włochy Austria Francja Chorwacja Szwecja Hiszpania Irlandia Portugalia Dania Bułgaria Belgia Luksemburg Holandia Polska Niemcy Słowenia Wielka Brytania Rumunia Słowacja Czechy Węgry Estonia Łotwa Litwa Wykres 7. Średnie ceny mleka w UE w sierpniu 2016 (euro/100kg) 60 50 40 30 20 10 0 Źródło: Dane EUROSTAT Rysunek 2. Cena mleka w UE 28 (VIII 2016 r.) Źródło: EUROSTAT 10

W Polsce cena mleka w skupie w ósmym miesiącu 2016 r. wynosiła 25,00 EUR/100 kg i była o 7,1% wyższa niż w lipcu, ale o 6% niższa niż w analogicznym miesiącu 2015 roku. Polscy producenci otrzymywali o 2,7% wyższą cenę niż producenci niemieccy, ale o 15,2% niższą niż producenci we Francji. Cena w Polsce jednocześnie była o 7% niższa od średniej UE 15, oraz o 5,5% niższa od średniej unijnej. Tabela 4. Cena skupu mleka w europejskich mleczarniach EUR/100 kg Firma Kraj I`16 II`16 III`16 IV`16 V`16 VI`16 VII`16 VIII`16 Belgomilk (Milcobel) Belgia 26,39 25,26 24,26 23,27 22,27 22,27 22,27 25,01 Alois Muller Niemcy 27,37 26,38 25,14 24,64 22,17 22,66 23,65 24,64 DMK Niemcy 26,18 26,18 24,68 23,21 21,23 20,24 20,24 20,24 Arla Foods Denmark Dania 28,66 27,68 27,7 26,79 25,81 24,54 24,51 24,51 Bongrain CLE Francja 30,15 30,05 29,92 29 29 28,86 28,86 28,86 Danone Francja 32,17 32,2 31,55 31,12 30,68 31,14 31,55 30,98 Lactalis Francja 29,3 29,3 29,28 28,03 27,87 27,75 27,48 29,87 Sodiaal Francja 31,68 30,71 30,71 29,93 29,22 28,96 28,96 30,41 Dairy Crest Davidstow W. Brytania 30,65 29,82 27,65 23,49 23,62 23,3 24,5 24,09 Glanbia Irlandia 23,99 26,74 22,01 22,01 21 21 21,02 23 Kerry Irlandia 25,56 25,34 25,34 23,89 22,93 22,93 22,93 25,34 Granarolo Włochy 38,29 38,29 38,29 36,35 36,35 36,35 36,35 36,35 DOC Cheese Holandia 25,16 25,16 24,19 23,34 21,25 20,25 20,25 20,25 Friesland - Campina Holandia 28,44 28,42 27,69 26,67 24,24 24,24 24,24 24,24 ŚREDNIA 28,86 28,62 27,47 26,29 25,35 25,14 25,39 26,19 Fonterra NZ 21,22 19,99 20,29 20,32 20,11 22,86 25,96 28,46 USA US 32,16 31,72 31,41 30,55 28,83 30,11 35,05 38,05 Źródło: MDC Jak przedstawiają powyższe dane, średnia cena za mleko w skupie, płacona przez wybrane przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej w sierpniu 2016 roku wynosiła 26,19 EUR/100 kg standardowego mleka, co oznacza wzrost o 3,15% w porównaniu do poprzedniego miesiąca. Średnia cena mleka w porównaniu do sierpnia 2015 roku zanotowała spadek o 15,27%. Cena mleka płacona przez Fonterrę w sierpniu bieżącego roku wyniosła 28,46 EUR/100 kg i była o 26,04% wyższa niż w analogicznym miesiącu ubiegłego roku oraz o 9,63% wyższa od ceny wypłacanej miesiąc wcześniej. W Stanach Zjednoczonych w sierpniu bieżącego roku cena wynosiła 38,05 EUR/100 kg i była o 3,57% wyższa niż przed rokiem, oraz o 8,56% wyższa w porównaniu z lipcem 2016 roku. 11

