Metody relaksacji i rehabilitacji dźwiękiem z zastosowaniem mis tybetańskich.

Metody relaksacji i rehabilitacji dźwiękiem z zastosowaniem mis tybetańskich. Autorski program zajęć wychowawczych i rewalidacyjnych mgr Irena Mandat

Spis treści: 1. Wstęp 3 2. Dźwięk i wibracja jak to działa?... 4 3. Lecznicze działanie dźwięku.. 5 4. Misy tybetańskie jako narzędzie terapeutyczne 7 5. Cele, metody i formy pracy. 8 6. Wprowadzanie metody etapy realizacji. 9 6.1. Etap I zabawa. 9 6.2. Etap II Kąpiel w dźwięku - zajęcia grupowe... 10 6.3. Etap III Masaż dźwiękiem zajęcia indywidualne 11 6.4. Etap IV - Masaż w wodzie.12 7. Ocena i analiza efektów 13-14 7.1. Subiektywna ocena brzmienia mis oraz ocena stopnia zrelaksowania 7.2. Wrażenia pojawiające się podczas masażu 7.3. Obserwacja zmian zachowań i samopoczucia uczniów po odbytej terapii 7.4. Opisz wrażenia jakie ci towarzyszyły w trakcie trwania masażu 8. Podsumowanie 15 9. Bibliografia 16 2

1. Wstęp Współcześnie jesteśmy nieustannie narażeni na stres. Stres jest definiowany w psychologii jako dynamiczna relacja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymaganiami sytuacji stresorami (wikipedia.pl). Ilość stresorów sprawia, że nie można przed nimi uciec. W powszechnym odbiorze jest uważany za zjawisko szkodliwe, charakteryzujące się brakiem równowagi psycho-fizycznej i przyczyniające się do rozwoju zaburzeń psychicznych i somatycznych. Skutki przewlekłego stresu to osłabienie układu odpornościowego, zaostrzenie objawów wielu chorób, bezsenność, pogorszenie pamięci, brak apetytu, rozdrażnienie i pogorszenie nastroju. Stres jest dziś problemem dotyczącym coraz młodszych ludzi a nawet dzieci. Codzienny stres występujący w środowisku szkolnym powoduje zachwianie wewnętrznej harmonii, blokady, lęki i agresję uczniów - co w efekcie końcowym potęguje problemy w zachowaniu i nauce. Moi uczniowie poprzez swoją niepełnosprawność odbierają wszelkie stresogenne bodźce znacznie silniej, ale co ważniejsze, dużo gorzej radzą sobie z ich eliminowaniem. Podejmowanie zachowań zaradczych jest próbą przywrócenia równowagi organizmu. W tej sytuacji chcę zaproponować skuteczną metodę relaksu, dzięki której zostaną usunięte nagromadzone w codziennym stresie zmartwienia, blokady i uczucia niemocy i niepewności. Jest to podstawą powrotu do harmonii, ożywienia i wzmocnienia samo uzdrawiających zdolności organizmu. Opieram swoje działania na stosowaniu metody Masażu dźwiękiem według Petera Hessa 1, która została opracowana na podstawie jego wieloletnich badań i doświadczeń praktycznych w Nepalu i Tybecie. Poszukiwania oraz eksperymenty pozwoliły mu określić wpływ dźwięku mis, gongów i tam-tamów na psychikę i ciało człowieka. Peter Hess dostosował tę wiedzę do wymagań ludzi zachodu i od 1986r w swoim Instytucie prowadzi z pełnym sukcesem, niemal w całej Europie, szkolenia i seminaria z zakresu zdrowia, pedagogiki i pokonywania stresów poprzez prace z dźwiękiem. Także w Polsce metoda ma coraz szersze terapeutyczne zastosowanie. Terapia dźwiękiem od kilku lat jest jednym z kierunków kształcenia (np. na Akademii Muzycznej w Łodzi) i metodą wykorzystywaną w pracy z osobami upośledzonymi i niepełnosprawnymi a także w resocjalizacji. Metoda, którą proponuję moim uczniom, przy swojej delikatności i prostocie ma szeroką i dużą siłę oddziaływania na samopoczucie oraz zdrowie. 1 Peter Hess- niemiecki pedagog, psycholog, fizyk, inżynier i radiesteta. Twórca metody masażu dźwiękiem. 3

