2012 FINANSOWANIE EKOINNOWACJI SZANSE I BARIERY Bartłomiej Pawlak / Paweł Pitera
Budowanie nowego czy burzenie starego Ryzyko niezależnie od definicji: Gdybym na początku swojej kariery jako przedsiębiorcy zapytał się klientów, czego chcą, wszyscy byliby zgodni: chcemy szybszych koni. Więc ich nie pytałem. Henry Ford Wszelka innowacja nie jest zasługą badań rynkowych ani starannie dobranych grup dyskusyjnych, ale dziełem rozzłoszczonych ludzi. Innowacje tworzą się z twórczego burzenia. Tom Peters Yoshihisa Tabuchi Nie potrafię przewidywać, ale potrafię kłaść podwaliny. Bo przyszłość jest czymś, co się buduje. Antoine de Saint-Exupery
Finansowanie rewolucji, czyli dlaczego trudno pozyskać kapitał na innowacje? Osoba, która twierdzi, że coś nie może być zrobione, nie powinna przeszkadzać tej, która właśnie to robi. powiedzenie chińskie Mały popyt na nowe technologie przyzwyczajenia i brak wiedzy konsumentów, brak mechanizmów rynkowych dla nowych rozwiązań Brak benchmarków i referencji - trudność w ocenie nowych projektów (ilościowej i jakościowej) Długi/trudny do estymacji okres zwrotu możliwość opóźnienia/niepewność startu Liczne niepewności co do: rozwiązań technicznych, technologii, zarządzania, itp WYŻSZE RYZYKO = brak zaufania ze strony inwestorów
Finansowanie uwarunkowania rynku polskiego Polska - rynek podwyższonego ryzyka Ograniczony horyzont czasowy programów pomocowych powiązanych z budżetem UE na lata 2007-2013 mała ilość nowych konkursów, większość środków została rozdysponowana, a programy zakończono. Brak kapitału (niewielka akumulacja) i doświadczeń w zakresach: private equity, business angels. Brak jasno funkcjonujących mechanizmów (ustawodawstwa) wspierających rozwój innowacji oraz transfer wiedzy akademickiej do biznesu Brak stabilnego otoczenia regulacyjnego (zmienność przepisów)
Realizacja - kiedy pomysł przestaje być wyłącznie pomysłem Są ludzie pozbawieni poczucia czasu. Chcą zrywać kwiaty, które się jeszcze nie stały kwiatami: i wtedy okazuje się, że nie ma kwiatów. Podstawowe pytania: co tak naprawdę chcę zrealizować i co osiągnąć? mam dużą wiedzę i coś można z tym zrobić jak to zrobić? to mój projekt i do moich obowiązków należy jak największa znajomość tematu i jego lokalizacji w czasie i przestrzeni, z kim? oczekiwana przeze mnie stopa zwrotu sprawiedliwie oddaje mój nakład pracy i ryzyko ale oczekiwania partnera finansowego to już lichwa. a zatem: kiedy rozpocząć?... sam, czy we współpracy kluczowe osoby dla osiągnięcia sukcesu jak sfinansować moje plany? z kim rozmawiać i na jakim etapie jak przygotować się do rozmów o finansowaniu?... Antoine de Saint-Exupery
Fazy rozwoju przedsięwzięcia i ich finansowanie Podróż licząca tysiące mil rozpoczyna się od pojedynczego kroku. Konfucjusz pomysł zasiew rozpoczęcie realizacji początkowy wzrost rozwój wzrost (seed) (start up) (early stage) (growth) inwestor, przyjaciele, rodzina business angels fundusze private capital i vc typu: seed, start-up finansowanie bankowe początkowo promesy, gwarancje, kredyty fundusze vc typu: seed, start - up rynki giełdowe pre-ipo, ipo (new connect, gpw) finansowanie rozwoju << pomoc publiczna >> finansowanie wzrostu
Czego oczekuje klient? CASE: Zadaniem biznesu jest przekształcenie zmian w innowacje, a więc w nowy biznes. Peter Drucker partnerskiego podejścia zrozumienia uwarunkowań, w jakich działa inwestor współodpowiedzialności za sukces i ryzyko porażki maksymalnej elastyczności oferty (indywidualne podejście) szybkości procedowania maksymalnego wsparcia merytorycznego w procesie oceny projektu pod kątem pozyskania wsparcia kapitałowego i pozyskania kredytowania merytorycznego zrozumienia biznesu załatwienia wszystkiego w jednym okienku