4. Produkcja wybranych artykułów mleczarskich W Polsce od początku 2016 roku rośnie produkcja większości artykułów mleczarskich, głównie na skutek zwiększonej podaży surowca. Zwiększony popyt eksportowy wpływa stymulująco na produkcje masła, mleka płynnego i serów. W sierpniu 2016 r. produkcja masła wyniosła 16,5 tys. ton i była o 0,1% wyższa niż w lipcu i o 2,8% wyższa niż w analogicznym okresie 2015 roku. W okresie od stycznia do sierpnia bieżącego roku wyprodukowano 140 tys. ton masła tj. o 11,6% więcej niż w tym samym okresie 2015 roku. Wykres 8. Produkcja masła w tys. ton 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014 2015 2016 Źródło: Dane ARR W okresie ośmiu miesięcy 2016 r. wyprodukowano 2,1 mln ton mleka płynnego, tj. o 5,5% więcej niż w okresie styczeń sierpień 2015 roku. Zwiększono również produkcję serów niedojrzewających i twarogów o około 4%, do poziomu 290 tys. ton. W sierpniu produkcja odtłuszczonego mleka w proszku wyniosła 12,1 tys. ton i była o 11,7% niższa niż w lipcu i o 6,1% niższa niż w analogicznym miesiącu 2015 roku. W okresie ośmiu miesięcy bieżącego roku wyprodukowano 120,2 tys. ton OMP, tj. o 5,5% więcej niż w roku ubiegłym. Spadek produkcji odtłuszczonego mleka w proszku spowodowany był dużymi krajowymi zapasami oraz ograniczonym popytem eksportowym na ten produkt. 12

Wykres 9. Produkcja odtłuszczonego mleka w proszku tys. ton 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Źródło: Dane ARR, GUS Produkcja serów podpuszczkowych dojrzewających w sierpniu 2016 roku ukształtowała się na poziomie 27,6 tys. ton, tj. o 0,6% wyższym niż w lipcu, oraz na podobnym poziomie jak w analogicznym miesiącu 2015 roku. W okresie od stycznia do sierpnia bieżącego roku wyprodukowano 208 tys. ton serów dojrzewających, o 4% więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wykres 10. Produkcja serów podpuszczkowych dojrzewających tys. ton 30 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014 2015 2016 25 20 15 10 5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014 2015 2016 Źródło: Dane GUS, ARR 13

Spadkowa tendencja utrzymuje się w produkcji galanterii. W okresie ośmiu miesięcy produkcję jogurtów zmniejszono o 6%, do poziomu 2275 tys. ton, a śmietany niezagęszczonej o 2%, do 235 tys. ton. 5. Ceny artykułów mleczarskich Rosnący światowy popyt na produkty mleczarskie wpływa stymulująco na wzrost cen również w Polsce. Średnia cena masła w blokach w sierpniu 2016 roku wyniosła 14,97 zł/kg i była o 6% wyższa niż w lipcu i o 14% wyższa niż w analogicznym okresie 2015 roku. Na przełomie września i października cena osiągnęła poziom 16,32 zł/kg tj. o 3% więcej niż w poprzednim notowaniu oraz o 12% więcej niż przed miesiącem. W odniesieniu do notowań sprzed roku masło w blokach było o 33% droższe. Cena masła konfekcjonowanego w tym okresie wynosiła 17,58 zł/kg i była o 3% wyższa niż przed tygodniem i o 13% wyższa niż miesiąc wcześniej. W relacji rocznej masło konfekcjonowane było o 34% droższe. Według danych Zintegrowanego Systemu Informacji Rynkowej MRiRW w dniach 03 09.10.2016 r. cena masła w blokach wynosiła 16,94 zł/kg, tj. o 4% więcej niż w poprzednim notowaniu i o 14% więcej niż przed miesiącem. Cena masła konfekcjonowanego ukształtowała się na poziomie 18,04 zł/kg, tj. o 3% więcej niż przed tygodniem i 12% więcej niż na początku września. W drugim tygodniu października za kg masła w blokach producenci otrzymywali 17,61 zł, tj. o 4% więcej niż tydzień wcześniej i o 16% więcej niż w połowie września. Masło konfekcjonowanego zbywane było po 18,31 zł, o 1,5% drożej niż tydzień wcześniej i o 10% drożej niż w poprzednim miesiącu. W odniesieniu do notowań sprzed roku masło podrożało o 36 38%. W dniach 17 23.10.2016 r. producenci za masło w blokach otrzymywali 16,83 zł/kg, o 4% mniej niż w poprzednim tygodniu, ale o 6% więcej niż miesiąc wcześniej. Cena masła konfekcjonowanego ukształtowała się na poziomie 18,45 zł/kg, o 1% wyżej niż przed tygodniem i o 8% wyżej niż przed miesiącem. W relacji rocznej masło było o 33 35% droższe. 14

