Lilianna Kowalska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Krótkoterminowe finanse przedsiębiorstw na przykładzie przedsiębiorstwa z branży 23 Working paper Słowa kluczowe: decyzje krótkoterminowe, krótkoterminowe finanse przedsiębiorstw Streszczenie: Prezentowany raport opisuje krótkoterminowe zarządzania finansami na przykładzie przedsiębiorstwa X z branży 23 w latach 2011 2012. 1
1. WSTĘP Decyzje krótkoterminowe dotyczą głównie zarządzania kapitałem obrotowym przedsiębiorstwa, jego krótkoterminowych aktywów i pasywów. Krótkoterminowe decyzje finansowe jest to zbiór decyzji, których efektem jest poprawa funkcjonowania firmy w zakresie zachowywania płynności finansowej, czyli zdolności do finansowania działalności bieżącej oraz terminowego regulowania powstających w związku z tym zobowiązań (długów). Do zobowiązań krótkoterminowych głównie zaliczamy: pożyczki, obligacje, kredyty bankowe i różne zobowiązania z tytułu dostaw, podatków i wynagrodzeń o terminie spłaty do 1 roku licząc od dnia bilansowego. Odpowiedni poziom kapitału obrotowego netto pozwala uniknąć: wysokich kosztów pozyskania kapitału na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa, strat wynikających z konieczności szybkiej sprzedaży majątku (nawet poniżej ich wartości) w celu pozyskania kapitału na bieżącą działalność firmy. 1.Finanse przedsiębiorstwa na Wikipedii pl, 2.W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, 2000. Str.14-21 2.TEORETYCZNE PODEJŚCIE DO KRÓTKOTERMINOWYCH FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTWA Głównymi kryteriami decyzyjnymi w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym są płynność i rentowność. Można wyróżnić cztery podstawowe elementy zarządzania kapitałem pracującym: Zarządzanie środkami pieniężnymi należy utrzymywać taką ilość środków pieniężnych, która umożliwia terminowe regulowanie zobowiązań, ale nie należy również utrzymywać nadmiaru gotówki, którą można w tym czasie przeznaczyć np. na inwestycje. Zarządzanie zapasami należy utrzymywać poziom zapasów pozwalający na płynną produkcję i zaspokojenie zapotrzebowania na wyroby. Należy równocześnie minimalizować koszty zamówień, transportu czy magazynowania. Zarządzanie należnościami ten element zarządzania polega na regulacji polityki kredytowej przedsiębiorstwa. Z jednej strony należy zachęcać klientów do zakupów, z drugiej natomiast minimalizować wpływ wydłużonych terminów płatności. 2
Zarządzanie długiem krótkoterminowym należy wybrać taką strukturę krótkoterminowych źródeł finansowania (w tym m.in. linie kredytowe, kredyty kupieckie, faktoring), która umożliwi minimalizację kosztów obsługi długu. Struktura ta musi również zapewniać bezpieczeństwo zachowania płynności finansowej. 1.W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, 2000. str.14-21 2. kapitał obcy na IPO.pl Prawidłowe zarządzanie zasobami gotówki wymusza optymalizowanie gospodarki środkami pieniężnymi. Może ono być realizowane za pomocą różnych metod. W zależności od charakteru przepływów pieniężnych, do ich zarządzania można stosować modele o charakterze deterministycznym lub stochastycznym. Do modeli deterministycznych zaliczamy model Baumola i Beranka, zaś do stochastycznych model Millera-Orra i Stone'a. Model Millera- Orra- pozwala na ustalenie górnego i dolnego limitu dla środków pieniężnych oraz docelową wartość tego salda, uwzględniając zmienność wydatków netto w czasie. Model ten daje bardziej miarodajne wyniki niż model Baumola, ponieważ przewiduje niepewność co do przyszłych wpływów i wydatków. Jednak, ze względu na występujące również w tym modelu ograniczenia (nie uwzględnia zmienności rentowności papierów wartościowych w czasie, zmienności prowizji w zależności od wolumenu transakcji, zmienności oprocentowania rachunku bieżącego oraz przyjęcie dowolnego okresu wstecz, za jaki wylicza się wariancję), otrzymane wyniki należy traktować jedynie jako środek pomocniczy w podejmowaniu decyzji. Model Baumola- zasoby środków pieniężnych zachowują się podobnie jak zapasy, i w związku z tym model zarządzania zapasami może być wykorzystany do ustalania docelowych zasobów środków pieniężnych. Model Baumola przyjmuje