ZASTRZEŻONE KOD PKT WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ETAP SZKOLNY 2015/2016 4 listopada 2015 r. Drogi uczniu! Witaj na etapie szkolnym Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję. Sprawdź, czy arkusz zadań konkursowych liczy 10 stron i zawiera 34 zadania. Jeśli zauważyłeś, że arkusz jest niekompletny lub są inne usterki zgłoś Szkolnej Komisji Konkursowej. Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Odpowiedzi wpisuj długopisem, piórem, nie używaj ołówka i korektora. Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi. W zadaniach zamkniętych wybierz jedną właściwą odpowiedź spośród podanych i zakreśl ją znakiem X. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz X inną odpowiedź. Odpowiedź w zadaniach otwartych wpisz w wyznaczone miejsca. Gdy popełnisz błąd w zadaniach otwartych, przekreśl złą odpowiedź i obok napisz poprawną. Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone w miejscu do tego przeznaczonym. Na rozwiązanie zadań masz 60 minut. Powodzenia! Wojewódzka Komisja Konkursowa 1
Zadanie1.(0-2) Wymienionym poniżej tkankom roślinnym przypisz odpowiednią funkcję 1. przewodząca 2. wzmacniająca 3. miękiszowa 4. okrywającą A. wypełnia prawie całe wnętrze komórki. Zachodzi w niej wiele procesów B. transportuje wodę i składniki odżywcze po całej roślinie C. zewnętrzna warstwa komórek chroniąca roślinę przed czynnikami środowiska D. dzięki niej rośliny nie łamią się. Zadanie2.(0-1) Za oddychanie wewnątrzkomórkowe oraz gromadzenie powstałej w wyniku tego procesu energii w postaci ATP odpowiada: A. chloroplast B. siateczka wewnątrzkomórkowa C. mitochondrium D. aparat Golgiego Zadanie 3.(0-2) Dorysuj strzałki do obu schematów tak, aby prawidłowo wskazywały elementy korzenia i łodygi. skórka miękisz łyko drewno Zadanie 4.(0-2) Podaj nazwy tkanek miękiszowych, których dotyczą poniższe opisy: Występuje we wnętrzu organów rośliny, jest zbudowana z niewielkich, okrągławych komórek bez chloroplastów, wypełnia przestrzenie między innymi tkankami. Tkanka............................................... Występuje w organach pełniących funkcję magazynującą, jej komórki zawierają liczne leukoplasty, gromadzi substancje odżywcze. Tkanka..... Zadanie 5.(0-1) Przemiana pokoleń zachodząca w cyklu rozmnażania roślin to: A. sposób rozmnażania za pomocą zarodników B. sposób prowadzący do powstania nasion C. regularne występowanie po sobie pokolenia płciowego i bezpłciowego D. regularne występowanie po sobie kolejnych potomnych osobników 2
Zadanie 6.(0-1) Na podstawie opisu rozpoznaj rodzaj komórki: Komórkę tę od zewnątrz otacza ściana komórkowa. Jej wnętrze wypełnia cytoplazma, a w niej wiele wodniczek. Może ona zawierać jedno lub kilka jąder komórkowych. Brak w niej chloroplastów. Jest to komórka Zadanie 7.(0-1) Spośród wymienionych niżej gatunków organizmów wskaż ten, którego cykl przedstawiono na schemacie: A. skrzyp polny B. widłak jałowcowaty C. salwinia pływająca D. narecznica samcza Zadanie 8.(0-2) Z powyższego schematu wpisz w tabelę cyfry, które przedstawiają struktury gametofitu i sporofitu w cyklu rozwojowym paprotnika GAMETOFIT SPOROFIT Zadanie 9.(0-1) Łodyga umożliwia roślinie przepływ wody i soli mineralnych oraz produktów fotosyntezy, za transport asymilatów w roślinie odpowiedzialne są: A. naczynia B. łyko C. drewno D. cewki Zadanie 10.(0-1) Postać larwalna płazów, która jest zdolna do rozrodu to: A. ikra B. kijanka C. skrzek D. aksolotl 3
