Wykresy i ich rodzaje, linie trendu, teoria Dow a
Rodzaje wykresu Cena porusza się jako efekt głównych czynników rynkowych do głównych zaliczamy prawo podaży i popytu. Jej prezentacja graficzna poprzez uwarunkowania techniczne, kulturowe, czy potrzeby analityczne podlega różnym wzorcom. Do głównych rodzajów wykresów zaliczamy: 1. wykres liniowy 2.Wykres barowy (OHLC) 3.Wykres świecowy (świece japońskie) Inne rodzaje wykresów: 1. Point and Figure 2. Renko 3. Kagi 4. Wolumenowe 5. Range Bar świecowy barowe Każdy z rodzajów wykresu ma określoną specyfikę a tym samym i interpretacje. 2
Podstawowe różnice pomiędzy wykresami Konsekwencje: 1. Inne miejsca otwierania i zamykania pozycji 2. Inne zarządzanie pozycją 3. Brak info o dużych ruchach w trakcie trwania interwału na wykresie liniowym 3
Swingi i Interwały 1. Przez INTERWAŁ należy rozumieć pewien przedział czasowy przez który porusza się cena. Do podstawowych interwalów należy zaliczyć: D1 dzienny W1 tygodniowy H1 godzinowy Każdy inwestor ma swoje ulubione interwały, co więcej muszą one być zgodne ze stylem inwestowania. Daytrader bardziej skupia się na interwałach godzinowych i minutowych, Inwestor zaś na dziennych i tygodniowych. ZASADA DOBREGO TRADERA: zawsze analizuj wykresy od wyższego interwału do niższego, nawet jak skalpujesz musisz wiedzieć jak wygląda sytuacja na D1. 4
trend 1. Jest to tendencja, moda czy też kierunek w którym podąża cena przez dominującą część czasu. 2. Charakteryzuje się długimi (pod względem czasu) i silnymi (pod względem ceny) ruchami rynkowymi. 3. Inwestor musi analizować trendy i ich zwroty, podobnie jak żeglarz studiuje ocean Alexander Elder. 4. Jedną z najważniejszych prawd analizy technicznej jest zasada: inwestuj z trendem.
Kiedy się zmienia trend? Która linia trendu jest prawidłowa?
Trend 1. To zjawisko kiedy cena danego waloru konsekwentnie porusza się w jednym kierunku przez dłuższą jednostkę czasu. 2. Narzędziem służącym do rozpoznawania trendu jest linia trendu 3. Wyróżniane są 3 podstawowe trendy: Wzrostowy Spadkowy Boczny Trendy można rozpatrywać w zależności od interwału, czyli krótko i długotrwałe. 7
Rodzaje trendów Trend wzrostowy: coraz wyżej położone szczyty i dołki Trend spadkowy: coraz niżej położone szczyty i dołki Trend boczny/ horyzontalny: szczyty i dołki układają się horyzontalnie 8
Trend wzrostowy szczyt szczyt szczyt dołek dołek dołek Kolejne szczyty i dołki są coraz wyżej 9
Trend spadkowy szczyt szczyt dołek szczyt dołek dołek Kolejne szczyty i dołki są coraz niżej 10
Trend boczny szczyt szczyt szczyt dołek dołek dołek Wykres porusza się między określonymi poziomami będącymi oporem i wsparciem 11
Linia trendu 1. Linia prosta łącząca dołki w trendzie wzrostowym lub szczyty w spadkowym 2. Można ją rysować po cenach minimalnych lub ekstremach cenowych 3. Jest bardzo subiektywnym narzędziem 4. Aby wyznaczyć linie trendu potrzebujemy min 2 punkty zwrotne (2 opory lub 2 wsparcia) 5. Analitycy uznają za wiarygodną linie która podparta jest min 3 punktami 6. Do wyznaczania linii trendu można używać dowolnego rodzaju wykresu (liniowy, świecowy lub OHLC). 7. Linię trendu wzrostowego zawsze rysujemy po dołkach (wsparciach) 8. Linię trendu spadkowego rysujemy po szczytach (oporach)
Linia trendu - wyznaczanie Aby wyznaczyć linię trendu niezbędne są minimum dwa punkty styczne powstałe w wyniku tworzących się korekt. Trzeci i kolejne punkty styczne są potwierdzeniem wiarygodności linii trendu. Dołki dla wyznaczenia trendu wzrostowego Szczyty dla wyznaczenia trendu spadkowego 1 2 3 3 2 1
