Pan Jan Waś Likwidator FSM Wytwórnia Wyrobów RóŜnych SA w likwidacji WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach przeprowadziła kontrolę w FSM Wytwórni Wyrobów RóŜnych SA w likwidacji w Bielsku Białej (zwanej dalej FSM), w zakresie zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa przy sprzedaŝy przez FSM udziałów w spółce Zakłady Kuźnicze Sp. z o.o. z siedzibą w Skoczowie (zwanej dalej Zakładami Kuźniczymi). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 2 kwietnia 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Likwidatorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia negatywnie działalność FSM w zakresie spraw objętych kontrolą. 1 Dz. U. z 2007 nr 231 Poz. 1701, zwana dalej ustawą o NIK
2 PowyŜszą ocenę uzasadniają następujące oceny cząstkowe i ustalenia kontroli: I. Zbycie udziałów w spółce Zakłady Kuźnicze, w trybie publicznego zaproszenia do rokowań, odbyło się w ramach postępowania likwidacyjnego, stosownie do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 sierpnia 1997 roku 2, a takŝe zgodnie z zasadami określonymi w znanych uczestnikom tego postępowania dokumentach, opracowanych przez Doradcę likwidatorów w procesie zbywania udziałów 3, na podstawie umowy podpisanej 3 marca 2004 r. Wcześniejsze próby zbycia udziałów w tej spółce, podejmowane przez FSM w latach 1997-2001, kończyły się niepowodzeniami z uwagi na specyfikę branŝy oraz trudności w wynegocjowaniu satysfakcjonującego jej pracowników pakietu socjalnego. Nabywcą wszystkich udziałów została Kuźnia Polska Sp. z o.o. (zwana dalej Kuźnią Polską), która przedstawiła ofertę zawierającą najkorzystniejsze z punktu widzenia interesów FSM (spośród wszystkich złoŝonych ofert) warunki ich zakupu. Spółka ta została utworzona w celu nabycia udziałów w Zakładach Kuźniczych, a jej udziałowcami zostali członkowie Zarządu oraz pracownicy tych zakładów, a takŝe inwestorzy zewnętrzni. II. W ocenie NajwyŜszej Izby Kontroli, przy sprzedaŝy ww. udziałów wystąpiło szereg nieprawidłowości skutkujących nienaleŝytym zabezpieczeniem interesu Skarbu Państwa. 1. Oszacowana przez Doradcę wartość Zakładów Kuźniczych na dzień 30 września 2003 r. 4, stanowiąca dla FSM odniesienie w negocjacjach ostatecznej ceny sprzedaŝy udziałów, w ocenie NIK, była niŝsza od wartości rynkowej tej spółki. Analiza tej wyceny, dokonana przez biegłych powołanych przez NIK, wykazała wiele uchybień w metodologii jej sporządzenia, skutkujących zaniŝeniem oszacowanej wartości spółki. W swoich opiniach biegli zakwestionowali zasadność oraz wysokość dokonania korekt poszczególnych grup aktywów spółki, w wyniku których wartość Zakładów oszacowana metodą skorygowanych aktywów netto mogła zostać zaniŝona o 7 mln zł [...] 5 2 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 sierpnia 1997 roku w sprawie określenia szczegółowych zasad i trybu organizowania przetargu publicznego na sprzedaŝ majątku trwałego innym podmiotom przez spółkę powstałą w wyniku komercjalizacji oraz warunków, w których dopuszcza się odstąpienie od przetargu (Dz. U. Nr 108, poz. 696 ze zm.). 3 Zwanego dalej Doradcą. 4 Wycena na dzień 30 września 2003 r. stanowiła aktualizację pierwotnej wyceny na dzień 31 grudnia 2002 r., sporządzonej przez Doradcę na potrzeby sprzedaŝy udziałów w Zakładach Kuźniczych. 5 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do