A z czym się spotyka w bankach? Banki kredytują drugą inwestycję Banki mają ograniczoną skłonność do ryzyka czego oczekują: doświadczenie managerskie i inwestycyjne biznes plan zgodny ze standardami banku potwierdzenie efektywności innowacyjnego rozwiązania wkład własny; 20% - 50% pozaprojektowe zabezpieczenia pomostowe zgoda na funkcjonowanie w reżimie narzuconym przez bank Skłonność banku do ryzyka jest wprost proporcjonalna do marży. Zazwyczaj jest to mała marża i duża ekspozycja (50-70%)
i w funduszach inwestycyjnych W Polsce fundusze rzadko angażują się w działalność typu seed capital możliwość sfinansowania inwestycji o dużym ryzyku w tym niebankowalnych oddanie kontroli nad inwestycją/spółką w zamian za środki i know-how zmiana strategii spółki z długofalowej na 4-5 letnią z maksymalizacją zysku możliwość odkupu udziałów oczekiwanie ponadprzeciętnej stopy zwrotu Fundusze to dobre rozwiązanie dla tych, którzy swojego biznesu nie traktują, jak inwestycji stanowiącej główny sens życia.
i funduszy/środków pomocowych Dotacja nie jest kapitałem ale podwyższa wartość inwestycji Wyczerpanie środków z programów istniejących w ramach obecnego budżetu UE Konieczność spełnienia skomplikowanych kryteriów, w tym przykrojenia inwestycji do wymogów konkretnego programu pomocowego Konieczność długiego planowania od złożenia wniosku, do wypłaty -12-24 mies. Konieczność stosowania się do wymogów umowy dotacyjnej (trwałość 3-5 lat) Możliwość zwielokrotnienia zysku z inwestycji/ możliwość zrealizowania inwestycji, która bez dotacji byłaby nieopłacalna Wsparcie unijne może mieć charakter bezpośredniej dotacji lub kredytu preferencyjnego
CASE: Preferowany model praktyka jednego okienka doradztwo biznesowe organizowanie finansowania inwestycje kapitałowe zarządzanie procesem Oferta kompleksowego i elastycznego podejścia, możliwość inwestycji w nowe projekty (seed i start-up). W zależności od oceny projektu, jego rodzaju oraz celu inwestycyjnego możliwość spełnienia funkcji: pośrednika finansowego bezpośredniego inwestora generalnego realizatora inwestycji (GRI)
Możliwa oferta dla właściciela projektu. CASE: możliwość pozyskania kapitału dla podmiotów rozpoczynających realizację projektów biznesowych kompleksowa oferta: kapitał + kredyt + doradztwo strukturyzacja projektu w celu minimalizowania wkładu własnego na korzyść kredytu zaangażowanie kapitałowe w pojedynczy projekt 1-10 mln zł zaangażowanie czasowe w projekt do 5 lat różnorodne formy finansowania: kapitał, pożyczka podporządkowana oraz pożyczki konwertowane (mezzanine) elastyczne podejście: możliwość outsourcowania realizacji projektu od wstępnego audytu po sprzedaż zakończonej inwestycji, w tym możliwość przejęcia funkcji generalnego realizatora inwestycji (GRI) i realizacja projektów pod klucz
CASE: Jakich inwestycji poszukuje inwestor kapitałowy? możliwe współfinansowanie projektów /również start-up/ o całkowitej wartości do 150 mln złotych dobrze przygotowane projekty, w których trzeba uzupełnić kapitał własny oraz projekty do całkowitego przejęcia Decyzja podejmowana jest na podstawie: jakości dostarczonych nam dokumentów, rozmów z pomysłodawcami/kierującymi nowym biznesem, oceny ryzyka dla danego projektu. stopnia zaawansowania prac inwestujemy w SPV inwestycja powinna być prowadzona przez SPV Po pozytywnej weryfikacji i podpisaniu umowy inwestor kapitałowy dostarcza rozwiązań w pozyskiwaniu finansowania, doradztwa biznesowego i branżowego.