2.Dźwięk i wibracje- jak to działa? Od tysięcy lat mędrcy i szamani w różnych miejscach kuli ziemskiej wykorzystywali dźwięk do stymulacji sfery psychicznej i duchowej człowieka. Przekonani byli również, że ma on moce uzdrawiające. W kulturze Nepalu ludzie wierzą, że wszystko jest dźwiękiem ( nada-brahma) i że my sami jesteśmy z dźwięków. Badania wykazały, że wierzenia te nie mijają się z prawdą. Naukowcy 2, badając strukturę dźwięku doszli do wniosku, że ma on niesamowite oddziaływanie na struktury naszego organizmu. Wykazali, że dźwięki i dudnienia wchodzą w rezonans z naszymi organami wewnętrznymi i pozytywnie lub negatywnie (hałas) wpływają na ich funkcjonowanie. W świecie, w którym obecnie żyjemy otoczeni jesteśmy dźwiękiem. Są takie dźwięki, które powodują spokój, radość i harmonię, jak również takie, które nas niepokoją, rozdrażniają i wywołują lęk. Te efekty nie są zależne od naszej świadomości, jednakże mają wpływ na stan naszego samopoczucia i zdrowia. Organizm przyjmuje dźwięki dla niego najkorzystniejsze. Dla człowieka najbardziej przyjazne są te, które mieszczą się w przedziale 100-260 Hz. Takie wydają nasze struny głosowe. Ale słyszymy dźwięki od 16 do 20 000 Hz. Wrażenia słuchowe dzielimy na tony, dźwięki i szmery. Dźwięk to po proste fale rozchodzące się w powietrzu, które można porównać do fal wody. Tonem nazywamy drganie harmoniczne o ściśle określonej częstotliwości. Odbieramy je nie tylko zmysłem słuchu ale także całym ciałem. Fale dźwiękowe można porównać do fal wody, a nasze ciało, w przeważającej części składa się z wody (w ok. 80%), która jest doskonałym ich przewodnikiem. Wibracje przenoszone są po całym ciele za pomocą komórek i rozchodzą się do poszczególnych narządów. Te z kolei wysyłają własne fale na trzech różnych poziomach: ciała (fale fizyczne), umysłu (fale emocjonalne) i ducha (fale duchowe). Organizm człowieka jest zatem doskonałym instrumentem muzycznym, który generuje całe gamy wibracji i wytwarza pole bioenergetyczne. Dlatego też tak silnie reagujemy na wibracje pochodzące z zewnątrz, wchodząc z nimi w rezonans, który w zależności od jakości może uzdrawiać lub prowadzić do wszelkiego rodzaju chorób. Każdy ludzki organ wydaje fale dźwiękowe (nawet oko) i wchodzi w rezonans z otoczeniem. Właściwości drgań mocno wpływają na pracę mózgu, bo mózg również posiada swój dźwięk i ton, zależny od tego czy jesteśmy aktywni czy odpoczywamy. 2 Dr H.Portalska, dr inż. M.Portalski- Podstawowe mechanizmy oddziaływania dźwięku i drgań mis tybetańskich na organizm. 4

