Magdalena Goraj Pedagog-wychowawca Działanie terapeutyczne z wykorzystaniem mnemotechniki 1. Rozpoznanie problemu i specyficznych potrzeb edukacyjnych ucznia. Dwunastoletnia uczennica nie może zapamiętać liczby porządkowej dwu miesięcy : sierpnia i września. Kiedy ma zapisać datę cyframi, to nie wie, czy zapisać 08 czy 09 (myli jej się, który z miesięcy jest ósmy, a który dziewiąty z kolei). Próbowała kojarzyć numery i nazwy tych miesięcy biorąc pod uwagę pierwsze litery, ale nie przyniosło to skutku. Uczennica natomiast dość dobrze radzi sobie z ćwiczeniami z zastosowaniem wyobraźni. 2. Trafność i czytelność mnemotechnik. Z uwagi na fakt, iż dziewczynka dobrze radzi sobie w ćwiczeniach z zastosowaniem wyobraźni, proponuję na pierwszym etapie pracy zabawę, tzw. skojarzenia. Proszę dziewczynkę, aby wymieniła rzeczy, czynności, jakie robi lub kojarzą jej się z miesiącem sierpniem i wrześniem. Po dłuższej rozmowie (ćwiczeniu) z uczennicą powstały następujące skojarzenia mnemotechniczne: * sierpień- dziewczynce kojarzy się ze śliwkami- kolorem fioletowym, gdyż właśnie w tym miesiącu zrywa śliwki i razem z mama robi kompoty i konfitury. * wrzesień- to miesiąc w którym dziewczynka idzie do szkoły i kojarzy jej się to z wczesnym wstawaniem (dzwonek budzika), oraz z dzwonkiem szkolnym, który wzywa na lekcjekolorem charakterystycznym jest niebieski, ponieważ codziennie uczennica zakłada niebieski mundurek. Dla lepszego zapamiętania powstałych skojarzeń zostały utworzone rymowanki: Sierpień- 8 śliwek spadło z drzew, aby w sierpniu móc je zjeść. Wrzesień 9 dzwoneczków dzwoni od września na lekcje goni. W rymowance została wykorzystana liczba porządkowa miesiąca, nazwa miesiąca oraz odpowiadające mu skojarzenie utworzone przez dziewczynkę. W ten sposób odtwarzając wierszyk dziewczynce utrwali się skojarzenie oraz liczba porządkowa odpowiednia do każdego miesiąca. Dla lepszego i szybszego utrwalenia rymowanek dziewczynka wykonała plakat odpowiednio dla każdego miesiąca.
Plakat miesiąca sierpnia obrazuje osiem śliwek w kolorze fioletowym, we centrum wpisana została rymowanka. Rysunek przybiera kształt owalny, przypominający kształtem śliwkę. Dziewczynka patrząc na plakat widzi nie tylko 8 fioletowych śliwek, ale także rymowankę, która za każdym razem jej się utrwala. 8 śliwek spadło z drzew, aby w sierpniu móc je zjeść 2
Plakat miesiąca września przedstawia 9 dzwoneczków w kolorze niebieskim, otaczają one utworzoną rymowankę. Całość rysunku przypomina kształtem dzwoneczek, co ma ułatwić dziewczynce przypomnienie sobie skojarzenia. 9 dzwoneczków dzwoni od września na lekcje goni Oba powstałe plakaty zostały zawieszone w pokoju dziewczynki, na korkowej tablicy, obok kalendarza i planu lekcyjnego uczennicy, gdyż jest to miejsce, na które dziewczynka patrzy najczęściej. Będąc w domu, w sytuacji kiedy nie będzie mogła sobie przypomnieć liczby porządkowej odpowiadającej powyższym miesiącom, może spojrzeć na plakat. W sytuacjach, kiedy dziewczynka nie będzie miała plakatu w zasięgu ręki, oraz trudno jej będzie przypomnieć sobie rymowankę, zaproponowałam, aby nosiła na ręce bransoletkę składającą się z 8 koralików w kolorze fioletowym, gdyż miesiąc sierpień kojarzy jej się ze śliwkami - 8 koralików oznacza liczbę miesiąca. Aby zapamiętać liczbę porządkową miesiąca września zaproponowałam, aby dziewczynka nosiła breloczek z malutkim dzwoneczkiem pomalowanymi na niebiesko, na którym będzie napisana liczba 9. Breloczek zostanie przypięty do kluczy, gdyż dziewczynka zawsze ma je przy sobie. 3
