ywienie dziecka przedszkolnego W okresie przedszkolnym tempo rozwoju somatycznego stabilizuje si, natomiast nadal zwi ksza si aktywnoêç ruchowa. Dziecko wi cej czasu sp dza z rówieênikami, stàd koniecznoêç nadzoru rodziców nad produktami spo ywanymi poza domem. Kadra przedszkoli jest odpowiednio przeszkolona w zakresie zasad prawid owego ywienia, natomiast opiekunki zajmujàce si dzieckiem w domu najcz Êciej wymagajà dodatkowej edukacji bàdê nadzoru (istnieje groêba ulegania namowom dziecka na chipsy, pàczki, batoniki ). Zapotrzebowanie energetyczne wynosi oko o 1200 1400 kcal na dob (80 82 kcal/kg mc.), przy przeci tnej aktywnoêci ruchowej (raczej siedzàcy tryb ycia). Je eli dziecko zwi ksza wydatek energetyczny zwiàzany z aktywnoêcià fizycznà, to nale y proporcjonalnie zwi kszyç iloêç dobowych kalorii o oko o 200 kcal, a przy du ym wysi ku fizycznym (uprawianie intensywnego sportu) nawet o dodatkowe 200 400 kcal. Energia dostarczana z bia ek stanowi 12 13% (u m odych sportowców mo na t wartoêç podnieêç do 15%), z w glowodanów 55 60%, z t uszczów 30 32%. Zalecane produkty ywieniowe Dieta powinna zawieraç produkty niezb dne, dostarczajàce organizmowi dziecka odpowiednich sk adników od ywczych: mleko i produkty mleczne wiloêci przynajmniej 2 fili- anek dziennie (lub odpowiednià iloêç jogurtu, kefiru, twarogu, sera 71
ó tego); zgodnie z zaleceniami Amerykaƒskiej Akademii Pediatrii mo na ju w àczyç produkty o obni onej zawartoêci t uszczu (np. mleko 1,5%, max. 2% zamiast 3,2%) ze wzgl du na wczesnà profilaktyk przeciwmia d ycowà; produkty zbo owe zuwzgl dnieniem produktów z pe nego ziarna, ró nych gatunków kasz i makaronów; chude mi so i roêliny stràczkowe. Przed przyrzàdzeniem mi so nale y obraç ze skóry (drób) lub usunàç widoczny t uszcz; wybieramy jedynie chude w dliny; ca e jajko kurze maksymalnie 3 4 razy w tygodniu; owoce wiloêci 1,5 fili anki; warzywa wiloêci 1,5 fili anki; t uszcz ca kowity, który dostarcza oko o 30% energii, w tym nasycone kwasy t uszczowe nie wi cej ni 10% energii; nale- y spo ywaç umiarkowanà iloêç mas a, tylko mi kkie i wzbogacone w naturalne stanole margaryny oraz oleje roêlinne; r yby przynajmniej 2 razy w tygodniu, najlepiej grillowane, pieczone (sporadycznie sma one), przy czym wybieramy gatunki, które w niewielkim stopniu nara one sà na zanieczyszczenie rt cià, np. sum, osoê, rdzawiec, tuƒczyk. Produkty dowolne dostarczajà dodatkowej energii na potrzeby aktywnoêci fizycznej i procesów wzrastania, ale pozbawione sà wartoêci od ywczych, jak np. batony, frytki czy chipsy. Ich dobowe spo ycie nie powinno dostarczaç wi cej ni 100 150 kcal. Zaleca si, aby warzywa i owoce by y sk adowà ka dego posi ku. Soki owocowe nale y spo ywaç ka dorazowo w iloêci 120 180 ml (maksymalnie 1 szklanka); wi ksza obj toêç stanowi dodatkowe êród o energii i mo e zmniejszaç aknienie dziecka lub powodowaç zbyt szybkie przyrosty masy cia a. Czego nale y unikaç? Przede wszystkim rezygnujemy z: nadmiaru s odyczy, dos adzanych soków lub s odkich sosów (dodatkowe êród o z ych t uszczów i pustych kalorii); 72
