Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstwa z branży opieka zdrowotna (PKD 86). G. Irodenko UNIWERSYTET EKONOMICZNY WE WROCŁAWIU Streszczenie: Poniższy raport przedstawia strategię zarządzania środkami pieniężnymi, preliminarz środków pieniężnych, zarządzanie należnościami, zarządzanie zapasami dla przedsiębiorstwa z branży ochrona zdrowia (PKD 86). W skład raportu wchodzi wstęp, opis teoretyczny zastosowanej metodyj oraz przedstawienie praktycznego zastosowania wraz z uzasadnieniem na przykładzie analizowanego przedsiębiorstwa.
1. Wstęp Przedmiotem niniejszej pracy jest zaproponowanie strategii zarządzania środkami pieniężnymi, preliminarza środków pieniężnych, zarządzania należnościami, zarządzania zapasami dla wybranego przedsiębiorstwa z branży opieka zdrowotna (PKD 86). Na potrzeby raportu zostało wybrane przedsiębiorstwo wchodzące w skład branży opieka zdrowotna a dokładniej z podklasy PKD 86.10.Z. Podklasa ta obejmuje działalność szpitali ogólnych oraz specjalistycznych, takich jak: szpitale psychiatryczne, zakłady dla osób uzależnionych, szpitale zakaźne, położnicze zapewniające pacjentom zakwaterowanie i wyżywienie, działalność prewentoriów, sanatoriów, centrów rehabilitacyjnych i pozostałych placówek medycznych zapewniających pacjentom zakwaterowanie i wyżywienie, działalność szpitali wojskowych i w zakładach karnych, usługi personelu medycznego i paramedycznego, działalność prowadzoną przez laboratoria, pracownie techniczne, włącznie z usługami radiologów, działalność izb przyjęć, działalność aptek szpitalnych, obsługę sal operacyjnych, usługi wyżywienia oraz pozostałe usługi szpitalne. Działalność tych placówek nastawiona jest głównie na obsługę pacjentów przebywających w szpitalach i prowadzona jest pod bezpośrednim nadzorem lekarzy. 1 Analizowane przedsiębiorstwo świadczy głównie usługi w skali gminy i powiatu, w którym się znajduje. 2. Opis teoretyczny zastosowanej metody. Zarządzanie finansami w krótkim okresie związane jest z zarządzaniem płynnością przedsiębiorstwa. Finanse w krótkim okresie obejmują decyzje odnoszące się do pieniężnych wpływów, wypływów, poziomu płynności we wszystkich jej aspektach, wartość płynności oraz wewnętrznych przepływów pieniężnych. Okres krótki najczęściej rozumie się jako, krótszy niż jeden rok bilansowy (ogólniej niż jeden rok). 2 Na potrzeby przygotowania raportu zostały poddane analizie modele zarządzania środkami pieniężnymi, czyli model Bauomola, model Beranka, model Millera-Orra oraz Model Stone a. Wykorzystałem również budżet gotówki jako predo wykazania zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne w analizowanym przedsiębiorstwie i pomoc w doborze właściwego modelu zarządzania środkami pieniężnymi. 1 Na podstawie danych dostępnych w: http://www.stat.gov.pl/klasyfikacje/wyjasnienia/pkd_07/pl_pkd_07_86.10.z.html 2 Michalski Grzegorz, Wartość płynności w bieżącym zarządzaniu finansami, wyd. CeDeWu, Warszawa 2004, s. 15.
3. Praktyczny przykład zastosowania. Tabela nr 1. Budżet gotówki analizowanego przedsiębiorstwa. I. WPŁYWY I WYDATKI w zł Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień 1. Przychody ze sprzedaży (CR) 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 2. Wpływy od 0 do 30 dni - (28% CR z okresu t) 2 991 845 2 991 845 2 991 845 2 991 845 2 991 845 2 991 845 3. Wpływy od 31 do 60 dni - (51% CR z okresu t-1) 5 449 432 5 449 432 5 449 432 5 449 432 5 449 432 5 449 432 4. Wpływy od 61 do 90 dni - (18% CR z okresu t-2) 1 923 329 1 923 329 1 923 329 1 923 329 1 923 329 1 923 329 5. Wpływy od 91 do 120 dni - (3% CR z okresu t-3) 320 555 320 555 320 555 320 555 320 555 320 555 6. Suma wpływów (2+3+4+5) 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 7. Zakup mat., energii, siły roboczej i innych VC (40% z CR) 2 158 403 2 158 403 2 158 403 2 158 403 2 158 403 2 158 403 2 158 403 8. Suma wypływ wydatków za VC (8a+8b+8c+8d) 4 334 024 4 334 024 4 334 024 4 334 024 4 334 024 4 334 024 8a. Wypływ wydatków za VC od 0 do 30 dni - (16% VC z okresu