Wykres 11. Ceny masła w blokach (zł/kg) 18 17 16 15 14 13 12 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014 2015 2016 Źródło: Dane ARR, MRiRW W połowie października bieżącego roku ceny masła na wewnętrznym rynku Unii Europejskiej wynosiły 4 072 EUR/t i były o 10% wyższe niż przed miesiącem i o 36% wyższe niż w analogicznym okresie 2015 roku. W portach Europy Zachodniej w analizowanym okresie cena masła ukształtowała się na poziomie 4 550 USD/t, tj. o 8% więcej niż w połowie września i o 47% więcej niż w tym samym okresie 2015 roku. W Oceanii 14 października masło kosztowało 3 963 USD/t i było o 1% droższe niż przed miesiącem i o 25% droższe niż w roku 2015. Jedynie w Stanach Zjednoczonych cena masła spadła o 11% w porównaniu z wrześniem i o 27% w porównaniu z analogicznym miesiącem 2015 r, osiągając poziom 3 935 USD/t. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego średnia cena odtłuszczonego mleka w proszku w sierpniu ukształtowała się na poziomie 7,76 zł/kg i była o 3,5% wyższa niż w lipcu, oraz o 4% wyższa niż w analogicznym okresie 2015 roku. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW w dniach 26.09 02.10.2016 r. krajowi producenci za odtłuszczone mleko w proszku otrzymywali 7,74 zł/kg, tj. o 1,5% więcej niż w poprzednim notowaniu i o 5% więcej niż przed miesiącem. W tych dniach cena OMP była o 7% wyższa od ceny sprzed roku. W pierwszym tygodniu października cena OMP wynosiła 7,70 zł/kg, o około 0,6% mniej niż przed tygodniem, ale o 3% więcej niż miesiąc wcześniej. W dniach 10 16.10.2016 ceny ponownie wzrosły do poziomu 7,78 zł/kg, tj. o 1% więcej niż tydzień wcześniej, oraz o 4% więcej niż we wrześniu. W trzecim tygodniu października odtłuszczone mleko w proszku zbywano po 7,83 zł/kg. Była to cena o 1% wyższa niż sprzed tygodnia, oraz o 3% wyższa niż przed miesiącem. Cena OMP w relacji rocznej była o 6% wyższa. 15

Wykres 12. Cena odtłuszczonego mleka w proszku (zł/kg) 15,5 14,5 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 7,5 6,5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2014 2015 2016 Źródło: Dane ARR, MRiRW Tendencje wzrostowe odnotowały również ceny pełnego mleka w proszku. Na przełomie września i października za kilogram PMP płacono 9,79 zł, tj. o 5% mniej niż w poprzednim tygodniu, ale o 6% więcej niż przed miesiącem. W relacji rocznej pełne mleko w proszku było o 4% droższe. W dniach 03 09.10.2016 PMP zbywano po 9,81 zł/kg, tj. o 0,2% drożej niż tydzień wcześniej, oraz o 6% drożej niż przed miesiącem. W drugim tygodniu października cena PMP wzrosła i ukształtowała się na poziomie 10,00 zł/kg, tj. o 2% więcej niż przed tygodniem i o 4% więcej niż w tych samych dniach września. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW w dniach 17 23.10.2016 r. krajowi producenci za kilogram pełnego mleka w proszku otrzymywali 10,17 zł, tj. o 2% więcej niż w poprzednim notowaniu, ale o 1% mniej niż miesiąc wcześniej. W porównaniu z notowaniami sprzed roku cena PMP była o 6% wyższa. W dniu 14 października w portach Europy Zachodniej cena OMP wzrosła o 18% w porównaniu z cenami sprzed roku i ukształtowała się na poziomie 2 300 USD/t (o 4,5% więcej niż miesiąc wcześniej). W Oceanii cena wynosiła 2 400 USD/t, tj. o 5% więcej niż w połowie września i o 11% więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku. Na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej cena odtłuszczonego mleka w proszku wynosiła 2 017 EUR/t i była o 5% wyższa niż przed miesiącem i o 10% wyższa niż przed rokiem. W Stanach Zjednoczonych tona OMP kosztowała 2 056 USD, tj. o 1% więcej niż we wrześniu, jednak o 3% mniej niż w 2015 roku. W przypadku pełnego mleka w proszku w Oceanii jego cena, w analizowanym okresie, ukształtowała się na poziomie 2 800 USD/t, tj. o 2% mniej niż miesiąc wcześniej, ale o 1% więcej niż przed rokiem. Cena tego produktu w portach Europy Zachodniej w ciągu miesiąca wzrosła o 4% i ukształtowała się na poziomie 2 938 USD/T, była o 22% wyższa od ceny w 2015 roku. Na wewnętrznym rynku Unii Europejskiej pełne mleko w 16