Fale mózgowe, rytmy czynnościowe mają swoje nazwy: 1. Beta (14-22 Hz)- stan czuwania, aktywności fizycznej, intelektualnej i zmysłowych przeżyć. 2. Alfa (7-14 Hz)- stan relaksu, wyciszenia, z pogranicza snu. Ten stan sprzyja uczeniu się. 3. Theta (4-7 Hz)- stan we śnie, głębokiej medytacji, hipnozie. W tym stanie uaktywniają się samo uzdrawiające procesy. 4. Delta (0,5-4 Hz)- stan głębokiego snu. Dźwięki i wibracje mis umożliwiają szybkie przejście ze stanu beta do alfa a następnie theta. Dzięki temu w ciągu niespełna 1 godziny masażu człowiek doświadcza relaksu, który mógłby osiągnąć we śnie. Prowadzi to więc do odprężenia, rozluźnienia mięśni, szybkiej regeneracji i uzdrawiania. 3.Lecznicze działanie dźwięku. Peter Hess podkreśla, że choroby somatyczne lub psychiczne mogą być leczone tylko przez specjalistów lekarskich. Jednakże coraz częściej mówi się o tym, że odprężenie ciała z fizycznego i psychicznego bólu stanowi w wielu przypadkach klucz do zdrowia i punkt wyjścia do leczenia i terapii. 3 Tutaj odgrywają swoją rolę dobroczynne misy. Jednoczesne działanie dźwięku i wibracji mis wprawia fale akustyczne w drgania, te zaś wpływają na produkcję limfocytów, krążenie krwi i inne płyny ustrojowe. W efekcie daje to poprawę ukrwienia, ułatwia usuwanie toksyn z organizmu, stymuluje pracę zdrowych komórek a niszczy patologiczne, co przyspiesza regenerację tkanek. Odpowiednimi dźwiękami można wspomóc wiele dolegliwości, takich jak: - schorzenia kręgosłupa, reumatyzmu, zwyrodnień stawowych - rekonwalescencja po urazach, wylewach i zawałach - bóle głowy różnorodnego pochodzenia - zaburzenia w przemianie materii - leczenie chorób kobiecych - regulowanie funkcjonowania narządów wewnętrznych - zapobieganie i wspomaganie leczenia nowotworów - leczenie depresji, uzależnień, stanów lękowych - likwidowanie zaburzeń pamięci i koncentracji - astma, alergie, moczenie nocne, nerwobóle i wiele innych. 3 Peter Hess- Misy dźwiękowe- zastosowanie w życiu codziennym 5

Toteż w krajach zachodnich masaż dźwiękiem służy nie tylko do relaksacji, ale jest powszechnie stosowany jako terapia wspomagająca leczenie osób chorych fizycznie i psychicznie. W szpitalach i klinikach w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Danii i wielu innych krajach pacjenci objęci są tą formą terapii. Przeciwwskazaniem do stosowania metody są: - posiadanie rozrusznika w sercu - krwotoki po udarach sercowo-naczyniowych - menstruacja - ciąża - występowanie zakrzepicy - epilepsja lekoodporna - oraz psychozy i zażywanie leków psychotropowych Masaż misami sprawdza się doskonale jako uzupełnienie różnych form rehabilitacji osób niepełnosprawnych dotkniętych autyzmem, mutyzmem, porażeniem mózgowym, nadpobudliwością nerwową a nawet głuchotą oraz wieloma innymi. W Polsce metoda ta znajduje coraz szersze zastosowanie w pracy terapeutycznej z niepełnosprawnymi, upośledzonymi a także w resocjalizacji. Zasadność jej stosowania potwierdzają doświadczenia innych terapeutów 4, którzy wskazują jej skuteczność w pracy z dziećmi dotkniętych: - zaburzeniami koncentracji i uwagi - problemami logopedycznymi związanymi ze słuchem - zaburzoną koordynacją - nadaktywnością - tendencjami depresyjnymi - problemami przetwarzania sensorycznego i czucia - lękiem i agresją - nadwrażliwością emocjonalną - nieśmiałością, wycofaniem się - różnymi deficytami rozwojowymi Kierując się posiadaną wiedzą i przygotowaniem, oraz mając na uwadze specyfikę mojej szkoły z pełnym przekonaniem podjęłam działania w kierunku wprowadzenia warsztatów terapii dźwiękiem swoim uczniom. 4 Zespół Szkół nr.30- Bydgoszcz, Zespół Szkół Specjalnych w Opolu, Dom Rodzinnej Rehabilitacji Dzieci z PM- Opole, Fundacja BORYNA- Mazowieckie, Dziecięce Specjalistyczne Centrum Zdrowia- Pruszków, Zespół Szkół Specjalnych nr 7 w Katowicach i inne. 6