t) 693 444 693 444 693 444 693 444 693 444 693 444 8b. Wypływ wydatków za VC od 31 do 60 dni - (26% VC z okresu t-1) 1 126 846 1 126 846 1 126 846 1 126 846 1 126 846 1 126 846 8c. Wypływ wydatków za VC od 61 do 90 dni - (47% VC z okresu t-2) 2 036 991 2 036 991 2 036 991 2 036 991 2 036 991 2 036 991 8d. Wypływ wydatków za VC od 61 do 90 dni - (11% VC z okresu t-3) 476 473 476 473 476 473 476 473 476 473 476 473 II. PRZYROST ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH 9. Należności otrzymane (6) 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10 685 162 10. Płatności za zakupione VC (8) 4 334 024 4 334 024 4 334 024 4 334 024 4 334 024 4 334 024 11. Wydatki związane z kosztami stałymi (60% z CR) 6 926 079 6 926 079 6 926 079 6 926 079 6 926 079 6 926 079 12. Wydatki inwestycyjne 10 500 000 13. Wydatki ogółem (10+11+12) 11 260 103 11 260 103 11 260 103 21 760 103 11 260 103 11 260 103 14. Przyrost (ubytek) środków pieniężnych (9-13) -574 941-574 941-574 941-11 074 941-574 941-574 941 III. ZAPOTRZEBOWANIE NA FINANSOWANIE ZEWNĘTRZNE 15. Środki pieniężne na początku miesiąca 3 500 000 2 925 059 2 350 118 1 775 178-9 299 763-9 874 704 16. Środki pieniężne na koniec miesiąca (15-14) 2 925 059 2 350 118 1 775 178-9 299 763-9 874 704-10 449 645 17. Docelowy poziom środków pieniężnych (C*) 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 1 800 000 18. Poziom nadwyżki (niedoborów) środków pieniężnych (16-17) 1 125 059 550 118-24 823-11 099 763-11 674 704-12 249 645 Źródło: Na podstawie: Michalski Grzegorz, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, wyd. PWN, 2013, s 208.
Analizowane przedsiębiorstwo z branży ochrona zdrowia zgodnie z przeprowadzoną ankietą nie odnotowuje sezonowości odnośnie zmienności przychodów ze sprzedaży oraz kosztów. Przedsiębiorstwo nie jest jednak w dobrej sytuacji jeżeli chodzi o działalność operacyjną, która generuje stratę. Wskaźnik wysokiej płynności (inaczej wskaźnik płynności II stopnia) jest jednak na niskim poziomie. Liczony jest w następujący sposób:. W analizowanym przedsiębiorstwie wynosi 0,33. Przedsiębiorstwo może mieć zatem problem z obsługą bieżących płatności. Wskaźnik bieżącej płynności liczony zgodnie ze wzorem wynosi 0,38 i również jest na niskim poziomie, co oznacza ze firma ma duże problemy z realizacją zobowiązań krótkoterminowych. 3 Średni okres spływu należności liczony jako sektorze, lecz okres spłaty zobowiązań liczony jako wynosi 32 dni i jest przeciętny jak w jest dłuższy i wynosi 78 dni (wyższy niż w sektorze). 4 W tabeli nr 1 zostały zawarte te założenia. Przedstawia ona budżet gotówki dla analizowanego przedsiębiorstwa. Analizując wyniki obliczeń z tabeli nr 1 widać, że w analizowanym przedsiębiorstwie występuje stały ubytek środków pieniężnych i potrzebne jest finansowanie zewnętrzne do utrzymania działalności podmiotu. Stały poziom ubytku środków pieniężnych pokazuje, że właściwym modelem zarządzania środkami pieniężnymi dla analizowanego przedsiębiorstwa jest model Baumola. Zakłada on, że przedsiębiorstwo otrzymuje regularne i okresowe wpływy środków pieniężnych oraz wydatkuje jest w sposób ciągły, i w stałym tempie. 5 Model ten można stosować w sytuacji, gdy przyszłe wpływy i wypływy operacyjne są możliwe do przewidzenia. Dodatkowym i istotnym założeniem jest to, że wypływy operacyjne przewyższają wpływy. Opisana sytuacja zachodzi w analizowanym przedsiębiorstwie co potwierdzają dane z tabeli nr 1. Stosując model Baumola należy wyznaczyć optymalny poziom środków pieniężnych na podstawie wzoru: 3 Kowalczyk Jacek, Kusak Aleksander, Decyzje finansowe firmy, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 10-12. 4 Dudycz Tadeusz, Skoczylas Wanda, Zestawienie średnich wartości podstawowych wskaźników finansowych dla poszczególnych sektorów rok 2010, dostęp w: http://rachunkowosc.com.pl/c/artykuly,wskazniki_sektorowe 5 W. Baumol, The Transactions Demand for Cash: An inventory Theoretic Approach, Quarterly Journal od Economics, listopad 1952, s. 545-556.