proszku kosztowało 2 781 EUR/t, i było o 10% droższe niż w połowie września i o 17% droższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W sierpniu cena sera Gouda wynosiła 12,84 zł/kg, tj. o 9% więcej niż w lipcu i o 15% więcej niż przed rokiem. W tym czasie ser Edamski kosztował 12,79 zł/kg i był o 5,5% droższy niż miesiąc wcześniej i o 8% droższy niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW na przełomie września i października za ser Gouda płacono 13,76 zł/kg, a za ser Edamski 14,03 zł/kg. Ser Gouda był o 3% droższy niż w poprzednim notowaniu i o 8% droższy niż przed miesiącem, natomiast ser Edamski o 3,5% droższy niż tydzień wcześniej i o 9% droższy niż na przełomie sierpnia i września. W ciągu roku cena sera Gouda wzrosła o 28%, a Edamskiego o 33%. W pierwszym tygodniu października cena sera Gouda ukształtowała się na poziomie 14,10 zł/kg, tj. o 2% wyższym niż tydzień wcześniej i o 8% wyższym niż we wrześniu. Ser Edamski kosztował w tym czasie 14,02 zł/kg, o 9% więcej niż miesiąc wcześniej. W dniach 17-23.10.2016 r. cena sera Gouda wynosiła 14,37 zł/kg i była o 0,35% wyższa niż tydzień wcześniej i o 7% wyższa od ceny sprzed miesiąca. Cena sera Edamskiego ukształtowała się natomiast na poziomie 14,25 zł/kg, tj. o 0,4% więcej niż w poprzednim notowaniu i o 5% więcej niż we wrześniu. W relacji rocznej oba gatunki serów były o 32-33% droższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W połowie października bieżącego roku w Oceanii producenci sera Cheddar otrzymywali 3 650 USD/t, tj. o 4% więcej niż miesiąc wcześniej i o 14% więcej niż w analogicznym okresie 2015 roku. Na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej ser Cheddar zbywano po 3 146 EUR/t, tj. na podobnym poziomie jak w połowie września, ale o 4% drożej niż w tym samym okresie 2015 roku. W USA cena ukształtowała się na poziomie 3 417 USD/t i była o 6% niższa niż miesiąc wcześniej i o 7% niższa niż przed rokiem. Wykres 14. Ceny sera Gouda w zł/kg 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Źródło: Dane ARR, MRiRW 2014 2015 2016 17

Tabela 5. Średnie ceny produktów mleczarskich na rynku wewnętrznym UE 23.10.2016 Produkt mleczarski przed miesiącem Cena produktu za kg Zmiana cen w % przed tygodniem aktualna roczna miesięczna tygodniowa masło 3,91 4,07 4,03 35% 3,3% -0,9% OMP 1,95 2,02 2,02 11% 3,1% 0,0% PMP 2,66 2,78 2,68 11% 0,7% -3,5% Cheddar 3,13 3,15 3,10 3% -0,9% -1,5% Edam 2,92 3,08 3,09 24% 6,0% 0,5% Gouda 2,75 2,91 2,87 13% 4,3% -1,4% Ementaler 3,67 3,60 3,76-2% 2,6% 4,5% Źródło: FAMMU/FAPA 6. Handel zagraniczny Ożywienie globalnego popytu na artykuły mleczarskie i wzrost ich cen na rynkach światowych nie zrekompensuje spadku obrotów zagranicznych produktami mleczarskimi, jakie były odnotowane w I połowie bieżącego roku. W okresie styczeń sierpień 2016 r. wpływy z eksportu wynosiły 1 mld EUR i były o 11% niższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. O 8% zwiększono natomiast import artykułów mleczarskich, wartość importu ukształtowała się na poziomie 0,6 mld EUR. W okresie ośmiu miesięcy korzystnie zmieniła się towarowa struktura eksportu. Łączny udział finalnych produktów konsumpcyjnych zwiększył się z 55% do 61%. W eksporcie dominują sery i twarogi (33% wartości w wywozie produktów mleczarskich), następnie jest masło (9%), lody (8%), jogurty i napoje mleczne (7%). Wykres 14. Wolumen eksportu produktów mleczarskich (I-VIII 2016 i I-VIII 2015) mleko płynne i śmietana OMP PMP jogurty i napoje fermentowane serwatka masło oraz tłuszcze mleczne I-VIII 2016 I-VIII 2015 sery dojrzewające sery niedojrzewające lody Źródło: Dane Ministerstwa Finansów 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 18