4. Misy tybetańskie jako narzędzie terapeutyczne. Misy dźwiękowe, potocznie zwane tybetańskimi, nepalskimi i himalajskimi wyglądają całkiem prosto i zwyczajnie. Ich historia liczy sobie ( wg. różnych źródeł) od 5-8 tysięcy lat. Używane były zarówno jako przedmioty codziennego użytku, jak i do celów rytualnych. Przybyły na zachód wraz z tybetańskimi mnichami uciekającymi przed inwazją chińską. Ich niezwykłość polega na tym, że są wykuwane ze stopu 7 do 12 metali (m.inn. żelazo, srebro, brąz, cyna, miedź, złoto) i ich skład nie jest dobierany przypadkowo, co sprawia, że brzmią niezwykle. Dodatkowo są polerowane celem uzyskania wyższych i czystszych tonów. Mogą jednocześnie emitować pięć tonów (i więcej), o ściśle określonej charakterystyce, dosłownie przez kilka minut. Jako instrument zalicza się je do idiofonów, są podobne do dzwonu. Wydają dźwięki, które zalicza się do wielotonów. Na misach dźwiękowych gramy zasadniczo na dwa sposoby: - uderzając w misę filcową pałką zwaną manetem - pocierając brzeg misy drewnianą różdżką ruchem podobnym do przeciągania palca po zwilżonej krawędzi szklanki czy kieliszka. W masażu stosuje się misy i miseczki różnej wielkości i kształtu by wydobyć jak największe i różnorodne bogactwo częstotliwości dźwięków i drgań. Wspomaganiem działania mis jest stosowanie innych instrumentów takich jak gongi, dzwonki koshi i ting-sha, deszczownice, bębny itp. Podstawowy zestaw terapeutyczny to trzy misy, różniące się nie tylko wielkością i kształtem, ale też wydające różne dźwięki. Różne też jest ich działanie na poszczególne fragmenty ciała człowieka. Są to: - misa sercowa - misa brzuszna - misa stawowa (uniwersalna) 7

5. Cele, metody i formy pracy. Celem każdej terapii jest pomoc w pozbyciu się różnych problemów, redukcja agresji, stresu, depresji, zwalczenie powtarzających się dolegliwości i ich objawów, oraz likwidacja przyczyn ich pochodzenia. Fizjologia i psychika dzieci jest inna niż u dorosłych, dlatego ich problemy inaczej się ujawniają będąc często przyczyną konfliktów, zaburzeń nerwicowych, napięć i dolegliwości fizycznych. Dzieci nie potrafią same radzić sobie ze stresem i rozładowaniem wewnętrznych i zewnętrznych reakcji, potrzebują naszej pomocy. Wierzę, że metoda którą zaproponuję swoim uczniom okaże się korzystna i pomocna, a przy tym przyniesie wiele niezwykłych doznań i odczuć. Celem terapii dźwiękiem a zarazem efektem jej prowadzenia jest: - wyciszenie uczniów, poprawa samopoczucia - eliminowanie zachowań trudnych, niepożądanych i agresywnych - likwidowanie zaburzeń koordynacyjnych - redukcja trudności, ograniczanie konfliktów - pomoc w nawiązywaniu prawidłowych relacji - stymulowanie narządów zmysłów, przede wszystkim słuchu, dotyku i czucia - niwelowanie skutków stresu, wypieranie strachu i niepewności - pobudzanie lub wyciszanie emocji - poprawa komunikacji pomiędzy uczniami - podwyższenie umiejętności koncentracji i uwagi - rozładowanie wewnętrznych napięć - poprawa zdrowia w płaszczyźnie fizycznej - eliminowanie bólów i dolegliwości somatycznych Cele poznawcze: - dzieci poznają historię mis tybetańskich, ich właściwości i brzmienie - doświadczą na sobie wibracji i działania fal dźwiękowych - nauczą się samo-relaksacji poprzez zabawę Metody pracy: - pokaz - pogadanka - ćwiczenia praktyczne - zabawy - warsztaty - masaże indywidualne Formy pracy: - zajęcia w grupie - zajęcia indywidualne 8

