1. Sztuka abstrakcyjna Uczeń powinien: 1. 1. Cele lekcji 1. a) Wiadomości umiejscowić epokę w czasie, przyporządkować artystę do kierunku w sztuce abstrakcyjnej, przyporządkować dzieła autorom, łączyć prezentowane dzieła z miejscem, w którym się znajdują, wskazać przykłady dzieł wprowadzających nową technikę plastyczną, określić elementy dzieła plastycznego, stosując poprawną terminologię, zdefiniować pojęcia: abstrakcja geometryczna, abstrakcja organiczna, konstruktywizm, suprematyzm, sztuka optyczna, orfizm, strukturalizm, informel, taszyzm, action painting. Uczeń potrafi: 2. b) Umiejętności zidentyfikować wybrane dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych, przypisać technikę plastyczną twórcom, którzy się w niej specjalizowali, rozpoznać artystę w oparciu o charakterystykę jego twórczości, rozpoznać w dziele sztuki temat, wyjaśnić związki i różnice między poszczególnymi kierunkami abstrakcjonizmu, dostrzec i określić zależność dzieła sztuki od jego funkcji i środowiska powstania, opisać dzieło sztuki pod względem formy i treści, opisać fakty i zjawiska, które miały wpływ na formę dzieła, wskazać elementy formalne w malarstwie abstrakcyjnym: kompozycję, kolor, światłocień i perspektywę ora w rzeźbie (opisać kompozycję, bryłę i fakturę), wskazać różnice i podobieństwa między dziełami sztuki powstałymi w różnym czasie, wykazać zależność między miejscem powstania dzieła, sytuacją społeczno polityczną, kręgiem artystycznym a kształtem dzieła, podać fakty z życia artystów mające wpływ na cechy charakterystyczne ich twórczości, określić znaczenie i rolę dzieł dla przemian w sztuce.
2. 2. Metoda i forma pracy Prezentacja multimedialna, pogadanka, praca w grupach. 3. 3. Środki dydaktyczne Prezentacja multimedialna, podręcznik, tablice z reprodukcjami. 4. 4. Przebieg lekcji 1. a) Faza przygotowawcza Nauczyciel z uczniami powtarzają podstawowe wiadomości na temat kierunków artystycznych XX wieku. Nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów na temat wydarzeń historycznych (I i II wojna światowa, wielki kryzys gospodarczy lat 30. XX wieku, powstanie państw komunistycznych), które wpłynęły na powstanie i rozwój sztuki abstrakcyjnej oraz wyjaśnia pojęcia: abstrakcja geometryczna, abstrakcja organiczna, konstruktywizm, suprematyzm, sztuka optyczna, orfizm, strukturalizm, informel, taszyzm, action painting. 2. b) Faza realizacyjna Uczniowie śledzą tok prezentacji multimedialnej Malarstwo abstrakcyjne, wykonują notatki. Grupy otrzymują tablice z reprodukcjami, wyszukują dzieła abstrakcyjne, przypisują je poszczególnym kierunkom, grupują zgodnie z danymi twórcy, ustalają elementy formalne w dziełach malarskich (określają temat, elementy kompozycyjne, kolor, światłocień i perspektywę) lub rzeźbiarskich (opisują kompozycję, bryłę i fakturę). Odwołując się do wiedzy uzyskanej z prezentacji multimedialnej, określają charakterystyczne cechy twórczości poszczególnych artystów. Ustalają, w jakich muzeach znajdują się ich dzieła. 3. c) Faza podsumowująca Poszczególne grupy uczniów prezentują wyniki swoich prac i robią notatki; ustalają, jakimi technikami wykonane zostały dzieła abstrakcyjne; określają, którzy twórcy byli wierni idei abstrakcjonizmu, a którzy ją porzucili dla innych kierunków artystycznych; wskazują na znaczenie abstrakcjonizmu w dziejach sztuki, w tym zwracają uwagę na rolę abstrakcjonizmu w rozwoju sztuki polskiej. Na koniec zajęć uczniowie otrzymują test sprawdzający celem wypełnienia go jako pracy domowej (załącznik 1). 5. 5. Bibliografia 1. Beazley M., Zrozumieć malarstwo. Najważniejsze tematy w sztuce, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2006. 2. Hugh H., Fleming J., Historia sztuki świata, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2006. 3. Kierunki i tendencje sztuki nowoczesnej, red. T. Richardson, N. Stangos, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1980. 4. Kotula A., Krakowski P., Sztuka abstrakcyjna, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1977. 5. Osińska B., Sztuka i czas. Od klasycyzmu do współczesności, WSiP, Warszawa 2005. 6. Zieliński J. A., Stasiak J., Świat sztuki. Podręcznik dla klas 1-3 gimnazjum, WSiP, Warszawa 2002.