Zadanie 11.(0-2) W utrzymaniu równowagi wewnątrzustrojowej istotną rolę odgrywa układ krwionośny. Swoją funkcję pełni dzięki współpracy z innymi układami narządów. Wpisz do schematu nazwy czterech różnych układów pełniących istotną rolę w sprawnym funkcjonowaniu układu krwionośnego: I. Rozkłada składniki pokarmowe -... II. Zapewnia transport i wchłanianie produktów rozpadu tłuszczów.. III. Utrzymuje równowagę wodno - mineralną -.. IV. Reguluje stężenie wapnia we krwi -.. Zadanie 12.(0-3) Uzupełnij tabelkę: Cechy charakterystyczne Tkanka mięśniowa gładka Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca Szybkość skurczu (powolny/szybki) Występowanie prążkowania (obecne/brak) Automatyzm skurczów (niezależne/zależne od woli zwierzęcia) Zadanie 13.(0-1) Które zdanie zawiera błędną informację? A. w skład układu ruchu człowieka wchodzą: szkielet, mięśnie, stawy i więzadła B. szkielet osiowy człowieka zbudowany jest z czaszki, kręgosłupa, żeber i mostka C. niedobór witaminy B6 powoduje chorobę zwaną krzywicą D. osseina to substancja organiczna nadająca kościom sprężystość Zadanie 14.(0-1) Zwierzęta dążą do utrzymania równowagi płynów ustrojowych w organizmie wykorzystując mechanizmy osmoregulacji. Wybierz zdanie prawdziwe opisujące osmoregulację u większości ryb morskich: A. aktywne odzyskiwanie soli przez komórki solne B. usuwanie dużych ilości rozcieńczonego moczu C. wnikanie wody do organizmu na zasadzie osmozy D. picie wody morskiej w celu uzupełnienia braków związanych z odpływem wody z organizmu 4
Zadanie 15.(0-2) Uzupełnij schemat układu krwionośnego ssaków, w brakujących miejscach wpisz czy krew jest utlenowana czy oddtlenowana, a następnie nazwij części serca od A do D A. B.... C. D. Zadanie 16.(0-1) Jaką grupę krwi może można przetoczyć osobie z grupą krwi B? A. tylko grupę AB B. tylko grupę 0 lub B C. grupę A,B lub AB D. tylko grupę 0, B lub AB Zadanie 17.(0-1) Kanały półkoliste w występujące w uchu człowieka odpowiedzialne są za: A. przekazywanie sygnałów dźwiękowych B. analizę bodźców słuchowych C. informację o równowadze ciała D. przetwarzanie fal dźwiękowych Zadanie 18.(0-1) Rysunek przedstawia schemat układu rozrodczego kobiety Zaznacz na schemacie: X miejsce zapłodnienia Y miejsce implantacji zarodka 5
Zadanie 19.(0-1) Często zastanawiałeś się jak orientują się zwierzęta w środowisku w jakim żyją. Wiesz jak funkcjonuje wiele narządów wzroku, słuchu i smaku. Jednym z specyficznych jest linia naboczna. Ten narząd występuje u: A. gadów i ryb, B. gadów i płazów ogoniastych, C. gadów ssaków morskich, D. ryb i płazów ogoniastych Zadanie 20.(0-3) Poniżej przedstawiono sposoby rozmnażania bezpłciowego. Rozpoznaj te sposoby i nazwij przedstawione organizmy: Zadanie 21.(0-2) Dopasuj ilustracje do odpowiednich opisów, następnie ułóż w kolejności wpisując w ramki podwójne oznaczenia uzyskane z połączenia ilustracji z opisami, zgodnie z rosnącą złożonością budowy organizmu. A. 1. 2. 3. 4. A. układ narządów B. tkanka C. narząd D. komórka.. B. 6
Zadanie 22.(0-1) Podwójne oddychanie jest to wymiana gazowa i natlenowanie krwi w płucach: A. u ssaków (w czasie wdechu i wydechu) B. u gadów (w czasie wdechu i wydechu) C. u ptaków (w czasie wdechu i wydechu) D. u płazów (w czasie wdechu i wydechu) Zadanie 23.(0-1) Oceń zaznaczając X tak lub nie, które z wymienionych zachowań mogą zredukować ryzyko przeziębienia: Tak 1.Stosowanie odpowiednich szczepień zgodnie z kalendarzem szczepień Nie 2. Prawidłowa dieta oraz ochrona przed skrajnymi temperaturami 3. Spożywanie owoców i warzyw bogatych w witaminę C 4. Stosowanie diety bogatej w tłuszcze i węglowodany Zadanie 24.(0-1) Jeśli w twojej diecie zabraknie bogatych w witaminę B 12 produktów zwierzęcych najprawdopodobniej: A. zaczniesz przybierać na wadze B. będziesz miał skłonność do anemii złośliwej C. będziesz bardziej wrażliwy na krwawienie z dziąseł D. możesz zachorować na krzywicę Zadanie 25.(0-2) Wentylacja płuc wiąże się z ruchami oddechowymi, które obejmują wdech i wydech. Jedną ze struktur uczestniczących w wentylacji płuc jest przepona. Odpowiedz na pytania: A. Zaznacz, który ze schematów A czy B obrazuje położenie przepony podczas wydechu? A. B. B. Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli zdanie jest fałszywe. W czasie wydechu następuje skurcz przepony, skurcz mięśni międzyżebrowych, żebra opadają P F W czasie wdechu następuje skurcz przepony, skurcz mięśni międzyżebrowych, żebra unoszą się P F 7