6.Wprowadzanie metody- etapy realizacji. Działanie mis dźwiękowych to najnowsze odkrycie muzykoterapii, to tak zwana muzykoterapia komórkowa. Ich terapeutyczne działanie przyniesie oczekiwany efekt przy właściwym planowaniu i przygotowaniu. W planowaniu zajęć ważna jest ich cykliczność, w miarę regularna powtarzalność, bez względu na etap czy rodzaj ćwiczeń. Wskazane jest prowadzenie warsztatów czy masaży przynajmniej 1 raz w tygodniu, które trwają do 50 minut. Dobrze jest korzystać z wyodrębnionego w tym celu pomieszczenia odizolowanego od zewnętrznych hałasów. Dobór form i metod charakteryzuje elastyczność, uzależniona od potrzeb i wskazań sytuacyjnych, wychowawczych lub zdrowotnych. Każde spotkanie powinno być niezwykłym, wyciszającym, muzycznym seansem. Ze względu na formę i metodologię, pracę z misami grającymi realizować można etapami. 6.1. Etap I Zabawa Przy pierwszym kontakcie z misami dzieci wykazują duże zainteresowanie. Chcą je poznać, dotknąć, usłyszeć. Przysłuchują się ich różnym dźwiękom, chcą poczuć odmienną siłę drgań i wibracji. Są z nimi w bliskim kontakcie, układają na dłoniach, nogach, uderzają na różne sposoby, włączają dźwięki, które wydają dzwonki i deszczownica. Te zajęcia łączą w sobie dwa przeciwstawne cele- aktywizacji i relaksacji. Terapia opiera się na twórczej zabawie i czynnym muzykowaniu na wszystkich instrumentach przy aktywnym udziale jej uczestników- dzieci. Wskazuję im sposoby wydobywania dźwięków i układania w harmonijną całość. Opowiadam o pochodzeniu mis i je charakteryzuję, wyjawiam szczegóły dotyczące ich powstawania. Ta edukacja jest formą podróży po świecie Dalekiego Wschodu. Misy grające angażują wszystkie zmysły, dlatego zabawa z nimi jest aktywizująca, wnosi elementy radości, śmiechu i tajemniczości. Działania na wydobywaniu ich możliwości uczą koncentracji, skupienia, współpracy. Przy tej okazji dowiadujemy się jak działają fale dźwiękowe i jaki jest ich wpływ na samopoczucie i zdrowie. Dzieci uwrażliwiają się na dźwięk, wibrację i muzykę tych egzotycznych instrumentów. 9