Źródła ilustracji: http://commons.wikimedia.org/wiki/image:malewitsch.jpg (zadanie II, C) http://en.wikipedia.org/wiki/image:kandinsky_wwi.jpg (zadanie II, A) http://uk.wikipedia.org/wiki/%d0%97%d0%be%d0%b1%d1%80%d0%b0%d0% B6%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8F:PKlee02.jpg (zadanie II, B) 6. 6. Załączniki załącznik 1. 1. a) Karta pracy ucznia I. Określ kierunki w malarstwie abstrakcyjnym. a) Tendencja wykorzystująca automatyczne i przypadkowe działanie artysty polegające na swobodnym i żywiołowym traktowaniu materii malarskiej, np. operowaniu gestem, rozlewaniu i rozpryskiwaniu farb, itp. b) Tzw. sztuka optyczna czerpiąca środki z psychologii widzenia; polega na wywołaniu odpowiednich efektów pozornego ruchu w dwu lub trójwymiarowych kompozycjach bądź na skutek wzajemnego oddziaływania kolorów, zmiany położenia lub wielkości jednej lub kilku powtarzanych w tych samych odstępach form, np. kwadratów, rombów, kół, pasów, bądź też na pomarszczenia czy pofałdowania powierzchni, na której te formy umieszczono c) Odmiana polegająca na wykorzystywaniu przez artystę rożnych konkretnych niemalarskich tworzyw, np. stara blacha, deski, szmaty itp., oddziałujących swą naturalną strukturą i bogactwem autentycznych faktur d) Kierunek sztuki geometrycznej, której podstawą była teza o supremacji czystego odczucia w sztukach plastycznych; kompozycje składały się z elementarnych form geometrycznych i były początkowo płaskie oraz statyczne; dzięki wprowadzeniu diagonalnych osi, sugerowały przestrzeń i ruch e) Odmiana wprowadzająca zasady kompozycji o ograniczonej jedności form i kolorów nie wywołujących skojarzeń z rzeczywistością II. Rozpoznaj i wpisz poniżej nazwisko autora dzieła:
A.... B.... C.... III. Nazwij kierunki reprezentowane przez podanych artystów: a) P. Mondrian...... b) R. Delaunay...... c) B. Riley...... d) H. Hartung...... e) K. Malewicz...... f) M. Rothko..,,,...... g) W. de Kooning...... IV. Połącz nazwisko artysty z odpowiednim ugrupowaniem, wpisując obok nazwiska literę. A Elementaryzm 1 A. Tapies B Op - art 2 J. P. Riopelle C Strukturalizm 3 V. Vasarely D Informel 4 W. Strzemiński E Konstruktywizm 5 T. van Doesburg Karta odpowiedzi 2. b) Notatki dla nauczyciela I. a) taszyzm (informel) b) op - art c) strukturalizm d) suprematyzm e) unimizm
II. A. Wasyl Kandinsky B. Paul Klee C. Kazimierz Malewicz III. a) P. Mondrian -neoplastycyzm b) R. Delaunay - kinetyzm c) B. Riley op art d) H. Hartung - taszyzm e) K. Malewicz - suprematyzm f) M. Rothko color field painting g) W. de Kooning action painting IV. A5 B3 C1 D2 E4 7. 7. Czas trwania lekcji 45 minut ewentualnie 2 x 45 minut 8. 8. Uwagi do scenariusza Scenariusz może być realizowany zarówno na poziomie gimnazjalnym, jak i w liceum ogólnokształcącym (ewentualnie liceum plastycznym). Na poziomie licealnym praca zespołowa winna być rozbudowana do analizy zagadnień bardziej szczegółowych (temat prac, paleta barwna, technika wykonania dzieł, symbolika).