AMARTYI K. SENA TEORIA SPRAWIEDLIWOŚCI DYSTRYBUTYWNEJ Przegląd podstawowych idei Mgr Tomasz Kwarciński Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
AMARTYI K. SENA TEORIA SPRAWIEDLIWOŚCI DYSTRYBUTYWNEJ 1. Sena kontekst zainteresowań sprawiedliwością dystrybutywną 2. Elementy teorii sprawiedliwości dystrybutywnej 3. Przewaga Sena teorii sprawiedliwości dystrybutywnej nad konkurencyjnymi teoriami 4. Dodatek: bibliografia, linki
1. Sena kontekst zainteresowań sprawiedliwością dystrybutywną 1.1 Informacje biograficzne 1.2 Przekłady tekstów Sena na język polski 1.5 Teoria wyboru społecznego 1.4 Badania nad ubóstwem 1.5 Filozofia moralna i polityczna
1.1 Informacje biograficzne Urodzony w 1933 r. w Bangladeszu Doktorat z ekonomii w Cambridge oraz studia z filozofii Wspólne wykłady z K. J. Arrowem i J. Rawlsem w Harvardzie 1998 r. Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii Doświadczenia osobiste istotne dla późniejszej działalności naukowej: ubóstwo i konflikty społeczne między hinduistami a muzułmanami
1.2 Przekłady tekstów Sena na język polski Inequality Reexamined, Harvard University Press, Oxford, Cambridge 1992, tłum. pol.: Nierówności. Dalsze rozważania, tłum. I. Topińska, Znak, Kraków 2000. Development as Freedom, Oxford University Press, New York, Oxford, Delhi 1999, tłum. pol.: Rozwój i wolność, tłum. J. Łoziński, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2002. Does Business Ethics Make Economic Sense?, Business Ethics Quarterly, nr 1, 1993, tłum. pol.: Czy pojęcie etyki biznesu ma sens ekonomiczny?, w: Etyka w biznesie, Minus P. (red.), wyd. 2, PWN, Warszawa 1998. Rationality and Social Choice, The American Economic Review, vol. 85, s. 1-24, tłum. pol.: Racjonalność i wybór społeczny, w: Elementy teorii wyboru społecznego, G. Lissowski (red.), Scholar, Warszawa 2001.
1.3 Teoria wyboru społecznego Analiza Arrowa ogólnego twierdzenia o możliwości Paradoks liberalizmu Sena Aksjomatyka zasad sprawiedliwości
1.4 Badania nad ubóstwem Kto jest ubogi? - ubóstwo polega na braku możliwości przekształcenia posiadanych zasobów w odpowiedni poziom życia - aksjomatyczna analiza ubóstwa - indeks Sena Dlaczego ludzie są ubodzy? - teoria uprawnień Jak zapobiegać ubóstwu? - rozwój jako wolność
1.5 Filozofia moralna i polityczna Krytyka klasycznego utylitaryzmu - utylitaryzm: konsekwencjalizm, welfaryzm, sumaryczność - powody krytyki utylitaryzmu: obojętność na rozkład kluczowej miary, nie uwzględnianie praw, pasywność (adaptacja i uwarunkowanie) Poszerzony konsekwencjalizm (prawa jako cele) Perspektywa podmiotowa
2. Elementy teorii sprawiedliwości dystrybutywnej 2.1 Relacja Sena teorii sprawiedliwości dystrybutywnej do innych jego koncepcji 2.2 Podejście zorientowane na ludzkie możliwości 2.3 Koncepcja równości 2.4 Modyfikacja teorii Rawlsa
2.1 Relacja Sena teorii sprawiedliwości dystrybutywnej do innych jego koncepcji Koncepcja równości Teoria sprawiedliwości Podejście zorientowane na ludzkie możliwości
2.2 Podejście zorientowane na ludzkie możliwości Pojęcie ludzkich możliwości Przykład odmiennych możliwości osoby zdrowej i osoby upośledzonej Pluralizm celów oraz różnice między ludźmi