6.2. Etap II - Kąpiel w dźwięku zajęcia grupowe. Zajęcia tego typu zwykle są wiodące, a podczas ich prowadzenia ujawnia się siła oddziaływania wibracji i fal dźwiękowych. Grupa uczestników powinna liczyć od 3-10 osób. Kąpiel w dźwięku to masaż ciała wybrzmiewających dźwięków z mis i pozostałych instrumentów, które otulają i przenikają w głębokie warstwy ciała i świadomości, oczyszczając je i harmonizując. Używamy wszystkich mis i instrumentów, bo to daje nam większy bukiet dźwiękowy. To przyjemny i głęboko relaksujący zabieg, który porusza dobroczynną wibracją każdą komórkę organizmu. Już samo słuchanie niezwykłych, pełnych harmonii i ukojenia tonów mis jest pięknym przeżyciem. Czas zwalnia, a sprawy trudne i problemy tracą swój ciężar. Relaksacja odbywa się w pozycji leżącej bądź innej wygodnej dla uczestników. Dzieci chętnie poddają się oddziaływaniu masażu, w który ja je dodatkowo wprowadzam snując opowieść pomiędzy dźwiękami. Oto przykład: Opowiadanie o listku. W wielkim lesie na końcu grubej gałęzi wielkiego dębu kołysał się malutki listek. Był zgrabny, cały zielony i tak pięknie skrzył się w słońcu, że podziwiały go wszystkie leśne ptaki, pozostałe liście i zwierzęta. Podnosiły ku niemu wzrok wiewiórki zbierające opadłe na ziemię żołędzie, nawet sam lis przyglądał mu się z zaciekawieniem. Ale minęło lato i nadeszła jesień. Powoli kolor listka jak i innych zmieniał się. Mimo że, miejsce pięknej zieleni zajęła żółć, a później brąz, to on nadal tkwił na końcu gałęzi oświetlony słońcem, lecz coraz bardziej samotny. Niestety! Pewnego dnia powił się silny jesienny wiatr i zerwał listek z drzewa. Uniósł go ponad sosny, brzozy i dęby, szarpał nim i wirował w koło. Bardzo się bał! Lecz wiatr wreszcie osłabł i delikatnie posadził go na mięciutkim mchu, w najbezpieczniejszym miejscu w całym lesie. A jak bardzo to miejsce jest bezpiecznie przekonacie się sami, gdy wyruszycie teraz na spacer po lesie szukając listka, który czeka tam na spotkanie z wami.. Pod powiekami pojawiają się barwne obrazy, dźwięki rezonują a ciało zapada w lekki sen. 10

6.3. Etap III - Masaż dźwiękiem zajęcia indywidualne. Masaż dźwiękiem to indywidualne zajęcia terapeutyczne z uczniem, które mają głównie na celu wprowadzenie go w stan głębokiego relaksu poprzez ustawianie mis na ciele. Zwykle osoba masowana znajduje się w pozycji leżącej. W najprostszym przypadku, a to wtedy gdy uczeń nie może lub nie chce się położyć albo też jest zalękniony, podaję misę w dłonie lub ustawiam na udach i lekko uderzam pałką. Trzeba próbować zmieniać położenie misy, na ile jest to możliwe, by dźwięki wypełniły otoczenie ucznia. Jest to praca na polu bioenergetycznym zwanym aurą. Wibrujący dźwięk przenika do części ciała i często jest odczuwalny jako mrowienie. W tego rodzaju ćwiczeniach wystarczy posługiwać się jedną misą, przeważnie uniwersalną (stawową). Można pozwolić uczniowi samemu wykonywać te czynności - czyli wprowadzić element automasażu. Wszelkie jego sugestie należy wziąć pod uwagę w trakcie przebiegu sesji. Głębszy masaż wykonujemy na całym ciele. Odbywa się on na leżąco i trwa do 60 minut. Osoba masowana kładzie się w wygodnym, niekrępującym ubraniu (bez butów) w pozycji na brzuchu. Ważne jest by stworzyć atmosferę ciszy, poczucia bezpieczeństwa, komfortu i ciepła. W trakcie sesji używa się trzech podstawowych mis, które delikatnie stawia się w wybranych miejscach na ciele i uderza lekko, by wywołać wibracje dźwiękowe. Ciało człowieka wyposażone jest w kilkanaście sfer dermofonicznych - bardziej wrażliwych na dźwięk niż pozostałe. Są to: kręgosłup, serce, dłonie i stopy. Tych miejsc nie można pominąć ustawiając misy na ciele, ale przestawia się je delikatnie także na większe mięśnie i stawy. Inne mogą być ustawione w sąsiedztwie masowanego lub być podtrzymywane przez masażystę i uderzane, by wzmocnić działanie terapeutyczne dźwięku. Czynności powtarzamy, wykonując je ponownie po odwróceniu ucznia na plecy. Masaż indywidualny może mieć też formę masażu intencyjnego. Oprócz postępowania jak wyżej, stosuje się elementy ukierunkowanego działania dźwięku mis na wybrane czy wskazane części ciała, dotknięte przewlekłymi dolegliwościami lub bólem. Miliony fal przechodzą przez ciało w poszukiwaniu dysharmonii i problemu. Ja tylko uderzam w misy, a dźwięk sam zaprowadza porządek w ciele. Masaż intencyjny powinien być poprzedzony kilkoma masażami relaksacyjnymi. 11