CASE: Wielość możliwości, a warunki konieczne inwestycji. Różne warianty pojęcia kapitału - formy inwestycji: objęcie udziałów (zawiązanie nowej spółki, nabycie udziałów w rozpoczętym projekcie, podwyższenie kapitału) finansowanie mezzanine hybrydowe; pożyczki konwertowane, warranty) pożyczki o statusie kapitału własnego preferowane zaangażowanie kapitałowe na poziomie umożliwiającym kontrolę operacyjnej działalności SPV w zależności od realizowanego projektu możliwość objęcia nawet 100 % udziałów w SPV (przejęcie dotyczy mniejszych projektów) warunkiem inwestycji jest określony horyzont wyjścia z inwestycji Przed przystąpieniem do inwestycji ustalane są warianty wyjścia: odsprzedaż pakietu udziałów pozostałym wspólnikom, sprzedaż pakietu udziałów inwestorowi branżowemu lub finansowemu, wprowadzenie spółki na rynek regulowany
CASE: Przykład ścieżki decyzyjnej w spółce inwestycyjnej Możliwe jest pozyskanie całości finansowania nawet w 4-6 tyg. 1-2 tyg. Na podstawie dokumentacji oraz rozmów z inwestorami -> wstępna ocena projektu. 1-2 tyg. Wspólnie z bankiem -> ocena możliwości pozyskania finansowania dłużnego? W zależności od wielkości projektu -> ustalenie struktury koinwestorów (umowy) 1-2 tyg. Strukturyzacja inwestycji oraz przygotowanie wniosku kredytowego 1-2 tyg 1-2 tyg.? Równolegle -> decyzja inwestycyjna, zatwierdzona przez Komitet Inwestycyjny (RN) Na bieżąco wsparcie inwestora w procesie pozyskania kredytu oraz w wynegocjowaniu optymalnych warunków finansowania dłużnego. Po podpisaniu umów kredytowej i inwestycyjnej inwestor instytucjonalny może nadal aktywnie uczestniczyć w procesie realizacji projektu oraz sprzedaży po zrealizowaniu
CASE: Czego inwestor instytucjonalny oczekuje od partnerów? profesjonalnego przygotowania projektu (w tym możemy również pomóc) zaangażowania finansowego (co do zasady: nie mniej 30 proc. wartości wymaganego kapitału własnego) stabilnej sytuacji finansowej i potwierdzenia wiarygodności inwestycyjnej wiedzy na temat przedmiotu inwestycji oraz umiejętności zarządczych dużego potencjału rozwoju, wysokiej rentowności projektów otwartości w podejściu do inwestorów kapitałowych, gotowości do ponoszenia ryzyka.
Z jaką dokumentacją po pieniądze? Teaser informacyjny - streszczenie, które przekona do inwestycji Biznesplan, który zaprezentuje: zespół zarządzający kluczowe osoby, ich kwalifikacje i doświadczenia, opis technologii napisany w sposób zrozumiały dla każdego, większość inwestorów to menagerowie związani z finansami, prawem, marketingiem, zanim zlecą techniczne due diligence muszą zrozumieć, na czym polega istota proponowanej technologii pomysł na produkt/rynek dlaczego przedsięwzięcie zdobędzie rynek, kto będzie klientem i dlaczego, otoczenie i przewagi konkurencyjne opis w jaki sposób firma zamierza wygrać na rynku projekcje finansowe oparte na realistycznych i udokumentowanych założeniach (nie muszą być nadmiernie szczegółowe źródła finansowania przedsięwzięcia najlepiej z minimalnym zaangażowaniem kapitału inwestora Analiza SWOT i różne scenariusze rozwoju przedsięwzięcia.