3 W ramach analizy wyceny metodą dochodową stwierdzono znaczne niedoszacowanie wartości spółki, poprzez m.in. zaniŝenie planowanych wyników na działalności operacyjnej. Ponadto, do przepływów generowanych przez tę spółkę strumieni pienięŝnych, zaliczono przepływy wygenerowane przed dniem, na który została sporządzona wycena. NaleŜy podkreślić, Ŝe w 2003 roku, w wyniku m.in. skutecznych działań restrukturyzacyjnych, kondycja ekonomiczno-finansowa Zakładów Kuźniczych uległa znaczącej poprawie. Podczas gdy 2002 rok zamknięto stratą w wys. 2,0 mln zł, zysk spółki za 9 miesięcy 2003 roku wyniósł juŝ 5,7 mln zł, a za 11 miesięcy 2003 roku 7,5 mln zł. Pomimo tego, zdaniem Doradcy wartość Zakładów Kuźniczych określona w grudniu 2003 roku, w aktualizacji wyceny Zakładów (na dzień 30 września 2003 r.), nie odbiegała od wartości tej spółki określonej na dzień 31 grudnia 2002 r., a dolny zakres wartości rekomendowany przez Doradcę z kwoty [...] 6 wzrósł do kwoty [...] 7. 2. W wyniku zawarcia umowy sprzedaŝy 100 % udziałów w Zakładach Kuźniczych, nie uzyskano kwoty odpowiadającej minimalnej wartości tej spółki, rekomendowanej przez Doradcę. Ostateczna kwota uzyskana przez FSM w wysokości 20 mln zł była niŝsza o [...] 8 od dolnego zakresu rekomendowanej wartości tej spółki, określonej przez Doradcę na dzień 30 września 2003 r. (wartość rekomendowana ujęta została w przedziale od [...] 9 mln zł). 3. Zdaniem NIK, likwidatorzy nie zapewnili rzetelnego wyboru Doradcy, który przygotowywał informację o Zakładach Kuźniczych, dokonywał jej wyceny oraz obsługiwał proces zbywania udziałów w Spółce. W trakcie postępowania przetargowego, prowadzonego w celu wyboru Doradcy, likwidatorzy FSM zaniechali określenia kryteriów dokonywania oceny ofert oraz informacji 6 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do 7 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do 8 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do 9 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do
4 dodatkowych złoŝonych przez oferentów zakwalifikowanych do drugiej części tego przetargu, co wyjaśnili brakiem takiego obowiązku, przez co nie zapewnili porównywalności tych dokumentów. W konsekwencji oferty otrzymywały skrajne oceny członków komisji. 4. Po wyłonieniu Doradcy, likwidatorzy podpisali z nim w dniu 26 marca 2003 r. umowę, w której zawarto mniej korzystne dla FSM warunki, w stosunku do warunków określonych w ofercie. W umowie tej likwidatorzy, działając niegospodarnie, zaakceptowali korzystną dla Doradcy zmianę sposobu obliczania wynagrodzenia za obsługę procesu zbywania udziałów oraz ich sprzedaŝy, skutkującą podwyŝszeniem tego wynagrodzenia, z zaproponowanej w ofercie kwoty [...] 10 do kwoty [...] 11 i 12. Dopiero w wyniku działań nowego składu likwidatorów, w drodze ugody zmniejszono o 16.000 zł wynagrodzenie przysługujące Doradcy. 5. Likwidatorzy nie podjęli z Doradcą skutecznych negocjacji mających na celu obniŝenie kosztów wykonania aktualizacji wyceny Zakładów Kuźniczych. W listopadzie 2003 r., tj. po złoŝeniu ofert wiąŝących na zakup udziałów w Zakładach Kuźniczych, likwidatorzy zgodnie ze stanowiskiem Rady Nadzorczej, zlecili Doradcy sporządzenie aktualizacji wyceny wartości Zakładów Kuźniczych, za wynagrodzeniem w kwocie o 5.000 zł wyŝszej od wynagrodzenia za sporządzenie wyceny pierwotnej, co w ocenie NIK naleŝy uznać za niegospodarne (wynagrodzenie za przygotowanie aktualizacji wyceny wyniosło 20.000 zł). Nie moŝna podzielić stanowiska jednego z likwidatorów, zgodnie z którym przyczyną akceptacji wyŝszej kwoty wynagrodzenia była konieczność ponownego wykonania przez Doradcę wszystkich czynności przeprowadzonych w ramach pierwotnej wyceny, gdyŝ jak wyjaśnił Doradca, przedmiotem zlecenia była aktualizacja wyceny i z uwagi na niewielki upływ czasu nie dokonano jakiejkolwiek zmiany modelu wyceny, skutkującej zmianą załoŝeń metodycznych oraz punktu wyjścia prowadzonych analiz. 10 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do 11 Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do 12 Kwota stanowiąca równowartość 0,16 % kwoty uzyskanej ze sprzedaŝy udziałów w Zakładach Kuźniczych.