3. Zapewnienie funkcjonalności nowo wytworzonych skojarzeń mnemotechnicznych tzn. ich przydatność w sytuacjach weryfikujących. Aby zweryfikować funkcjonalność wytworzonych skojarzeń mnemotechnicznych, należało założyć, że dziewczynka jest w sytuacji, kiedy nie może sobie przypomnieć liczby porządkowej miesiąca sierpnia lub września. Gdy sytuacja ta zdarzy się w domu zawsze może spojrzeć na plakat i z łatwością przypisać liczbę porządkową do danego miesiąca. Natomiast będąc poza domem np: w szkole, na poczcie, dziewczynka ma dwie możliwości: odtworzyć sobie treść rymowanki lub zerknąć na bransoletkę - kolor fioletowy i skojarzyć ze śliwkami. Może też policzyć koraliki, 8 koralików oznacza liczbę porządkowa miesiąca sierpnia. Analogiczne może zrobić to samo w przypadku miesiąca września. Gdy zapomni rymowanki może wyciągnąć breloczek z niebieskim dzwoneczkiem i skojarzyć, dzwonek wrzesień. Liczba widniejąca na dzwoneczku oznacza liczbę porządkowa miesiąca września. Sytuacje odtwarzania można zobrazować następująco: rymowanka lub fioletowa bransoletka (skojarzenie śliwki - sierpień) - 8 koralików = 8 miesiąc - sierpień rymowanka lub niebieski dzwoneczek (skojarzenie szkoła - wrzesień) liczba 9 9 = 9 miesiąc wrzesień W sytuacji, gdy powyższe możliwości by zawiodły zaproponowałam dziewczynce, aby skojarzyła sobie pierwsze litery miesiąca z kolejnością jej położenia w alfabecie. Sierpień S litera ta występuje jako pierwsza w alfabecie, czyli wcześniej liczba 8 jest pierwsza. Wrzesień W - litera występująca po S czyli dalej liczba 9. S 8 W 9 Zaproponowałam też rodzicom aby codziennie nastawiali dziewczynce budzik do szkoły, gdyż to właśnie dźwięk budzika kojarzy jej się z dzwonkiem szkolnym. Można też od czasu do czasu poprosić dziewczynkę aby skosztowała kompotu lub konfitur, co od razu wywoła u niej skojarzenia ze śliwkami. 4
4. Zaprojektowanie i przestrzeganie harmonogramu powtórek. Przez pierwsze tygodnie, niezbędna jest pomoc rodziców lub starszego rodzeństwa, gdyż to właśnie oni będą organizatorami powtórek. Do ich zadań należy, aby raz dziennie dziewczynka miała możliwość utrwalenie skojarzeń oraz liczby porządkowej danego miesiąca. Powtórki mogą występować pod postacią zagadek np.: 1. Miesiąc ten na S się rozpoczyna i o kolorze fioletowym Ci przypomina. 2. Policz ile korali na ręce masz, o jakim miesiącu dają znać... 3. Miesiąc ten tą samą cyfrę ma ile śliwek na plakacie.. 4. Miesiąc ten dzwonkiem się rozpoczyna i o wakacjach zapomina... 5. Jaka to cyfra, którą przy kluczach nosisz i o miesiącu tym nigdy nie zapomnisz?... 6. Ile śliwek trzeba narysować, aby sierpniowi przypasować 7. Miesiąc ten w kalendarzu po sierpniu występuje i literką W się charakteryzuje. 8. Ile dzwoneczków musi dzwonić, aby do szkoły cię pogonić Ilość zagadek jest zależna od postępów dziewczynki. W razie konieczności można je zwiększyć lub, jeśli będzie sobie dobrze wadzić podnieść stopień trudności i np.: zaprojektować krzyżówki, których hasłami będzie: sierpień, wrzesień, a pytania będą adekwatne do tych miesięcy. Mogą być to także rebusy, które będą wymagały od dziewczynki logicznego myślenia. Powtórki należy prowadzić do momentu bezbłędnego utrwalenia liczby porządkowej miesiąca sierpnia i września, oraz od zaangażowania i potrzeb poznawczych dziewczynki. Do obowiązków rodziców należy dopilnować, aby dziewczynka zawsze miała na ręce bransoletkę oraz i dzwoneczek przy kluczach. Przypuszczam, iż w omawianym przypadku nie będzie konieczne projektowanie dużej ilości powtórek gdyż przynajmniej kilka razy dziennie dziewczynka spojrzy na utworzone przez siebie plakaty, oraz zawsze przy sobie będzie miała bransoletkę i breloczek na które będzie dyskretnie zerkać. 5
Literatura: 1. GANCZARSKA Małgorzata, Metoda rysunkowych ogniw ortograficznych : wykorzystanie mnemotechniki w kształceniu zintegrowanym, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, 2004. 132 s. 2. GANCZARSKA Małgorzata, Mnemotechnika jako alternatywa w nauczaniu i uczeniu sie na szczeblu kształcenia zintegrowanego [W]: Dziecko - sukcesy i porażki / pod red. Rafała Piwowarskiego. - Warszawa : Instytut Badan Edukacyjnych, 2007. - S. 456-464. 3. GANCZARSKA Małgorzata Możliwości stosowania mnemotechniki w edukacji dzieci sześcioletnich [ W]: Edukacja przedszkolna w teorii i praktyce / pod red. Stanisławy Włoch. - Opole : Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, 2006. - S. 229-234.. 6