CASE: Projekt oczami inwestora - najistotniejsze parametry oceny inwestycji i ich implikacje finansowe: lokalizacja stabilna umowa lub własność, brak problemów środowiskowych i społecznych, dobra komunikacja koszt najmu/ wartość działki, koszty logistyki dostawy niezbędnych elementów - stabilne w długim okresie, potwierdzone listami intencyjnymi a najlepiej umowami koszt zakupu, logistyka możliwość przyłącza do sieci elektroenergetycznej i mediów niezwykle istotna w przypadku producentów i dużych konsumentów energii elektrycznej koszt przyłącza wynika z jego długości oraz niezbędnej infrastruktury, rynki zbytu niezbędne zarówno dla producentów biomasy przetworzonej jak i dla producentów energii ceny i warunki sprzedaży (brak ograniczeń w tym zakresie) technologia z testami w warunkach przemysłowych (ruch ciągły), a najlepiej z referencjami warto nie przesadzić z ilością innowacji na pojedynczy projekt niższe ryzyko koszt realizacji inwestycji należy dążyć do złotej równowagi, nie każdy projekt stać na złote klamki, ale w czasach kryzysu należy pamiętać, że BIEDNYCH NIE STAĆ NA RZECZY NAJTAŃSZE
CASE: Najistotniejsze parametry oceny inwestycji (cd.) najlepiej jeśli projekt jest rozpoczęty (np. etap pozwolenia na budowę lub etap o jasnej perspektywie rozwoju), zainwestowanie własnych środków uwiarygadnia projekt oraz Inwestora. know-how jest ważne ale nie zastąpi gotówki premia dla dewelopera projektu jest zazwyczaj przewidziana, ale nie jest akceptowalne podejście: ja wymyśliłem projekt, zawodowy inwestor finansuje (wyjątek: private equity lub business angels) efekty synergii mile widziane projekt realizowany z udziałem istotnych partnerów (dostawcy, odbiorcy, end users) ma mniejsze ryzyko warto nie zapominać o jakości współpracy i przychylności ze strony samorządu terytorialnego - (głównie gminy) od lokalnej władzy niejednokrotnie zależy powodzenie inwestycji (zwłaszcza na etapie prac administracyjnych)
Projekty - subiektywna ocena rynku: CASE: W 2011 r. BOŚ Eko Profit zrealizował 3 projekty inwestycyjne : fabryka peletu ze zrębków drzewnych z elementami innowacyjnymi (dotacja PARP) wraz z modułem kogeneracyjnycm ORC 2MW kwota inwestycji 4 mln zł. mała farma wiatrowa 2, 55 MW kwota inwestycji 1 mln zł. mała farma wiatrowa 5, 95 MW kwota inwestycji 2, 25 mln zł. Zauważalna jest poprawa jakości przygotowywanych projektów w wielu aspektach, w szczególności: bardziej realistyczne założenia wyjściowe (realne ceny transakcyjne, umowy, przemyślana logistyka oraz rynki zbytu) dokładne biznesplany inwestycyjne oparte na realnych ofertach konkretnych firm technologicznych i wykonawczych lepsze przygotowanie inwestorów pod względem wiarygodności finansowej
Źródła pozyskania kapitału Programy pomocowe np. POIG harmonogram naboru wniosków dla poszczególnych działań na stronie www.parp.gov.pl Fundusze (vc, pc), business angels np. fundusze współfinansowane przez Krajowy Fundusz Kapitałowy (www.kfk.org.pl), Lewiatan Business Angels (www.lba.pl), Polska Sieć Aniołów Biznesu PolBAN (www.polban.pl) Fundusze pożyczkowe, fundusze poręczeniowe jednostki non profit np.: Polskie Stowarzyszenie Funduszy Pożyczkowych (www.psfp.org.pl), Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych (www.ksfp.org.pl) Kredyty komercyjne z preferencjami, np. realizowane we współpracy zagranicznych instytucji finansowych lub jako uzupełnienie dla projektów z dotacjami strony internetowe banków (np. www.bosbank.pl) obniżone wymogi co do udziału własnego obniżone: marża, prowizja lub wydłużona karencja w spłacie kapitału łagodniejsze warunki zabezpieczenia
Dziękuję za uwagę