W wartościowej strukturze importu nie nastąpiły większe zmiany. W okresie styczeń sierpień udział finalnych produktów konsumpcyjnych wyniósł 50%, podobnie jak przed rokiem. Największy udział w strukturze miały sery i twarogi (30% wartości), mleko w proszku (27%), mleko płynne i śmietana (13%) oraz jogurty i napoje mleczne (8%). 7. Prywatne przechowywanie OMP Rozporządzeniem wykonawczym Komisji Europejskiej (UE) 2016/1619 realizację mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania odtłuszczonego mleka w proszku przedłużono do końca lutego 2017 roku. Na dzień 16 października 2016 roku łącznie na okres przechowywanie od 90 do 210 dni i 365 dni, w UE zgłoszono 75,4 tys. ton OMP, w tym 56% na wydłużony okres 365 dni. Najwięcej pochodziło z Holandii (25,3 tys. ton), Niemiec (19,2 tys. ton) i Belgii (16,7 tys. ton). W Polsce według stanu na dzień 21 października zgłoszono 2,7 tys. ton OMP. Uwzględniając ilości odtłuszczonego mleka w proszku wycofane z prywatnego przechowywania, w unijnych magazynach na koniec sierpnia bieżącego roku, znajdowało się 64,9 tys. ton odtłuszczonego mleka w proszku. 8. Prywatne przechowywanie masła Wnioski o dopłaty do prywatnego przechowywania masła unijni przedsiębiorcy mogli składać do 30 września bieżącego roku. Do 16 października 2016 roku do mechanizmu prywatnego przechowywania masła zgłoszono 143,6 tys. ton, z czego 61,4 tys. ton pochodziło z Holandii, 24,9 tys. ton z Niemiec, 23 tys. ton z Francji. Polscy przedsiębiorcy według stanu na 21 października zgłosili do mechanizmu 4,3 tys. ton tego produktu. Według stanu z końca sierpnia 2016 roku, po uwzględnieniu ilości wycofanych, w unijnych magazynach znajdowało się 96,9 tys. ton masła. 9. Prywatne przechowywanie serów Ostateczny termin przyjmowania wniosków o dopłaty do prywatnego przechowywania serów upłynął 30 września bieżącego roku. W okresie od 21 lutego do 11 września 2016 r. przedsiębiorcy z Włoch, Francji, Litwy, Holandii, Finlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii do prywatnych magazynów zgłosili 53 tys. ton serów. Przyznany limit wykorzystały już Szwecja (2,1 tys. ton), Włochy (27 tys. ton), Irlandia (4,1 tys. ton), Litwa (2,6 tys. ton). Na koniec sierpnia bieżącego roku, uwzględniając ilości wycofane z prywatnego przechowywania, w unijnych magazynach znajdowało się 22,6 tys. ton serów. Polscy przedsiębiorcy nie korzystali z tego mechanizmu. 10. Zakup interwencyjny OMP Komisja Europejska rozporządzeniem delegowanym (UE) 2016/1614 z dnia 8 września 2016 r. przedłużyła okres interwencji publicznej w odniesieniu do odtłuszczonego mleka w proszku do 31 grudnia 2016 r., oraz ustaliła początek okresu zakupu interwencyjnego OMP w 2017 roku na 1 stycznia. Biorąc pod uwagę 19