Jak rysować linie trendu spadkowego 1. Znajdź pierwszy opór/szczyt (najwyższy) to jest punkt zaczepienia spadkowej linii trendu. 2. Drugim punktem jest kolejny opór/dołek (najlepiej ostatni w trendzie) który jest przed impulsem który tworzy nowe wsparcie. Jeżeli mamy opór ale po nim nie ma nowego LOW to nie możemy opierać na nim linii trendu. Jednocześnie nie możemy pozwolić aby linia była przebita przez jakiś szczyt. 14
Poziomy wsparcia i oporu Opór - poziom zatrzymania ruchu wzrostowego. Wyznacza poziom ceny, na którym siła strony sprzedających okazała się większa i dotychczasowe wzrosty zamieniły się w spadki. Poziom oporu zatrzymuje cenę przed kolejnymi wzrostami Opór Wsparcie Wsparcie - poziom zatrzymania ruchu spadkowego. Wyznacza poziom ceny, na którym siła ze strony kupujących okazała się większa i dotychczasowe spadki zamieniły się na wzrosty. Poziomy wsparcia zatrzymują cenę przed kolejnyi spadkami
Spadkowa linia trendu Najwyższy opór opór opór opór opór 16
Spadkowa linia trendu źle narysowana Najwyższy opór opór Oparta na oporze po którym nie ma nowego LOW opór Naruszona linia trendu opór opór 17
Spadkowa linia trendu źle narysowana Najwyższy opór opór Ostatni opór po którym jest LOW jest dobrze opór Naruszona linia trendu opór opór 18
Spadkowa linia trendu dobrze narysowana Najwyższy opór opór opór Ostatni opór spełniający jednocześnie kryterium nie opór naruszenia linii trendu opór 19
Spadkowa linia trendu dobrze narysowana Najwyższy opór opór opór Przyspieszona linia trendu opór 20
Częsty błąd Na tym punkcie nie można oprzeć linii trendu bo nie ma nowego LOW w impulsie Na tym punkcie można oprzeć linii trendu bo jest nowe LOW w impulsie 21
Wzrostowa linia trendu 1. Znajdź pierwsze wsparcie (najniższe) to jest punkt zaczepienia wzrostowej linii trendu. 2. Drugim punktem jest kolejne wsparcie (najlepiej ostatnie w trendzie) który jest przed impulsem który tworzy nowe opór. Jeżeli mamy wsparcie ale po nim nie ma nowego HIGH to nie możemy opierać na nim linii trendu. Jednocześnie nie możemy pozwolić aby linia była przebita przez jakiś dołek. 22
Wzrostowa linia trendu wsparcie wsparcie wsparcie Przebita przyspieszona linia trendu Najniższe wsparcie 23
Kiedy zacząć rysować linie trendu wzrostowego? Nowe HIGH - wiec można na 2 poprzednich wsparciach oprzeć linię trendu 24
Kiedy zmienić kąt nachylenia czarnej linii? Kiedy cena robi nowe HIGH to należy narysować nowa linie trendu wzrostowego 25
Potwierdzenie przełamania linii trendu Wystąpienie 2 z 3 tych warunków uznaje się za możliwy sygnał trendu ale nie pewny. 3. Pokonanie oporu 1. Przełamanie linii trendu 2. Test wsparcia i odbicie 26
Przyspieszone linie trendu Przy silnych trendach linie trendu zaczynają układać się w HIPERBOLA 27
Wewnętrzna linia trendu 28
CAC 40 trend 29
CAC 40 trend 30
CAC 40 trend 31
CAC 40 trend Tytuł Prezentacji 32
CAC 40 trend Tytuł Prezentacji 33
CAC 40 trend Tytuł Prezentacji 34
CAC 40 trend Tytuł Prezentacji 35
Kanał trendowy Kanał powstaje w wyniku narysowania drugiej równoległej linii do linii trendu i odłożenia jej na skrajnym ograniczeniu ruchy danego trendu. W ten sposób zygzakowaty ruch danego waloru powinien w całości zawierać się w danym kanale. Linia trendu 36
- Wykreślamy linię trendu punkty 1, 2 Kanał trendu - Wykreślamy linię równoległą do linii trendu od pierwszego dołka punkt 3 i 4 Linia trendu Wybicie kanału trendu to sygnał możliwej zmiany obecnego trendu. 1 2 Trend wzrostowy: 5 Wybicie w górę przyspieszenie obecnego trendu Wybicie w dół sygnał zmiany trendu na spadkowy. Linia równoległa 3 4 Trend spadkowy: Wybicie w górę sygnał zmiany trendu na wzrostowy 6 Wybicie W dół przyspieszenie obecnego trendu.