6.4. Etap IV Masaż w wodzie. Relaksująca i uzdrawiająca moc dźwięków może odbywać się też w wodzie i jest wówczas o wiele mocniejsza. Bierze się to stąd, że prędkość rozchodzenia się dźwięku w wodzie jest około 4,5 razy większa, a wytworzone przez drgania mis fale rozchodzą się pierścieniowo (na podobieństwo tsunami) i masują całe ciało. Ci, którzy przeżyli to doświadczenie twierdzą, że fale są odczuwalne aż do kośćca. Ta metoda masażu jest bardzo popularna na Węgrzech (spotykana na zajęciach w basenach termalnych) i świetnie sprawdza się w pracy z osobami niepełnosprawnymi ruchowo. Ruch wody i dźwięk masują ciało jednocześnie taki zabieg to połączenie hydromasażu i muzykoterapii. 12

7. Ocena i analiza efektów. Przeprowadzanie masażu i kąpieli w dźwięku ma w swoim głównym założeniu osiągnięcie harmonii oraz dobrego stanu zdrowia na płaszczyźnie fizycznej, psychicznej i duchowej oraz równowagi między tymi poziomami. Nie należy jednak zapominać, że każdy z nas stanowi niepowtarzalną konstrukcję psychologiczną, na co wpływają nie tylko geny, ale też skomplikowane czynniki rodzinnego, społecznego i środowiskowego uwarunkowania. Sprawia to, że każdy człowiek dla przywrócenia równowagi psychofizycznej może potrzebować odmiennych metod terapeutycznych. Do stosowania metody masażu dźwiękiem trzeba więc podchodzić w sposób otwarty, zadając sobie pytanie czy korzyści z jej prowadzenia odnoszą wszyscy, czy zamierzone efekty są widoczne i czy nie ma potrzeby zweryfikowania swoich działań. W subiektywnej ocenie efektów oddziaływania dźwięku mis grających mogą pomóc ankiety i rozmowy z uczniami oraz obserwacja ich zachowań i samopoczucia po zakończonych sesjach. 7.1. Subiektywna ocena brzmienia mis oraz ocena stopnia zrelaksowania Ocena dźwięku oraz przyjemności płynącej z poddania się masażowi: - obojętny - przyjemny - bardzo przyjemny 7.2. Wrażenia pojawiające się podczas masażu - ciepło zimno - mrowienie drętwienie - wrażenie ciężaru wrażenie lekkości - ból ustąpienie bólu - uczucie spokoju - lęk - brak wrażeń 7.3. Obserwacje zmian zachowań i samopoczucia po odbytej terapii - większy spokój wewnętrzny - nastrój radości - łatwiejsze zasypianie, lepszy sen - poprawa pamięci lub lepsza koncentracja - większa ruchliwość, energia - rozluźnienie mięśniowe - wzrost poczucia humoru i gotowości do śmiechu - poprawa słyszenia - zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości bólowych 13