2.3 Koncepcja równości Czym jest równość? Dlaczego równość? Równość czego?
Czym jest równość? zmienna istotna (aspekt porównań) składnik opisowy i normatywny zmiennej istotnej
Dlaczego równość? założenie o równości podstawowej równość warunków czy równość jako moralna godność teorie, w których nie ma założenia o równości podstawowej jako równości warunków: priorytaryzm (Nagel), doktryna wystarczalności (Frankfurt), legalistyczna teoria sprawiedliwości udziałów (Nozick)
Równość czego? przestrzeń sprawiedliwości argument złej przestrzeni równość ludzkich możliwości
2.4 Modyfikacja teorii Rawlsa Różnice między podejściem Sena a podejściem Rawlsa Zmiana przestrzeni sprawiedliwości dystrybutywnej z dóbr pierwotnych na ludzkie możliwości Rozwinięcie Rawlsa teorii sprawiedliwości jako bezstronności w kierunku niefetyszyzmu
Różnice między podejściem Sena a podejściem Rawlsa JOHN RAWLS AMARTYA SEN Przedmiot zainteresowań Podstawowa struktura społeczna Poszczególne jednostki (osoby) Problem, któremu pragną zaradzić Postulowany rodzaj równości Koncepcja społeczeństwa Koncepcja osoby Niektórzy ludzie mają nieuprawnione korzyści Równość szans (możliwości posiadania dóbr) Społeczeństwo dobrze urządzone (idealne) Osoba moralna (zdolna do posiadania własnej koncepcji dobra oraz poczucia słuszności) Niektórzy ludzie żyją poniżej dopuszczalnego minimum Równość możliwości przekształcania dóbr w cele Społeczeństwo rzeczywiste Osoba nie musi posiadać minimum zdolności zapewniających współpracę w społeczeństwie Uwzględniane różnice między ludźmi Różnice w życiowych celach jednostek (koncepcje dobra) Różnice w życiowych celach, naturalnym wyposażeniu i możliwościach jednostek Zmienna istotna Dobra pierwotne Ludzkie możliwości Uwzględniane rodzaje dóbr pierwotnych Społeczne dobra pierwotne Społeczne i naturalne dobra pierwotne Właściwa przestrzeń sprawiedliwości Przestrzeń dóbr pierwotnych Przestrzeń ludzkich możliwości
3. Przewaga Sena teorii sprawiedliwości dystrybutywnej nad konkurencyjnymi teoriami Główny problem: czy, a jeśli tak, to w jakim stopniu, teoria sprawiedliwości dystrybutywnej zorientowana na ludzkie możliwości potrafi przezwyciężyć trudności konkurencyjnych teorii sprawiedliwej dystrybucji? Etapy rozwiązania problemu: (1) Analiza trudności, z jakimi borykają się konkurencyjne koncepcje sprawiedliwości dystrybutywnej (2) Wykazanie, że teoria sprawiedliwości dystrybutywnej zorientowana na ludzkie możliwości potrafi sobie poradzić z trudnościami koncepcji konkurencyjnych, sama nie generując jednocześnie większych problemów
Konkurencyjne teorie sprawiedliwości dystrybutywnej Koncepcja utylitarystyczna Rawlsa sprawiedliwość jako bezstronność Dworkina aukcja czuła na ambicję Nozicka legalistyczna teoria sprawiedliwości udziałów
Najważniejsze problemy dotyczące teorii sprawiedliwości dystrybutywnej sprawiedliwość kontra wolność sprawiedliwość kontra efektywność równanie w dół kosztowne i tanie gusta traf moralny
4. Dodatek 4.1 Wybór ważniejszych prac Sena 4.2 Linki do stron internetowych dotyczących problematyki podejmowanej przez Sena
4.1 Wybór ważniejszych prac Sena Collective Choice and Social Welfare, Holgen-Day, Amsterdam 1979. Poverty and Famines: An Essay on Entitlement and Deprivation, Calrendon Press, Oxford 1981. Commodities and Capabilities, North Holland, Amsterdam [1985], wyd. 8, 2005. Equality of What?, w: Tanner Lectures on Human Values, ed. S. M. McMurrin, University of Utah Press, Salt Lake City; Cambridge University Press, Cambridge 1980. Justice: Means versus Freedoms, Philosophy and Public Affairs, nr 19, 1990, s. 111-121. On Ethics and Economics, Blackwell, Oxford 1999.
4.2 Linki do stron internetowych Autobiografia http://nobelprize.org/economics/laureates/1998/sen-autobio.html Teoria wyboru społecznego http://www.decyzje.pl/fundamentalny_wklad_amartyi_do_teorii_wyboru_spol ecznego.html Zajęcia na Uniwersytecie Harvarda (można pobrać teksty) http://post.economics.harvard.edu/faculty/sen/sen.html Wykład Sena na temat praw człowieka (nagranie wideo) http://ethics.sandiego.edu/video/sen/index.html Podejście zorientowane na ludzkie możliwości (bibliografia, teksty, linki, konferencje, kontakty) http://www.fas.harvard.edu/~freedoms/
Dziękuję za uwagę!