1. Przykład kanału
DAX linie trendu 39
Teoria Dowa 1. Teoria Dowa była publikowana w seriach w Wall Street Journal przez Charlesa H. Dowa od roku 1900 aż do jego śmierci 1902. Treść artykułów ukazywały teorie autora, jak zachowuje się rynek akcji i jak można wykorzystać to w praktyce. 2. Teoria Dowa ma już ponad 100 lat, jest to jedna z pierwszych teorii dotyczących analizy technicznej. Na jej podstawie narodziła się dzisiejsza analiza techniczna. 3. Dow uważał, że dzięki rynkowi akcji jako całości możliwe jest mierzenie kondycji koniunktury gospodarczej. Poprzez dokładną analizę całego rynku można określić kondycje ekonomiczną oraz zidentyfikować kierunek, w którym się porusza. Na tej podstawie można określić kierunek pojedynczych akcji. 4. Dow stworzył dwa indeksy giełdowe. Najbardziej znany i najstarszy indeks giełdowy to Średnia Przemysłowa Dow Jones (Dow Jones Industrial Average, w skrócie DJIA) oraz Średnia Transportowa Dow Jones (Dow Jones Transportation Average, w skrócie DJTA) 40
Teoria Dowa - 1 Średnie giełdowe dyskontują wszystko. Podstawowym twierdzeniem teorii Dowa jest teza, że stworzone przez niego średnie giełdowe DJIA i DJTA dyskontują wszystko. Każdy czynnik zewnętrzny oddziałujący na popyt i podaż znajduje swoje dokładne odzwierciedlenie właśnie w średnich rynkowych. Nie ma przez to potrzeby dodawania do nich dodatkowych wskaźników. Twierdził, że w cenach akcji są uwzględnione wszystkie czynniki, nawet takie jak klęski żywiołowe które już po chwili od zdarzenia są dyskontowane przez rynek.
Teoria Dowa - 2 Dow określił dwa trendy rynkowe: trend wzrostowy, spadkowy Ponadto wyszczególnił trzy rodzaje trendu: główny, wtórny Krótkookresowy Trend wzrostowy ma miejsce wtedy, gdy każdy kolejny szczyt i dołek występuje na coraz wyższym poziomie. Trend spadkowy ma miejsce wtedy, gdy każdy kolejny dołek i szczyt występują na coraz niższym poziomie.
Teoria Dowa - 2 Trendy główne trwają zazwyczaj od kilkunastu miesięcy do kilku lat. Trendy wtórne stanowią korektę trendów głównych. Zazwyczaj trendy wtórne trwają od kilku tygodni do kilku miesięcy Trendy krótkookresowe nazywane również mniejszymi, przebiegają od kilku godzin do kilku tygodni. Składają się one na trendy wtórne często trend wtórny jest kompozycją trzech ruchów trendów krótkookresowych. Znaczenie trendów krótkookresowych w teorii Dowa jest niewielkie.
Trend główny wzrostowy 1. Trend główny wzrostowy 2. Trend wtórny 3. Trend krótkookresowy 44
Trend główny przełamanie 1. Trend główny spadkowy 2. Trend wtórny 3. Trend krótkookresowy 45
Teoria Dowa fazy trendu wzrostowego i spadkowego 3 Faza nadmiaru 1 Faza dystrybucji 2 Faza wzrostu cen 2 Faza spadku cen 1 Faza akumulacji 3 Faza paniki 46
Teoria Dowa - 3 Trend główny przebiega zazwyczaj w trzech fazach. W trendzie wzrostowym: Pierwsza z nich to faza akumulacji polegająca na skupowaniu akcji przez najbardziej wytrawnych inwestorów w momencie, kiedy wszystkie niekorzystne informacje są już zdyskontowane przez rynek. Faza druga wzrost cen, w której uczestniczy większość inwestorów podejmujących swoje decyzje z wykorzystaniem analizy technicznej, charakteryzuje się szybkimi wzrostami cen akcji i napływaniem na rynek coraz lepszych informacji ekonomicznych. W fazie trzeciej, nadmiaru, biorą udział masowo inwestorzy, przekonani, że doskonałe wiadomości i prognozy gospodarcze wywindują ceny do niebotycznych rozmiarów. W tej fazie rynku możemy zaobserwować nasilenie transakcji o charakterze spekulacyjnym. W pobliżu szczytu hossy, tj. zakończenia fazy trzeciej, inwestorzy, którzy nabyli akcje w fazie początkowej, przystępują do realizacji zysków, odsprzedając akcji mniej doświadczonym inwestorom.
