Partycypacja w procesie tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Kraków, 12.01.2016 r.
Definicja PARTYCYPACJA PUBLICZNA udział mieszkańców w definiowaniu i rozwiązywaniu problemów lokalnych i podejmowaniu kluczowych decyzji dotyczących wspólnoty lokalnej; platforma budowania relacji i więzi na poziomie społeczności lokalnych. (Krajowa Polityka Miejska 2023) Tak rozumiana partycypacja (np. w formie konsultacji społecznych) stanowi jedną z form udziału obywateli w sprawowaniu władzy, co jest umocowane w przepisach Konstytucji i odpowiednich ustaw oraz spójne z celem Otwarty rząd Strategii Sprawne Państwo 2020.
Partycypacja w planowaniu przestrzennym obecny stan prawny zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717): dyskusja publiczna dopiero na etapie wyłożenia do publicznego wglądu gotowego projektu planu (mpzp), uzgodnionego z komisją urbanistyczno-architektoniczną i innymi wymienionymi w ustawie podmiotami. Aktywne metody partycypacji! Możliwość składania wniosków (przed sporządzeniem projektu mpzp) oraz uwag do gotowego projektu mpzp. Obowiązek rozpatrzenia przez samorząd, ale wnioski/uwagi nie muszą zostać uwzględnione (nieprecyzyjne przepisy dot. treści wniosków oraz sposobu rozpatrywania wniosków/uwag)
Jak to wygląda w praktyce? (ogólna diagnoza) Niewystarczający realny wpływ mieszkańców na decyzje podejmowane przez władze lokalne w zakresie planowania przestrzennego. niskie pokrycie planistyczne (28,6% powierzchni kraju z czego 16,1% w oparciu o ustawę z 2003 r. wg. danych GUS z 2013 r.) przedłużające się procesy planistyczne ponad 3 lata (32,2% wszystkich planów), np. z powodu konfliktów interesariuszy konsultacje realizowane przeważnie w zakresie minimum prawnego, nierzadko fasadowe. Zbyt małe wykorzystanie aktywnych metod konsultacji nieatrakcyjne i nieodpowiadające na potrzeby społeczne formy konsultacji (niewiele gmin z własnej inicjatywy stosuje nowe techniki partycypacyjne, GIS) niewłaściwa polityka informacyjna w zakresie rozwiązań/zmian planistycznych i sposobu konsultowania tych zmian, np. ograniczony dostęp do dokumentacji planistycznej małe zainteresowanie mieszkańców udziałem w konsultacjach
Jak to wygląda w praktyce? (bariery i potrzeby) Bariery instytucjonalne brak wiedzy i doświadczenia w prowadzeniu procesów partycypacyjnych brak zasobów bariery świadomościowe obawa przed spowolnieniem procesów planistycznych i zwiększeniem ich kosztów obawa przed nadmiernymi oczekiwaniami obawa przed zawłaszczeniem dyskusji publicznej przez niereprezentatywne grupy interesu brak widocznych korzyści z udziału mieszkańców w zagospodarowaniu przestrzennym Bariery po stronie uczestników brak wiedzy nt. tematyki zagospodarowania przestrzennego brak dostępności niedogodne godziny/miejsca organizowanych konsultacji mało atrakcyjne formy prowadzonych konsultacji niski poziom aktywności obywatelskiej brak poczucia wpływu na procesy decyzyjne brak myślenia kolektywnego i odpowiedzialności za dobro wspólne bariera komunikacyjna (techniczny i nieprzystępny żargon planów i ogłoszeń
Planowane zmiany Kierunek zmian ustawowych : zwiększenie kontroli społecznej w procesie planowania przestrzeni (prace nad nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym), m.in: rozszerzenie zakresu obligatoryjnych konsultacji społecznych: Wprowadzenie debaty publicznej już na etapie ogłoszenia o przystąpieniu do procedury sporządzania dokumentów planistycznych Założenie: przeprowadzanie konsultacji społecznych dokumentów planistycznych (miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego) na wczesnym etapie ich powstawania, a więc jeszcze przed sporządzeniem projektów studiów i planów miejscowych Cel: lepsze poznanie oczekiwań i potrzeb mieszkańców oraz dostosowanie do nich propozycji planistycznych. Zmniejszenie ryzyka konfliktów na kolejnych etapach procesów inwestycyjnych. obowiązkowe dołączanie uzasadnienia, wskazującego cel, zakres merytoryczny oraz główne kierunki planowanych zmian do uchwał samorządowych o przystąpieniu do procedury sporządzania dokumentów planistycznych
Aktualne działania Ministerstwa Rozwoju: Konkurs w ramach Działania 2.19 PO WER Przedmiot: wzmocnienie procesu konsultacji społecznych i monitoringu społecznego w zakresie działań prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego w obszarze planowania i zagospodarowania przestrzennego Beneficjent: organizacje pozarządowe, doświadczone w prowadzeniu procesów konsultacji społecznych/partycypacji społecznej Alokacja: 13,5 mln PLN Zakładane efekty: o przeprowadzenie przy pomocy ngo konsultacji społecznych dokumentów planistycznych na wczesnym etapie ich powstawania w 150 jst o przetestowanie nowych rozwiązań, pilotaż (planowane kolejne, analogiczne konkursy) o oswojenie jst z nadchodzącymi zmianami o budowanie dialogu między jst a ngo, przedstawicielami władzy a społeczeństwem
Dlaczego wspieramy partycypację w obszarze planowania przestrzennego? Kontynuacja i uszczegółowienie dotychczas prowadzonych działań ( Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych ) Partycypacja jeden z wątków tematycznych Krajowej Polityki Miejskiej 2023, dokumentu o charakterze strategicznym Planowanie przestrzenne - jedno z najważniejszych zadań publicznych realizowanych przez gminy, bezpośrednio wpływające na warunki życia i funkcjonowania społeczności lokalnej konieczność włączenia do procesu planistycznego mieszkańców i ich organizacji Odpowiedź na zdiagnozowane problemy: niedostateczną partycypację publiczną w procesie sporządzania aktów planistycznych oraz brak publicznej kontroli w planowaniu zagospodarowania terenu Wpisuje się w CT 11 interwencji w obecnej perspektywie finansowej: Usprawnienie procesów inwestycyjno-budowlanych i planowania przestrzennego (ok. 117,5 mln zł)
Co chcemy promować? prace nad nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, m.in. rozszerzenie zakresu obligatoryjnych konsultacji społecznych dokumentów planistycznych planowane wprowadzenie debaty publicznej już na etapie ogłoszenia o przystąpieniu do procedury sporządzania dokumentów założenie: przeprowadzanie konsultacji społecznych dokumentów planistycznych (miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego) na wczesnym etapie ich powstawania, a więc jeszcze przed sporządzeniem projektów dokumentów
Dziękuję za uwagę! Departament Europejskiego Funduszu Społecznego Ministerstwo Rozwoju Wojciech.Wroblewski@mr.gov.pl www.mr.gov.pl