następujące założenia: zapotrzebowanie na środki pieniężne jest możliwe do przewidzenia i stałe w danym okresie, wpływy gotówkowe firmy są także równomierne i możliwe do przewidzenia, nadwyżka środków pieniężnych jest lokowana w papiery wartościowe, stopa procentowa inwestycji w papiery wartościowe jest stała, cena transferu jest stała i nie zależy od jej wielkości. Model Stone'a - stanowi rozszerzenie modeli Baumola oraz Millera-Orra, korzysta on z rozwiązań zaproponowanych przez model Millera-Orra, jednak dzięki zastosowaniu wewnętrznych limitów pozwala zminimalizować liczbę transakcji sprzedaży oraz kupna papierów wartościowych lub transakcji kredytowych. Model Beranka -dotyczy sytuacji, gdzie wpływy środków pieniężnych są stabilne i ciągłe a wpływy mają miejsce co jakiś czas. Model ten można stosować w sytuacji, w której istnieje możliwość przewidywania przyszłych wpływów i wypływów oraz widoczna jest przewaga wpływów nad wypływami. http://isc.infor.pl/slownik-pojec/haslo 3.PRAKTYCZNE PODEJŚCIE DO KRÓTKOTERMINOWYCH FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTWA 3
Podstawowe wskaźniki potrzebne do oceny sprawności finansowej Przedsiębiorstwa X oraz analizy krótkoterminowych finansów przedsiębiorstwa X: a). wskaźnik bieżącej płynności finansowej (current ratio) CR = b). wskaźnik podwyższonej płynności finansowej(quick ratio) OR = c). Wskaźnik płynności środków pieniężnych (cash ratio) Cash ratio = gdzie: Ao- aktywa obrotowe ZK- zobowiązania krótkoterminowe I- zapasy KRM- krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe IK- inwestycje krótkoterminowe B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza Finansowa Przedsiębiorstwa. PWN 2007, str. 69, 71, 74 TABELA 1. Zestawienie wartości wskaźników płynności dla Przedsiębiorstwa X i branży 23. PRZEDSIĘBIORSTWO X PRZEDSIĘBIORSTWO X ŚREDNIO DLA BRANŻY ROK 2011 2012 2011 CR 2,17 1,24 4,73 OR 1,09 0,55 3,41 CASH RATIO 0,10 0,02 Źródło: dane dla branży http://rachunkowosc.com.pl/text/wskaz2011.pdf Według teorii istnieje pogląd, iż wskaźnik CR powinien być >1, pożądany w przedziale (1,2 2). W przedstawionym przykładzie wskaźnik bieżącej płynności w roku 2011 wyniósł 2,17 czyli niewiele przekroczył zalecaną wielkość, natomiast w roku 2012 wskaźnik uległ poprawie i wyniósł 1,24 co oznacza, iż firma zmierza w dobrym kierunku realizujące swoje cele : minimalizuje ryzyko i nie zamraża zbyt wiele środków w kapitale pracującym netto. Uważa się, iż wskaźnik podwyższonej płynności powinien 4
wynosić 1. W roku 2011dla przedsiębiorstwa X wyniósł 1,09 a 2012 wyniósł 0,55. Poziom wskaźnika w 2011 jest bardzo dobry, natomiast w roku 2012 jest mniejszy niż 1 co oznacza, iż wartość aktywów bieżących jest mniejsza niż wartość zobowiązań krótkoterminowych, czyli bieżąca płynność firmy jest zagrożona. Spotykane są poglądy, że wzorcowy wskaźnik wypłacalności środków pieniężnych Cash ratio wynosi 0,2 (20%). Oczywiście brak dostępnego pieniądza może nie być problemem, jeżeli przedsiębiorstwo może pożyczyć je na krótki okres. Wskaźnik Cash ratio w roku 2011 wyniósł 0,10 natomiast w roku 2012 wyniósł 0,02, co jest dobrym wynikiem. Na tle branży przedsiębiorstwo X prezentuje się korzystnie. B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza Finansowa Przedsiębiorstwa. PWN 2007, str.70 B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza Finansowa Przedsiębiorstwa. PWN 2007, str.72 B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza Finansowa Przedsiębiorstwa. PWN 2007, str.74 W decyzjach krótkoterminowych uwzględnia się również wskaźniki sprawności działania: a). cykl inkasa należności w dniach, b). wskaźnik zapasów w dniach, c). płatności zobowiązań w dniach, d). kapitał obrotowy netto w dniach, e). wskaźnik rotacji aktywów. Obliczono wskaźniki sprawności działania dla Przedsiębiorstwa X w latach 2011-2012 stosując poniższe wzory:. a). cykl inkasa należności (DSO) DSO = b).wskaźnik zapasów w dniach (DIO) DIO = c).wskaźnik płatności zobowiązań w dniach DPO = d).wskaźnik kapitału obrotowego netto w dniach(dwc) DWC=DSO+DIO-DPO e).wskaźnik rotacji aktywów ogółem (AT) AT= 5