Równanie 1. Model Baumola. Źródło: http://michalskig.ue.wroc.pl/mspmzsp.pdf lub inaczej:, gdzie - docelowy poziom środków pieniężnych, F stałe koszy transakcyjne wynikające ze zdobywania środków pieniężnych, P całkowite roczne zapotrzebowanie na środki pieniężne, k koszt alternatywny utrzymania środków pieniężnych. Z modelu Baumola wynika, że w momencie wyczerpania się zasobów pieniężnych przedsiębiorstwo pozyskuje środki pieniężne z pozaoperacyjnej sfery działalności przedsiębiorstwa. W praktyce oznacza to skorzystania z likwidacji inwestycji finansowych lub z korzystania z finansowania zewnętrznego w postaci kredytu, linii kredytowej w banku, rzadziej z emisji akcji, obligacji. Każdorazowo łączna suma pozyskanych środków powinna stanowić 2 x - inaczej poziom środków pieniężnych wynikający z jednego zasilenia środkami pieniężnymi. Pozostaje jeszcze kwestia ilości takich transakcji, którą wyznacza się iloraz. 6 Zastosowanie modelu Baumola przy założeniach: koszt kapitału dla analizowanego przedsiębiorstwa wynosi 16%, koszt jednego transferu wynosi 500 zł, zapotrzebowanie roczne na kapitał wynosi 574 941 zł x 12 miesięcy przedstawia równanie: 6 Michalski Grzegorz, Model Baumola, http://michalskig.ue.wroc.pl/mspmzsp.pdf, s. 1-2.
Optymalna wielkość pojedynczego transferu wynosi zatem 719 337,72 zł, a w roku transakcji takich trzeba przeprowadzić zgodnie ze wzorem - 9,59 razy. Z tych obliczeń wynika, że co około 38 dni należy wykonać pojedynczy transfer w wysokości 719 337,72 zł. Stosunkowo wysoki koszt kapitału wynika z wysokiego wskaźnika ogólnego zadłużenia, który stanowi relację wielkości zadłużenia firmy do aktywów ogółem i wynosi 56% (62,14 mln zł zadłużenia, aktywa ogółem 110,99 mln), ze strat na poziomie operacyjnym analizowanego przedsiębiorstwa a głownie z niskiej płynności finansowej, co przykłada się na wyższe ryzyko kredytowe. 7 W budżecie gotówki został umieszczony wydatek inwestycyjny w wysokości 10,5 mln zł. Wydatek ten znacząco wpłynął na płynność finansową analizowanego przedsiębiorstwa. Z zebranych informacji dotyczących inwestycji w podmiotach z sektora 86.10.Z inwestycje te finansowane są z funduszy Unii Europejskiej, środków zarządzanych przez Wojewodów oraz w około 10% części z środków własnych. W związku z tym na przykładzie analizowanego przedsiębiorstwa z branży ochrona zdrowia około 1,05 mln zł w czerwcu musiałoby zostać sfinansowane z wykorzystaniem kapitału obcego. 4. Podsumowanie Przychody i koszty analizowane przedsiębiorstwa z sektora ochrona zdrowia (PKD 86) nie podlegają zmienności sezonowej. Dla zarządzających analizowanym przedsiębiorstwem jest to dobra informacja. Zła informacja jest także, że działalność operacyjna generuje straty. Przedsiębiorstwo może korzystać w zarządzaniu środkami pieniężnymi wykorzystując model Baumola, co zostało przedstawione w niniejszym raporcie. Spływ należności jest na dobrym poziomie, na bardzo niskim poziomie jest spłata zobowiązań. Analizowane przedsiębiorstwo ma duże problemy z płynnością. Powinny zostać wdrożone plany naprawcze poprawić płynność przedsiębiorstwa oraz poprawić wynik z działalności operacyjnej. 7 Kowalczyk Jacek, Kusak Aleksander, Decyzje finansowe firmy, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 6-7.
Bibliografia: 1. Aneta Michalak, Finansowanie inwestycji w teorii i praktyce, wyd. PWN, Warszawa 2007. 2. Dudycz Tadeusz, Skoczylas Wanda, Zestawienie średnich wartości podstawowych wskaźników finansowych dla poszczególnych sektorów rok 2010, dostęp w: http://rachunkowosc.com.pl/c/artykuly,wskazniki_sektorowe 3. Kowalczyk Jacek, Kusak Aleksander, Decyzje finansowe firmy, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2006. 4. Michalski Grzegorz, Modele zarządzania środkami pieniężnymi, http://michalskig.ue.wroc.pl/mspmzsp.pdf, 5. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawi sprawozdań finansowych, wyd. oddk, Gdańska 2008. 6. Michalski Grzegorz, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, wyd. PWN, Warszawa 2013. 7. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw, wyd. oddk, Gdańsk 2009. 8. Michalski Grzegorz, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2010. 9. Stuart A. McCrary, Podstawy finansów przedsiębiorstw, wyd. Oficyna Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011. 10. W. Baumol, The Transactions Demand for Cash: An inventory Theoretic Approach, Quarterly Journal od Economics, listopad 1952. 11. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 12. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. 13. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 14. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429.
15. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 16. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 17. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 18. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 19. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 20. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 21. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 22. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 23. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 24. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160.
25. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 26. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 27. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 28. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 29. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 30. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53.