5 Jednocześnie, zdaniem NIK, rzetelna weryfikacja prawidłowości oraz aktualizacja wyceny wartości tej spółki, zlecona po złoŝeniu ofert wiąŝących, powinna być dokonana poprzez inny podmiot niŝ Doradca, któremu zgodnie z zawartą z FSM umową, przysługiwało wynagrodzenie za doprowadzenie do zawarcia umowy sprzedaŝy udziałów. 6. Podmioty ubiegające się o nabycie udziałów Zakładów Kuźniczych nie posiadały równego dostępu do informacji i dokumentów o sytuacji ekonomiczno-finansowej Zakładów. W postępowaniu tym, jako jeden z oferentów, uczestniczyła bowiem Kuźnia Polska, załoŝona przez członków Zarządu Zakładów Kuźniczych spółka, która dysponowała pełną wiedzą o sytuacji Zakładów, co ułatwiło jej sporządzenie adekwatnej do jej sytuacji oferty. Wiedzy takiej nie posiadali natomiast pozostali oferenci, w tym oferent, który złoŝył drugą spośród wiąŝących i ostatecznych ofert (proponując nabycie udziałów za kwotę o 2,4 mln zł niŝszą, niŝ Kuźnia Polska), i który w związku z powyŝszym poprosił o udostępnienie niektórych dokumentów i informacji dotyczących Zakładów Kuźniczych, w celu zbadania ich sytuacji. Odmowa udostępnienia części z tych dokumentów i danych (takich jak: plany działalności inwestycyjnej, kalkulacje kosztów działalności operacyjnej, informacje o zdolnościach produkcyjnych oraz szczegółowe wykazy zobowiązań kredytowych i poŝyczek) przez Doradcę, z uwagi na ochronę tajemnicy handlowej i interes przedsiębiorstwa, była w ocenie NIK niezasadna, i utrudniła tym oferentom złoŝenie konkurencyjnych ofert. 7. Likwidatorzy oraz działający na ich rzecz Doradca nie wykazali naleŝytej staranności w procesie zbywania udziałów Zakładów Kuźniczych, nie korzystając z moŝliwości poznania szczegółów kilku dodatkowych propozycji nabycia tych udziałów. Propozycje te zostały złoŝone w formie listów intencyjnych przez potencjalnych inwestorów (w tym inwestorów działających w branŝy kuźniczej) poza prowadzonym postępowaniem. W ocenie NIK, rozpoznanie potencjalnych moŝliwości inwestycyjnych tych inwestorów, pomimo braku takiego obowiązku, nie stanowiło przeszkody w prowadzeniu rokowań z podmiotami, które złoŝyły oferty w ramach postępowania. 8. Umowa zbycia udziałów w Zakładach Kuźniczych została podpisana w dniu 3 marca 2004 r., przez dwóch członków Rady Nadzorczej delegowanych do pełnienia funkcji likwidatora, co naleŝy uznać za nierzetelne, w związku z brakiem
6 obowiązującego Planu likwidacji FSM. W czerwcu 2002 r. walne zgromadzenie zatwierdziło Plan likwidacji obejmujący okres od 1 października 2001 r. do 31 grudnia 2003 r., w którym przewidziano m.in. sprzedaŝ udziałów w Zakładach Kuźniczych w III kw. 2003 r. W styczniu 2004 r. Spółka przedstawiła Walnemu Zgromadzeniu aneks do planu likwidacji, w którym przewidziano zawarcie ww. umowy w I kwartale 2004 r., jednakŝe aneks ten zatwierdzony został w dniu 11 marca 2004 r., tj. 8 dni po podpisaniu umowy zbycia udziałów. NIK zwraca uwagę, Ŝe w publicznym zaproszeniu do rokowań w sprawie zakupu udziałów w Zakładach Kuźniczych, jako przedmiot rokowań, poza ceną sprzedaŝy udziałów, wskazano dodatkowe elementy podlegające negocjacjom, w tym m.in.: poziom deklarowanych inwestycji oraz kwotę podwyŝszenia kapitału spółki, które miały być dokonane po zbyciu przez FSM udziałów. PowyŜsze mogło mieć wpływ na obniŝenie deklarowanych w ofertach cen nabycia udziałów. NIK przyjmuje do wiadomości wyjaśnienia likwidatorów oraz Doradcy, wskazujące jako przesłankę wprowadzenia tych elementów, potrzebę zachowania miejsc pracy przez zapewnienie dalszego istnienia Zakładów Kuźniczych. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Likwidatora, w terminie 20 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen i uwag zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.