gdzie: NK-należności krótkoterminowe S- przychody netto ze sprzedaży I-zapasy ZB-Zobowiązania bieżące A-aktywa ogółem B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza Finansowa Przedsiębiorstwa. PWN 2007, str.80-86 TABELA 2. Zestawienie wartości wskaźników sprawności dla Przedsiębiorstwa X i branży 23. nazwa rok DSO DIO DPO DWS AT przedsiębiorstwo X 2011 33,58 53,33 50,79 36,12 1,72 przedsiębiorstwo X 2012 26,42 42,86 35,47 33,82 2,13 średnio dla branży 2011 84,96 75,79 91,38 69,37 Źródło: dane dla branży http://rachunkowosc.com.pl/text/wskaz2011.pdf Z przeprowadzonej analizy wynika, iż firma w zadawalający sposób zarządza ryzykiem płynności. Dane za rok 2012 są korzystniejsze niż w roku poprzednim. Wskaźnik DSO mówi nam, iż tendencja w przedsiębiorstwie jest korzystna oznacza bowiem spadek kredytowania odbiorców. Obliczenia DIO wykazują spadek wskaźnika zapasów w dniach. Wartość wskaźnika DPO pokazuje, iż przedsiębiorstwo X ma dobrą pozycję negocjacyjną w kontaktach z dostawcami. Również wskaźnik kapitału obrotowego netto w dniach wypada dobrze w porównaniu ze średnią z branży 23. Wskaźnik rotacji aktywów pokazuje, iż przychody netto są średnio ok. 2 razy większe w latach 2011-2012 od aktywów ogółem. PODSUMOWANIE Przedsiębiorstwa X w ujęciu krótkoterminowych finansów realizuje strategię konserwatywną, sprowadza się ona do finansowania trwałego stanu aktywów obrotowych kapitałem własnym lub długoterminowym kredytem bankowym. Istotne znaczenie ma zachowanie wysokiej płynności finansowej. Cechą tej strategii jest stosunkowo niskie wykorzystanie zobowiązań krótkoterminowych do finansowania majątku obrotowego. Sprzyja ona maksymalizacji wielkości sprzedaży oraz ograniczaniu ryzyka utraty płynności. Przedsiębiorstwo X powinno skupić się nad poprawą wskaźnika podwyższonej płynności, który jako jedyny z przedstawionych w raporcie, uległ pogorszeniu w stosunku do roku poprzedniego. Przedsiębiorstwo X realizuje konsekwentnie wdrażanie opracowanej strategii: utrzymania zadłużenia na bezpiecznym poziomie, zwiększenia skali inwestycji oraz stopniowego wzrostu dywidendy wypłacanej akcjonariuszom. 6
Bibliografia: 1.Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 2. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 3.Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 4. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 5. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 6. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 7. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 8. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 9. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 10. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 11. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160.Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 12. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of 7
operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. 13. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 14. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 15. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 16. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 17. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 18. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 19. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 20. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 21. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 22. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 23. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN:http://ssrn.com/abstract=1844306 24. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions 8
(December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 25. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 26. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or 27. M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN Warszawa 2004 28. B. Pomykalska, P. Pomykalski, Analiza Finansowa Przedsiębiorstwa. PWN 2007 29. Finanse przedsiębiorstwa na Wikipedii pl, 30. W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, 2000. Str.14-21 31. kapitał obcy na IPO.pl 32. http://rachunkowosc.com.pl/text/wskaz2011.pdf 33. http://isc.infor.pl/slownik-pojec/haslo 9