Teoria Dowa - 3 Trend główny przebiega zazwyczaj w trzech fazach. W trendzie spadkowym: Trzecia faza trendu wzrostowego przechodzi stopniowo w pierwszą fazę bessy, kiedy grono inwestorów przystępujących do realizacji zysków systematycznie się powiększa. Pierwsza faza trendu spadkowego nazywa się fazą dystrybucji, w której poinformowani inwestorzy wyprzedają swoje akcje. Jest to faza przeciwna do fazy akumulacji na rynku byka. W fazie drugiej spadku cen uczestnicy rynku zaczynają powszechnie akceptować fakt, że koniunktura gospodarcza pogarsza się i sentyment panujący na rynku staje się coraz bardziej negatywny. Podaż akcji znacznie przewyższa popyt wywołując zniżkę cen. Trzecią fazą jest faza paniki, która najczęściej prowadzi do ogromnej wyprzedaży w bardzo krótkim czasie podczas trendu spadkowego. W tym okresie rynek jest przepełniony negatywnymi informacjami ekonomicznymi. Wtedy, kiedy sytuacja zaczyna wyglądać dramatycznie, rynek wchodzi znów w fazę akumulacji i cykl zatacza koło.
Teoria Dowa - 4 Średnie rynkowe muszą się nawzajem potwierdzać. Każdy istotny sygnał zapowiadający hossę lub bessę musi zostać potwierdzony przez wskazania DJIA i DJTA. W przypadku, kiedy tylko jedna z tych średnich daje sygnał zajęcia lub likwidacji pozycji długiej sygnał ten nie jest zdaniem Dowa wiarygodny.
Teoria Dowa - 5 Wolumen 1. Zmiana wolumenu stanowi potwierdzenie trendu. 2. Obroty mają tendencję wzrostu z trendem głównym. 3. Analiza wolumenu obrotu w teorii Dowa jest aspektem drugorzędnym najważniejszy jest sam ruch cen.
Teoria Dowa - 6 1. Trend jest kontynuowany dopóki nie pojawią się definitywne oznaki jego odwrócenia. 2. Istniejący trend wykazuje tendencję do kontynuacji swojego dotychczasowego kierunku. Dow odnosił się w tym przypadku do praw fizyki, które mówi, że obiekt w ruchu (w tym przypadku trend) wykazuje tendencję do kontynuacji swojego ruchu w dotychczasowym kierunku, jeśli nie zmienią tego jakieś zewnętrzne czynniki. 3. Sygnał zmiany trendu może nastąpić w każdej chwili, ale dopóki nie następuje, inwestor musi szanować ustalony trend.
Teoria Dowa sygnały kupna Sygnał kupna Sygnał kupna obrona obrona 52
Teoria Dowa sygnały sprzedaży obrona obrona Sygnał sprzedaży Sygnał kupna 53
Podsumowanie - Teoria Dowa jedna z najprostszych metod inwestowania w długich trendach - Trend główny jest najważniejszym trendem na rynku, graj z trendem. - Trzymaj się swoich zasad niezależnie od sytuacji. - Nie stawiaj wszystkiego na jedną kartę. - myśl o przeprowadzeniu dobrej transakcji a nie o pieniądzach, - Pozbądź się emocji. Stawiaj stop loss-y. - Nie zmieniaj stop lossa z nadzieją że kierunek się zmieni. Nadzieja jest zgubna. 54
Dziękuję za uwagę Karol Orzechowski Specjalista ds. sprzedaży Departament Rynków Nieregulowanych OTC email: karol.orzechowski@mdm.pl tel. 22 329-49-92 55