Zadanie 26.(0-1) Przyporządkuj cyfry do liter od A D, do pełnionych przez nie funkcji: A. siekacze 1) trawienie białka B. żołądek 2) wchłanianie wody C. jelito grube 3) rozdrabnianie pokarmu D. trzustka 4) wytwarzanie enzymów trawiennych A B C. D Zadanie 27.(0-1) Który punkt zawiera odpowiednio przyporządkowaną ilość kręgów do właściwego odcinka kręgosłupa? A odcinek szyjny, B odcinek piersiowy, C odcinek lędźwiowy, D odcinek krzyżowy, E odcinek guziczny 1. 5 kręgów, 2. 7 kręgów, 3. 12 kręgów, 4. 4-5 kręgów A. A 1, B 3, C 1, D 2, E 2 B. A 2, B 2, C 1, D 1, E 3 C. A 2, B 3, C 1, D 1, E 4 D. A 3, B 2, C 4, D 1, E 4 Zadanie 28.(0-3) Na schemacie zaznacz strzałką i odpowiednią literą (A, B, C, D, E, F, G) narząd, który: A. produkuje kwas solny B. wytwarza żółć C. produkuje trypsynę i lipazę D. rozpoczyna trawienie skrobi E. wchłania wodę z niestrawionych resztek pokarmowych F. wchłania substancje odżywcze G. przekazuje pokarm z jamy ustnej do żołądka 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 8
Zadanie 29.(0-1) Ryciny przedstawiają pewne doświadczenie. Przeanalizuj je i wskaż próbę, w której zanotowano największą intensywność fotosyntezy. Swą decyzję uzasadnij, wpisując cyfrę oznaczającą prawidłowe stwierdzenie. Możliwe uzasadnienia: 1. W temperaturze 5 C fotosynteza jest najbardziej intensywna. 2. W temperaturze powyżej 35 C intensywność fotosyntezy maleje. 3. Fotosynteza najintensywniej zachodzi w temperaturze 20 C zbliżonej do pokojowej. 4. Fotosynteza nie zachodzi w temperaturze pokojowej. Największa intensywność fotosyntezy zanotowano dla temperatury.., ponieważ Zadanie 30.(0-1) W zakropkowane miejsca wpisz wybrane brakujące wyrazy: Porosty to organizmy składające się z grzyba i glonu. Zarówno glon jak i grzyb odnoszą korzyści ze wspólnego życia. Glon przeprowadza produkując. dla całego organizmu, grzyb dostarcza.. dla organizmu Porosty są również bioindykatorami, czyli są wskaźnikami.. Im mniej porostów tym.. Czystości wody/ gleby/ powietrza/więcej porostów/ mniej porostów/ fotosynteza/ woda i sole mineralne/ pokarm/ większe zanieczyszczenie/ mniejsze zanieczyszczenie Zadanie 31.(0-1) Na schemacie przedstawiono rozwój owadów. Nazwij stadia rozwojowe i wpisz je w brakujące miejsca a. b. c. d. Jest to rozwój złożony z przeobrażeniem zupełnym/ niezupełnym (podkreśl poprawne) 9
Zadanie 32.(0-2) Rozpoznaj gatunki tasiemców i podaj ich żywicieli pośrednich A. tasiemiec żywiciel pośredni.. B. tasiemiec.. żywiciel pośredni.. A. B. Zadanie 33.(0-1) Rozwiąż następujący problem: Dwóch uczniów w tym samym czasie założyło hodowlę fasoli. Jeden z nich kilkunastocentymetrową już roślinę zawinął w ciemny papier i postawił ją podobnie jak jego kolega na parapecie na 5 dni. Jakiego wyniku może spodziewać się uczeń, który zakrył swoją fasolę? A. wyhodowana przez niego fasola nie będzie się różniła znacznie od fasoli kolegi B. wyhodowana przez niego fasola będzie zielona, ale trochę niższa od hodowanej bez przykrycia C. wyhodowana przez niego fasola będzie bladozielona lub żółta i znacznie mniejsza od hodowanej bez przykrycia D. wyhodowana przez niego fasola zwiędnie Zadanie 34.(0-2) Skreśl błędne wyrazy aby powstało zdanie prawdziwe: W procesie fermentacji/ fotosyntezy z prostych związków organicznych/ nieorganicznych, producenci/ konsumenci wytwarzają materię organiczną. Korzystają z niej pozostałe grupy organizmów producenci/ destruenci rozkładają martwe ciała roślin i zwierząt uwalniając związki organiczne/ nieorganiczne, które mogą być ponownie wykorzystane przez producentów/ reducentów. 10