- wyciszenie, spokój wewnętrzny - poprawa relacji koleżeńskich - brak szczególnie zauważalnych efektów - inne objawy 7.4. Opisz wrażenia jakie ci towarzyszyły w trakcie trwania masażu - odczuwałem/łam/ spokój - moje ciało drżało - chciało mi się spać - pojawiały się jakieś obrazy pod powiekami - odczuwałem/łam/ ból - serce mi waliło - nie myślałem/łam/ o niczym - czułem/łam/ się lekko - było mi zimno - trudno mi się oddychało - bałem/łam/ się - dźwięki mi się podobały - było głośno i strasznie - było przyjemnie - chciałem/łam/ żeby się skończyło - było nudno - chcę/nie chcę/ powtórzyć zajęcia Analiza wyników ankiet oraz obserwacja uczniów biorących udział w zajęciach daje wiedzę o skuteczności, przydatności i częstotliwości metody masażu dźwiękiem. Daje też podstawy do wprowadzenia ewentualnych zmian w realizacji zajęć. Aby zaobserwować trwałe efekty, ćwiczenia relaksacyjne metodą masażu dźwiękiem z zastosowaniem mis tybetańskich należy wykonywać dłuższy czas. 14

Podsumowanie. Zanim ludzie pierwotni nauczyli się mówić, wykorzystywali dźwięki. Dźwięki towarzyszą nam od kołyski. Były i są obecne w życiu każdego człowieka. A dźwięki bębnów, trąb, dzwonków, gongów czy mis grających były i są obecne w różnych religiach świata. Muzykoterapia komórkowa z zastosowaniem mis tybetańskich wywodzi się z religii Dalekiego Wschodu, ale to tu, w Europie stała się najnowszym i najcenniejszym odkryciem. Przynosi efekty uzdrawiające i zyskuje coraz szersze terapeutyczne zastosowanie. Masaż dźwiękiem metoda według Peter Hessa, którą proponuję, ma potwierdzoną relaksacyjną i rehabilitacyjną siłę oddziaływania. Jeśli ktoś zechce dopatrywać się w moich działaniach złych mocy, to pewnie je znajdzie. Ja nie zaprzeczam jakimkolwiek wierzeniom, wyznaniom i rytuałom religijnym, ale też ich nie kultywuję. Opieram się na sprawdzonych i udowodnionych naukowo informacjach, doświadczeniu innych i własnym, że dźwięk mis tybetańskich prowadzi do stanu odprężenia i relaksacji, rozładowuje napięcie i wspomaga rehabilitację. Do tego jest przyjemnym cielesnym i duchowym przeżyciem. Jeśli więc będę mogła w ten sposób wspomóc zdrowie psychiczne i fizyczne moich podopiecznych, to chętnie pomogę im zanurzyć się w dźwięku. Irena Mandat 15

Bibliografia 1. Grzegorczyk Lesław, Walaszek Maciej.: Drgania i ich oddziaływania na organizm ludzi. PZWL, Warszawa 1972 2. Peter Hess.: Misy dźwiękowe- zastosowaniu życiu codziennym. Akademia Polska 2005 3. Dr Lidia Kataryńczuk-Mania.: Terapia dźwiękiem. Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2007 4. Matela Leszek., Sakowska Otylia.: Moc dźwięku. Studio Astropsychologii, 2003 5. Dr Portalska Halina.: Wielotony nieharmoniczne mis tybetańskich. Materiały konferencyjne IV Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej. Łódź 2000 6. Dr Portalska Halina, dr inż. Portalski Marek.: Podstawowe mechanizmy oddziaływania dźwięku i drgań mis dźwiękowych na organizm. Politechnika Poznańska, Wydawnictwo Elektronika nr3/2009. 7. Ozimek Sylwia.: Wpływ masażu dźwiękiem misami tybetańskimi na zdrowie psychosomatyczne człowieka. Akademia Muzyczna. Łódź 2002. 8. Internet strony źródłowe: www.peterhess-akademia.pl www.masaz-dzwiekiem.pl www.kalisz.mm.pl>akama>portalscy www.sensarte.pl www.rehababy.com.pl www.nutaharmonii.pl www.wordpress.com www.pl.m.wikipedia.org www.wyspazdrowia.pl 16