standardowy okres interwencji zakupy OMP będą realizowane do 30 września 2017 roku. Do 16 października bieżącego roku w ramach mechanizmu zgromadzono 334,6 tys. ton OMP, w tym w Polsce 35,3 tys. ton, co stanowi 11% OMP zaoferowanego na zakupy interwencyjne w Unii Europejskiej. 11. Zakup interwencyjny masła Zakupy interwencyjne masła mogły być realizowane do 30 września bieżącego roku. Od początku uruchomienia mechanizmu ceny rynkowe masła znacząco przewyższały cenę interwencyjną. W tej sytuacji unijni przedsiębiorcy nie zaoferowali masła na zapasy interwencyjne. 12. Program Mleko w szkole Jednym z programów mających na celu kształtowanie u dzieci i młodzieży prawidłowych nawyków żywieniowych, jest program Mleko w szkole. W ramach programu dzieci mogą spożywać mleko białe i smakowe o różnej zawartości tłuszczu, twarożki, sery i jogurty. Na realizację programu w roku szkolnym 2016/2017 łącznie z budżetu unijnego i krajowego, wydano 17,6 mln zł, oraz 148 tys. zł z Funduszu Promocji Mleka. Ogółem od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej do 15 października 2016 roku na program Mleko w szkole wydano 1,4 mld zł, z czego 29 mln zł stanowią środki z FPM. 13. Nadzwyczajna pomoc dostosowawcza dla producentów mleka i rolników w innych sektorach hodowlanych W celu zapewnienia nadzwyczajnej pomocy dostosowawczej dla producentów mleka i rolników w sektorach wołowiny i cielęciny, wieprzowiny, mięsa baraniego i koziego państwom członkowskim Unii Europejskiej przyznano pomoc z budżetu unijnego w całkowitej kwocie 350 mln EUR. Polsce przyznano 22,67 mln EUR (około 98,7 mln zł). Przyznane środki służą wsparciu producentów mleka lub rolników w innych sektorach hodowlanych, którzy podejmą, co najmniej jedno z następujących działań mających na celu wzmocnienie stabilności gospodarczej ich gospodarstw oraz przyczynienie się do stabilizacji rynku: Redukcja produkcji ponad przewidzianą w rozporządzeniu delegowanym dotyczącym ograniczenia produkcji lub jej niezwiększanie, Rolnictwo na małą skalę, Stosowanie ekstensywnych metod produkcji, Stosowanie metod produkcji przyjaznych dla środowiska i klimatu, Wdrażanie projektów współpracy, Wdrażanie systemów jakości lub projektów mających na celu propagowanie jakości i wartości dodanej, Szkolenie w zakresie instrumentów finansowych i narzędzi zarządzania ryzykiem. 20

14. Pomoc KE na ograniczenie produkcji mleka Na I okres ograniczenia dostaw mleka Agencja Rynku Rolnego pozytywnie zweryfikowała 3,8 tys. wniosków. Producenci mleka, których wnioski zostały pozytywnie rozpatrzone, w okresie referencyjnym (październik grudzień 2015) do podmiotów skupujących dostarczyli 186,6 mln kg mleka, a łączne ograniczenie dostaw w czwartym kwartale bieżącego roku zadeklarowali na poziomie 53,3 mln kg. W całej Unii na I okres ograniczenia pozytywnie zweryfikowano około 52 tys. wniosków z 27 państw członkowskich. Jedynym krajem, który nie korzysta z tego mechanizmu jest Grecja. Łączna ilość mleka zadeklarowanego do redukcji wyniosła 1 059 mln kg. W związku z niewykorzystaniem całej puli środków przeznaczonych na to działanie, producenci mogli ubiegać się o pomoc w odniesieniu do II okresu ograniczenia (listopad 2016 styczeń 2017). W Polsce na II okres ograniczenia ARR pozytywnie rozpatrzyła 766 wniosków. Producenci, których wnioski zostały pozytywnie zweryfikowane, w okresie referencyjnym (listopad 2015 styczeń 2016) dostarczyli do podmiotów skupujących około 34 mln kg mleka, a łączne ograniczenie dostaw zadeklarowali na poziomie 8,6 mln kg. Ze względu na to, ze całkowita wielkość ograniczenia przekroczyła maksymalną ilość środków przyznanych na ten mechanizm, Komisja Europejska zastosowała współczynnik przydziału na poziomie 0,12462762. Po uwzględnieniu współczynnika dopuszczona wielkość ograniczenia dostaw w Polsce wyniosła niecałe 1,1 mln kg. W całej Unii Europejskiej na II okres redukcji produkcji mleka pozytywnie zaakceptowano 6,1 tys. wniosków z 25 państw (z wyjątkiem Grecji, Cypru i Malty), a dopuszczalna wielkość ograniczenia wyniosła 12,2 mln kg. W Polsce na I i II okres ograniczenia produkcji zakwalifikowano łącznie 4,5 tys. wniosków, co stanowi około 8%, a dopuszczona wielkość ograniczenia wyniosła 54,4 mln kg (5% łącznego ograniczenia w UE). Ogółem w UE na I i II okres dopuszczono ograniczenie produkcji mleka o 1 071 mln kg, a liczba pozytywnie zweryfikowanych wniosków wyniosła 58 tys. Opracowała: Dorota Śmigielska 21