pó produktów lub gotowych produktów o du- ej zawartoêci soli, konserwantów lub sztucznych barwników; nadmiaru soli (dosalanie potraw, stosowanie przypraw typu vegeta czy warzywko); bezkrytycznego kupowania produktów reklamowanych w telewizji lub kolorowych czasopismach (z regu y zawierajà du o kalorii przy niewielkich wartoêciach od ywczych). Kszta towanie w aêciwych zachowaƒ ywieniowych Nale y doskonaliç dobre zwyczaje, które uda o si wypracowaç w poprzednim okresie ycia lub korygowaç b dy pope nione wczeêniej, to znaczy: dbaç o spo ywanie przez dziecko przynajmniej 4 posi ków na dob i nie zapominaç o Êniadaniu; kultywowaç tradycje wspólnego jedzenia dobrze skomponowanych pod wzgl dem jakoêci i iloêci posi ków; posi ki spo ywaç, siedzàc przy stole, zadbaç o mi à i spokojnà atmosfer, unikaç jedzenia przed telewizorem, czytania wtedy gazet czy prowadzenia burzliwych dyskusji; kontrolowaç iloêç i jakoêç przekàsek mi dzy posi kami (nadmiar ciastek, s odkich gazowanych napojów czy frytek hamuje aknienie i mo e sprzyjaç oty oêci; zwi kszyç zaanga owanie dziecka w racjonalne zakupy produktów spo ywczych, uk adanie jad ospisu, przygotowanie posi ku, nakrywanie do sto u. Rodzice prowadzàcy zdrowy styl ycia i przestrzegajàcy zasad racjonalnego ywienia sà najlepszym wzorcem do naêladowania dla swoich rosnàcych dzieci. Warto uêwiadomiç sobie, e odpowiednie od ywianie z uwzgl dnieniem wszystkich sk adników od ywczych zapewnia naszemu dziecku zdrowie, prawid owy rozwój fizyczny, emocjonalny i intelektualny oraz sprawia, e jest ono uêmiechni te, zadowolone, ciekawe Êwiata i mo e spe niç wszelkie oczekiwania rodziców. 73
Najcz stsze problemy Czy przedszkolak musi jeêç Êniadanie w domu? Powinien, szczególnie wtedy, gdy czeka go doêç d uga droga do przedszkola i up ywa sporo czasu mi dzy wstaniem z ó ka a Êniadaniem w przedszkolu. Mo e to byç niewielka porcja, ale spo yta przed wyj- Êciem (w zale noêci od upodobania: kubek ciep ego mleka, kakao czy ma a kanapka). Takie zwyczaje procentujà w wieku szkolnym i yciu doros ym. Czy mo na stosowaç diety odchudzajàce w wieku przedszkolnym? Typowe diety odchudzajàce nie sà zalecane w wieku rozwojowym. Nale y przede wszystkim sprawdziç, co jest przyczynà nadmiernej masy cia a, tj. zastanowiç si nad jakoêcià i iloêcià przyjmowanych produktów spo- ywczych (w tym przekàsek!) oraz p ynów (soki, s odzone napoje gazowane). Kolejny krok to analiza trybu ycia dziecka, a przede wszystkim aktywnoêci fizycznej zwi kszenie wysi ku sprzyja normalizacji wagi. Jak namówiç dziecko do jedzenia surowych owoców? Znajàc upodobania smakowe pociechy, nale y zaczàç od podawania owoców, które dobrze komponujà si z pozosta ymi ulubionymi produktami. Owoce mo na serwowaç zmiksowane (koktajle), drobno pokrojone (dodatki do sa atek) lub w postaci przecierów. Najlepiej ponawiaç próby wgronie rówieêników, którzy dadzà dobry przyk ad. Czy lepiej podawaç ogórki konserwowe czy kwaszone? Zdecydowanie kwaszone. Ogórki konserwowe, przygotowywane w zalewach octowych, nie powinny byç podawane dzieciom. Do poprawy smaku przygotowywanych dla nich potraw nale y u ywaç zió i soku z cytryny. Jak przekonaç dziecko do jedzenia surówek? Im póêniej zaczniemy podawaç dziecku surówki warzywne, tym trudniej b dzie je do nich przekonaç. Trzeba próbowaç do skutku, albowiem surówki sà skarbnicà soli mineralnych, cennych witamin i b onnika. Poczàtkowo dodajemy do gotowanych sa atek warzywnych pokrojonà natk 74
pietruszki, koperek, kie ki rzodkiewki czy zielonà sa at, a nast pnie próbujemy zmieniaç proporcj warzyw gotowanych i surowych. Czy przedszkolakowi dawaç cukierki/s odycze jeden raz do woli czy po trochu w ciàgu ca ego dnia? Zjadanie cukierków i w ogóle s odyczy w ciàgu dnia jest przyczynà wczeêniejszej próchnicy z bów. Równie miód i suszone owoce (rodzynki, gruszki, figi) przyspieszajà rozwój próchnicy z bów, ale pami tajmy, e nie tyle szkodzi iloêç s odyczy, ile cz stoêç ich spo ywania. Lepiej podaç dziecku s odycze jeden raz, aby zaspokoiç jego apetyt, a nast pnie dopilnowaç prawid owego umycia z bów.